bytes & genes

Ποιο urban farming; Αυτό ξεπεράστηκε. Πάμε για το office farming!
Η γιαπωνέζικη εταιρεία Pasona group, που ειδικεύεται στην παροχή συμβουλών επιλογής και διαχείρισης προσωπικού και οργάνωσης της εργασίας, προσφέρει στους δικούς της μισθωτούς, στα κεντρικά του Τόκιο, την δυνατότητα να ασχολούνται στη διάρκεια του διαλείμματός τους, με αγροτικές δουλειές... μέσα στον ουρανοξύστη.
Η φωτογραφία είναι από “θερισμό”. Είναι πολύ πιθανό ότι χωρίς τις βιοτεχνολογικές προόδους η φίλη - της - φύσης εταιρεία δεν θα έβρισκε εύκολα είδη που να προκόβουν σε εσωτερικές συνθήκες 25ου ορόφου, με χώμα 20 πόντους. Πάντως η διοίκησή της είναι ευχαριστημένη. “Οι εργαζόμενοι ξεκουράζονται καθώς ασχολούνται με σωματικές εργασίες που έχουν σχέση με την φύση” σημειώνει. Λογικό μας φαίνεται. Και τα προγράμματα απεξάρτησης δίνουν έμφαση στις χειρωνακτικές δουλειές.
Οπότε ο.κ. Μόνο μην σκεφτεί (η Pasona group) να βάλει και μελίσσια... παρά μόνο αν είναι τόσο ανασχεδιασμένα (βιοτεχνολογικά) που να μαζεύουν νέκταρ απ’ τις (organic) λάμπες...

Αυτές είναι εικόνες που μόνο ένα ηλεκτρονικό μάτι (ηλεκτρονικό μικροσκόπιο εν προκειμένω) θα μπορούσε να μας δείξει. Και θα νοιώσετε μεγάλη δυσαρέσκια μόλις μάθετε τι είναι. Εδώ (αριστερά) είναι το κοινό “άκαρι της σκόνης”. Ζει κατά πολλά εκατομύρια στα σπίτια μας, στα ρούχα μας, στα σεντόνια και τα μαξιλάρια μας. Δεξιά είναι κάτι ακόμα πιο φρικτό. Είναι ένα άλλο άκαρι, ονόματι Demolex folliculorum... που ζει και βασιλεύει στις ρίζες των βλεφάρων μας... Σε όλων των βλέφαρα!!! Μάλιστα η φωτογραφία δείχνει σε μεγάλη μεγέθυνση ακριβώς αυτό: ένα μικρό κομμάτι βλεφάρου και δύο demolex που βόσκουν.
Τα ακάρεα είναι έντομα. Και η “μάνα φύση” τα έφτιαξε (όπως πολλά άλλα όντα, ιούς, βακτήρια, κλπ) σε “νανο” κλίμακα· έτσι, για να μην κοκορεύονται οι νανοτεχνολόγοι ότι είναι πρωτοπόροι. Τα συγκεκριμένα δύο ζουν τρεφόμενα από τα νεκρά κύτταρα (της επιδερμίδας μας) που φαίνεται ότι τα παράγουμε τόσο μαζικά ώστε να τα συντηρούμε σε τεράστια κοπάδια και για άπειρες γενιές. Αυτά της σκόνης, για παράδειγμα (λέγονται έτσι επειδή ταξιδεύουν πάνω σε κόκκους σκόνης... δεν θα γουστάρατε ταξίδι Σαχάρα - Ρώμη πάνω σε αφρικανική σκόνη;), που αγαπούν τα ρούχα και τα κρεβάτια μας, τα νεκρά μας κύτταρα και τον ιδρώτα μας, ζουν σε πυκνότητες 5 έως 15 χιλιάδες σε κάθε εκατοστό (στρώματος). Κάθε πόντος και πανεργατική συγκέντρωση της γσεε, στα καλύτερά της. Όλο το στρώμα; Πάρτε τα μέτρα του, πολλαπλασιάστε, και θα δείτε την τεράστια παρέα σας ακόμα και στις πιο βαθιές μοναξιές σας.

