Cyborg
Cyborg #06 - 06/2016

#06 - 06/2016

η ματωμένη υλικότητα του “άυλου” καπιταλισμού

Η πεποίθηση ότι στην γυαλιστερή εποχή της τεχνολογίας και της καινοτομίας, η παραγωγή έχει αλλάξει μορφή και έχει γίνει άυλη, είναι κυρίαρχη στα μυαλά των πρωτοκοσμικών υπηκόων. Το ίδιο κυρίαρχη είναι και η πεποίθηση ότι η εργατική τάξη δεν έχει καμία απολύτως σχέση με την επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο. Αυτές οι εντυπώσεις έχουν σαν σημείο αναφοράς τους την  άνθηση του τομέα των υπηρεσιών και τον μετασχηματισμό των μεθόδων παραγωγής στα εργοστάσια στον καπιταλιστικά “ανεπτυγμένο” κόσμο. Τα παραπάνω αποτελούν βασικούς μετασχηματισμούς που συνέβησαν από τη δεκαετία του '70 και ύστερα, σαν συνέπειες των αρνήσεων των βιομηχανικών εργατών απέναντι στον φορντικό μοντέλο παραγωγής.
Στο πλαίσιο αυτό, έχουν διατυπωθεί απόψεις που τοποθετούν στο κέντρο αυτών των μετασχηματισμών την παραγωγή των ψηφιακών εμπορευμάτων και πολλές φορές  καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η εργασία και τα αποτελέσματά της έχουν πάρει πλέον άυλες μορφές:

“Η έννοια της άυλης εργασίας ορίζεται ως η εργασία που παράγει το πληροφοριακό και πολιτισμικό περιεχόμενο του εμπορεύματος. Από τη μία πλευρά, όσον αφορά το “πληροφοριακό περιεχόμενο” του εμπορεύματος, αναφέρεται απευθείας στις αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στην εργασιακή διαδικασία σε μεγάλες επιχειρήσεις στο βιομηχανικό και τον τριτογενή τομέα, όπου οι δεξιότητες που εμπλέκονται με την άμεση εργασία είναι ολοένα και περισσότερο δεξιότητες που περιλαμβάνουν την κυβερνητική και τον υπολογιστικό έλεγχο. Από την άλλη πλευρά, σχετικά με τη δραστηριότητα που παράγει το “πολιτισμικό” περιεχόμενο, η άυλη εργασία περιλαμβάνει μια σειρά δραστηριοτήτων που κανονικά δεν αναγνωρίζονται ως “δουλειά” - με άλλα λόγια τα είδη της δραστηριότητας που εμπλέκονται με τον ορισμό και τον καθορισμό των πολιτισμικών και καλλιτεχνικών προτύπων, της μόδας, των γούστων, της καταναλωτικής νόρμας και πιο στρατηγικά, της κοινής γνώμης.
...
Ο μεγάλος μετασχηματισμός που ξεκίνησε το 1970 έχει αλλάξει τους όρους με τους οποίους τίθεται το ερώτημα. Η χειρωνακτική εργασία περιλαμβάνει ολοένα και περισσότερο διαδικασίες που θα μπορούσαν να θεωρηθούν “διανοητικές” και οι νέες τεχνολογίες επικοινωνιών απαιτούν ολοένα και περισσότερο υποκειμενικότητες που είναι πλούσιες σε γνώση.”
[Lazzarato, M. (1996). Immaterial Labor]

Ο Lazzarato προφανώς προσπαθεί να εισάγει ένα νεολογισμό, ενώ θα μπορούσε να έχει αρκεστεί στον όρο διανοητική εργασία για να περιγράψει την παραγωγή των ψηφιακών εμπορευμάτων. Η παραπλανητική διάσταση της πρωτοτυπίας του βρίσκεται στην μονομερή και διαχωρισμένη αντίληψη της “ψηφιακής παραγωγής” σαν αποκλειστικά κεντρικής στη σύγχρονη παραγωγή. Αυτό που αγνοούν όσοι με ευκολία χρησιμοποιούν αυτό τον νεολογισμό είναι ότι ένας από τους κεντρικότερους μετασχηματισμούς που συνέβησαν στην post-70s εποχή είναι η μεταφορά μεγάλου μέρους της βαριάς βιομηχανίας σε χώρες της Ασίας κυρίως, αλλά και της Αφρικής. Αυτό που επίσης παραλείπεται να αναφερθεί είναι ότι για να γίνει εφικτή η παραγωγή  όλων αυτών των ψηφιακών/πολιτισμικών εμπορευμάτων απαιτούνται πρώτες ύλες· και αυτές από κάπου θα πρέπει να εξορυχτούν. Τι συμβαίνει τελικά όταν η ίδια η υποτιθέμενα “άυλη εργασία” που παράγει “άυλα προϊόντα” έχει σαν προϋπόθεση την παραγωγή και την χρήση υλικών τεχνικών μέσων; Πού και πώς παράγονται αυτά;

