#26 - 02/2023

the cells factory
(τα κύτταρα εργοστάσιο)

συλλάβετε τον ταχυδρόμο!

Ένα κρύο πρωϊνό του Απρίλη δεκάδες επενδυτές μαζεύτηκαν στην αίθουσα συνεδρίων του ξενοδοχείου Marriot στην πλατεία Kendall, στο βιοτεχνολογικό κέντρο του Cambridge της Μασσαχουσέτης για την πρώτη ημερίδα παρουσίασης απ’ την Moderna Therapeutics της επιστημονικής της πλατφόρμας. Μαζεύτηκαν ελπίζοντας ότι θα έχουν μια σπάνια ευκαιρία να ρίξουν μια ματιά στην επιστήμη πίσω απ’ αυτό που η συγκεκριμένη start-up υποστήριζε ότι είναι μια αποδιαρθρωτική μέσα στην καινοτομία της πλατφόρμα φαρμάκων: προσεκτικά σχεδιασμένα μόρια που ονομάζονται messenger RNA που προτρέπουν το σώμα να φτιάξει το δικό του φάρμακο. Αυτό το σχέδιο έχει προσελκύσει δισεκατομύρια χρηματοδότησης, αλλά η εταιρεία έχει κρατήσει σε μεγάλο βαθμό μυστικές τις λεπτομέρειες του.

Καθώς χρησιμοποιείται απ’ όλους τους ζωντανούς οργανισμούς, το messenger RNA είναι ένα απ’ τα λιγότερο εξερευνημένα σύνορα της ανακάλυψης φαρμάκων. Η Moderna Therapeutics και ένας αυξανόμενος αριθμός από καλοπληρωμένες βιοτεχνολογικές εταιρείες κτίζουν πάνω στην υπόσχεση ότι το mRNA μπορεί να μετατραπεί σε μια αποτελεσματική θεραπεία για γενετικές ασθένειες, καρκίνους, μολυσματικές ασθένειες, και πολύ περισσότερα. Αλλά το να μετατραπεί το mRNA σε φάρμακο δεν είναι καθόλου απλό, και οι εταιρείες κρατούν μυστική την τεχνολογία τους σε μεγάλο βαθμό. Τώρα η Moderna προσφέρει μια ματιά στη μαζική ερευνητική της μηχανή. Διαβάστε την συνέχεια για να μάθετε το πως οι ερευνητές προσπαθούν να βγάλουν το mRNA απ’ τα εργαστήρια και να το βάλουν σε κλινική χρήση.

«Γιατί έχουμε τέτοιο πάθος με το messenger RNΑ;» ρώτησε ο πρόεδρος της Moderna Stephen Hoge το κοινό που κρεμόταν απ’ τα χείλη του. «Η απάντηση ξεκινάει με το ερώτημα της ζωής» άρχισε να εξηγεί. «Και στην πραγματικότητα ό,τι ξέρουμε ως ζωή δημιουργείται μέσω του messenger RNA… Στη δική μας γλώσσα το mRNA είναι το software της ζωής».

Τα κύτταρα χρησιμοποιούν το mRNA για να μεταφράσουν τα στατικά γονίδια του DNA σε δυναμικές πρωτεϊνες, που εμπλέκονται σε κάθε σωματική λειτουργία, εξήγησε ο Hoge. Οι βιοτεχνολογικές επιχειρήσεις φτιάχνουν μερικές απ’ αυτές τις πρωτεϊνες σαν φάρμακα σε μεγάλα δοχεία με γενετικά τροποποιημένα κύτταρα. Είναι μια χρονοβόρα και ακριβή διαδικασία.

Η Moderna προσφέρει μια διαφορετική προοπτική: τι θα γινόταν αν αντί για την πιο πάνω διαδικασία το mRNA δινόταν θεραπευτικά; Στη θεωρία κάτι τέτοιο θα προκαλούσε την παραγωγή συγκεκριμένων πρωτεϊνών στο σώμα σας. Θα έβαζε την φαρμακοβιομηχανία μέσα σας.

Η ιδέα που πουλάει ο Hoge είναι ξεκάθαρη, αλλά η εφαρμογή της όχι. Όταν γίνει ένεση mRNA στο σώμα, αυτό προκαλεί την αντίδραση των ανοσο-αισθητήρων κατά των ιών. Αυτό με την σειρά του οδηγεί τα κύτταρα να σταματήσουν την πρωτεϊνική παραγωγή τους, κι έτσι η θεραπεία αποτυγχάνει. Αλλά ακόμα κι αν αυτό το μόριο καταφέρει να μπει στο κύτταρο – ένα άλλο πρόβλημα που ταλαιπωρεί πολύ καιρό τους ειδικούς – το mRNA μπορεί να μην οδηγήσει στην παραγωγή αρκετής πρωτεϊνης ώστε να είναι αξιοποιήσιμη.

Μ’ αυτά ξεκινούσε η επιθεώρηση Νέα της Χημείας και της Μηχανικής (chemical & engineering news) στο τεύχος νο 38 στις 3 Σεπτέμβρη του 2018. Το εξώφυλλο της έκδοσης ήταν αφιερωμένο στην «παρουσίαση» της Moderna σε υποψήφιους χρηματοδότες, και δεν υπήρχε εκεί καμία συστολή ή προσπάθεια συγκάλυψης του περί τίνος πρόκειται:

Κάνοντας ένεση το software της ζωής

Μπορεί ο κώδικας των θεραπειών messenger RNA να αναβαθμίσει τα σώματά μας σε προσωπικές φαρμακοβιομηχανίες;

Εξάλλου και ο πρόεδρος της εταιρείας ήταν ξεκάθαρος: θα καθοδηγούμε τα κύτταρά (σας) να παράγουν συγκεκριμένες πρωτεϊνες. Με μια πιο «λαϊκή» διατύπωση αλλά με το ίδιο νόημα θα έλεγε θα βάλουμε τα κύτταρά (σας) να «δουλεύουν» κατά παραγγελία.

Θα μπορούσε κάποιος, προσφέροντας το άλλοθι του καιροσκοπισμού στις πιο πάνω μεθοδεύσεις και διατυπώσεις, να πει πως όταν ένα αφεντικό που έχει ήδη χρηματοδοτηθεί γενναία από «τολμηρό χρήμα» ζητάει κι άλλο, πρέπει να εξοικειώσει και να δελεάσει τους πιθανούς χρηματοδότες του (ή τους εκπροσώπους τους) με κάτι ευκολονόητο. Δεν μπορεί να τους κάνει διάλεξη για την συνθετική βιολογία για παράδειγμα. Τι πιο ευκολονόητο για την δεύτερη δεκαετία του δυτικού καπιταλιστικού 21ου αιώνα απ’ το «εργοστάσιο», το οποίο είναι απίθανο να είχαν δει έστω και μια φορά στη ζωή τους αυτοί οι venture capitalists αλλά είχε πάνω και πίσω του ολόκληρο τον 20ο αιώνα;

Δυστυχώς το ζήτημα δεν είναι διόλου τόσο επιφανειακό. Η ιδέα, η βεβαιότητα του «σώματος μηχανή» πάει πολύ πιο πίσω απ’ τους γενετιστές. Για την ακρίβεια και οι γενετιστές, και κάθε είδους βιοτεχνολόγοι, και οι νευροεπιστήμονες, και όλοι οι τεχνο-ειδικοί του συστήματος κατάγονται απ’ αυτήν την ιδέα. Είναι εγγόνια και δισέγγονά της. Και την υπηρετούν με συνέπεια∙ δεν ξέρουν άλλωστε κάτι άλλο.

Για παράδειγμα το 1926 ο γερμανός γιατρός και συγγραφέας Fritz Kahn εντυπωσίασε τους σύγχρονούς του (και όχι μόνο) με το δοκίμιό του Der Mensch als Industriepalast (Ο Άνθρωπος ως Βιομηχανικό Παλάτι) όπου με μια σειρά λεπτομερών εικόνων παρουσίαζε το ανθρώπινο σώμα σαν χημικό εργοστάσιο.