Είτε πάνω στο σώμα μας είτε μέσα (οπωσδήποτε στο στομάχι και το έντερο) ζουν πολλά εκατομύρια μικροοργανισμών, διαφόρων ειδών. Οι ειδικοί (που φυσικά δεν έκατσαν να τα μετρήσουν ένα ένα) υποστηρίζουν ότι το γονιδιακό φορτίο αυτών των μικροσκοπικών συγκατοίκων είναι καμιά 40 φορές μεγαλύτερο απ’ το δικό μας “προσωπικό” dna. Κι αν επρόκειτο να μετρηθούμε όχι με γονίδια αλλά με κύτταρα, πάλι μας ρίχνουν: είναι δεκαπλάσια στον αριθμό απ’ τα δικά μας. Εκτός απ’ το περιβόητο γονιδίωμα διαθέτουμε κι αυτό: μικροβίωμα!
Συνήθως όλοι αυτοί οι μικροοργανισμοί ζουν αρμονικά μαζί μας (ή εμείς μαζί τους) εφόσον κάνουν δουλειές που είναι μεν προς όφελός τους αλλά εξυπηρετούν κι εμάς. Απ’ το να καθαρίζουν το δέρμα μας απ’ τα νεκρά κύτταρα, μέχρι να βοηθούν την πέψη. Μερικές φορές, βέβαια, γίνονται και “παρεξηγήσεις”. Οπότε αρχίζουν οι φαγούρες, τα δερματικά, και άλλα. Το γιατί γίνονται τέτοιες παρεξηγήσεις μην περιμένετε να το πουν οι ειδικοί. Γενικά μιλώντας δεν ανήκουν σε επιτροπές δικαιωμάτων των ακάρεων. Αν μια χημική βιομηχανία (λέμε αν...) φτιάχνει σαπούνια ή καθαριστικά χώρου με χημικά που αλλοτριώνουν (ή σκοτώνουν) τους πανάσχημους αλλά εξυπηρετικούς δερματοσκουπιδιάρηδές μας, ε, τότε μπορεί να γίνει και παρεξήγηση. Σε βάρος μας.

Στα καλά και στα κακά όμως υπάρχει κάτι άλλο που θα μπορούσε να είναι σημαντικό. Τόσο σαν είδος όσο και σαν άτομα δεν είμαστε αυτό που νομίζουμε: οι ψηλομύτικες ζωϊκές υπάρξεις που έχουν κάτω απ’ το δάκτυλό τους το σύμπαν και μια σχεδόν απόλυτη ατομική ανεξαρτησία. Είμαστε μάλλον ζωϊκές συστάδες, σημεία συνάντησης και συνύπαρξης διαφόρων ειδών· ζούμε επειδή ζούμε σε απόλυτα στενή σχέση με ακάρεα, καλοπροαίρετα βακτήρια, τεμπέληδες ιούς, κλπ.
Τι σημασία έχει η επίγνωση αυτής της τόσο απαραίτησης ζωϊκής αλληλοσύνδεσης; Αν ξανακοιτάξετε τις φωτογραφίες θα αναρωτηθείτε “μα... μ’ αυτούς;!” Αλλά ναι, μ’ αυτούς τους πανάσχημους! Τι σημασία έχει; Ας απαντήσει (ή ας μην απαντήσει) ο καθένας / η καθεμιά...