τα συστατικά της τεχνολογικής μαγείας

Τι είναι λοιπόν αυτό που συνθέτει ένα έξυπνο κινητό, ένα τάμπλετ, έναν υπολογιστή; Είναι η σύλληψη της ιδέας, το design; Μπορεί αυτό να είναι το κύριο έργο των μηχανικών της silicon valley, αλλά κάτι τέτοιο δεν είναι αρκετό για να φέρει ένα τεχνολογικό προϊόν στα ράφια των καταστημάτων. Μήπως είναι το software, το λειτουργικό σύστημα, οι εφαρμογές που φτιάχνουν τα τεχνολογικά προϊόντα; Είναι και αυτά, αλλά προηγουμένως κάτι θα πρέπει να υπάρχει για να προγραμματιστεί.
Τα προγράμματα για να τρέξουν χρειάζονται την ύπαρξη ενός επεξεργαστή, μνήμης και συχνά έναν σκληρό δίσκο. Όλα αυτά που αποτελούν τα φυσικά μέρη ενός υπολογιστή, ονομάζονται υλικό (hardware). Αν ρίξετε μία ματιά στα σωθικά ενός υπολογιστή ή κάποιας άλλης ηλεκτρονικής συσκευής, θα βρείτε μικροτσίπς, διάφορες θύρες, πλακέτες κυκλωμάτων, καλώδια, ένα τροφοδοτικό ή μια μπαταρία και εκατοντάδες άλλα μικρά εξαρτήματα όπως αντιστάσεις, πυκνωτές, τρανζίστορς, διόδους, LEDs κλπ.
Όμως υπάρχουν και άλλα συστατικά που συνθέτουν τα τεχνολογικά “θαύματα”. Το “σημείο μηδέν” δεν είναι άλλο από την εξόρυξη ορυκτών, κυρίως από ορυχεία που βρίσκονται στην Αφρική, στην Ασία, στην Νότια Αμερική. Ένας σύντομος κατάλογος κάποιων συστατικών στοιχείων των ηλεκτρονικών προϊόντων περιλαμβάνει τα εξής: χρυσός, χαλκός, αλουμίνιο, ασήμι, πυρίτιο, κοβάλτιο, κασσίτερος, βολφράμιο, ταντάλιο, βηρύλλιο, γάλλιο, ίνδιο, νεοδύμιο, παλλάδιο, ύττριο, δυσπρόσιο. Για ένα έξυπνο κινητό υπολογίζεται ότι χρησιμοποιούνται 40-60 στοιχεία. Όσο οι δυνατότητες των κινητών αυξάνονται, αυξάνεται σημαντικά ο αριθμός των απαραίτητων στοιχείων. Πολλά από αυτά είναι σπάνιες γαίες. [1Μια έρευνα του πανεπιστημίου Yale που δημοσιεύτηκε στις αρχές του 2015 ασχολείται με το θέμα της κρισιμότητας της προμήθειας των μετάλλων που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή τεχνολογίας αιχμής. Μεταφράζουμε από την σελίδα YaleNews μία παράγραφο του άρθρου “Metals used in high-tech products face future supply risks, 23 Μαρτίου 2015, Kevin Dennehy” που αναφέρεται στην συγκεκριμένη έρευνα.
Μεταξύ των παραγόντων που συμβάλλουν σε προκλήσεις ακραίας κρισιμότητας είναι η υψηλή γεωπολιτική συγκέντρωση της πρωταρχικής παραγωγής (για παράδειγμα, 90 με 95% της παγκόσμιας προμήθειας σπάνιων γαιών προέρχεται από την Κίνα), έλλειψη διαθέσιμων υποκατάστατων (δεν υπάρχει επαρκές υποκατάστατο για το ίνδιο, το οποίο χρησιμοποιείται για τις οθόνες των υπολογιστών και των κινητών) και η πολιτική αστάθεια (σημαντικό μέρος του τανταλίου, που χρησιμοποιείται διαδεδομένα στα ηλεκτρονικά, προέρχεται από την Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό που μαστίζεται από πολέμους).
http://news.yale.edu/2015/03/23/metals-used-high-tech-products-face-future-supply-risks]
Εάν αναζητήσετε την ιστορία της εξόρυξης κάθε ενός από τα συστατικά ενός τεχνολογικού εμπορεύματος, σίγουρα δεν θα βρείτε κανένα ευχάριστο παραμύθι. Εδώ θα αναφερθούμε μόνο σε μερικά από αυτά. Συγκρατήστε τους τρόπους με τους οποίους χρησιμοποιούνται από την βιομηχανία των ηλεκτρονικών:
- Ο κασσίτερος είναι απαραίτητος για τη συγκόλληση ηλεκτρονικών κυκλωμάτων.
- Το βολφράμιο, λόγω της πολύ υψηλής του πυκνότητας, επιτρέπει την κατασκευή εξαρτημάτων μικρών διαστάσεων που είναι υπεύθυνα για την δόνηση των κινητών.
- Το ταντάλιο, που εξάγεται από το ορυκτό κολτάνιο (coltan), είναι ένα σημαντικό μέταλλο για την αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας. Χρησιμοποιείται για την κατασκευή πυκνωτών τανταλίου, οι οποίοι αποτελούν βασικά στοιχεία για την παραγωγή ηλεκτρονικών συσκευών, καθώς μπορούν να αποθηκεύουν ηλεκτρική ενέργεια σε υψηλές θερμοκρασίες. Αυτή η ιδιότητα κάνει τους πυκνωτές τανταλίου πολύ σημαντικούς για την ελαχιστοποίηση των διαστάσεων των κινητών και άλλων ασύρματων συσκευών.
- Ο χρυσός έχει υψηλή αγωγιμότητα και χρησιμεύει ιδιαίτερα για την μεταφορά χαμηλής έντασης ρεύματος με μεγάλη αξιοπιστία. Γι αυτό και χρησιμοποιείται για τις διεπαφές και συνδέσεις μικρών ηλεκτρονικών εξαρτημάτων.
- Το κοβάλτιο αποτελεί κεντρικής σημασίας συστατικό για τις επαναφορτιζόμενες μπαταρίες λιθίου που χρησιμοποιούνται σε κάμερες, λάπτοπ, κινητά και άλλες φορητές συσκευές. Επίσης, χρησιμοποιείται για πολλές βιομηχανικές και στρατιωτικές εφαρμογές.
- Το ίνδιο κάνει δυνατή την ύπαρξη των οθονών αφής (touch screens), ενώ μία ποικιλία από άλλες σπάνιες γαίες είναι υπεύθυνες για τα χρώματα των οθονών. [2Σχετικά με τις σπάνιες γαίες μπορείτε να βρείτε περισσότερα στο sarajevo στα άρθρα: “rare earth materials (it’s not a band!)” και “σπάνιες γαίες - συνηθισμένοι ανταγωνισμοί”.]
Το πρώτο λοιπόν στάδιο δημιουργίας ενός ηλεκτρονικού προϊόντος βρίσκεται σε ένα ορυχείο. Στη συνέχεια, τα ορυκτά πωλούνται σε χυτήρια για την εξαγωγή των μετάλλων. Τα μέταλλα πωλούνται σε κατασκευαστές που παράγουν επιμέρους εξαρτήματα (components), τα οποία με την σειρά τους αγοράζονται από εργοστάσια που αναλαμβάνουν την συναρμολόγησή τους.
Ας πάρουμε την ιστορία της κατασκευής ενός τεχνολογικού προϊόντος από την αρχή. Και ας δούμε, καθώς αυτό παίρνει μορφή, τι συμβαίνει σε κάποια από τα μέρη που είναι κεντρικής σημασίας για την παραγωγή των ηλεκτρονικών.

rare earths

λαϊκή δημοκρατία του κονγκό

“Το βολβράμιο (tungsten), ο κασσίτερος (tin), το ταντάλιο (tantalum) και ο χρυσός (gold) - προϊόντα που η χρήση τους είναι συνήθης για την παραγωγή ηλεκτρονικών προϊόντων και είναι γνωστά ως τα “3TG” - εξορύσσονται εντατικά στην Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και άλλες χώρες της κεντρικής Αφρικής. Οι πρόσοδοι από ορισμένα ορυχεία χρησιμοποιούνται για την χρηματοδότηση ενός συνεχούς πολέμου που έχει γίνει η πιο φονική ένοπλη σύγκρουση μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.”
Περιοδικό Time, There May Be Conflict Minerals in Your Smartphone, 3 Ιουνίου 2014

Ο βασιλιάς του βελγίου, Λεοπόλδος Β' την περίοδο μεταξύ του 1885 και 1908, συμπεριέλαβε το κονγκό στην προσωπική του ιδιοκτησία και του έδωσε το όνομα “ελεύθερο κρατίδιο του κονγκό”. Ο Λεοπόλδος απέκτησε την περιοχή για να διαπράξει “ανθρωπιστικό” και “φιλανθρωπικό” έργο με την έγκριση και την υποστήριξη της ευρωπαϊκής κοινότητας. Οι κάτοικοι του κονγκό ήταν σκλάβοι του καθεστώτος και παρήγαγαν κυρίως ελεφαντόδοντο και καουτσούκ, του οποίου η ζήτηση και η τιμή εκείνη την περίοδο είχε εκτοξευθεί λόγω της εφεύρεσης που οδήγησε τότε σε εκτεταμένη χρήση των ελαστικών στους τροχούς (για ποδήλατα και στη συνέχεια για αυτοκίνητα). Οι κοινότητες του κονγκό ήταν υποχρεωμένες να παράγουν και να παραδίδουν στους αξιωματούχους καθορισμένες ποσότητες καουτσούκ και ελεφαντόδοντου. Ο ιδιωτικός στρατός του Λεοπόλδου επέβαλε την καταναγκαστική εργασία και διασφάλιζε την παραγωγή. Η αποτυχία των σκλάβων να παραδώσουν τις καθορισμένες ποσότητες τιμωρούνταν με θάνατο και ακρωτηριασμούς. Δεν υπάρχει ακριβής αριθμός για το πόσοι κονγκολέζοι δολοφονήθηκαν εκείνη την εικοσαετία. Υπολογίζεται ότι ήταν από 10 εκατομμύρια έως και ο μισός πληθυσμός του Κονγκό.
Από το 1908 έως το 1960 το κονγκό έγινε επίσημη αποικία του βέλγικου κράτους με το όνομα “βέλγικο κονγκό” και στην συνέχεια πέρασε από πολέμους και δικτατορία. Στην πιο πρόσφατη ιστορία της σημερινής λαϊκής δημοκρατίας του κονγκό (Democratic Republic of the Congo - DRC) οι συγκρούσεις και ο πόλεμος με τα γειτονικά κράτη οδήγησαν σε 5,4 εκατομμύρια θανάτους από το 1998 ως το 2007. [3International Rescue Commitee, Measuring Mortality in the Democratic Republic of Congo
http://www.rescue.org/sites/default/files/resource-file/IRC_DRCMortalityFacts.pdf]
Η παρακάτω παράγραφος αναφέρεται στο άρθρο Congo's Tin Soldiers του δημοσιογράφου Jonathan Miller που δημοσιεύτηκε το 2005. [4Το απόσπασμα είναι μεταφρασμένο από το βιβλίο: Africa in the New World Order: Peace and Security Challenges in the Twenty-First Century, Lexington Books.]

“Ο Jonathan Miller, ένας ρεπόρτερ από το βρετανικό Κανάλι 4, διέδωσε ηχηρά τον βλοσυρό λογαριασμό της εκμετάλλευσης του κολτανίου στην συνέντευξη που πήρε από τον Muhanga Kawaya, έναν μεταλλωρύχο από την μακρινή βορειοανατολική περιοχή της επαρχίας του βόρειου Kivu του DRC, ο οποίος είπε: “Καθώς σέρνεσαι μέσα στην μικροσκοπική τρύπα, γραντζουνώντας με τα χέρια και τα δάχτυλά σου, δεν υπάρχει αρκετός χώρος για να σκάψεις καταλλήλως και γδέρνεσαι άσχημα σε όλο το σώμα. Και τότε, όταν τελικά όντως βγαίνεις έξω με τον κασσιτερίτη, οι στρατιώτες σε περιμένουν να τον αρπάξουν με την απειλή όπλου. Το οποίο σημαίνει ότι δεν έχεις τίποτα για να αγοράσεις φαγητό. Επομένως είμαστε πάντα πεινασμένοι.” Οι στρατιώτες στους οποίους αναφέρεται ο Kawaya είναι ένοπλοι αντάρτες από το Κονγκό και την Ρουάντα οι οποίοι εξακολουθούν να κερδίζουν από το παράνομο εμπόριο κολτανίου."

