Page 40 - Το βιβλίο των αντιρρήσεων

και η αρχαία επιστήµη και σοφία των κινέζων περιλαµβανόταν σ’ αυτά τα εξάγραµµα
σύµβολα.
Για τον Leibniz, που µόλις είχε τελειώσει την έρευνά του για την δυνατότητα δυαδι-
κής αναπαράστασης (0 1) όλων των αριθµών, η αποκάλυψη των τεράστιων “νοηµατι-
κών” δυνατοτήτων των δυαδικής βάσης συµβόλων του πανάρχαιου κινεζικού βιβλίου
των αλλαγών είχε πολλαπλή σηµασία. Πρώτον, έδειχνε ότι προχωρούσε στο σωστό
δρόµο, εφόσον άλλωστε ο κινεζικός πολιτισµός ήταν πολύ κοντύτερα στην θεϊκή (χρι-
στιανική) τάξη του κόσµου. Δεύτερον, όταν ο Leibniz κατέθεσε την έρευνά του για την
δυαδική αναπαράσταση στη Ακαδηµία Επιστηµών του Παρισιού, η δουλειά του απορ-
ρίφθηκε σαν “ανεφάρµοστη”. Ο Leibniz έστειλε τότε την ανάλυσή του σε διάφορους
απ’ τους φίλους του, και στον Bouvet. Ο Bouvet, σαν µελετητής του Yijing, έστειλε µε
τη σειρά του µια επιστολή στη γαλλική ακαδηµία, εξηγώντας ότι ένα τέτοιο δυαδικό
σύστηµα ήταν σε χρήση από αιώνες στην κίνα... Κατόπιν αυτής της παρέµβασης η
Ακαδηµία Επιστηµών της γαλλίας άλλαξε γνώµη και αποδέχθηκε σαν έγκυρη την δυα-
δική αναπαράσταση του Leibniz. Επιπλέον, “δανειζόµενος” φιλοσοφία απ’ τον κοµ-
9
φουκιανισµό του Yijing , ο Leibniz προσέθεσε στο 0 1 ένα θεολογικό νόηµα: η “δηµι-
ουργία” όλων των αριθµών απ’ το 0 αποδείκνυε, κατά προέκταση, την δηµιουργία των
πάντων απ’ το τίποτα· µ’ άλλα λόγια η “παραγωγική αξία” του 0 1 (µε το 1 να εκφρά-
ζει το µοναδικό “όντως Ον”...) ήταν µια µικρογραφία της θεϊκής δηµιουργίας του κό-
σµου. Αυτό το παράξενο θεολογικό / φιλοσοφικό δόγµα του Leibniz για την σχέση των
µαθηµατικών µε την δηµιουργία του κόσµου ενισχυόταν πάντως απ’ την ρήση του Lao
Tzu ότι “το ένα έκανε το δύο, το δύο έκαναν το τρία, και το τρία έκανε όλη την απειρία
των πραγµάτων”. Ο Leibniz έφτασε να υποστηρίζει ότι και οι “έξι ηµέρες της δηµι-
ουργίας” ήταν συνδεδεµένες µε το δυαδικό σύστηµα· έλκοντας πιθανόν την ιδέα απ’
τα κινέζικα εξάγραµµα του “βιβλίου των αλλαγών”.

