Page 36 - Το βιβλίο των αντιρρήσεων

περί της γέννησης της υπολο

Το ζευγάρι κειµένων των επόµενων σελίδων είναι κάπως παράξενο.
Μέσα απ’την αναφορά στον σπουδαίο γερµανό φιλόσοφο (και µαθηµατικό) Leibniz
φωτίζουµε εκείνες τις πλευρές της διανόησης που η συνηθισµένη (και επική) ιστορία των
“µεγάλων ονοµάτων” της επιστήµης και της τεχνολογίας συνήθως παραλείπουν:
Νοτιοανατολικά του Ανόβερου, στην πλούσια σε µεταλλεύµατα ορεινή περιοχή των Harz τις σηµαντικές ιδεολογικές παραµέτρους των σκέψεων και των ιδεών
(Χαρτς), λειτουργούσαν ορυχεία από τα µέσα του 10ου αιώνα. Επειδή οι στοές που βρί- ακόµα και των πιο “επώνυµων”.
σκονταν σε µεγάλο βαθµό πληµµύριζαν, η εξόρυξη ήταν δυνατή µόνο εάν το ύψος του νερού
διατηρείτο σε ασφαλές επίπεδο µε τη χρήση αντλιών. Κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα, αυ- Το πρώτο κείµενο είναι η εισαγωγή στην “περίπτωση Leibniz”
τές οι αντλίες λειτουργούσαν µε τη βοήθεια νερόµυλων. Δυστυχώς, αυτό σήµαινε ότι η επι- απ’το βιβλίο µηχανές της λογικής του Martin Davis.
κερδής λειτουργία των ορυχείων έπρεπε να διακόπτεται τη χειµερινή περίοδο, όταν τα νερά
των ποταµών πάγωναν.
Κατά την περίοδο 1680 - 1685, οι υπεύθυνοι εξόρυξης (ασηµιού) στα όρη Harz βρίσκονταν
σε συνεχή διαµάχη µε έναν “ασυνήθιστο µεταλλωρύχο”, ηλικίας περίπου 35 χρονών, ονό-
µατι G.W. Leibniz. Ο Leibniz βρισκόταν εκεί για να εισάγει τη χρήση ανεµόµυλων ως µια
επιπλέον πηγή ενέργειας που θα επέτρεπε την αδιάκοπη λειτουργία των µεταλλείων όλο το
χρόνο. Στην ηλικία που βρισκόταν τότε ο Leibniz είχε ήδη καταφέρει πολλά. Εκτός των µε-
γάλων ανακαλύψεων που είχε κάνει στον τοµέα των µαθηµατικών, απέκτησε φήµη νοµοµα-
θούς και έγραψε εκτενώς σχετικά µε φιλοσοφικά και θεολογικά ζητήµατα. Επιπλέον, είχε
αναλάβει µια διπλωµατική αποστολή στην Αυλή του Λουδοβίκου του 14ου, σε µια προσπά-
θεια να πείσει τον Γάλλο βασιλιά για τα προτερήµατα µιας στρατιωτικής εκστρατείας κατά
της Αιγύπτου (και όχι εναντίον ολλανδικών και γερµανικών περιοχών).

Εβδοµήντα, περίπου, χρόνια νωρίτερα, ο Θερβάντες έγραφε για έναν µελαγχολικό Ισπανό
και τις ατυχείς περιπέτειες που είχε µε ανεµόµυλους. Αντίθετα µε τον Δον Κιχώτη, ο Leibniz
ήταν αθεράπευτα αισιόδοξος. Σε όσους αντιδρούσαν πικρόχολα στην προφανή δυστυχία που
υπάρχει στον κόσµο, ο Leibniz απαντούσε ότι ο Θεός, ως παντογνώστης, έχοντας υπ’ όψιν
όλους τους δυνατούς κόσµους, είχε αλάνθαστα δηµιουργήσει ό,τι καλύτερο µπορούσε να δη-
µιουργηθεί και πως όλα τα κακά στοιχεία του κόσµου µας εξισορροπούνταν από τα καλά, κα-
τά τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Ωστόσο, η ανάµειξη του Leibniz στο θέµα της εξόρυξης στα όρη Harz τελικά κατέληξε σε
φιάσκο. Μέσα στην αισιοδοξία του, ο Leibniz δεν είχε προβλέψει τη φυσιολογική εχθρική
στάση των έµπειρων µηχανικών εξόρυξης απέναντι σε έναν αρχάριο που ήρθε να τους διδά-
ξει τη δουλειά τους. Δεν είχε υπολογίσει ούτε πως µια περίοδος προσαρµογής είναι αναπό-
φευκτη όταν χρησιµοποιούνται καινούργια µηχανήµατα, αλλά ούτε και την αστάθεια των
ανέµων. Αλλά το πιο καταπληκτικό µέρος της αισιοδοξίας του αφορούσε αυτό που είχε φαν-
ταστεί πως θα µπορούσε να επιτύχει µε τα κέρδη που ανέµενε από την επιτυχία του σχεδίου.