Cyborg #26

Αλλά το 1926 είναι «μόλις πριν έναν αιώνα» απ’ το 2018, το 2020, το 2023∙ πολύ κοντινό σε σχέση με την γενεαλογία και το βάθος της ιδέας περί «σώματος μηχανής». Θα ήταν ακριβέστερο να ανατρέξει κάποιος στις απαρχές των φιλοσοφικών προσπαθειών στον δυτικό κόσμο για την «απομάγευση της φύσης» και, εννοείται του είδους μας, στον 16ο και στον 17ο αιώνα. Θα βρει εκεί βαριά ονόματα όπως του Hobbes, του Descartes, του Beeckman και άλλων. «Φυσικών φιλοσόφων» κατά ένα ορισμό, με ορισμένες βασικές θέσεις μηχανικής φιλοσοφίας ωστόσο. Ο Descartes για παράδειγμα, στο ημιτελές Treatise on Man (Πραγματεία για τον Άνθρωπο) έγραφε (την δεκαετία του 1630):

… Θα ήθελα να σκεφτείτε ότι αυτές οι λειτουργίες (συμπεριλαμβανόμενου του πάθους, της μνήμης και της φαντασίας) προκύπτουν απ’ την απλή διάταξη των οργάνων της μηχανής όσο οι κινήσεις ενός ρολογιού ή άλλου αυτόματου απορρέουν από την διάταξη των αντιβάρων και των τροχών του…

Το σύμπαν ήταν μια καλοκουρντισμένη μηχανή για τον Νεύτωνα. Θεϊκής κατασκευής αλλά σίγουρα μηχανή, όπου τους «νόμους της κίνησης» (των ουράνιων σωμάτων) θα έπρεπε και θα μπορούσε να βρει η ανθρώπινη σκέψη.

Aυτές οι προσεγγίσεις γίνονταν κτήμα, ζητήματα συμφωνιών ή διαφωνιών, μόνο στους σχετικά ολιγομελείς κύκλους των εγγράμματων, των διανοούμενων του 16ου και του 17ου αιώνα που συνήθως ήταν (ή ήθελαν να είναι) ταυτόχρονα φιλόσοφοι και γνώστες των αρχών της μηχανικής. Δεν έφταναν στον «πολύ κόσμο». Τι ήταν όμως εκείνο που έκανε την «απομάγευση της φύσης» κατευθείαν πέρασμα σε μια μηχανική αντίληψη για τον κόσμο και, σχεδόν άμεσα, σε μια μηχανική αντίληψη για το ανθρώπινο σώμα, σε κατευθείαν αναλογίες μεταξύ μηχανικού και ζωϊκού ακόμα κι αν δεν ήταν (δεν μπορούσαν να είναι τότε) πάντα σχολαστικά λεπτομερείς;

Με τα σημερινά δεδομένα μπορεί να φαίνεται παράξενο, αλλά με τα τότε ήταν εντυπωσιακό: η κατασκευή των πρώτων μηχανικών ρολογιών, η εφεύρεση της μηχανικής χρονομέτρησης! Σ’ ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον ντοκυμαντέρ του BBC [1Διαθέσιμο υποτιτλισμένο στο https://vimeo.com/392725936] για την ένδοξη πορεία των μηχανικών ρολογιών και των εντυπωσιακών αυτόματων που κατασκευάζονταν ως τον 17ο αιώνα στην ευρώπη, αυτόματων που γέννησαν τεχνολογικά την 1η (καπιταλιστική) βιομηχανική επανάσταση, σημειώνεται εύστοχα ότι η πρακτική αξία της εφεύρεσης των μηχανικών ρολογιών, το κίνητρο, η παρακίνηση, ήταν η ωρίμανση της μεσαιωνικής πόλης με την συγκέντρωση πληθυσμών σ’ αυτήν, την απομάκρυνση απ’ την «φυσική ζωή»… Εν τέλει η οργάνωση της τάξης και της εξουσίας στις μεσαιωνικές πόλεις μέσα απ’ την οργάνωση της χρονομέτρησης δημόσια ασκούμενης απ’ τα τεράστια ρολόγια στα καμπαναριά των καθεδρικών ή στους πύργους των παλατιών.

Τα μηχανικά ρολόγια και τα μηχανικά αυτόματα που έφτασαν σε απίστευτη τελειότητα, λεπτότητα και φινέτσα, πραγματικά αριστουργήματα μηχανικής δουλειάς και αισθητικής, διέτρεξαν εξελισσόμενα όλο το διάστημα απ’ τον 14ο αιώνα ως τον 17ο. Το πρώτο αξιόπιστο μηχανικό ρολόι σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε μεταξύ 1360 και 1370 απ’ τον μηχανικό Henry de Vick για λογαριασμό του γάλλου βασιλιά Κάρολου του 5ου και εγκαταστάθηκε σ’ έναν πύργο του παλατιού. Είχαν προϋπάρξει παρόμοιες κατασκευές με τεχνικές ατέλειες ήδη απ’ τις αρχές του 14ου αιώνα, σε ιταλικές και αγγλικές πόλεις.

Κατά συνέπεια η ανάπτυξη της μηχανικής φιλοσοφίας, η ανάπτυξη των ιδεών της κοσμο-μηχανής και της ανθρωπο-μηχανής, έγινε παράλληλα και κάτω απ’ την εντυπωσιακή επιρροή των ωρολογιακών μηχανισμών. Με άλλα λόγια προηγήθηκε εκείνο που θα ονομάζαμε πρακτική τεχνολογία, μαστοριά χωρίς ιδιαίτερες θεωρητικές αξιώσεις∙ και ακολούθησε πρώτα η φιλοσοφία και ύστερα η ιδεολογία. Προχωρώντας ο 19ος αιώνας η μηχανή άρχισε να γίνεται κυρίαρχη όχι σαν χρονική (κι ως ένα βαθμό χωρική) οργάνωση της τάξης στις πόλεις (με τα ρολόγια) ή σαν αριστοκρατική και μπουρζουά διασκέδαση (με τα αυτόματα), αλλά σαν παραγωγική διαδικασία, σαν οργανωτής της εργασίας.

Να γιατί το 2018 το να εμφανίζεται ο πρόεδρος μιας βιοτεχνολογικής start up με μηδέν έργο και να προσπαθεί να τραβήξει ζεστό χρήμα με πολλά μηδενικά υποσχόμενος ότι θα βάλει την φαρμακοβιομηχανία ή κάποιο μεγάλο μέρος της «παραγωγικής διαδικασίας» μέσα στο ανθρώπινο σώμα (προφανώς και σε κάθε άλλο ζωϊκό σώμα με καπιταλιστικό ενδιαφέρον) δεν ήταν ένα τρικ παραπλάνησης, ένα δόλωμα-χωρίς-ουσία μόνο και μόνο για χάρη των δημόσιων σχέσεων. Ήταν ένας πραγματικός και ευρύς επιχειρηματικός στόχος: η μηχανοποίηση και η μαζική μηχανικά καθοδηγούμενη, προσανατολισμένη, παραγωγή (πρωτεϊνών σίγουρα) των ανθρώπινων κυττάρων – υπό τον έλεγχο, φυσικά, καπιταλιστικών εταιρειών.

Η καθηγήτρια Isabelle Bekeredjian-Ding, ανοσολόγος, επικεφαλής του τμήματος μικροβιολογίας του γερμανικού ιστιτούτου Paul Ehrlich (αρκετά βαθυκρατικού πρέπει να σημειώσουμε επί τη ευκαιρία…) δεν μάσησε τα λόγια της στο Horizon (το επίσημο περιοδικό της ε.ε. για την έρευνα και την καινοτομία) την 1η Απρίλη του 2020 όταν δήλωνε:

… Και με το να βάζουν το ανθρώπινο σώμα να παράξει τις ιικές πρωτεϊνες μόνο του, τα εμβόλια mRNA κόβουν κάποιο μέρος απ’ την βιομηχανική διαδικασία και θα είναι ευκολότερο και γρηγορότερο να παραχθούν σε σχέση με τα παραδοσιακά εμβόλια. «Σ’ αυτήν την περίπτωση, το κύριο όφελος είναι πως είναι εύκολο να παραχθούν (και) θα είναι πιθανόν σχετικά εύκολο να ανέβει η παραγωγή, κάτι που φυσικά είναι πολύ σημαντικό αν σκέφτεσαι την εξάπλωση στην Ευρώπη και στον κόσμο»…

Το κύριο όφελος της σύλληψης - του - ταχυδρόμου (messenger RNA) είναι επιχειρησιακό – λέει η κυρία Isabelle, και σίγουρα ξέρει για ποιο πράγμα μιλάει. Ας μην φλυαρεί κανείς ανόητα για «υγιειονομικό όφελος»! Αυτό δεν είναι ο στόχος; Το «κύριο όφελος» δεν είναι η κυριολεκτική εν-σωμάτωση ενός τουλάχιστον μέρους της βιομηχανίας, με τρόπο εκτός ελέγχου απ’ τα σώματα στα οποία ανήκουν τα κύτταρα (αν υποθέσουμε ότι τους ανήκουν ακόμα), ε;

Για την ακρίβεια: ήταν τέτοιος στρατιωτικός στόχος κάμποσα χρόνια νωρίτερα, πριν υπάρξει οτιδήποτε άλλο.