Οι πλούσιες σε μεταλλεύματα περιοχές,  ακόμη συνεχίζουν να είναι πεδίο δράσης πολλών ένοπλων ομάδων ορισμένες από τις οποίες υποστηρίζονται ενεργά από γειτονικά κράτη (ρουάντα και ουγκάντα) που έχουν συμμαχίες και με άλλες μεγάλες δυνάμεις, μαφίες, εταιρίες.
Η γενικευμένη βία και ο έλεγχος των ορυχείων και του εμπορίου των ορυκτών από ένοπλες συμμορίες εξασφαλίζει την επιστράτευση εργατικής δύναμης για τα ορυχεία, που με την κάνη στον κρόταφο, παραμένει πειθαρχημένη και φθηνή. Το λαθρεμπόριο των ορυκτών χρηματοδοτεί την δράση των ιδιωτικών στρατών. Έτσι διασφαλίζεται η εξόρυξη και διατηρούνται χαμηλές οι τιμές των ορυκτών, γεγονός ιδιαίτερα “βολικό” για τις εταιρίες και τα κράτη που χρησιμοποιούν τα ορυκτά που παράγονται στο κονγκό ως πρώτες ύλες. [5Σύμφωνα με το λήμμα της wikipedia για το ορυκτό coltan:
Οι εισαγωγές κολτανίου από το DRC στην Ευρώπη κατευθύνονται κυρίως στην κεντρική/ανατολική Ευρώπη και τη Ρωσία. Αυτά τα φορτία κυρίως ταξιδεύουν από τον δρόμο Dar es Salaam (Τανζανία), Πειραιά (Ελλάδα) και μετά στα Βαλκάνια. Η Nova Dies, μία κοινοπραξία offsore με βάση τα βρετανικά Virgin Islands, ελέγχει κυρίως το δίκτυο δια μέσου των Βαλκανίων. Αυτό το δίκτυο μεταφέρει κυρίως ανεπεξέργαστο κολτάνιο από τα μη ελεγχόμενα ανεπίσημα ορυχεία και επομένως παρεμποδίζει την ανάπτυξη της βιομηχανίας επεξεργασίας στο DRC.] Η εποχή που ο Λεοπόλδος έπαιρνε με την βία το καουτσούκ - σε πολλά σημεία - δεν είναι πολύ διαφορετική.

Η βρετανική εφημερίδα Independent το 2008, δημοσιεύει άρθρο με τίτλο “How we fuel Africa's bloodiest war” του δημοσιογράφου Johann Hari, ο οποίος γράφει τα εξής:

“Ο ΟΗΕ κατέληξε πως ήταν ένας πόλεμος ο οποίος ηγήθηκε από “στρατούς εταιριών” που ήθελαν να αρπάξουν τα μέταλλα, χάρη στα οποία η κοινωνία μας του 21ου αιώνα μπορεί να επικοινωνεί. Ο πόλεμος στο Κονγκό είναι ένας πόλεμος για σένα.
Κάθε μέρα σκέφτομαι τους ανθρώπους που συνάντησα στις εμπόλεμες ζώνες του ανατολικού Κονγκό όταν έκανα ρεπορτάζ από εκεί. Οι νοσοκομειακές πτέρυγες ήταν γεμάτες γυναίκες που είχαν βιαστεί από συμμορίες ένοπλων και είχαν πυροβοληθεί στα γεννητικά όργανα. Τα τάγματα παιδιών στρατιωτών - ναρκωμένα, ζαλισμένα 13χρονα που είχαν εξαναγκαστεί να σκοτώσουν μέλη των ίδιων τους των οικογενειών, έτσι ώστε να μην προσπαθήσουν να διαφύγουν και να επιστρέψουν σπίτι.”

Μεταξύ των ορυκτών που εξορύσσονται στα ορυχεία του κονγκό, βρίσκεται και το κοβάλτιο (cobalt). Περισσότερη από την μισή συνολική παραγόμενη ποσότητα κοβαλτίου παγκοσμίως, προέρχεται από το κονγκό και κυρίως από την περιοχή Κατάνγκα όπου βρίσκονται τα μεγαλύτερα ορυχεία.
Τον Ιανουάριο του 2016 η διεθνής αμνηστία δημοσιεύει ένα δελτίο τύπου σχετικά με την παιδική εργασία, που τυχαίνει να την εκμεταλλεύονται οι πιο γνωστές φίρμες ηλεκτρονικών, για την παραγωγή κινητών τηλεφώνων. Για μερικές μέρες, στα μήντια γράφονται συγκλονισμένα από την εν λόγω αποκάλυψη άρθρα. Κανείς δεν το περίμενε από εταιρίες – σύμβολα της ανάπτυξης και της προόδου... Παιδική εργασία! Έχουμε εκπλαγεί!
Από την έρευνα της διεθνούς αμνηστίας, προέκυψε μία εκτενής έκθεση με τίτλο “Αυτό για το οποίο πεθαίνουμε: Παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων στην Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό ενεργοποιούν το διεθνές εμπόριο κοβαλτίου.” Μεταφράζουμε παρακάτω κάποια αποσπάσματα από την παρουσίαση της έκθεσης. [6EXPOSED: CHILD LABOUR BEHIND SMART PHONE AND ELECTRIC CAR BATTERIES, 19 January 2016, Amnesty International]

Η έρευνα της Διεθνούς Αμνηστίας χρησιμοποιεί αρχεία επενδυτών για να δείξει πώς η εταιρία Huayou Cobalt και η θυγατρική της Congo Dongfang Mining (CDM), επεξεργάζεται το κοβάλτιο πριν το πουλήσει στις τρεις βιομηχανίες που παράγουν εξαρτήματα μπαταριών στην Κίνα και στην Νότια Κορέα. Με την σειρά τους, αυτοί πωλούν τα εξαρτήματα σε κατασκευαστές μπαταριών που προμηθεύουν εταιρίες αυτοκινήτων και τεχνολογίας, που περιλαμβάνουν τις Apple, Microsoft, Samsung, Sony, Daimler και Volkswagen.

Θανάσιμα ορυχεία και παιδική εργασία

[...] Οι μεταλλωρύχοι που εργάζονται στις περιοχές από τις οποίες η CDM αγοράζει κοβάλτιο αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο μακροχρόνιων βλαβών στην υγεία τους και υψηλούς κινδύνους θανάσιμων ατυχημάτων. Τουλάχιστον 80 μεταλλωρύχοι πέθαναν κάτω από το έδαφος στο νότιο DRC μεταξύ του Σεπτεμβρίου 2014 και του Δεκεμβρίου του 2015 μόνο. Η πραγματική εικόνα είναι άγνωστη, καθώς πολλά ατυχήματα παραμένουν μη καταγεγραμμένα και τα σώματα παραμένουν θαμμένα στα συντρίμμια.
Οι ερευνητές της Διεθνούς Αμνηστίας έχουν επίσης διαπιστώσει ότι η πλειοψηφία των μεταλλωρύχων περνούν πολλές ώρες καθημερινά δουλεύοντας με το κοβάλτιο χωρίς τον πιο βασικό προστατευτικό εξοπλισμό, όπως γάντια, ρούχα εργασίας ή μάσκες που προστατεύουν από ασθένειες των πνευμόνων ή του δέρματος.
Παιδιά είπαν στην Διεθνή Αμνηστία ότι εργάζονταν μέχρι και 12 ώρες κάθε μέρα στα ορυχεία, κουβαλώντας βαριά φορτία για να βγάλουν ένα ή δύο δολάρια την ημέρα. Το 2014 περίπου 40 χιλιάδες παιδιά εργάστηκαν στα ορυχεία στο νότιο DRC, πολλά από αυτά εξορύσσοντας κοβάλτιο, σύμφωνα με την UNICEF.
O Paul, ένα ορφανό παιδί 14 ετών, ξεκίνησε να δουλεύει στην εξόρυξη από την ηλικία των 12. Είπε στους ερευνητές ότι ο παρατεταμένος χρόνος κάτω από το έδαφος τον οδηγούσε να είναι μονίμως άρρωστος:
“Θα περνούσα 24 ώρες κάτω στα τούνελ. Έφτανα το πρωί και θα έφευγα το επόμενο πρωί [...]”

