“free” as in “free software” [1Παράφραση του σλόγκαν του ελεύθερου λογισμικού: “free” as in “free speech,” not as in “free beer”.]:
μικρό αφιέρωμα στο ελεύθερο λογισμικό

Σε θέματα σχετικά με την κατανάλωση και χρήση των ηλεκτρονικών προϊόντων/εμπορευμάτων, συχνά μπορεί κανείς να διαπιστώσει φαινόμενα οπαδισμού μεταξύ των χρηστών / καταναλωτών τους. Η μάχη για το ποιο είναι το καλύτερο κινητό απέναντι στον ανταγωνισμό, ποιο είναι το καλύτερο λειτουργικό σύστημα για PC ή το καλύτερο πρόγραμμα για μια συγκεκριμένη χρήση (π.χ. σχεδιαστική) συγκεντρώνει γύρω από τα αντίστοιχα προϊόντα έναν μεγάλο αριθμό πληρωμένων ή μη δημοσιευμάτων σε ηλεκτρονικά portals, σχολίων, links, και λοιπού ηλεκτρονικού θορύβου, που άλλοτε δηλώνουν απλώς την πίστη σε μια εταιρία, άλλοτε συνοδεύονται από εκτενή τεχνικά κείμενα που δικαιολογούν την προτίμηση του/της αρθρογράφου.

Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, των δημοφιλών αναζητήσεων του τύπου “X vs Y”, είναι πιθανό να βρεθεί κανείς μπροστά στο ερώτημα “Windows vs Linux”. Και κάπως έτσι μπορεί να έρθει σε μια πρώτη επαφή με τους όρους free software ή open source software, που δεν αφορούν μόνο το λειτουργικό σύστημα Linux, αλλά και ένα πλήθος άλλων προγραμμάτων που προορίζονται για χρήση σε υπολογιστές. Με μια δεύτερη (προσαρμοσμένη) αναζήτηση των προηγούμενων όρων ο/η κυβερνοναύτης του παραδείγματος μας μπορεί να διαπιστώσει ότι βρίσκεται μπροστά σε μια θάλασσα πληροφοριών και απόψεων που πλέον ξεφεύγουν από τεχνικά ζητήματα και επεκτείνονται σε θέματα φιλοσοφικά, ακόμα και πολιτικά. Μπορεί, για παράδειγμα, να δει ότι οι παραπάνω κατηγορίες λογισμικού αμφισβητούν τα μονοπώλια στην αγορά του λογισμικού και, λιγότερο ή περισσότερο, περιορίζουν ή καταργούν την επιβολή πνευματικών δικαιωμάτων στον “πηγαίο κώδικα” του εκάστοτε προγράμματος, χρησιμοποιώντας μια ανεστραμμένη εκδοχή του copyright (copyleft).

Προχωρώντας ακόμα περισσότερο, και ξεφεύγοντας ίσως πια εντελώς από τον οπαδισμό της κατανάλωσης που περιγράφουμε στην αρχή, θα ανακαλύψει ένα ευρύ φάσμα ακαδημαϊκών ερευνών και θεωρητικών αναλύσεων σχετικά με την ομότιμη παραγωγή (peer-to-peer production - p2p) που βασίζεται στα “κοινά”, απόψεις περί cyber-communism, προσδοκίες για την αλλαγή των σχέσεων παραγωγής του καπιταλιστικού συστήματος από-τα-μέσα, πολιτισμικές αναλύσεις για την κοινότητα των hackers και την ηθική τους, φιλελεύθερες απόψεις για τη σημασία του “ανοιχτού” στο σύγχρονο καπιταλισμό... Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πάνω στο θέμα “νέες τεχνολογίες και πολιτική”, τα ζητήματα γύρω από το λογισμικό ανοιχτού κώδικα είναι από τα πιο πολυσυζητημένα. Σε τέτοιο βαθμό, που είναι αδύνατο να επιχειρήσουμε εδώ μια επαρκή χαρτογράφηση των απόψεων που κυκλοφορούν. Ακόμα περισσότερο, αν λάβουμε υπόψη ότι ο χαρακτηρισμός “ανοιχτό” - περισσότερο από ότι το “ελεύθερο”, και θα δούμε παρακάτω γιατί - έχει επεκταθεί και συνοδεύει μια πληθώρα πρωτοβουλιών, κινημάτων και θεσμών, που ξεκινούν από το φιλελεύθερο αίτημα για ανοιχτή πρόσβαση, διαφάνεια και συνεργασία και φτάνουν στα ανοιχτά δεδομένα, την ανοιχτή εκπαίδευση ακόμα και την ανοιχτή διακυβέρνηση. [2Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την έννοια του “ανοιχτού”, τις καταβολές κα τις παραλλαγές της: Tkacz, Nathaniel. (2012) From open source to open government : a critique of open politics. Ephemera: Theory and Politics in Organization, Vol.12 (No.4). pp. 386-405.]
Σε κάθε περίπτωση, αυτό που θα πρέπει να αναγνωριστεί είναι ότι η ιστορία του ελεύθερου λογισμικού και στη συνέχεια και του λογισμικού ανοιχτού κώδικα αποτελεί κεντρικό σημείο αναφοράς για όσους προσπαθούν να κάνουν πολιτική πάνω στην έννοια του “ανοιχτού” - και δεν είναι λίγοι. Καθώς αντιλαμβανόμαστε ότι αυτή η έννοια αποκτά ολοένα και πιο περίοπτη θέση στη ρητορική της τεχνολογικής αναδιάρθρωσης, αρχικά θα προσεγγίσουμε την ιστορία του free software. Είναι δύσκολο ψάχνοντας για την ιστορία αυτή να αποφύγει κανείς τη “μυθολογία” που την περιβάλλει, κυρίως λόγω της ύπαρξης και του ρόλου προσωπικοτήτων του χώρου μέσα στον οποίο εκτυλίχθηκε.