Οι αναπαραστάσεις, δηλαδή οι εννοήσεις του σώματος-μηχανής, έχουν στην ιστορία τους μια μικρή ποικιλία. Για παράδειγμα η εφεύρεση του τηλέγραφου έδωσε ένα «παράδειγμα» για την εννόηση του νευρικού συστήματος ως συστήματος συρμάτων-που-μεταφέρουν-μηνύματα. Οι πρώτες ηλεκτρικές υπολογιστικές μηχανές βαφτίστηκαν «εγκέφαλοι» και, κατ’ αναλογία, το ανθρώπινο μυαλό άρχισε να θεωρείται όλο και πιο συστηματικά ως υπολογιστής.

Σ’ όλες αυτές τις παραλλαγές υπήρχε ωστόσο ένα κοινό. Με το σώμα και τα όργανά του εννοημένα με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σα μηχανές ή και εξαρτήματα μηχανών, η συνολική αντίληψη του σώματος μηχανή απαιτούσε την συνεργασία των επιμέρους μερών. Εν τέλει το ανθρώπινο είχε ένα ελάχιστο: την συσκευασία αυτής της συνεργασίας.

Η κάθοδος στην μικροκλίμακα των κυττάρων έμελλε να ανατρέψει αυτήν την σύνθετη ανθρωπο-μηχανική διάταξη. Σύμφωνα με την ιστορία της γενετικής η ανακάλυψη του dna των κυττάρων αποδίδεται σ’ έναν ελβετό χημικό ονόματι Johann Friedrich Miescher, την δεκαετία του 1860. Αλλά για τις επόμενες δεκαετίες δεν είχε αποδοθεί ιδιαίτερη σημασία ούτε σ’ αυτό ούτε στον κυτταρικό πυρήνα∙ ως «βασικό δομικό υλικό» της ζωής θεωρούνταν οι πρωτεϊνες και μόνον αυτές. Μια σειρά άλλοι «φυσιοδίφες» (ανάμεσά τους ο Mendel, ο Flemming, ο Boveri και άλλοι) εστίαζαν όλο και πιο συστηματικά στο εσωτερικό των κυττάρων∙ αξιοποιώντας τις τεχνικές εξελίξεις στην κατασκευή μικροσκοπίων. Εν τέλει αποδόθηκε στους Watson και Crick η ανάδειξη ενός συγκεκριμένου μοντέλου για την δομή του DNA (η «διπλή έλικα») στις αρχές της δεκαετίας του 1950∙ αν κι εδώ, όπως σε πολλές περιπτώσεις, είχαν προηγηθεί πολύ περισσότεροι και πολύ λιγότερο διάσημοι που είχαν προετοιμάσει μια τέτοια ιδέα [2Το μοντέλο έχει αποδειχθεί πλέον εντελώς λανθασμένο και υπεύθυνο για βασικές παρανοήσεις (και, εν τέλει, άγνοια) σχετικά με το τι και πως «κάνει» το dna…].

Ως εκείνο το χρονικό σημείο, χοντρικά τα μέσα του 20ου αιώνα, η κινητήρια πρόθεση πίσω απ’ τις έρευνες, τις υποθέσεις, τις θεωρίες και τα συμπεράσματα (εντός ή εκτός εισαγωγικών) σχετικά με τα κύτταρα, το μακρόχρονο πάθος για την κάθοδο στα πιο μικρά συνθετικά του ανθρώπινου (και κάθε άλλου έμβιου) σώματος, ήταν ο εντοπισμός της βάσης της κληρονομικότητας∙ ένα κίνητρο κατεξοχήν πολιτικό.

Ο Separatrix στην Αντι-ιστορία της γενετικής (cyborg 24, καλοκαίρι 2022) σημειώνει:

… Προς το τέλος του 18ου αιώνα (…) έχει ήδη δημιουργηθεί μια μαγιά για την ανάδυση της βιολογικής κληρονομικότητας. Αν όμως μπορούμε να μιλάμε για βιολογική κληρονομικότητα, αυτό σημαίνει ότι υπήρχαν και άλλοι τύποι κληρονομικότητας. Για την ακρίβεια, η έννοια της κληρονομικότητας είχε καταρχάς πολιτικές και κοινωνικές σημασίες και μόνο κατόπιν (από τον 18ο αιώνα και μετά) μεταγράφηκε σε βιολογικά συμφραζόμενα. Τα κληρονομικά ζητήματα ανέκαθεν σχετίζονταν με τους κανόνες που ρυθμίζουν την κατανομή της περιουσίας, του κύρους και των προνομίων ενός νεκρού προς τους διαδόχους του. Αυτά ήταν τα στοιχεία που μεταβίβαζε στους (όχι απαραίτητα βιολογικούς, με τη σημερινή σημασία) απογόνους του. Ειδικά για τη μεσαιωνική Ευρώπη, τέτοια ζητήματα απέκτησαν επείγουσα σημασία από ένα σημείο και πέρα, ιδιαίτερα για την τάξη των ευγενών. Για να σπάσει τα δικαιώματα μεταβίβασης των ευγενών και να καταστήσει τα περιουσιακά τους στοιχεία απαλλοτριώσιμα, η εκκλησία είχε προχωρήσει στη θέσπιση αυστηρών κανόνων συγγένειας και επομένως σχετικών απαγορεύσεων και ταμπού «αιμομιξίας». Ως απάντηση και αμυντική κίνηση απέναντι στις ορέξεις της εκκλησίας, οι ευγενείς υιοθέτησαν την αυστηρά πατρογραμμική μεταβίβαση ώστε να μην προκύπτει πολυδιάσπαση της περιουσίας τους. Ταυτόχρονα όμως επιδόθηκαν με εμμονή στην αναζήτηση της καταγωγής τους και στην κατασκευή περίπλοκων γενεαλογικών δέντρων ώστε να απορρίπτουν τυχόν αιτιάσεις και αξιώσεις της εκκλησίας. Η ενασχόληση με την κληρονομικότητα και τα γενεαλογικά δέντρα επομένως, μέσα στα ανθρώπινα πλαίσια, υπήρξε ενασχόληση των ανωτέρων τάξεων για πολιτικούς λόγους πολύ πριν αυτή βρει το δρόμο της ως ιδεολογία του συρμού στις θεωρίες της ευγονικής…