Η βία και η εξαθλίωση είναι μια υπόθεση που κρατάει εδώ και πολλές δεκαετίες μέχρι σήμερα στο κονγκό. Πολλές φορές μέσα στα τελευταία τουλάχιστον 10 χρόνια έχουν εμφανιστεί έρευνες και δημοσιεύματα - ως αποκάλυψη μιας κακής κατάστασης ή σαν σκάνδαλο - σχετικά με τους τρόπους που επωφελούνται μεγάλες εταιρίες και ο “δυτικός πολιτισμός” από την εξαθλίωση των κογκολέζων. Για κάποιο διάστημα μερικών ημερών, εμφανίζονται αποδοκιμαστικά άρθρα στις εφημερίδες. Ίσως γίνονται και ορισμένες ενέργειες για το φαίνεσθαι από την πλευρά των κρατών, όπως για παράδειγμα ο κανονισμός που τέθηκε σε ισχύ το 2012 στις η.π.α., στα πλαίσια του “Dodd-Frank Wall Street Reform and Consumer Protection Act”, ο οποίος απαιτεί από τις εταιρίες ηλεκτρονικών να επιβεβαιώνουν και να δημοσιεύουν τις πηγές των ορυκτών σε περιοχές όπου υπάρχουν ένοπλες συγκρούσεις (“conflict-minerals”) που προέρχονται από το κονγκό ή γειτονικές χώρες για την “προστασία των καταναλωτών". [7Το 2014 δικαστήριο της αμερικής (U.S. Court of Appeals για την περιοχή του Columbia Circuit) δικαίωσε την προσφυγή τριών εταιρικών ομάδων (three business groups) ενάντια στον συγκεκριμένο κανονισμό, κρίνοντας τον αντισυνταγματικό. Το δικαστήριο συγκεκριμένα αποφάσισε ότι ο κανονισμός αντιβαίνει στην ελευθερία του λόγου, καθώς αναγκάζει τις εταιρίες να καταδικάσουν τα ίδια τους τα προϊόντα (!).]
Διάφορες μ.κ.ο. και άλλοι οργανισμοί ζητούν προϊόντα χωρίς-συγκρούσεις (conflict-free) και χωρίς παιδική εργασία (child labor-free), αιτούμενοι την συνδρομή των εταιριών στον περιορισμό των εχθροπραξιών και το εμπάργκο παράνομων προμηθευτών ορυκτών. Το θέμα όμως δεν είναι τα conflict-free ηλεκτρονικά - κάτι σχεδόν σαν τις sugar-free τσίχλες, στην αντίληψη των πρωτοκοσμικών. Το αληθινό θέμα (θα έπρεπε να...) είναι ο δυτικός ιμπεριαλισμός και οι συνέπειες της ολοκληρωτικής βίας του καπιταλισμού απέναντι στην παγκόσμια εργατική τάξη. Τα υπόλοιπα είναι απλώς μία κοροϊδία: οι καταναλωτές ίσως θα διαμαρτυρηθούν, σε τόνο φιλικό: “σας αγαπάμε σας εκτιμάμε, αλλά κάντε και εσείς κάτι”. Οι εταιρείες με την σειρά τους θα “προσπαθούν να βοηθήσουν, αλλά δυστυχώς τα πράγματα είναι δύσκολα”. Και το τελικό συμπέρασμα θα είναι όπως πάντα του τύπου: “κοίτα πώς είναι αυτοί οι καημένοι (απολίτιστοι για τους ρατσιστές) αφρικάνοι, βάζουν και τα παιδιά να δουλέψουν. Έτσι είναι εκεί, φτώχεια!”
Ωστόσο, ούτε η καπιταλιστική βία, ούτε και ο δυτικός ιμπεριαλισμός είναι θέματα που μπορούν να αντιμετωπιστούν από καταναλωτές, δημοσιογράφους και διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις. Αν ίσχυε κάτι τέτοιο, με τόσες έρευνες και σχετικά δημοσιεύματα, τόσα χρόνια θα είχαν αλλάξει τα πράγματα. Στην πραγματικότητα, η επέλαση των καπιταλιστικών συμφερόντων και η λεηλασία των ζωών των πιο υποτιμημένων προλετάριων είναι θέματα που πάντα αφορούσαν την παγκόσμια εργατική τάξη. Όσο κάτι τέτοιο δεν διαφαίνεται στον τωρινό (τουλάχιστον κοντινό) ορίζοντα, τόσο περισσότερο ευαίσθητοι καταναλωτές θα στεναχωριούνται.

rare earths

ινδονησία

Το νησί Bangka σχετίζεται με τον κασσίτερο από τον 17ο αιώνα, όταν ολλανδοί αποικιοκράτες ξεκίνησαν να μετακομίζουν σε αυτό κινέζους εργάτες για την εξόρυξη του μετάλλου. Σήμερα, το ένα τρίτο της παγκόσμιας παραγωγής κασσίτερου προέρχεται από τα γειτονικά νησιά Bangka και Belitung της Ινδονησίας.
Σύμφωνα με την υπηρεσία εξόρυξης και ενέργειας της τοπικής διοίκησης, 30-40% του πληθυσμού του νησιού Bangka δραστηριοποιείται στην εξόρυξη κασσίτερου - παιδιά, γυναίκες, άντρες. Τα τροπικά δάση έχουν σημαδευτεί από τα χιλιάδες μικρά ορυχεία που μοιάζουν με κρατήρες, τα οποία είναι μολυσμένα με όξινο νερό και βαρέα μέταλλα. Η εξόρυξη του κασσίτερου εκτός από την ξηρά γίνεται και στην θάλασσα. Τα θαλάσσια ορυχεία καταστρέφουν τον βυθό και απομακρύνουν τα ψάρια. Έτσι, πολλοί ψαράδες γίνονται επίσης μεταλλωρύχοι. Το σκάψιμο στα αυτοσχέδια ορυχεία της ξηράς γίνεται με τα χέρια, με φτυάρια και τσάπες. Οι ολισθήσεις εδάφους είναι συχνές και έχουν ως αποτέλεσμα οι μεταλλωρύχοι να θάβονται κάτω από την λάσπη.  Τραυματισμοί και θανάσιμα ατυχήματα συμβαίνουν τακτικά. Βέβαια, δεν υπάρχει ούτε αποζημίωση για τους εργάτες ή τις οικογένειες τους.

νότια κορέα

“Στον αποστειρωμένο θάλαμο (cleanroom) η ατμοσφαιρική πίεση ήταν πολύ υψηλή, επομένως ήμουν πολύ κουρασμένη. Θυμάμαι την ζωή μου στο εργοστάσιο ως εξής: δουλειά και επιστροφή στον κοιτώνα για ύπνο. Μόνο δουλειά και ύπνος, τίποτα άλλο, ακόμα και στα πρώτα χρόνια μετά τα είκοσί μου. Ήμουν πολύ εξαντλημένη.
Για τα πρώτα πέντε χρόνια, είχαμε μόνο μία ελεύθερη μέρα τον μήνα. Για να πάρεις μία ελεύθερη μέρα, μία άλλη εργάτρια θα έπρεπε να πάρει διπλό φόρτο εργασίας.”
Park Min-Suk, εργάτρια σε γραμμή παραγωγής δίσκων πυριτίου σε εργοστάσιο της samsung semiconductor