Το επόμενο κείμενο αποτελείται από επιλεγμένα αποσπάσματα από το βιβλίο του Cristopher Kelty με τίτλο “Two Bits: The Cultural Significance of Free Software” [3Two Bits: The Cultural Significance of Free Software (Duke University Press, 2008) by Christopher M. Kelty.] , το οποίο σε αρκετά σημεία του καταφέρνει, κατά τη γνώμη μας, να ξεγλιστρήσει από αυτή την μυθολογία των προσωπικοτήτων και μπαίνει περισσότερο στο ζουμί της υπόθεσης. Στα αποσπάσματα αυτά - άθελα του ή όχι - ο συγγραφέας σκιαγραφεί, μέσα από συγκεκριμένα στιγμιότυπα της ιστορίας του free software, ένα σύνολο κοινωνικών, οικονομικών, νομικών, τεχνικών - εν τέλει πολιτικών - διαδικασιών και διεργασιών, σχετικών με την σφαίρα παραγωγής των ηλεκτρονικών εμπορευμάτων, στην κατηγορία του λογισμικού. Στα επόμενα κείμενα, μέσα από δικές μας σημειώσεις, θα επιχειρήσουμε να επαναφέρουμε κάποια ζητήματα, που προκύπτουν γύρω από την παραγωγή του λογισμικού, από το σύννεφο του καταναλωτισμού και της ακαδημαϊκής (αριστερής ή/και φιλελεύθερης) φλυαρίας στην σύγχρονη πραγματικότητα των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής.

Rorre Margorp

Η συνέχεια του αφιερώματος: για την γέννηση της αλεπούς (Firefox) - για τις σχέσεις ιδιοκτησίας - για την κοινωνικότητα και την εμκετάλλευση της εργασίας - για το κέρδος και την υπεραξία - για τους προγραμματιστές (ή developers - το ίδιο κάνει) - συγκεντροποίηση: υλικό, λογισμικό και data ως κεφάλαιο

Σημειώσεις

1 - Παράφραση του σλόγκαν του ελεύθερου λογισμικού: “free” as in “free speech,” not as in “free beer”.
[ επιστροφή ]

2 - Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την έννοια του “ανοιχτού”, τις καταβολές κα τις παραλλαγές της: Tkacz, Nathaniel. (2012) From open source to open government : a critique of open politics. Ephemera: Theory and Politics in Organization, Vol.12 (No.4). pp. 386-405.
Διαθέσιμο στο:
http://www.ephemerajournal.org/contribution/open-source-open-government-critique-open-politics-0.
[ επιστροφή ]

3 - Two Bits: The Cultural Significance of Free Software (Duke University Press, 2008) by Christopher M. Kelty. Διαθέσιμο στο: http://twobits.net/pub/Kelty-TwoBits.pdf
[ επιστροφή ]

“free” as in “free software” [1Παράφραση του σλόγκαν του ελεύθερου λογισμικού: “free” as in “free speech,” not as in “free beer”.]: μικρό αφιέρωμα στο ελεύθερο λογισμικό

Σημειώσεις

“free” as in “free software” [1Παράφραση του σλόγκαν του ελεύθερου λογισμικού: “free” as in “free speech,” not as in “free beer”.]:
μικρό αφιέρωμα στο ελεύθερο λογισμικό