… Εφόσον τα γονίδια απομονώθηκαν (εργαστηριακά και εννοιολογικά) μόλις στα μισά του 20ου αιώνα, πάνω σε ποια βάση στηρίχτηκε η πρώιμη γενετική; Το βασικό ζήτημα που κλήθηκε να αντιμετωπίσει (αλλά και να δημιουργήσει ως ένα βαθμό) ήταν αυτό της κληρονομικότητας, του τρόπου δηλαδή με τον οποίο γίνεται η μεταβίβαση ορισμένων βιολογικών χαρακτηριστικών εντός των μελών ενός είδους ή ακόμα και μεταξύ ειδών (αν μιλάμε για την εξέλιξή τους). Από καθαρά επιστημονική άποψη (που δεν υπάρχει τέτοια, αλλά μπορεί να γίνει αποδεκτή για αναλυτικούς λόγους), καθοριστική σημασία προς αυτή την κατεύθυνση έπαιξαν οι προβληματισμοί που κωδικοποιήθηκαν πιο ευκρινώς στο έργο δύο ανθρώπων. Πρώτον, σε αυτό του Δαρβίνου, ο οποίος δημοσίευσε το 1859 την Καταγωγή των Ειδών. Ο Δαρβίνος προφανώς δεν γνώριζε το παραμικρό περί γονιδίων κι έτσι δεν μπορούσε να μιλήσει με μεγάλη ακρίβεια για κάποιον υλικό φορέα της κληρονομικότητας. Το σημαντικό, ωστόσο, ήταν ότι εισήγαγε την ιδέα πως ιστορία δεν έχουν μόνο οι άνθρωποι, αλλά όλοι οι έμβιοι οργανισμοί. Τα είδη δεν είναι επομένως προκαθορισμένα ούτε διαχωρίζονται με αυστηρά όρια, αλλά βρίσκονται σε μια διαδικασία διαρκών μεταλλάξεων, μεταβιβάζοντας, ενίοτε ατελώς, ορισμένα χαρακτηριστικά τους από γενιά σε γενιά. Αν όλοι οι οργανισμοί έχουν την ιστορία τους, από την άλλη, ίσως και η ανθρώπινη ιστορία να έχει τελικά πολλή «φύση» μέσα της, υπό τη μορφή πάγιων και αναλλοίωτων χαρακτηριστικών. Αυτό ήταν το εννοιολογικό βήμα που έκανε ο δεύτερος ήρωας της εποχής εκείνης. Ήδη από το 1865 ο Galton δήλωνε ότι «οι άνθρωποι είμαστε απλώς αναμεταδότες μιας φύσης που έχουμε παραλάβει και που δεν έχουμε τη δύναμη να μεταβάλουμε».

Αυτό ήταν το γενικότερο πλαίσιο μέσα στο οποίο άρχισαν και οι πρώτες αναδιφήσεις στα ενδότερα του κυττάρου προς ανεύρεση ενός υλικού φορέα της κληρονομικότητας. Ο Virchow ήταν από τους πρώτους (το 1858) που διατύπωσε την υπόθεση ότι ο πυρήνας των κυττάρων παίζει κάποιον κρίσιμο ρόλο κατά τη διαίρεση και την αναπαραγωγή τους. Ο όρος χρωμοσώματα προτάθηκε αρχικά από τον Waldeyer το 1888 για να περιγράψει εκείνα τα «πυρηνικά σωματίδια» που αναδιπλασιάζονται πριν τον αναδιπλασιασμό του ίδιου του κυττάρου. Προς το τέλος του 19ου αιώνα είχε αρχίσει να γίνεται πλέον γενικά αποδεκτό ότι κάθε οργανισμός αποτελείται από μια πλειάδα κυττάρων τα οποία διαιρούνται και πολλαπλασιάζονται συνεχώς. Ο Boveri είχε υποδείξει πειραματικά το 1889 ότι η μορφή ενός οργανισμού καθορίζεται κατά κύριο λόγο από τον πυρήνα του κυττάρου.

Την ίδια χρονιά ο Hugo de Vries πρότεινε τη λειτουργική διάκριση μεταξύ πυρήνα και κυτταροπλάσματος: η βασική λειτουργία του πυρήνα είναι η μετάδοση/μεταβίβαση των χαρακτηριστικών ενώ αυτή του κυτταροπλάσματος είναι η ανάπτυξη. Ο πυρήνας φέρει τα λεγόμενα pangene τα οποία παραμένουν ανενεργά όσο βρίσκονται μέσα στον πυρήνα και ενεργοποιούνται όταν βρεθούν στο κυτταρόπλασμα. Ο όρος pangene που επέλεξε να χρησιμοποιήσει ο de Vries ήταν δάνειο από τη θεωρία της πανγένεσης (pangenesis) του Δαρβίνου, ο οποίος είχε υποθέσει ότι κάθε οργανισμούς φέρει στους αναπαραγωγικούς του αδένες κάποια μικροσκοπικά σωματίδια (τα gemmule) που είναι υπεύθυνα για τα φαινόμενα της κληρονομικότητας.

Το στόχαστρο της γενετικής εστίαζε επομένως όλο και περισσότερο στον πυρήνα των κυττάρων. Μια επιπλέον ώθηση προς την τελική «ανακάλυψη» των γονιδίων έδωσε η προσπάθεια μετατροπής της γενετικής σε αυστηρά πειραματική επιστήμη μέσω της χρήσης μοντέλων – οργανισμών στις αρχές του 20ου αιώνα, με τη γνωστή φρουτόμυγα (Drosophila melanogaster) να είναι ο πρώτος ήρωας (ή θύμα) αυτής της περιπέτειας – αργότερα θα επιστρατεύονταν και άλλοι οργανισμοί, όπως τα ποντίκια ή ακόμα και μικρο-οργανισμοί. Ο λόγος για τον οποίο είχαν τέτοια βαρύτητα αυτοί οι οργανισμοί ήταν επειδή μπορούσαν να αναπαραχθούν σε καθαρές γενεαλογικές γραμμές με γνωστά και σταθερά χαρακτηριστικά και είχαν ταχείς ρυθμούς αναπαραγωγής ώστε τυχόν μεταλλάξεις να μπορούν να παρατηρηθούν εντός λογικών χρονικών διαστημάτων. Αυτό με τη σειρά του επέτρεψε στους γενετιστές να εφαρμόσουν πιο αυστηρά πειραματικά πρωτόκολλα κατά τη μελέτη των φαινομένων κληρονομικότητας. Τα πειράματα των Sutton και Boveri το 1902 έπεισαν τελικά μεγάλο μέρος της επιστημονικής κοινότητας ότι τα χρωμοσώματα είναι ο υλικός φορέας της κληρονομικότητας. Η γενετική ως λέξη προτάθηκε μόλις το 1906 από τον βιολόγο William Bateson (πατέρα του ανθρωπολόγου Gregory Bateson) και η λέξη «γονίδιο» ακολούθησε λίγο αργότερα, το 1909, κατόπιν πρότασης του Wilhelm Johannsen. Τα γονίδια δεν είχαν αποκτήσει πλέον μόνο μια υλική διάσταση (ακόμα κι αν η ακριβής τους σύσταση δεν ήταν ακόμα γνωστή), αλλά είχαν γίνει ένα εργαλείο, ένα αντικείμενο χειρισμών. Μέσα από το πρίσμα της γενετικής, ο δαρβινισμός γνώρισε μια νέα άνθηση την ίδια εκείνη περίοδο, επανερμηνευόμενος τώρα πάνω σε μια γενετική βάση όπου την πρωτοκαθεδρία είχαν τα γονίδια και όχι τα gemmule του Δαρβίνου.

Από τη στιγμή που είχε γίνει καθολικά αποδεκτό ότι τα γονίδια κατοικούν μέσα στα χρωμοσώματα του πυρήνα, το επόμενο στάδιο ήταν να εξακριβωθεί η επακριβής τους σύσταση. Για τους περισσότερους βιολόγους του πρώτου μισού του 20ου αιώνα, αποτελούσε κάτι σαν αξίωμα ότι τα γονίδια θα έπρεπε να αποτελούνται από πρωτεΐνες, εφόσον αυτές είχαν να επιδείξουν πολύ μεγαλύτερη ποικιλομορφία σε σχέση με τις βάσεις του DNA και τη βαρετή επαναληψιμότητά του - τα χρωμοσώματα, εκτός από DNA, περιέχουν και πρωτεΐνες, κάτι που ήταν από τότε γνωστό. Ήταν ο αμερικάνος Oswald Avery που με τα πειράματά του πάνω σε καλλιέργειες πνευμονιόκοκκου τις δεκαετίες του 1930 και του 1940 έδειξε ότι το DNA είναι η «μεταμορφωτική αρχή (transforming principle)», δηλαδή εκείνη η ουσία που μπορεί να μεταμορφώσει μια καλλιέργεια αβλαβούς πνευμονιόκοκκου σε βλαβερή. Το 1953 οι Watson και Crick θα δημοσιεύσουν τα πορίσματά τους πάνω στη δομή (της διπλής έλικας) του DNA, χωρίς όμως να εξηγήσουν πώς γίνεται η μετάφραση των γονιδίων σε πρωτεΐνες. Σε αυτές τους τις δημοσιεύσεις περιλαμβάνεται και ένα γνωστό απόσπασμα, που θεωρείται ως μία από τις πρώτες απόπειρες να ιδωθεί το DNA ως «κώδικας» και «πληροφορία»:

«Η ραχοκοκαλιά του μοντέλου μας επιδεικνύει μια απόλυτη κανονικότητα, αλλά οποιαδήποτε ακολουθία ζευγών βάσεων μπορεί να ταιριάξει σε αυτή τη δομή. Συνεπώς, είναι δυνατό να ταιριάξουν πάρα πολλοί συνδυασμοί μέσα σε ένα μακρύ μόριο κι επομένως φαίνεται πιθανό η ακριβής ακολουθία των βάσεων να είναι και ο κώδικας που φέρει τη γενετική πληροφορία.»