Στη νότια κορέα υπάρχει μεγάλος αριθμός εργοστασίων που κατασκευάζουν ηλεκτρονικά, όπως η samsung, η lg, αλλά και η hyundai electronics, η οποία εκτός από αυτοκίνητα, κατασκευάζει ssd δίσκους και μνήμες ημιαγωγών. Στην νότια κορέα, αλλά και στην ταϊβάν και στην κίνα, παράγονται δίσκοι πυριτίου (wafer) που αποτελούν την βάση για την κατασκευή των ολοκληρωμένων κυκλωμάτων (microchips), οθόνες, μπαταρίες και όλων των ειδών τα ηλεκτρονικά εξαρτήματα.
Ο όμιλος samsung με έδρα στην νότια κορέα είναι μια οικογενειακή επιχείρηση, που ανήκει στην οικογένεια Lee. Παρόλο που είναι οικογενειακή, δεν είναι ιδιαίτερα μικρή, καθώς αποτελεί τον μεγαλύτερο όμιλο εταιριών στην νότια κορέα. [8Στην νότια κορέα, η αντιστοιχία με τον όμιλο εταιριών είναι ο όρος chaebol (chae: ιδιοκτησία/περιουσία + bol: φατρία/οικογένεια). Η διαφορά με τους κλασικούς ομίλους εταιριών είναι ότι η διοίκηση ολόκληρου του ομίλου ανήκει σε μία οικογένεια και περνάει από γενιά σε γενιά. “Τουλάχιστον 15 συγγενείς διοικούν περισσότερες από 55 επιχειρήσεις, με συνολικές πωλήσεις 335 δισεκατομύρια δολάρια”, αναφέρει το περιοδικό Forbes το 2015 σχετικά με το chaebol της samsung.] Ο Lee Byung-Chull, γιος ενός εύπορου γαιοκτήμονα, ίδρυσε την εμπορική επιχείρηση τροφίμων με το όνομα samsung το 1938, η οποία αργότερα επεκτάθηκε στην βιομηχανία υφασμάτων και μπήκε στην βιομηχανία των ηλεκτρονικών μετά το '60. Ο γιος Lee Kun-Hee διαδέχτηκε τον πατέρα το 1987 και μετά το 1990 αναπτύχθηκαν τέσσερις ξεχωριστές εταιρικές οντότητες που διοικούνταν από Lee τρίτης γενιάς.
Για τους νοτιοκορεάτες η samsung είναι κάτι περισσότερο από μία εταιρία που σχεδιάζει κινητά και τηλεοράσεις. Στη Σεούλ διαθέτει νοσοκομεία, ξενοδοχεία, ασφαλιστικές εταιρίες κ.α. Στον ίδιο όμιλο ανήκουν μεγάλες κατασκευαστικές εταιρίες. Για παράδειγμα, η samsung heavy industries είναι από τις παγκοσμίως μεγαλύτερες ναυπηγικές εταιρίες. Επίσης, στον όμιλο samsung ανήκει η hanwha techwin που ασχολείται με την αεροναυπηγική, με την κατασκευή συστημάτων παρακολούθησης και με τεχνολογίες για στρατιωτική χρήση.

Σε αντίθεση με την πληθώρα ενημέρωσης στα δυτικά μήντια για καταναλωτικά θέματα, υπάρχει ελάχιστη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την εργασία - έτσι και αλλιώς, πόσο μάλλον όταν πρόκειται για αγώνες της εργατικής τάξης που συμβαίνουν στην ανατολή! Σίγουρα δεν πρόκειται για το αγαπημένο τους θέμα. Αν και τα νέα, ελάχιστα γίνονται γνωστά στα μέρη μας, οι εργάτες και οι εργάτριες των εργοστασίων στην νότια κορέα, οργανώνουν καμπάνιες ενημέρωσης για τα ζητήματα που αντιμετωπίζουν στην εργασία τους, μαχητικές διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες. Μεταφράζουμε ένα απόσπασμα από άρθρο της σελίδας Danwatch [9Σύμφωνα με την αυτοπαρουσίαση που υπάρχει στην διαδικτυακή σελίδα του Danwatch - είναι ένα ανεξάρτητο μέσο ενημέρωσης και ερευνητικό κέντρο που δημοσιεύει άρθρα ερευνητικής δημοσιογραφίας. Ιδρύθηκε στην Δανία το 2007 από μία ένωση καταναλωτών, μη κυβερνητικές και φιλανθρωπικές οργανώσεις.] για τους αγώνες των εργατών ενάντια στην samsung, Το άρθρο δημοσιεύτηκε Δεκέμβριο του 2014 και είναι από τα ελάχιστα  που βρήκαμε να αναφέρονται στο θέμα:

“Σεούλ. Οι κραυγές περισσότερων από 700 εργατών και μελών εργατικών ενώσεων συγκρούστηκαν με τους ατσάλινους τοίχους του κτηρίου που είναι η έδρα της Samsung Electronics. Τα δακρυγόνα ράντιζαν σαν βροχή από τον ουρανό, όσο αντίστοιχα πολλοί αστυνομικοί προσπαθούσαν να κρατήσουν υπό έλεγχο το οργισμένο πλήθος. Τα αιτήματά τους ήταν ξεκάθαρα. Ζητούσαν, η Samsung Electronics να σταματήσει να εκβιάζει τους εργάτες που προσπαθούν να συνδικαλιστούν. Οι εργάτες ζητούσαν δικαιώματα.
Η διαδήλωση πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του 2014 και μερικές ημέρες νωρίτερα, στις 16 Μαΐου, ο 34-χρονος, Yeom HoSeok, άναψε μία φωτιά σε ένα μικρό σωρό κάρβουνο στο πάτωμα του αμαξιού του περιμένοντας τις τοξικές αναθυμιάσεις να του πάρουν τη ζωή.”

Σε άρθρο [10Από την σελίδα του δικτύου GoodElectronics το οποίο αποτελείται από σωματεία και οργανώσεις που ασχολούνται με τα ζητήματα που αφορούν εργάτες στην βιομηχανία των ηλεκτρονικών από τις η.π.α., την ευρώπη, την ινδία, τη μαλαισία, τις φιλιππίνες, το μεξικό την νότια κορέα.] που ως πηγή αναφέρει το κορεάτικο σωματείο μεταλλεργατών (Korean Metal Workers Union - KMWU) διαβάζουμε ότι ο Yeom Ho-Seok, ο οποίος εργαζόταν ως επισκευαστής ηλεκτρονικών, ήταν από τα ιδρυτικά μέλη της τοπικής οργάνωσης των εργατών της Samsung Electronics Service KMWU. Στο κείμενο αναφέρεται το εξής:

Ο Yeom πρόσφατα συμμετείχε σε μία απεργία που ξεκίνησε στις 9 Μαΐου και πήρε μέρος στους αγώνες μπροστά στα κεντρικά της Samsung Electronics Global στην Σεούλ από τις 12 έως τις 14 Μαΐου. Εξαφανίστηκε στις 15 Μαΐου. Βρέθηκε στις 17 του μήνα με δύο σημειώματα αυτοκτονίας. Στο πρώτο έγραφε “όπως ο ήλιος που θα βγει ξανά αύριο, η τοπική (σ.τ.μ: οργάνωση) θα κερδίσει αυτή τη μάχη χωρίς αποτυχία. (...) Συνεχίστε τον αγώνα μέχρι την μέρα της νίκης.”

Την Κυριακή, 18 Μαϊου, η αστυνομία μπούκαρε κατά την διάρκεια της κηδείας του Yeom Ho-Seok με πολύ ισχυρές δυνάμεις καταστολής. Pίχνοντας δακρυγόνα, πήρε με την βία τη σωρό και συνέλαβε 25 μέλη του σωματείου KMWU. Ποια ήταν άραγε η εμπλοκή της αστυνομίας τις δύο ημέρες της εξαφάνισης του Yeom Ho-Seok; Αυτό παραμένει άγνωστο...

“Σύμφωνα με τα κορεάτικα μήντια, [γράφει το Danwatch] οι διαδηλώσεις συνεχίστηκαν για 41 ημέρες μέχρι τις 28 Ιουνίου, όταν οι εργάτες της Sumsung Electronics Service έμοιαζε να φτάνουν σε μία δοκιμαστική συμφωνία με το μάνατζμεντ για τον μισθό, τις συνθήκες εργασίας και την δυνατότητα συνδικαλισμού των εργατών.”

Ακόμα, στην Σεούλ πραγματοποιούνται εργατικοί αγώνες για το θέμα της προστασίας των εργατριών και των εργατών κατά την παραγωγή των ηλεκτρονικών, μετά από μεγάλο αριθμό θανάτων εργαζόμενων στην samsung τα τελευταία χρόνια. Η εφημερίδα the guardian αναφέρει τον Ιανουάριο του 2016: “Δικηγόροι των θυμάτων δηλώνουν ότι 244 εργαζόμενοι στις εγκαταστάσεις της Samsung που παράγουν μικροτσίπ και οθόνες έχουν αναπτύξει σπάνιες ασθένειες που συνδέονται με τις επικίνδυνες συνθήκες, 87 έχουν πεθάνει”.