Μπορεί η χαρτογράφηση του ανθρώπινου (ακόμα σε πολύ μικρό τμήμα του) dna και του dna άλλων ειδών να μην προσφέρει εκείνες τις μαγικές γονιδιακές συσχετίσεις και “λύσεις” που θα ήθελαν οι έμποροι (οι διαφημίσεις συνεχίζονται πάντως!!!), ίσως όμως προσφέρει περιπέτειες στους ... παλαιοντολόγους του είδους μας. Και όχι μόνο του δικού μας.
Οι συγκρίσεις ανάμεσα σε τμήματα του ανθρώπινου γονιδιώματος και εκείνου άλλων οργανισμών (και μάλιστα μικροοργανισμών) έχουν προκαλέσει διάφορες εκπλήξεις στους σχετικούς ερευνητές. Κάθε τόσο ανακαλύπτουν ότι ολόκληρες αλληλουχίες dna ρετροϊών υπάρχουν ενσωματωμένες στο ανθρώπινο. Ως τώρα το 8% του γονιδιώματός μας έχει ταυτοποιηθεί σαν προερχόμενο από “ενδογενείς ρετροϊούς” (ERVs), ιούς δηλαδή που δεν εξόντωσαν τους ξενιστές τους, όπως έπρεπε. Η διαδικασία οφείλεται στο ότι οι ρετροϊοί προσβάλλουν τα ωάρια και των σπερατοζωάρια των άλλων οργανισμών, συνεπώς κάποιοι που “ηττήθηκαν” (πριν από χιλιάδες ή και εκατομμύρια χρόνια) φαίνεται ότι ενσωματώθηκαν.
Απ’ τις ως τώρα ανακαλύψεις, οι περισσότερες τέτοιες περιπτώσεις θεωρούνται “νεκρά τμήματα” του ανθρώπινου γονιδιώματος, παρότι αυτό είναι απλά δήλωση άγνοιας για το τι κάνει τι. Έχουν ανακαλυφθεί όμως περιπτώσεις αφομοίωσης και αλλαγής λειτουργίας (του πρώην ρετροϊικού dna). Όπως, για παράδειγμα, η ενίσχυση της ανοσίας του πρώην “στόχου” και νυν “σπιτιού”.
Παρότι αυτά κινούνται κυρίως στη σφαίρα των υποθέσεων (λιγότερο ή περισσότερο βάσιμων) όπως, άλλωστε, το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος των βιοτεχνολογιών, μας φαίνεται πιο διασκεδαστική η ιδέα ότι κουβαλάμε (γενετικά) τις “αμαρτίες του κόσμου” παρά η ιδέα ότι υπάρχει γονίδιο της ... αγνότητας!
(Παρεπιπτόντως: την ιδέα της “διπλής έλικας” του dna, με την οποία μεγαλώσατε, καλύτερα να αρχίσετε να την αποχαιρετάτε... Τετραπλή, και βλέπουμε...)

Θα μπορούσε να είναι σενάριο για φουτουριστική ταινία. Είναι, όμως, μια ιδέα για την οργανωμένη υποτίμηση (και) της διανοητικής εργασίας. Όχι “κλάδο κλάδο” αλλά σαν γενική κατεύθυνση.
Οι ερευνητές του πανεπιστημίου Carnegie Mellon κατασκεύασαν μια πλατφόρμα “τεχνητής νοημοσύνης” που ονόμασαν Knowledge Accelarator. H “λογική” του πράγματος είναι να συγκεντρώνει, να συσχετίζει και να συνθέτει τα συμπεράσματα της δουλειάς ανθρώπων ερευνητών, που ασχολούνται με μικρά κομμάτια ενός project, χωρίς να γνωρίζουν το σύνολό του. Τα αποτελέσματα παρουσιάστηκαν στις 10 Μάη του 2016.
“Το να περιμένουμε ότι κάποιος θα μπορεί να διαχειριστεί ένα μεγάλο έργο στο σύνολό του οδηγεί συχνά σε αστοχίες” υποστηρίζει ο Niki Kittur, καθηγητής στο Ινστιτούτο αλληλεπίδρασης Ανθρώπων - Ηλ. Υπολογιστών. “Είναι too much να περιμένεις ότι ένα ανθρώπινο μυαλό θα τα καταφέρει να κρατήσει την ‘μεγάλη εικόνα’ χωρίς να μπλεχτεί”.
Η γερμανική εταιρεία Bosch, που χρηματοδότησε την έρευνα και έστειλε τεχνικούς της να συμμετάσχουν, χρησιμοποιεί ήδη τον Knowledge Accelarator, για να συγκεντρώνει και να συσχετίζει πληροφορίες από βλάβες και επισκευές σε σύνθετα προϊόντα της. Ο Ji Eun Kim, απ’ το κέντρο ερευνών και τεχνολογίας της Bosch στο Pittsburgh, που ήταν απ’ τους επικεφαλής του προγράμματος, Υποστηρίζει ότι “το Knowledge Accelarator” είναι μια δυναμική καινούργια προσέγγιση στη σύνθεση της γνώσης, και την εφαρμόζουμε σε μια ποικιλία θεμάτων για να απελευθερώσουμε τις δυνατότητες των υψηλής αξίας αλλά μπερδεμένων και μη δομημένων πληροφοριών”.

Παρότι, από πρώτη ματιά, το Knowledge Accelarator φαίνεται να απειλεί την θέση (και το κύρος) των επικεφαλής διάφορων ομάδων εργασίας, στην πραγματικότητα κάνει ακόμα πιο εύκολο το “κομμάτιασμα”. Κι αυτό επειδή μηχανοποιεί τις συσχετίσεις που ενδεχομένως θα έπρεπε να έχουν κατά νου ακόμη κι εκείνοι που απασχολούνται με κάποιο μικρό κομμάτι ενός έργου· συσχετίσεις που θα τους χρειάζονταν αν όχι σαν άμεσες έστω σαν έμμεσες υποδείξεις / κατευθύνσεις.