Θα ήταν αδύνατο να υπάρξει οποιαδήποτε συσχέτιση, οποιαδήποτε νύξη για «κώδικα» και «γενετική πληροφορία» σε σχέση με τη ζωή αν δεν είχε υπάρξει ήδη (στα μέσα του 20ου αιώνα) το πρώτο κύμα πληροφοριοποίησης, το πρώτο κύμα κατασκευής και χρήσης ηλεκτρονικών υπολογιστών.

Οι βιολόγοι μπήκαν με χαρά σ’ αυτό το χρονικό / ιστορικό σημείο στην μακριά παρέλαση των αναπαραστάσεων και των εννοήσεων του ανθρώπου-μηχανή∙ τώρα χωρίς γρανάζια και πιστόνια, χωρίς σύρματα και ηλεκτρικά σήματα, αλλά με το πιο επίκαιρο και πολλά υποσχόμενο μοντέλο: των πληροφοριών, της «κωδικοποίησης», του «software».

Μόνο που με την κάθοδο στην κυτταρική κλίμακα ξεκινούσε, και τις επόμενες δεκαετίες του 20ου αιώνα θα ολοκληρωνόταν, μια δομική ανατροπή σ’ αυτές τις αναπαραστάσεις / εννοήσεις. Τώρα πια το σώμα (συμπεριλαμβανόμενων των νοητικών δραστηριοτήτων του, των αισθήσεων, των αισθημάτων του.. ) δεν (θα) ήταν πια ένα μεγάλο σύνολο συνεργαζόμενων επιμέρους «μηχανισμών» σε συσκευασία είδους (ανθρώπινου ή οποιοδήποτε άλλο ζωϊκού). Θα γινόταν το αντίθετο: ένα φαινόμενο («φαινότυπος») μιας μοναδικής μικροσκοπικής γεννεσιουργού αφετηρίας. Του γενότυπου. Με αδιόρατο ή ηθελημένο τρόπο δημιουργήθηκαν έτσι οι βασικές γραμμές μιας καινούργιας μοντελοποίησης του ανθρώπινου, μέσα μεν στην μακριά παρέλαση του ανθρώπου-μηχανή, αλλά στον αντίποδα των παλιότερων παραστάσεων. Μια μοντελοποίηση της παραγωγής και της αναπαραγωγής της ζωής – που θα χρειαζόταν την δική της μηχανική.

Μπορούμε, χωρίς αυθαιρεσία, να τραβήξουμε μια διαχωριστική γραμμή, χοντρικά και χάρη συνεννόησης, στα μέσα του 20ου αιώνα. Πριν το σώμα είναι ολόκληρο μια μηχανή, ένα εργοστάσιο με διαφορετικά τμήματα. Μετά το σώμα είναι ούτε λίγο ούτε πολύ αποτέλεσμα, προϊόν μιας μηχανής, και μάλιστα μιας πληροφορικής μηχανής. Πριν το σώμα έπρεπε να είναι μηχανικά άρτιο, στο σύνολό του, με όλα τα εξαρτήματά του. Μετά η αρτιότητα αφορά μόνο εκείνο το αόρατο συστατικό του που είναι στο βάθος (στον πυρήνα) των κυττάρων. Το DNA του. Το «γονιδίωμα». Πριν η κληρονομιά (η κληρονομικότητα) αφορά το σύνολο του σώματος, και οπωσδήποτε τα βασικότερα χαρακτηριστικά του, είτε στην εμφάνιση είτε στην φυσιολογία του. Μετά αρχίζει και τελειώνει σ’ ένα μικροσκοπικό «βιβλίο οδηγιών» απ’ το οποίο προκύπτουν όλα τα υπόλοιπα. Μετά όλη κι όλη η μηχανή (όχι «μικρή», όχι «λίγη»!!) είναι ο κώδικας, η κωδικοποίηση. (Προφανώς έχει αλλάξει και η μορφή της «πρότυπης μηχανής»…)

Με δυο λόγια, μετά δεν υπάρχει μοτέρ, ιμάντες, αντίβαρα ή καλώδια και σύρματα μεταφοράς σημάτων. Μετά υπάρχει μόνο (ή κυρίως) πρωτεϊνική «γεννήτρια» [3O Separatrix (στο ίδιο κείμενο) θυμίζει ότι η λέξη generation σήμαινε «δημιουργία», και μόνο απ’ τα μέσα του 19ου αιώνα και μετά άρχισε να σημαίνει «γενιά».]: γενετική. Μια βαθιά και εντελώς, με όλο το νόημα των λέξεων, παραγωγική διαδικασία. Genetics. Και genetic engineering: η μηχανολογία της γεννήτριας. Να γιατί οι φράσεις «Και στην πραγματικότητα ό,τι ξέρουμε ως ζωή δημιουργείται μέσω του messenger RNA… Στη δική μας γλώσσα το mRNA είναι το software της ζωής» του διευθυντή της Moderna το 2018, προς άγραν χρηματοδοτών, μέσα στην τεχνο-επιχειρηματική αλαζονεία τους, ήταν ιστορικά και κοινωνικά προσδιορισμένες…

Η genesis είναι το πιο σύγχρονο ανάλογο της (βιομηχανικής) παραγωγικότητας. Και τα genetics είναι ο Ταιηλορισμός της.

Μόνο που δεν είναι τόσο απλό όσο (ίσως) φαίνεται σήμερα, στην τρίτη δεκαετία του 21ου καπιταλιστικού αιώνα.

Συλλάβετε τον πυρήνα!

Παρά την ελκυστικότητά τους οι «παραδοσιακές» αναπαραστάσεις / εννοήσεις του σώματος-μηχανή δεν φαίνεται να χωνεύτηκαν μαζικά στις δυτικές κοινωνίες. Η πιο διαδεδομένη και αποδεκτή ιδέα ήταν εκείνη των (ζωϊκών) «χημικών αντιδράσεων», σα συνέπεια της πρώτης ανάπτυξης στον 20ο αιώνα της χημικής / φαρμακευτικής βιομηχανίας. Αλλά σε γενικές γραμμές η ζωή και οι «επιστήμες» της (οπωσδήποτε η βιολογία) έμεναν σε ικανή απόσταση από τις πιο αναγνωρίσιμες τεχνολογίες της 1ης και της 2ης βιομηχανικής επανάστασης. Για να το πούμε διαφορετικά: τα (ανθρώπινα) σώματα και οι μηχανές παρέμεναν δύο χωριστές, διακριτές μεταξύ τους οντότητες, η μία-έξω-απ’-την-άλλη, η μία-απέναντι-απ’-την-άλλη.

Χρωστάμε ωστόσο στον Μαρξ, απ’ τα μέσα του 19ου αιώνα, στα Grundrisse και στην εκ μέρους του ανάλυση των όρων της 1ης βιομηχανικής επανάστασης, την διορατικότητα του εντοπισμού της καπιταλιστικής διαλεκτικής που έκανε «το ζωντανό να είναι μέρος του μηχανικού» στην οργάνωση της εργασίας. Στο Απόσπασμα για τις Μηχανές ο Μαρξ σημειώνει μεταξύ άλλων (ο τονισμός στο πρωτότυπο):

… Ενταγμένο στην παραγωγική διαδικασία του κεφάλαιου, το εργασιακό μέσο διατρέχει όμως διάφορες μεταμορφώσεις, με τελευταία τους τη μηχανή, ή καλύτερα, ένα αυτόματο σύστημα μηχανημάτων (σύστημα μηχανημάτων∙ το αυτόματο δεν είναι παρά η πιο ολοκληρωμένη, επαρκέστερη μορφή τους, και μόνο αυτό μετατρέπει τα μηχανήματα σε σύστημα), που το κινεί ένα αυτόματο, μια κινητήρια δύναμη που αυτο-κινείται∙ αυτόματο που αποτελείται από πολυάριθμα μηχανικά και πνευματικά όργανα, έτσι ώστε οι ίδιοι οι εργάτες καθορίζονται μόνο σαν συνειδητά μέλη του…

Αυτό είναι το εργοστάσιο, η βιομηχανική διαδικασία που-μπαίνει-μέσα-σας (όπως αναγγέλλεται το 2018 και επιβεβαιώνεται το 2020): στην πολωμένη εξωτερικότητα ζωντανού (ζωντανής εργασίας) και μηχανικού, το πρώτο, σαν χειριστής του δεύτερου, είναι – σωστά λέει ο Μαρξ- το συνειδητό μέρος του. Επιπλέον (κι αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό) υπάρχει ακόμα (σ’ αυτήν την μορφή) ζωή έξω απ’ τη μηχανή, υπάρχει κυρίως συνείδηση έξω απ’ τη μηχανή (κάποτε και εναντίον της).