Τα λόγια της Min-Suk Park, στην αρχή αυτής της ενότητας, είναι από μία συνέντευξη που έδωσε για το γερμανικό blog “Faire Computer” τον Ιούνιο του 2014. Η Park εργαζόταν περισσότερα από 7 χρόνια για την samsung. Από τις 18 συναδέλφους στο τμήμα της Park, οι 7 διαγνώστηκαν με σοβαρές ασθένειες. Οι αποστειρωμένοι θάλαμοι (cleanrooms) όπου κατασκευάζονται ηλεκτρονικά εξαρτήματα και οι ολόσωμες λευκές στολές που φοράνε οι εργάτριες είναι μέτρα που λαμβάνονται για την ασφάλεια και την προστασία των ηλεκτρονικών. Δεν λαμβάνονται όμως αντίστοιχα μέτρα προστασίας των εργατριών, παρόλο που η εργασία τους είναι εξαιρετικά επικίνδυνη. Τα ισχυρά χημικά που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή των δίσκων πυριτίου, δημιουργούν σοβαρά προβλήματα στην υγεία τους, ενώ πολλές από αυτές μετά από μερικά χρόνια εργασίας εμφανίζουν σπάνιες ασθένειες, λευχαιμία, διάφορες μορφές καρκίνου.
Οι εργάτριες στην samsung - στην κατασκευή ηλεκτρονικών απασχολούνται κυρίως γυναίκες - και πολλοί συμπαραστάτες τους αγωνίστηκαν πραγματοποιώντας διαδηλώσεις, διαμαρτυρίες, ενημερωτικές καμπάνιες. Διεκδικούν να αναγνωριστούν τα περιστατικά ως ασθένειες λόγω των εργασιακών συνθηκών, να αποζημιωθούν όλα τα θύματα και να εγκαθιδρυθεί ένα μόνιμο και εξωτερικά ελεγχόμενο πρόγραμμα για την προστασία των εργατριών. [11Για περισσότερα μπορείτε να δείτε την διαδικτυακή σελίδα της καμπάνιας Stop Samsung – No More Deaths! της ομάδας SHARPS (Supporters for the Health And Rights of People in the Semiconductor industry) που δραστηριοποιείται στην κορέα:
https://stopsamsung.wordpress.com/]

rere earths

κίνα

“Το “Made in China” είναι περίφημο παγκοσμίως και πίσω από αυτό υπάρχουν άπειροι εργάτες αγροτικής κοινωνικής προέλευσης όπως εγώ, που εργάζονται αθόρυβα στα εργοστάσια. Έχουμε περάσει μέσα από σκληρό κυνήγι εργασίας, αυστηρό μάνατζμεντ, άσχημο περιβάλλον διαβίωσης, τακτικά πρόστιμα, συχνές τιμωρίες, απολύσεις, συλλήψεις όταν η αστυνομία ελέγχει την άδεια προσωρινής διαμονής [..].
Η νεότητα των εργατών από φτωχές αγροτικές οικογένειες σβήνει στην αλυσίδα συναρμολόγησης και εξάγεται μαζί με τα προϊόντα. Αυτό που μένει για εμάς είναι τραυματισμένα σώματα από την υπερβολική εργασία, σπασμωδικές σκέψεις και βαρύ κεφάλι μετά από πολλές ώρες εξαιρετικά διεξοδικής δουλειάς.”
Zhan Youbing, εισαγωγικό κείμενο μιας συλλογή φωτογραφιών με τίτλο: Working life of peasant-workers. [12Ο Zhan Youbing είναι ένας φωτογράφος που υπήρξε εργάτης εργοστασίων. Από το 2006 έχει τραβήξει πάνω από 40 χιλιάδες φωτογραφίες με θέμα τους εσωτερικούς μετανάστες εργάτες και εργάτριες στην κίνα. Link:
http://www.photoint.net/picture-615.html]

Το οικονομικό μεγαλείο της τεχνολογίας της πληροφορίας (ΙΤ) είναι χτισμένο σε μεγάλο βαθμό στις πλάτες εκατομμυρίων κινέζων βιομηχανικών εργατών, που είναι κυρίως εσωτερικοί μετανάστες αγροτικής προέλευσης σε νεαρές ηλικίες.
Για τα εργοστάσια συναρμολόγησης ηλεκτρονικών στην κίνα έχουν γραφτεί πολλά. Είναι γνωστή κυρίως η ιστορία της foxconn, της εταιρίας που απασχολεί κινέζες εργάτριες και εργάτες σε γραμμές συναρμολόγησης ηλεκτρονικών για την apple, την samsung και άλλες εταιρίες. Για κάποιο διάστημα είχε γίνει θέμα στα δυτικά μήντια, μετά τις αυτοκτονίες 17 νεαρών εργατών μέσα στις εγκαταστάσεις της εταιρίας από το 2007 ως το 2010. [13Περισσότερα για το θέμα μπορείτε να βρείτε στο άρθρο του Sarajevo “στην άλλη άκρη του iphone”, τεύχος 78.]
Το 2014 η υπόθεση των άθλιων συνθηκών στις οποίες δουλεύουν οι εργάτες στα κάτεργα - υπεργολαβίες της apple και άλλων εταιριών πήρε ξανά δημοσιότητα μετά από έρευνα του bbc στο εργοστάσιο της Pegatron που ανέλαβε μέρος της παραγωγής του iphone 6. Σε άρθρο του bbc Panorama, τον Δεκέμβριο του 2014, με τίτλο “Apple failing to protect Chinese factory workers'” γράφονται τα εξής:

Εξαντλημένοι εργάτες κοιμούνται κατά την διάρκεια της 12-ωρης βάρδιας τους στα εργοστάσια της Pegatron στα περίχωρα της Σαγκάης.
Ένας undercover ρεπόρτερ, που εργάστηκε σε εργοστάσιο κατασκευάζοντας εξαρτήματα για τους υπολογιστές της Apple, έπρεπε να εργαστεί 18 συνεχόμενες μέρες παρά τα επανειλημμένα αιτήματα για μία ελεύθερη ημέρα.

Οι υπερωρίες είναι μάλιστα κατά κανόνα απλήρωτες. Οι μισοί εργάτες στην pegatron έχουν σύντομες συμβάσεις και αντιμετωπίζονται σαν αναλώσιμοι. Οι γραμμές παραγωγής επιτηρούνται από επιστάτες που εκτοξεύουν απειλές και με κάθε ευκαιρία φέρονται υποτιμητικά στις εργάτριες και τους εργάτες. Για να προλάβουν τους χρόνους, οι εργάτες πρέπει να τοποθετούν τα μικρά εξαρτήματα κάθε λίγα δευτερόλεπτα. Μετά τις τεράστιες βάρδιες, μεταφέρονται σε κοιτώνες, που είναι θάλαμοι στους οποίους έχουν τοποθετηθεί μέχρι και 14 άτομα. Αναθέτωντας σε υπεργολαβίες την κατασκευή των προϊόντων της, η φανταχτερή apple, εκτός από το πολύ σπουδαίο ατού της πάμφθηνης εργασίας, μπορεί και να αποποιείται των ευθυνών για τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης και εργασίας που υπομένουν οι πραγματικοί δημιουργοί των προϊόντων της, στις γραμμές συναρμολόγησης ή στα ορυχεία.

Στο θέμα αυτό, μία κλασική απάντηση των μήντια είναι ξανά: αν σας ενοχλεί πολύ, μην αγοράζετε! Πρόκειται για την έκφραση των υποτιθέμενων πρωτοκοσμικών τύψεων, συνοδευμένων από βαθύτερες σκέψεις του είδους “αλλά τι να κάνουμε και εμείς; να αρνηθούμε την τεχνολογική ανάπτυξη;”. Συχνά επίσης εκφράζονται απόψεις που δικαιολογούν την κατάσταση με το επιχείρημα ότι φταίει η κουλτούρα των συγκεκριμένων χωρών: “οι ατέλειωτες ώρες εργασίας είναι κάτι το συνηθισμένο εκεί” ή “μα αν εμείς δεν τους δίναμε να φτιάχνουν τεχνολογία, αυτοί ακόμα αγρότες θα ήταν”. Τέτοιες εκφράσεις και άλλα μαργαριτάρια εμφανίζονται στα σχόλια των άρθρων που αναφέρονται στο θέμα, αντηχώντας τις σκοτεινές σκέψεις των βρόμικων μυαλών που πάσχουν από ρατσισμό και μικροαστισμό.

Πάνω σε τέτοιου είδους επιχειρήματα στηρίζονται και πιο επίσημες απαντήσεις υπερασπιστών των εταιρικών συμφερόντων. Για παράδειγμα, σε μια ομιλία στο TED η Leslie T. Chang [14Η ίδια είναι δημοσιογράφος και υπήρξε ανταποκρίτρια της wall street journal για την κίνα. Μπορείτε να δείτε την ομιλία εδώ:
https://www.ted.com/talks/leslie_t_chang_the_voices_of_china_s_workers?language=en], που αυτοαναγορεύεται σε εκπρόσωπος των φωνών των γυναικών εργατριών, παρουσιάζει τις γυναίκες σαν αμόρφωτες χωριάτισσες που, λόγω των εργοστασίων που παράγουν προϊόντα από φίρμες της δύσης, αποκτούν επιτέλους την δυνατότητα να πάνε στην πόλη και να κάνουν κάτι για τον εαυτό τους. “Τις κάναμε ανθρώπους τις καημένες” θα μπορούσε να πει με μια φράση. Η apple επίσης, σε γράμμα που έστειλε μετά το δημοσίευμα του bbc στο προσωπικό της στην βρετανία, προς υπεράσπιση του εαυτού της γράφει:

“...να γνωρίζετε ότι περισσότεροι από 1400 από τους συναδέλφους σας στην Apple έχουν τοποθετηθεί στην Κίνα για να ελέγχουν τις βιομηχανικές μας διαδικασίες. Είναι στα εργοστάσια συνεχώς – ταλαντούχοι μηχανικοί και μάνατζερς που είναι επίσης συμπονετικοί άνθρωποι, εκπαιδευμένοι να μιλούν όταν βλέπουν κινδύνους ασφαλείας ή κακομεταχείριση.”