Αυτό το κομψό, λιτό, με παλ χρώματα, σαν βάζο αντικείμενο στα δεξιά της φωτογραφίας ανήκει στην κατηγορία των πράγμα που θα γίνουν κοινότυπα σύντομα. Κατ’ αρχήν όχι στα μέρη μας· αλλά τι σημασία έχει; Εμείς έχουμε ήλιο και θάλασσα - οπότε αργούμε να πάρουμε χαμπάρι...
Πρόκειται για την cyber “οικιακή βοηθό” που παρουσίασε στις 19 Μάη η google, προκειμένου να πάρει ένα μερίδιο της διαρκώς διευρυνόμενης αγοράς που έχει φτιάξει ήδη η Amazon με το αντίστοιχης λειτουργίας Echo.
Το google home (όπως είναι το όνομά του) , θα μπεί στην αγορά προς τα τέλη της χρονιάς. Θα επικοινωνεί με όλες τις οικιακές συσκευές (εφόσον, φυσικά, κι αυτές διαθέτουν τρόπο και διάθεση επικοινωνίας μεταξύ τους - internet of things δηλαδή) και με τον “κύριο” ή την “κυρία” του σπιτιού, με προφορικό τρόπο, ώστε να γίνει το “κέντρο ελέγχου” του σπιτιού και της καθημερινής ζωής (σε ότι αφορά, προς το παρόν, τις συσκευές της). Εννοείται ότι το google home θα κλείνει θέσεις σε εστιατόρια και σινεμάδες, θα δίνει αναφορά για την κυκλοφορία και τον καιρό, θα βρίσκει την μουσική ή την ταινία που “θα ήθελε ο κύριος” (ή η κυρία)... Και μελλοντικά θα κάνει και άλλα σπουδαία πράγματα.

Κοιτώντας το ηλεκτρονικό βάζο, θα λέγαμε ότι είναι απλά ένα ενδιάμεσο στάδιο προς τα οικιακά ρομπότ. Η google έχει ανοιχτεί σε πολλούς τομείς, όχι πάντα με επιτυχία. Τα google glasses, παρότι είχαν πολλά υπέρ δεν έπιασαν. Στο ρομποτικό αυτοκίνητο έχει ανοίξει δρόμο.
Ωστόσο η “τύχη” των προτάσεων της google είναι το δευτερεύον ζήτημα. Το σημαντικότερο είναι η καθιέρωση του cyber home assistant: (θα) είναι ο καλύτερος “εταίρος και συνεργάτης” του smart phone. Που, ως γνωστόν, δεν λείπει (σχεδόν) από κανένα χέρι...

Μήπως η ραδιενέργεια δεν είναι τόσο κακή όσο νομίζουμε; Η άγρια πανίδα έχει “επιστρέψει” δίπλα στο τσιμεντένιο καύκαλο του πυρηνικού σταθμού του Τσέρνομπιλ, στην ουκρανία, που πριν 30 χρόνια έγινε εφιάλτης για την ευρώπη και σύμβολο δικαίωσης του ευρωπαϊκού (και του παγκόσμιου) αντι-πυρηνικού κινήματος.

Υπάρχουν όμως άτομα που πάσχουν από αθρίτιδα, άσθμα, ή ψωρίαση που υποστηρίζουν επίμονα ότι τα μπάνια σε ραδιενεργές πηγές τους κάνουν καλό. Μια έρευνα από την αιγίδα του γερμανικού Helmholtz Center for Heavy Ion Research, με έδρα στο Darmastadt φαίνεται να τους δικαιώνει. Η “ήπια” ραδιενέργεια αυξάνει την οστική μάζα και βελτιώνει το ανοσοποιητικό σύστημα - βρήκε η έρευνα...
Το γεγονός είναι ότι στα τέλη του19ου και στις αρχές του 20ου (με τις τότε γνώσεις) υπήρχε η ίδια ιατρική άποψη: η ραδιενέργεια κάνει καλό. Πρόκειται για φυσική ραδιενέργεια: οι ατομικές βόμβες (ή τα καταρρέοντα πυρηνικά εργοστάσια) δεν συμπεριλαμβάνονται στις ιατρικές συνταγές.