Έναν αιώνα μετά τα πιο πάνω γραφόμενα απ’ τον Μαρξ, στα μέσα του 20ου αιώνα, ένας πρωτοπόρος αμερικάνος μαθηματικός ονόματι Norbert Wiener εισηγήθηκε (ή ίσως κάτι πιο κατηγορηματικό: θεώρησε αυτονόητη) μια εντελώς διαφορετική συνθήκη για την σχέση ζωντανού και μηχανικού. Το ότι ο τίτλος του βιβλίου του που τον έκανε ευρύτερα γνωστό ήταν The Human Use of Human Beings (Η ανθρώπινη χρησιμοποίηση των ανθρώπινων όντων) θα μπορούσε να προϊδεάζει άσχημα. Ωστόσο η Κυβερνητική (όρος που επινόησε ο Wiener) ήταν προ των πυλών, ένα ελκυστικό και πολλά υποσχόμενο καινούργιο κύμα καπιταλιστικής μηχανοποίησης επίσης, χωρίς αντίπαλο. Μεταξύ άλλων ο Wiener υποστήριζε τότε:

… Εδώ θέλω να παρεμβάλω ένα σημαντικό στοιχείο: λέξεις όπως Ζωή, Σκοπός και ψυχή είναι τελείως ακατάλληλες στην καθαρή επιστημονική σκέψη. Οι όροι αυτοί απέκτησαν την σημασία τους με αναγνώριση εκ μέρους μας της ενότητας μιας συγκεκριμένης ομάδας φαινομένων και στην πραγματικότητα δεν μας παρέχουν οποιαδήποτε κατάλληλη βάση για να χαρακτηρίσουμε αυτή την ενότητα. Κάθε φορά που βρίσκουμε ένα καινούργιο φαινόμενο το οποίο συμμετέχει σε κάποιο βαθμό στη φύση εκείνων που ήδη ονομάσαμε «φαινόμενα Ζωής», αλλά δεν συμφωνεί με όλες τις σχετιζόμενες απόψεις που καθορίζουν τον όρο «ζωή», αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα να πλατύνουμε την λέξη «ζωή», έτσι ώστε να τις περιλαμβάνει όλες ή να την καθορίσουμε με ένα πιο περιοριστικό τρόπο έτσι ώστε να μην τις περιλαμβάνει. Έχουμε αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα στο παρελθόν εξετάζοντας ιούς, οι οποίοι δείχνουν μερικές ιδιότητες της ζωής να διαρκούν, να πολλαπλασιάζονται και να οργανώνονται – αλλά δεν εκφράζουν αυτές τις ιδιότητες με μια πλήρως εξελισμένη μορφή. Τώρα που παρατηρούνται ορισμένες αναλογίες συμπεριφοράς στη μηχανή και στο ζωντανό οργανισμό, το πρόβλημα του αν η μηχανή ζει ή όχι είναι για τους σκοπούς μας θέμα σημαντικής (semantics)…

… Γι’ αυτό κατά τη γνώμη μου το καλύτερο είναι να αποφύγουμε όλες τις αόριστες εκφράσεις που προκαλούν ερωτήσεις, όπως «ζωή», «ψυχή», «βιταλισμός» και τα παρόμοια και να πούμε απλώς για ό,τι αφορά τις μηχανές ότι δεν υπάρχει λόγος να μην μοιάζουν με τα ανθρώπινα όντα στο να αντιπροσωπεύουν εστίες ελαττούμενης εντροπίας σε ένα πλαίσιο όπου η ευρεία εντροπία τείνει να αυξάνει…

… Απλώς εννοώ ότι και οι δύο μπορούν να ασκήσουν τοπικά αντιεντροπικές λειτουργίες, που ίσως μπορούν να ασκηθούν με πολλούς άλλους τρόπους και που φυσικά δεν θα ονομάσουμε ούτε βιολογικούς ούτε μηχανικούς…

Αν στην 1η και στην 2η βιομηχανική επανάσταση η ζωή και η μηχανή στέκονταν η μία έξω και απέναντι απ’ την άλλη, απόλυτα διακριτές, στην 3η (αυτής βασικό συσταστικό στοιχείο ήταν και ο Wiener και η κυβερνητική / πληροφορική ως σετ τεχνολογιών) επρόκειτο να είναι όχι απλά η μία-δίπλα-στην-άλλη, αλλά σαφώς ομόλογες, ανάλογες, συμμετρικές καταστάσεις – με τα κριτήρια της αντι-εντροπικής συνεισφοράς τους. Ρίχνοντας την ζωή και την μηχανή στο λουτρό της αντι-εντροπίας ο Wiener δεν έβγαλε από εκεί μόνο την εναλλακτικότητα του ενός ως προς το άλλο (η ζωή εναλλακτική της μηχανής, η μηχανή εναλλακτική της ζωής), αλλά κάτι πολύ χειρότερο. Έβγαλε μια ιδέα του ζωντανού «χωρίς περιττά». Η ζωή κατά Wiener δεν βαριέται, δεν κοιμάται, δεν χασμουριέται, δεν αμφιβάλει… Και, κυρίως: δεν αρνείται! Δεν λέει «όχι»!!! Αυτό το τελευταίο κρατείστε το για αργότερα – θα χρειαστεί.

Το ότι στάθηκε δυνατό (και θεωρήθηκε καινοτόμο) να περιοριστεί αυτό που λεγόταν ακόμα τότε στα 1950 ζωή σ’ ένα φαινόμενο ανάλογο με τον σχηματισμό των γαλαξιών για παράδειγμα, οφείλεται σε έναν συνδυασμό παραγόντων, κι όχι μόνο στην ανάπτυξη της υπολογιστικής τεχνολογίας επικοινωνιών μέσα στον Β παγκόσμιο και μέσα σ’ αυτόν. Αυτός ο ίδιος πόλεμος με τα εκατομμύρια νεκρών σε μεγάλο βαθμό αμάχων ήταν μια εντατική και μαζική διαδικασία υποτίμησης της ζωής∙ και ανατίμησης της μηχανής κατ’ αρχήν στις πολεμικές μορφές της.

Σ’ αυτή τη διάταξη, που πρότεινε ο Wiener και αναπτύχθηκε με μεγάλη επιτάχυνση απ’ την δεκαετία του 1980 και μετά, θα γινόταν όλο και πιο δυσδιάκριτο το αν το ζωντανό (και όχι μόνο στην οργάνωση της εργασίας) είναι ακόμα το συνειδητό μέλος του μηχανικού∙ ή αν σύμφωνα με τις καινούργιες καπιταλιστικές νόρμες η λέξη / έννοια «συνείδηση» και τα παράγωγά της πρέπει να αποχωρήσουν απ’ αυτή την σχέση, και να αντικατασταθούν από κάποιες άλλες εξίσου ασαφείς, του είδους «λειτουργικότητα», «απόδοση», «διαχείριση», κλπ.