Το όραµα του Leibniz ήταν εκπληκτικής εµβέλειας και µεγαλείου. Ο συµβολισµός που εί-
χε ο ίδιος αναπτύξει για το διαφορικό και ολοκληρωτικό λογισµό, που χρησιµοποιείται µέχρι
σήµερα, διευκόλυνε τη διεκπεραίωση πολύπλοκων υπολογισµών µε λίγη σκέψη. Ήταν λες
και ο συµβολισµός έκανε όλη τη δουλειά. Στο όραµα του Leibniz, κάτι παρόµοιο µπορούσε
να γίνει για όλο το φάσµα της ανθρώπινης γνώσης.
Ονειρευόταν µια εγκυκλοπαιδική συλλογή και µια παγκόσµια τεχνητή µαθηµατική γλώσ- ...
σα µε την οποία θα µπορούσε να εκφραστεί κάθε είδους γνώση, καθώς και υπολογιστικούς Είµαι πεπεισµένος όλο και πιο πολύ για τη χρησιµότητα και την πραγµατικότη-
κανόνες που θα µπορούσαν να αποκαλύψουν κάθε λογική αλληλεξάρτηση ανάµεσα σ’ αυτές τα αυτής της γενικής επιστήµης, και βλέπω ότι πολύ λίγοι άνθρωποι έχουν κατα-
τις µαθηµατικές προτάσεις. Τέλος, ονειρεύτηκε µηχανές που θα µπορούσαν να πραγµατο- λάβει την έκτασή της... Αυτή η χαρακτηριστική αποτελείται από µια συγκεκριµέ-
ποιούν υπολογισµούς, ελευθερώνοντας το µυαλό για δηµιουργική σκέψη. το όνειρο του Leibniz το όνειρο του Leibniz νη γραφή ή γλώσσα... που αναπαριστά τέλεια τις σχέσεις ανάµεσα στις σκέψεις
µας. Οι χαρακτήρες θα είναι πολύ διαφορετικοί από αυτό που είχαµε φανταστεί
Παρόλη την αισιοδοξία του, ο Leibniz ήξερε ότι η µετατροπή αυτού του ονείρου σε πραγ- µέχρι τώρα. Γιατί έχουµε ξεχάσει την αρχή ότι οι χαρακτήρες αυτής της γραφής
µατικότητα δεν ήταν κάτι που µπορούσε να υλοποιήσει µόνος του. Πίστευε, όµως, ότι ένας πρέπει να υποκινούν εφεύρεση και κριτική σκέψη, όπως συµβαίνει µε την άλγε-
µικρός αριθµός ικανών ανθρώπων, που θα εργάζονταν µαζί στους κόλπους ενός επιστηµονι- βρα και την αριθµητική. Αυτή η γραφή θα έχει µεγάλα πλεονεκτήµατα, µεταξύ άλ-
κού ακαδηµαϊκού ιδρύµατος, θα µπορούσαν να υλοποιήσουν ένα µεγάλο µέρος του µέσα σε λων και ένα που θεωρώ ιδιαίτερα σηµαντικό. Αυτό είναι ότι θα είναι αδύνατο να
µερικά χρόνια. Οι δραστηριότητές του στην ορεινή περιοχή των Harz εντασσόταν στα πλαί- γράψει κανείς, χρησιµοποιώντας αυτούς τους χαρακτήρες, χίµαιρες, έννοιες που
σια της προσπάθειάς του να βρει κεφάλαια για τη χρηµατοδότηση ενός τέτοιου ακαδηµαϊκού κατασκεύασε µε την φαντασία του. Ένας αδαής δεν θα µπορεί να τη χρησιµοποι-
ιδρύµατος. ήσει, ή στην προσπάθειά του να το πετύχει, θα καταφέρει να γίνει ειδικός. 1
...
36
Αυτά έγραφε ο Gottfried Wilhelm Leibniz στον φίλο του Jean Galloys τον Δεκέµβρη