Αν μνημονεύουμε την σχετική “αναθεώρηση” δεν είναι επειδή πιστεύουμε πως είναι είτε σωστή είτε λάθος. Είναι επειδή αποτελεί ένα παράδειγμα των αλλαγών γνώμης (των αλλαγών “Αλήθειας”) στους κύκλους των επιστημόνων και των ειδικών.
Αλλαγών που γίνονται πάντα με το σωστό ύφος και κύρος· όμως κάλλιστα μπορούν να τρελάνουν και ελέφαντα, αν συμβαίνει να είναι “πιστός”.

(Στη φωτογραφία το κατεστραμμένο κέντρο ελέγχου του πυρηνικού σταθμού στο Τσέρνομπιλ).

Άλλοι εκθειάζουν τις “διανοητικές” δυνατότητες των μηχανών, άλλοι φροντίζουν να θερίζουν τις crowd- διανοητικές δυνατότητες. Ή, πιο σωστά, την συλλογική ανθρώπινη διανόηση· μπορούν να την ονομάζουν έτσι χωρίς να κινδυνεύουν (προς το παρόν).
Το EteRNA είναι ένα video game - με - σκοπό, που σχεδίασαν και έριξαν στην πιάτσα δύο αμερικανικά πανεπιστήμια (το Stanford και το Carnegie Mellon), για να βρεθούν λύσεις σε προβλήματα που έχουν να κάνουν με την δομή μορίων RNA. Σύμφωνα με τους σχεδιαστές του, η λύση των προβλημάτων από ανθρώπους θα ήταν οικονομικότερη (και συντομότερη) απ’ το να ανατεθούν σε υπολογιστικά προγράμματα. Προς γνώση και περίσκεψη, οι παίκτες (που δηλώνονταν σαν τέτοιοι στο επίσημο site του game) θα μπορούσαν να είναι από 13 χρονών και πάνω. Πράγμα που σημαίνει κάτι απλό (και δηλητηριώδες για τις βεβαιότητες πολλών): υπό την προϋπόθεση ότι τα όποια “προβλήματα” μπορούν να διαμορφωθούν σαν games, ακόμα και μαθητές της Β γυμνασίου μπορούν να συνεισφέρουν στη λύση τους.

Το ενδιαφέρον είναι ότι τρεις απ’ τους συγκεκριμένους gamers (σήμερα είναι περίπου 100.000...) πήραν την πρωτοβουλία να καλέσουν και άλλους συμπαίκτες για να συγγράψουν ένα paper, με προοπτική την δημοσίευσή του σε σοβαρό επιστημονικό περιοδικό. Με θέμα την καθιέρωση καινούργιων κανόνων, όχι μόνο για το EteRNA αλλά και για τις έρευνες σχετικά με τις μορφές του RNA. Διατύπωσαν τις ιδέες και τις παρατηρήσεις τους στην κοινότητα, κουβεντιάστηκαν, τέθηκαν υπ’ όψη ειδικών και...
Η δημοσίευση, που έγινε στις 16 του περασμένου Φλεβάρη στο Journal of Molecular Biology, είναι η πρώτη στο είδος της: gamers διατυπώνουν στέρες απόψεις για θέματα υψηλής τεχνο-επιστημονικής εξειδίκευσης, για τα οποία δεν εκπαιδεύτηκαν ποτέ (με τον συμβατικό τρόπο)...

To iknowwhereyourcatlives.com, που σημαίνει “Ξέρω που ζει η γάτα σου” είναι μία διαδικτυακή σελίδα- project ενός καθηγητή του πανεπιστημίου της Φλόριντα. Σε αυτό εμφανίζεται ο παγκόσμιος χάρτης, μαζί με γατούλες στο σημείο που φωτογραφήθηκαν. Οι φωτογραφίες από τις γάτες συλλέγονται από τα κοινωνικά δίκτυα, όπως το Flickr ή το Instangram, όπου βρίσκονται δημόσια εκτεθειμένες. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που δίνονται στην σελίδα “I know where your cat lives”, προς το παρόν υπάρχουν 15 εκατομμύρια φωτογραφίες με το tag “cat”, αναρτημένες δημοσίως σε κοινωνικά δίκτυα. Για το συγκεκριμένο project έχει εφαρμοστεί ανάλυση σε ένα εκατομμύριο από τέτοιες φωτογραφίες γατιών, που περιλαμβάνουν στα μεταδεδομένα τους πληροφορίες για την περιοχή όπου έγινε η λήψη (γεωγραφικό μήκος και πλάτος). Αυτό είναι πολύ εύκολο να συμβεί, αν για παράδειγμα το έξυπνο κινητό που τραβάει την φώτο έχει ανοικτό το GPS.