Ξέρουμε ωστόσο ότι συν τω χρόνω οι μεν μηχανές βαφτίστηκαν «έξυπνες», το δε ζωντανό μοιάζει να υπολείπεται όλο και περισσότερο σε «ευφυία»…

Στην για 2 αιώνες παρέλαση των μεταμορφώσεων (των αναπαραστάσεων και των θεσμίσεων) του ανθρώπου-μηχανή, η 4η καπιταλιστική βιομηχανική επανάσταση έχει σημαντικές, ριζικές αναβαθμίσεις. Επιβάλει (με τις βιοτεχνολογίες, τις νευροεπιστήμες, την τεχνητή νοημοσύνη και την διαρκή «τροποποίηση» της πραγματικότητας) την είσοδο της μηχανής μέσα στο ζωντανό, και μάλιστα στην πιο μικρή του κλίμακα. Στο κύτταρο. Στα κύτταρα, και όχι μόνο στα μυϊκά, αλλά και στα νευρικά, στα αναπαραγωγικά… Είτε με την βιοτεχνολογική είτε με την πληροφορική απαλλοτρίωσή τους – τελικά και με τις δύο μαζί. Πρόκειται για την πλήρη (όχι μόνο την τυπική) υπαγωγή της ζωής στο κεφάλαιο: το εργοστάσιο-μπαίνει-στα-κύτταρα, τα κύτταρα-γίνονται-εργοστάσιο.

Εδώ ξέρουμε πια (απ’ την ευμενή αποδοχή των mRNA πλατφορμών από ειδικευμένους και ανειδίκευτους ηλίθιους – οι εκβιασμένοι εξαιρούνται φυσικά) ότι προκύπτουν σοβαρά προβλήματα. Διανοητικά ή ιδεολογικά αν προτιμάτε. Πώς είναι δυνατόν το εργοστάσιο - να - μπαίνει - στα - κύτταρα, τα κύτταρα - να - γίνονται - εργοστάσιο; θα πουν όλοι αυτοί. Αρκεί το ότι το λέει η κυρία Isabelle Bekeredjian-Ding ή/και ο παθιασμένος κύριος Stephen Hoge, της Μoderna;

Αν τα λόγια των συγκεκριμένων αρμόδιων δεν σημαίνουν και πολλά (;;) να και ένας θεσμός που χρηματοδοτεί εδώ και πάνω από μια δεκαετία αυτές τις έρευνες και εφαρμογές «εργοστασιοποίησης των ανθρώπινων κυττάρων» προσδιορίζοντας σε αδρές γραμμές και κατ’ αρχήν την χρησιμότητα / σκοπιμότητα αυτής της μηχανοποίησης. Πρόκειται για την αμερικανική DARPA και το πρόγραμμά της Ζωντανά Χυτήρια (Living Foundries) – παρουσίαση γραμμένη το 2012, πριν περισσότερα από 10 χρόνια. Ο τονισμός δικός μας:

Ο στόχος του Living Foundries είναι να δημιουργήσει μια επαναστατική, βιολογικά βασισμένη πλατφόρμα παραγωγής για την παροχή νέων υλικών, δυνατοτήτων και παραδειγμάτων κατασκευής για το Υπουργείο Άμυνας και το Έθνος. Το πρόγραμμα επιδιώκει να αναπτύξει νέα εργαλεία, τεχνολογίες και μεθοδολογίες για τη μετατροπή της βιολογίας σε πρακτική μηχανικής, επιταχύνοντας τον κύκλο βιολογικού σχεδιασμού-κατασκευής-δοκιμών και επεκτείνοντας την πολυπλοκότητα των συστημάτων που μπορούν να κατασκευαστούν. Ο στόχος είναι να γίνει δυνατή η ταχεία ανάπτυξη τεχνολογιών και προϊόντων που προηγουμένως ήταν ανέφικτα, αξιοποιώντας τη βιολογία για την επίλυση προκλήσεων που σχετίζονται με την παραγωγή νέων υλικών, καινοτόμων δυνατοτήτων, καυσίμων και φαρμάκων και την παροχή νέων λύσεων και βελτιώσεων στις στρατιωτικές ανάγκες και δυνατότητες.

Για παράδειγμα ένα ευρέως διαδεδομένο και επί του παρόντος δυσεπίλυτο πρόβλημα είναι αυτό της διάβρωσης/υποβάθμισης των υλικών – μια πρόκληση που κοστίζει στο Υπουργείο Άμυνας σχεδόν 23 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως και δεν έχει βραχυπρόθεσμη λύση. Το Living Foundries προσφέρει τη δυνατότητα προγραμματισμού και μηχανικής βιολογίας και δίνει τη δυνατότητα σχεδιασμού και μηχανικής συστημάτων που αποτρέπουν γρήγορα και δυναμικά,αναζητούν, εντοπίζουν και επιδιορθώνουν την υποβάθμιση της διάβρωσης υλικών.

Τελικά, το Living Foundries στοχεύει να παρέχει δυνατότητες παραγωγής που αλλάζουν τα δεδομένα για το Υπουργείο Άμυνας, επιτρέποντας την κατανεμημένη, προσαρμόσιμη, on demand παραγωγή κρίσιμων και υψηλής αξίας υλικών, συσκευών και δυνατοτήτων στο πεδίο μάχης ή στα μετόπισθεν. Μια τέτοια ικανότητα θα μειώσει την εξάρτηση του Υπουργείου Άμυνας από αδύναμες αλυσίδες εφοδιασμού υλικών και ενέργειας που θα μπορούσαν να κοπούν λόγω πολιτικής αλλαγής, στοχευμένης επίθεσης ή περιβαλλοντικού ατυχήματος. Το Living Foundries στοχεύει να κάνει για τη βιολογία ό,τι έκανε η καθετοποίηση πολύ μεγάλης κλίμακας (VLSI) για τη βιομηχανία ημιαγωγών – δηλαδή να επιτρέψει τη σχεδίαση και τη μηχανική ολοένα και πιο περίπλοκων συστημάτων για την αντιμετώπιση και ενίσχυση των στρατιωτικών αναγκών και δυνατοτήτων.

Το Living Foundries θα αναπτύξει και θα εφαρμόσει ένα μηχανολογικό πλαίσιο στη βιολογία που αποσυνδέει τον βιολογικό σχεδιασμό από την κατασκευή, δημιουργεί κανόνες και εργαλεία σχεδιασμού και διαχειρίζεται τη βιολογική πολυπλοκότητα μέσω απλοποίησης, αφαίρεσης και τυποποίησης. Το αποτέλεσμα θα είναι να επιτραπεί ο σχεδιασμός και η υλοποίηση πολύπλοκων γενετικών δικτύων υψηλότερης τάξης με προγραμματιζόμενη λειτουργικότητα και δυνατότητα εφαρμογής για λογαριασμό του υπουργείου άμυνας. Οι ερευνητικές ωθήσεις περιλαμβάνουν την ανάπτυξη των θεμελιωδών εργαλείων, δυνατοτήτων και μεθοδολογιών για την επιτάχυνση του κύκλου βιολογικού σχεδιασμού-κατασκευής-δοκιμών, μειώνοντας έτσι το εκτεταμένο κόστος και τον χρόνο που απαιτείται για τη μηχανική νέων συστημάτων και επεκτείνοντας την πολυπλοκότητα και την ακρίβεια των σχεδίων που μπορούν να κατασκευαστούν. Τα συγκεκριμένα εργαλεία και οι δυνατότητες περιλαμβάνουν: διαλειτουργικά εργαλεία για σχεδιασμό, μοντελοποίηση και αυτοματοποιημένη κατασκευή∙ αρθρωτά ρυθμιστικά στοιχεία, συσκευές και κυκλώματα για ιεραρχική και κλιμακούμενη μηχανική∙ τυποποιημένες πλατφόρμες δοκιμών και σασί∙ και νέες προσεγγίσεις για τη μέτρηση, την επικύρωση και τον εντοπισμό σφαλμάτων. Η εφαρμοσμένη έρευνα για αυτό το πρόγραμμα συνεχίζεται το FY 2013 στο PE 0602715E, έργο MBT-02.

Επιτεύγματα 2011:
– Ξεκίνησε η ανάπτυξη τεχνικών σχεδιασμού και μεταγλώττισης υψηλού επιπέδου για τον προγραμματισμό, την κατασκευή και τη μοντελοποίηση συνθετικών γενετικών ρυθμιστικών δικτύων.
– Ξεκίνησε ο χαρακτηρισμός και η δοκιμή γενετικών μερών και ρυθμιστών και η συναρμολόγησή τους σε απλά κυκλώματα για να αρχίσει να αποδεικνύεται η ικανότητα σχεδιασμού και κατασκευής εφαρμόσιμων και στιβαρών σχεδίων.
– Ξεκίνησε ο σχεδιασμός και η ανάπτυξη λογισμικού αυτοματισμού και εξαρτημάτων για αυτοματοποιημένη συναρμολόγηση μηχανικών συστημάτων.