ο Leibniz πέρα απ’ τον Leibniz

Η mainstream εξιστόρηση για την ανάπτυξη της πληροφορικής είναι συνεπής µε τις
κυρίαρχες εξιστορήσεις όλων των επιστηµών. Βήµα βήµα, άλλοτε µοναχικοί ιδιοφυείς
και άλλοτε µικρές οµάδες, βελτιώνουν, εξελίσσουν - πλησιάζουν µια ορισµένη “αλή-
θεια” ή µια ορισµένη “τελειότητα”· ή και τα δύο. Απ’ αυτή τη σκοπιά ο Leibniz µπο-
ρεί να στέκεται κάπου στην αρχή, όχι τόσο σαν εφευρέτης αλλά, κυρίως, σαν οραµα-
τιστής του “παγκόσµιου επικοινωνιακού συστήµατος” των ηλεκτρονικών µηχανών.
Για την προσωπικότητα αυτού του οραµατιστή, όχι οι “ιστορικοί της επιστήµης” αλ-
λά οι “ιστορικοί της φιλοσοφίας” αναγνωρίζουν τις ισχυρές µεταφυσικές διαστάσεις
της:
Για τον Bertrand Russel, ο Leibniz ήταν κάτι σαν αίνιγµα. Αν και ο Russel θεω-
ρούσε ότι µπορούσε να δει το πως οι λογικές αφετηρίες του Leibniz διαµόρφωναν
το µεγάλο µεταφυσικό του σύστηµα, ένοιωθε ανίκανος να τεκµηριώσει αυτή τη βε-
βαιότητά του µε βάση τις θεωρείες που διατυπώνονταν σε πολλά απ’ τα δηµοσιο-
ποιηµένα κείµενα του Leibniz... Κατά συνέπεια ο Russel έκανε διάκριση µεταξύ
“κρυφών” θεωριών που ο Leibniz κρατούσε σε µεγάλο βαθµό για τον εαυτό του, κα-
θώς θεωρούσε ότι θα απορρίπτονταν απ’ το θρησκευτικό περιβάλλον µέσα στο οποίο
ζούσε, και την “δηµόσια” φιλοσοφία του, την οποία εξέθετε και για λόγους αυτο-
προστασίας. Μπορεί να καταλάβει κανείς τις υποψίες του Russel: στην τελική ήταν
ο ίδιος ο Leibniz που δήλωσε κάποτε ότι “όποιος µε γνωρίζει µόνο απ’ τα δηµοσι-
ευµένα κείµενά µου δεν µε ξέρει καθόλου”. Είναι σωστό ότι ο Leibniz είχε µια τά-
ση να προσαρµόζει τις δηµόσιες θέσεις του στο κοινό του: προωθούσε κυρίως εκεί-
νες τις θέσεις που θεωρούσε ότι θα γίνονταν αποδεκτές, και κρατούσε πιο πίσω τις
πλέον συζητήσιµες ιδέες του.... Δυστυχώς δεν υπάρχει ένα πλήρες έργο του Leibniz
που θα µας επέτρεπε να δούµε το µεταφυσικό του σύστηµα στο σύνολό του: πρέπει
να το ανασυνθέσουµε κοµµάτι κοµµάτι απ’ έναν όγκο κειµένων και αλληλογραφιών
που το µεγαλύτερο µέρος τους δηµοσιοποιήθηκαν µετά τον θάνατό του... 10

Δεν υπάρχει αίνιγµα! Ο Leibniz (και αρκετοί άλλοι σύγχρονοι µ’ αυτόν διανοούµε-
νοι) προσωποίησε µια πολύ συγκεκριµένη ιστορική µετάβαση. Α π ’ τ ην χ ρ ι σ τ ι α-
ν ι κ ή ο ν τ ο λ ο γ ί α σ τ η ν µ α θ η µ α τ ι κ ή ο ν τ ο λ ο γ ί α , απ’ την θρησκευτική µε-
ταφυσική στην επιστηµονική. Απ’ την άλλη µεριά οι σχεδόν 4 αιώνες που χωρίζουν
11
την ζωή του Leibniz απ’ τις ηµέρες µας θα θεωρούνταν υπερβολικά πολύς χρόνος για
να έχει “φτάσει ως εδώ” το οτιδήποτε απ’ την δική του φιλοσοφία· ή (αυτό που µας εν-
διαφέρει) απ’ την τότε µεταφυσική. Πως µπορεί να εννοηθεί η εφεύρεση των ηλε-
κτρονικών υπολογιστών ή η “ανάπτυξη” της πληροφορικής και της κυβερνητικής, όλα 40
έργα του 20ου αιώνα, σαν τµήµατα κάποιας νεωτερικής (έστω) θεολογίας;