Google cat όπως λέμε google map; Αν καταφέρουν να εκπαιδεύσουν τις γάτες να χρησιμοποιούν οι ίδιες την εφαρμογή, θα γίνει ένα άλμα όχι για την ανθρωπότητα αλλά για τα κατοικίδια...

Μια πρόσφατη έρευνα με δείγμα 1002 ενήλικες στην αγγλία, με θέματα σχετικά με το (και τεχνολογικό) μέλλον, έδωσε απαντήσεις που έχουν το ενδιαφέρον τους.
- Παρότι από 60% έως 72% (ανάλογα με την ερώτηση) δήλωσαν ότι οι τεχνολογικές εξελίξεις τα επόμενα 20 χρόνια θα είναι για καλό, το 65% (συνολικά στο δείγμα) δήλωσε ότι θα προτιμούσε να συνεχίσει να ζει στον τωρινό κόσμο παρά σ’ εκείνον μετά από 20 χρόνια.
- Ένας στους έξι (17%) δήλωσε ότι θα δημιουργούσε ερωτική σχέση με ρομπότ, αρκεί να ήταν σίγουρος / η ότι “ταιριάζουν”. Στις νεώτερες ηλικίες (18 -34) το ποσοστό ήταν 26%.
- ΄Ένας στους πέντε (20%) δήλωσε ότι θα χρησιμοποιούσε στοιχεία ανάλυσης dna ή φερορμονών για να βρει ταίρι. Στις ηλικίες 18 - 34 το ποσοστό ήταν 31%.
- Ένας στους τρεις (34%) δήλωσε ότι θα φύτευε ένα μικροτσίπ στο χέρι του για να μπορεί να μπαίνει στο σπίτι του ή να ανοίγει τον υπολογιστή στη δουλειά του.
- Ένας στους τρεις (33%) δήλωσε ότι το τσάι θα συνεχίσει να είναι το πιο δημοφιλές ρόφημα στην αγγλία το 2036.

Υποθέτουμε ότι σχεδόν όλοι σε όλους (κοντά στο 100%) θα δήλωναν όχι μόνο ότι η βασιλευόμενη δημοκρατία θα συνεχίσει να είναι το πολίτευμα, αλλά ότι θα είναι βασίλισσα (το 2036) η Ελισάβετ.
Απομένει να μάθουμε τι γνώμη έχουν για την ε.ε....

Κάθε σύγχρονος υπολογιστής υποτίθεται ότι είναι στην ουσία του η υλοποίηση μιας ιδεατής μηχανής, της καθολικής μηχανής Turing που μπορεί να υπολογίσει οποιαδήποτε υπολογίσιμη συνάρτηση. Εξαιρετικά απλή στη σύλληψή της, μια μηχανή Turing αποτελείται από μια χάρτινη ταινία που περιέχει μια σειρά συμβόλων, μια κεφαλή για να διαβάζει από και να γράφει στην ταινία, έναν καταχωρητή που περιέχει την κατάσταση της μηχανής κι έναν πίνακα οδηγιών με τη σειρά εντολών - κινήσεων (γράψιμο, σβήσιμο, διάβασμα, μετακίνηση) που πρέπει να εκτελέσει η κεφαλή. Οι μηχανές Turing ποτέ δεν κατασκευάστηκαν σε αυτή τη μορφή τους για να εφαρμοστούν σε πραγματικά προβλήματα. Ήταν το αποτέλεσμα ενός νοητικού πειράματος που έκανε ο Turing στην προσπάθειά του να κατατμήσει τη διαδικασία μαθηματικής απόδειξης σε μια σειρά από πολύ απλά και “μηχανικά” βήματα.