Δηλαδή: οι εργάτες από μόνοι τους εκεί είναι αρκετά άβουλοι και συνηθισμένοι από την φύση τους σε κακομεταχείριση, που δεν τα καταλαβαίνουν αυτά έτσι και αλλιώς... Γι αυτό χρειάζονται συμπονετικοί μηχανικοί και μάνατζερς που θα τα προσέξουν αυτά και κάτι θα πουν.
Επίσης, στην συνέχεια του ίδιου γράμματος:

“Μερικά χρόνια πριν, η συντριπτική πλειονότητα των εργατών στην αλυσίδα εφοδιασμού μας εργαζόταν με υπέρβαση των 60 ωρών, και οι εβδομάδες εργασίας 70+ ωρών ήταν τυπικές. [..] Αυτό τον χρόνο, οι προμηθευτές μας έχουν επιτύχει έναν μέσο όρο 93% συμμόρφωσης με το όριο των 60 ωρών. Μπορούμε να πάμε καλύτερα. Και θα το κάνουμε.”

60 ώρες! Ούτε καν 40; Δηλαδή, σαν να λέει: θα προσπαθήσουμε παιδιά να τους πείσουμε, γιατί αυτοί οι κινέζοι δεν ξέρουν να δουλεύουν λιγότερο... πρέπει σταδιακά να τους μειώσουμε τις ώρες. Να μην τους ταράξουμε το οικοσύστημα τους.
Για το τέλος, μεταφράζουμε ένα απόσπασμα από ένα άρθρο που δημοσίευσε στις 11 Ιανουαρίου του 2013 η οργάνωση SACOM [15Η SACOM (Students and Scholars Against Corporate Misbehavior) ιδρύθηκε στο Χονγκ Κονγκ το 2005, μετά από ένα κίνημα μαθητών για την βελτίωση των συνθηκών εργασίας εργατών σε εταιρίες εξωτερικής ανάθεσης.], με τίτλο “Απεργία ξεσπά ενάντια στις φρικτές εργασιακές συνθήκες στην Foxconn”.

“Στις 10 Ιανουαρίου, ξέσπασε μία απεργία στην Foxconn στο Fengcheng, στην επαρχεία Jiangxi με απαιτήσεις αυξήσεις στους μισθούς και αξιοπρέπεια. Την επόμενη ημέρα, περισσότεροι από 1000 εργάτες βγήκαν στον δρόμο και μπλόκαραν την κεντρική οδό. Οι δυνάμεις καταστολής γρήγορα παρενέβησαν για να καταστείλουν τους εργάτες. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που έχει η SACOM από πρώτο χέρι και τις πηγές των κινέζικων μήντια, η παρουσία της αστυνομίας είναι ισχυρή, ενώ αύρες και φυσική βία χρησιμοποιούνται για να την καταστολή των απεργών. [..]
Ο μηνιαίος μισθός για τους εργάτες της Foxconn είναι 209 δολάρια. [..] Εκτός από τους χαμηλούς μισθούς, δεν υπάρχει σεβασμός απέναντι στους εργάτες στην γραμμή παραγωγής. Οι εργάτες που δουλεύουν στην συγκόλληση μπορούν να λάβουν μία νέα χειρουργική μάσκα μόνο κάθε δύο μέρες. [..] Τον χειμώνα, η θερμοκρασία στο Fengcheng είναι κοντά στους 3 βαθμούς κελσίου. Το ζεστό πόσιμο νερό στους κοιτώνες είναι περιορισμένο. Επιπλέον, δεν υπάρχει πρόσβαση σε ζεστό νερό στο μπάνιο. [..] Η απεργία για αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και ζωής είναι απαραίτητη και δίκαιη.”

Μάλλον και η τελευταία εξαγγελία της foxconn για αντικατάσταση μεγάλου μέρους της εργατικής δύναμης με ρομπότ, είναι μία απάντηση απέναντι σε ακριβώς αυτές τις εργατικές διεκδικήσεις.

Οι ίδιες οι κινέζες εργάτριες και οι εργάτες έρχονται να καταρρίψουν με τους αγώνες τα μυθεύματα της προπαγάνδας των εταιριών, που ταυτόχρονα αποτελούν και την μέση σοφία του “πολιτισμένου δυτικού μυαλού”. Έρχονται να αποδείξουν ότι όλες αυτές οι απόψεις περί “εθελοδουλίας”, που σε κάποιο κομμάτι τους μπορεί να οφείλονται σε άγνοια, δείχνουν και κάτι άλλο: ο ρ ατσισμός των δυτικών κοινωνιών σε αυτή την περίπτωση έχει στην βάση του την εχθρότητα απέναντι στους αγώνες των εργατών.

rare earths

η πληροφορική είναι και αυτή υλική

Μετά από όλα αυτά μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι εποχή της πληροφορίας δεν έχει κάνει “τον κόσμο ένα καλύτερο μέρος”, όπως ευαγγελίζεται. Μάλιστα, δεν μπορεί να ντυθεί ούτε καν με το πέπλο του ανθρωπισμού. Όχι τουλάχιστον πειστικά! Ένα έξυπνο τηλέφωνο εκτός από μάρτυρας της κουλτούρας του νέου τεχνολογικού παραδείγματος είναι και μάρτυρας της παγκοσμιότητας της εργασίας. Το smartphone είναι επίσης μάρτυρας της ακραίας βαρβαρότητας των αφεντικών απέναντι στην εργατική τάξη, του “δυτικού πολιτισμού” απέναντι στον υπόλοιπο κόσμο. Ακραίας βαρβαρότητας και άγριας εκμετάλλευσης της εργασίας των προλετάριων σε παγκόσμια κλίμακα και στην εποχή της πληροφορίας!
Το ίδιο ακριβώς ισχύει για όλα τα προϊόντα που περιλαμβάνουν περισσότερη ή λιγότερη τεχνολογία, όπως τα ρούχα, τα καλλυντικά, ακόμη και τα λαχανικά. Οι διαδρομές όλων αυτών των προϊόντων μπορεί να είναι δύσκολο να περιγραφούν αναλυτικά. Όμως, έστω και μέσα από μία σκιαγράφησή τους, γίνεται εμφανές ότι η αλληλεξάρτηση μεταξύ των διαφορετικών – διαχωρισμένων ως εθνικών – εργατικών τάξεων είναι ο κανόνας της σύγχρονης καπιταλιστικής παραγωγής. Εν τω μεταξύ, μία απεργία εδώ ή μία διεκδίκηση εκεί, μπορεί να φαίνονται σαν ασυσχέτιστα μεταξύ τους γεγονότα· όχι και τόσο επικίνδυνα, όταν γίνονται σποραδικά. Η πιθανότητα μιας μελλοντικής σύνδεσης τέτοιων “γεγονότων” μπορεί να μοιάζει μακρινή. Όμως, τα αφεντικά που δεν γνωρίζουν πατρίδες σε τέτοια ζητήματα (τον εθνικισμό τον φυλάνε σαν δηλητήριο για τους “φτωχούς”) καιροφυλακτούν και φροντίζουν: να διαιρούν, να υποτιμούν, να εκβιάζουν, να σκοτώνουν· προκαταβολικά, παντού στον κόσμο.
Στην περίπτωση των τεχνολογικών προϊόντων το θέμα έχει και ένα επιπλέον ενδιαφέρον. Αφενός,  τα τεχνολογικά επιτεύγματα κατοχυρώνονται στα μυαλά, όχι ως προϊόντα της παγκόσμιας εργασίας, αλλά ως δημιουργήματα μεγάλων εταιριών. Αφετέρου, η τεχνολογική ανάπτυξη παρουσιάζεται ως το ξεπέρασμα του παλιού κόσμου, σαν αναβάθμιση. Η ψευδαίσθηση ότι ζούμε σε έναν εξελιγμένο κόσμο, που έχει αφήσει τα προβλήματά του στο παρελθόν, έχει εγκαθιδρυθεί σε μεγάλο βαθμό ως κυρίαρχη εντύπωση των δυτικών υπηκόων, σαν αντιστροφή της δειλίας και της απώθησης οποιασδήποτε δυνατότητας διεκδίκησης.