Πώς του ήρθε όμως η ιδέα για μια τέτοια μηχανή; Ποια είναι εκείνη η μηχανή που μοιάζει υπερβολικά πολύ με τη μηχανή Turing; Η μικρή και ταπεινή γραφομηχανή... Η ομοιότητα φαίνεται ότι δεν είναι τυχαία. Βιογράφοι του Turing αναφέρουν ότι η μητέρα του διέθετε μια τέτοια γραφομηχανή, με την οποία ο μικρός Alan ήταν ενθουσιασμένος. Μάλιστα λένε ότι είχε και την φιλοδοξία να γίνει κατασκευαστής κι εφευρέτης γραφομηχανών. Το χαρτί της γραφομηχανής ως χάρτινη ταινία της καθολικής μηχανής, ο κύλινδρος ως κεφαλή, το πλήκτρο αλλαγής από κεφαλαία σε πεζά (κι αντίστροφα) ως καταχωρητής καταστάσεων. Τα περισσότερα στοιχεία της μηχανής Turing υπήρχαν ήδη στις γραφομηχανές της εποχής του. Ο Alan χρειάστηκε να προσθέσει για τους δικούς του σκοπούς τη δυνατότητα ανάγνωσης (κι όχι μόνο γραψίματος) από την ταινία, μαζί με τον πίνακα εντολών.

Υπάρχουν τέτοια μικρά ανέκδοτα μέσα στην ιστορία της επιστήμης που αποτυπώνουν συμπυκνωμένα τις περίπλοκες σχέσεις της τεχνο-επιστήμης με το κοινωνικό περιβάλλον της. Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, οι γραφομηχανές δεν ήταν κάτι το απλώς αξιοπερίεργο για όσους ήθελαν να στέλνουν πιο κομψές επιστολές. Μαζί με τα πρώτα συστήματα αρχειοθέτησης φακέλων, τις πρωτόλειες μηχανικές αριθμομηχανές και μια σειρά άλλων συσκευών γραφείου (ακόμα και των ταμειακών μηχανών), αποτελούσαν το οπλοστάσιο κρατών κι επιχειρήσεων στην προσπάθειά τους να εξορθολογικοποιήσουν και να αυτοματοποιήσουν την «πνευματική» εργασία στις τότε δουλειές γραφείου (και οι γυναίκες γραμματείς ήταν από τις πρώτες που τις χρησιμοποιούσαν).

Ένα νήμα, λοιπόν, που συνδέει τα ταπεινά υπόγεια της εργασιακής αναδιάρθρωσης με τα υψίπεδα της πιο καθαρής μαθηματικής σκέψης. Χωρίς τις γραφομηχανές δεν θα υπήρχαν υπολογιστές; Αυτό είναι το συμπέρασμα; Όχι ακριβώς. Κάτι άλλο θα είχε βρεθεί ως μεταφορά για την καθολική μηχανή. Εξάλλου, ένας άλλος μαθηματικός της εποχής, ο Εμίλ Ποστ, περιγράφοντας μια δική του εκδοχή της υπολογιστικής μηχανής, είχε χρησιμοποιήσει το παράδειγμα του εργάτη (αυτή ήταν η λέξη, “worker”) μπροστά από μια αλυσίδα με χάρτινα κουτιά. Ωστόσο, φαίνεται ότι, είτε υπό τη μορφή γραφομηχανής είτε υπό τη μορφή της αλυσίδας παραγωγής, η γενικευμένη τάση γραφειοκρατικοποίησης και αυτοματοποίησης της παραγωγής (και “πνευματικής”) κατά το γύρισμα του αιώνα δεν γινόταν να αγνοηθεί ούτε από τους πιο υψιπετείς μαθηματικούς. Ήταν εκεί, μπροστά τους, γύρω τους, ζητώντας να βρει την τεχνολογική της έκφραση κι ολοκλήρωση. Και οι υπολογιστικές μηχανές ήταν μια πλευρά αυτής της ολοκλήρωσης.

Φωτογραφίες:
Αριστερά: τυπικό γραφείο επεξεργασίας δεδομένων με διάτρητες κάρτες. Δεκαετία του 1920, πριν ο Turing συλλάβει την καθολική του μηχανή. Πόσες μηχανές γραφείου μπορείτε να μετρήσετε;
Δεξιά: Μια ηλεκτρολομηχανολογικά ιδιαίτερα εξελιγμένη γραφομηχανή ήταν το χειροπιαστό εργαλείο των κρυπτογραφημένων επικοινωνιών του γερμανικού στρατού στον β παγκόσμιο (“enigma”) Δεν ήταν σύμπτωση αλλά κάτι σαν “ιστορικός ντετερμινισμός” το γεγονός ότι η μηχανή που εντυπωσίασε τον μικρό Turing (και χιλιάδες άλλους) ξαναβρέθηκε μπροστά του σαν “μυστήριο”....