Απόψεις που λίγο πολύ ταυτίζουν την τεχνολογική εξέλιξη με μία απελευθερωτική πρόοδο, είναι λογικό να εκφράζονται από ακαδημαϊκούς, που ζουν αποκομμένοι από την πραγματικότητα των σχέσεων παραγωγής, ή από όσους έχουν επιχειρηματικό συμφέρον. Τέτοιου είδους διαπιστώσεις, το μόνο που πετυχαίνουν είναι να αποκρύπτουν την επίδραση της τεχνολογικής αναδιάρθρωσης του κεφαλαίου πάνω στην εργασία και την παγκόσμια διάστασή της.
Εμείς, από την εργατική μας θέση, δυσκολευόμαστε να δούμε την αυτόματη ανάδυση αυτής της περίφημης απελευθερωτικής διάστασης της τεχνολογίας. Αντίθετα, βλέπουμε ένα διευρυμένο πεδίο συγκρούσεων που βρίσκονται ακριβώς στην καρδιά της παραγωγής των νέων τεχνολογιών. Από τα ορυχεία, μέχρι...

Shelley Dee

rare earths

Σημειώσεις

1 -  Μια έρευνα του πανεπιστημίου Yale που δημοσιεύτηκε στις αρχές του 2015 ασχολείται με το θέμα της κρισιμότητας της προμήθειας των μετάλλων που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή τεχνολογίας αιχμής. Μεταφράζουμε από την σελίδα YaleNews μία παράγραφο του άρθρου “Metals used in high-tech products face future supply risks, 23 Μαρτίου 2015, Kevin Dennehy” που αναφέρεται στην συγκεκριμένη έρευνα.
Μεταξύ των παραγόντων που συμβάλλουν σε προκλήσεις ακραίας κρισιμότητας είναι η υψηλή γεωπολιτική συγκέντρωση της πρωταρχικής παραγωγής (για παράδειγμα, 90 με 95% της παγκόσμιας προμήθειας σπάνιων γαιών προέρχεται από την Κίνα), έλλειψη διαθέσιμων υποκατάστατων (δεν υπάρχει επαρκές υποκατάστατο για το ίνδιο, το οποίο χρησιμοποιείται για τις οθόνες των υπολογιστών και των κινητών) και η πολιτική αστάθεια (σημαντικό μέρος του τανταλίου, που χρησιμοποιείται διαδεδομένα στα ηλεκτρονικά, προέρχεται από την Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό που μαστίζεται από πολέμους).
http://news.yale.edu/2015/03/23/metals-used-high-tech-products-face-future-supply-risks
[ επιστροφή ]

2 - Σχετικά με τις σπάνιες γαίες μπορείτε να βρείτε περισσότερα στο sarajevo στα άρθρα: “rare earth materials (it’s not a band!)” και “σπάνιες γαίες - συνηθισμένοι ανταγωνισμοί”.
[ επιστροφή ]

3 -  International Rescue Commitee, Measuring Mortality in the Democratic Republic of Congo
http://www.rescue.org/sites/default/files/resource-file/IRC_DRCMortalityFacts.pdf
[ επιστροφή ]

4 - Το απόσπασμα είναι μεταφρασμένο από το βιβλίο: Africa in the New World Order: Peace and Security Challenges in the Twenty-First Century, Lexington Books.
[ επιστροφή ]

5 -  Σύμφωνα με το λήμμα της wikipedia για το ορυκτό coltan:
Οι εισαγωγές κολτανίου από το DRC στην Ευρώπη κατευθύνονται κυρίως στην κεντρική/ανατολική Ευρώπη και τη Ρωσία. Αυτά τα φορτία κυρίως ταξιδεύουν από τον δρόμο Dar es Salaam (Τανζανία), Πειραιά (Ελλάδα) και μετά στα Βαλκάνια. Η Nova Dies, μία κοινοπραξία offsore με βάση τα βρετανικά Virgin Islands, ελέγχει κυρίως το δίκτυο δια μέσου των Βαλκανίων. Αυτό το δίκτυο μεταφέρει κυρίως ανεπεξέργαστο κολτάνιο από τα μη ελεγχόμενα ανεπίσημα ορυχεία και επομένως παρεμποδίζει την ανάπτυξη της βιομηχανίας επεξεργασίας στο DRC.
[ επιστροφή ]

6 - EXPOSED: CHILD LABOUR BEHIND SMART PHONE AND ELECTRIC CAR BATTERIES, 19 January 2016, Amnesty International
[ επιστροφή ]

7 - Το 2014 δικαστήριο της αμερικής (U.S. Court of Appeals για την περιοχή του Columbia Circuit) δικαίωσε την προσφυγή τριών εταιρικών ομάδων (three business groups) ενάντια στον συγκεκριμένο κανονισμό, κρίνοντας τον αντισυνταγματικό. Το δικαστήριο συγκεκριμένα αποφάσισε ότι ο κανονισμός αντιβαίνει στην ελευθερία του λόγου, καθώς αναγκάζει τις εταιρίες να καταδικάσουν τα ίδια τους τα προϊόντα (!).
[ επιστροφή ]

8 - Στην νότια κορέα, η αντιστοιχία με τον όμιλο εταιριών είναι ο όρος chaebol (chae: ιδιοκτησία/περιουσία + bol:φατρία/οικογένεια). Η διαφορά με τους κλασικούς ομίλους εταιριών είναι ότι η διοίκηση ολόκληρου του ομίλου ανήκει σε μία οικογένεια και περνάει από γενιά σε γενιά. “Τουλάχιστον 15 συγγενείς διοικούν περισσότερες από 55 επιχειρήσεις, με συνολικές πωλήσεις 335 δισεκατομύρια δολάρια”, αναφέρει το περιοδικό Forbes το 2015 σχετικά με το chaebol της samsung.
[ επιστροφή ]

9 - Σύμφωνα με την αυτοπαρουσίαση που υπάρχει στην διαδικτυακή σελίδα του Danwatch - είναι ένα ανεξάρτητο μέσο ενημέρωσης και ερευνητικό κέντρο που δημοσιεύει άρθρα ερευνητικής δημοσιογραφίας. Ιδρύθηκε στην Δανία το 2007 από μία ένωση καταναλωτών, μη κυβερνητικές και φιλανθρωπικές οργανώσεις.
[ επιστροφή ]

10 - Από την σελίδα του δικτύου GoodElectronics το οποίο αποτελείται από σωματεία και οργανώσεις που ασχολούνται με τα ζητήματα που αφορούν εργάτες στην βιομηχανία των ηλεκτρονικών από τις η.π.α., την ευρώπη, την ινδία, τη μαλαισία, τις φιλιππίνες, το μεξικό την νότια κορέα.
[ επιστροφή ]

11 -  Για περισσότερα μπορείτε να δείτε την διαδικτυακή σελίδα της καμπάνιας Stop Samsung – No More Deaths! της ομάδας SHARPS (Supporters for the Health And Rights of People in the Semiconductor industry) που δραστηριοποιείται στην κορέα: https://stopsamsung.wordpress.com/
[ επιστροφή ]

12 - Ο Zhan Youbing είναι ένας φωτογράφος που υπήρξε εργάτης εργοστασίων. Από το 2006 έχει τραβήξει πάνω από 40 χιλιάδες φωτογραφίες με θέμα τους εσωτερικούς μετανάστες εργάτες και εργάτριες στην κίνα. Link:  http://www.photoint.net/picture-615.html
[ επιστροφή ]

13 -  Περισσότερα για το θέμα μπορείτε να βρείτε στο άρθρο του Sarajevo “στην άλλη άκρη του iphone”, τεύχος 78
[ επιστροφή ]

14 - Η ίδια είναι δημοσιογράφος και υπήρξε ανταποκρίτρια της wall street journal για την κίνα. Μπορείτε να δείτε την ομιλία εδώ:
https://www.ted.com/talks/leslie_t_chang_the_voices_of_china_s_workers?language=en
[ επιστροφή ]

15 - Η SACOM (Students and Scholars Against Corporate Misbehavior) ιδρύθηκε στο Χονγκ Κονγκ το 2005, μετά από ένα κίνημα μαθητών για την βελτίωση των συνθηκών εργασίας εργατών σε εταιρίες εξωτερικής ανάθεσης.
[ επιστροφή ]

κορυφή