Προγράμματα χρήσης 2012:
– Συνέχιση της ανάπτυξης εργαλείων σχεδιασμού, αυτοματισμού και κατασκευής υψηλού επιπέδου για την αύξηση της αποτελεσματικότητας, της πολυπλοκότητας και της κλίμακας των πιθανών σχεδίων.
– Συνέχιση του σχεδιασμού και της ανάπτυξης αρθρωτών ρυθμιστικών στοιχείων, εξαρτημάτων και συσκευών που είναι απαραίτητες για τη δημιουργία ιεραρχικών, πολύπλοκων γενετικών δικτύων.
– Έναρξη της ανάπτυξης ανεξάρτητων εξαρτημάτων, κυκλωμάτων συσκευών και συστημάτων προκειμένου να μετριαστούν οι παρεμβολές στα συστήματα.
– Έναρξη της διερεύνησης, του σχεδιασμού και της ανάπτυξης τυπικών πλατφορμών δοκιμών και πλαισίου που αλληλεπιδρούν προβλέψιμα με νέα γενετικά κυκλώματα.
– Έναρξη του σχεδιασμού και την ανάπτυξη νέων ποσοτικών εργαλείων μέτρησης και εντοπισμού σφαλμάτων υψηλής απόδοσης για τη δοκιμή και την επικύρωση της λειτουργίας συνθετικών ρυθμιστικών δικτύων.

Αν δεν αναφέρονταν τακτικά οι λέξεις «βιολογία» και «γενετική» θα συμπέραινε κάποιος ότι όλα τα πιο πάνω αφορούν κλασσικές, λίγο πολύ γνωστές βιομηχανίες, λίγο πολύ «παραδοσιακές» μορφές βιομηχανικής παραγωγής. Ας πούμε ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Ή υπολογιστών. Όχι! Αφορούν την «εργοστασιοποίηση των ζωντανών οργανισμών», άρα και των ανθρώπινων, και την «παραγωγή νέων υλικών» μέσα απ’ την μεθοδευμένη, προσανατολισμένη, σχεδιασμένη ροή απ’ τα ζωντανά κύτταρα (και) συγκεκριμένου είδους πρωτεϊνών.

Μήπως η DARPA σα μιλιταριστικός οργανισμός είναι κάτι για το οποίο πρέπει «να κρατάμε την μύτη μας» και να μην δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στους σχεδιασμούς του; Αν έτσι νομίζετε, να κι ένα δείγμα πανεπιστημιακής παρουσίας στην «εργοστασιοποίηση των κυττάρων» (υπάρχουν πάμπολλα τέτοια, πολλή χρηματοδότηση, πολλοί «ειδικοί» σιτίζονται απ’ τα σχετικά προγράμματα…) απ’ το 2017:

Τίτλος: Πώς να χακάρετε ένα κύτταρο

Ίδρυμα: Κολλέγιο Μηχανικής του Πανεπιστημίου της Βοστώνης

Περίληψη: Μια καινούργια μελέτη περιγράφει μια καινούργια απλοποιημένη πλατφόρμα για την στόχευση και τον προγραμματισμό κυττάρων των θηλαστικών ως γενετικών κυκλωμάτων, ακόμα και σύνθετων, πιο γρήγορα και πιο αποτελεσματικά.

Τέσσερεις πρώτες παράγραφοι: Το ανθρώπινο σώμα είναι φτιαγμένο από τρισεκατομμύρια κύτταρα, μικροσκοπικούς υπολογιστές που εκδηλώνουν σύνθετες συμπεριφορές με βάση τα σήματα που παίρνουν ο ένας απ’ τον άλλον και απ’ το περιβάλλον τους. Οι τεχνικοί συνθετικής βιολογίας μηχανοποιούν ζωντανά κύτταρα για να ελέγξουν την συμπεριφορά τους μετατρέποντας τα γονίδιά τους σε προγραμματίσιμα κυκλώματα. Μια καινούργια μελέτη που δημοσιεύτηκε απ’ τον επίκουρο καθηγητή Wilson Wong στο Nature Biotechnology περιγράφει μια καινούργια απλοποιημένη πλατφόρμα για να στοχευτούν και να προγραμματιστούν κύτταρα θηλαστικών ως γενετικά κυκλώματα, ακόμα και σύνθετα τέτοια, πιο γρήγορα και αποτελεσματικά.

«Το πρόβλημα που προσπαθούν να λύσουν οι τεχνικοί συνθετικής βιολογίας είναι το πως ζητάμε απ’ τα κύτταρα να πάρουν αποφάσεις, και προσπαθούν να σχεδιάσουν μια στρατηγική για να παίρνουν τις αποφάσεις που θέλουμε να πάρουν» είπε ο Wong. «Μ’ αυτά τα κυκλώματα κάνουμε μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση στον σχεδιασμό και δημιουργούμε ένα πλαίσιο έτσι ώστε οι ερευνητές να στοχεύουν ειδικούς τύπους κυττάρων και να τα αναγκάζουν να κάνουν διαφορετικούς τύπους υπολογισμών, που θα είναι χρήσιμοι στην ανάπτυξη νέων μεθόδων μηχανοποίησης των ιστών, στην έρευνα με βλαστοκύτταρα και σε διαγνωστικές εφαρμογές, για να πω κάποιες περιπτώσεις».

Μιλώντας ιστορικά, η κατασκευή μηχανικών γενετικών κυκλωμάτων είχε σαν έμπνευση τον σχεδιασμό κυκλωμάτων στην ηλεκτρονική, ακολουθώντας μια παρόμοια προσέγγιση με την χρήση παραγόντων μεταγραφής [στη βιολογία «μεταγραφή» ονομάζεται η διαδικασία δημιουργίας ενός μορίου RNA απ’ το DNA], πρωτεϊνών που επάγουν την μετατροπή του DNA σε RNA, κάτι που είναι πολύπλοκο να γίνει επειδή είναι δύσκολο να προβλεφτεί μια εντελώς καινούργια γραμμή γενετικού κώδικα. Τα κύτταρα των θηλαστικών είναι ιδιαίτερα πολύπλοκα στο να δουλέψει κανείς μ’ αυτά επειδή αποτελούν ένα πολύ πιο ασταθές περιβάλλον και εκδηλώνουν εξαιρετικά σύνθετες συμπεριφορές, κάνοντας την σχεδιαστική προσέγγιση α λα ηλεκτρονικά στην καλύτερη περίπτωση χρονοβόρα και στην χειρότερη αναξιόπιστη.

Η προσέγγιση του Wong χρησιμοποιεί ανασυνδυαστές (recombinases), ένζυμα που κόβουν και κολλούν τις αλληλουχίες του DNA, επιτρέποντας έτσι πιο στοχευμένη χειραγώγηση των κυττάρων και της συμπεριφοράς τους. Το αποτέλεσμα είναι μια πλατφόρμα που λέγεται BLADE (απ’ τα αρχικά του “Boolean logic and arithmetic through DNA excision” / Λογική και άλγεβρα Boole για την αποκοπή του DNA) [4Καθόλου συμπτωματικά την άλγεβρα Boole θα την συναντήσετε και στην ανάλυση περί τεχνικής νοημοσύνης, στην 5η σελίδα αυτού του τεύχους. Περισσότερα στο τετράδιο για εργατική χρήση νο 4: η μηχανοποίηση της σκέψης.] απ’ την γλώσσα υπολογισμού με την οποία προγραμματίζονται τα κύτταρα και τους υπολογισμούς τους οποίους προγραμματίζονται να κάνουν…. «Τελικά, με την BLADE μπορείς να επιβάλεις οποιονδήποτε συνδυασμό υπολογισμών θέλεις στα κύτταρα των θηλαστικών…» λέει ο Benjamin Weinberg, μεταπτυχιακός φοιτητής του Wong…

Για την περίπτωση που κάποιος θα επέμενε ότι αυτά είναι στα όρια της science fiction και ότι δεν υπάρχει καμία σχέση με όσα έχουν συμβεί (απ’ την άποψη της «εργοστασιαοποίησης των κυττάρων») με τον τσαχπίνη (Sars-CoV-2) να και κάτι ακόμα τελευταίο, ενδεικτικό. Αυτή τη φορά από μια αμερικανική ναυαρχίδα δημαγωγίας, την washington post, με ημερομηνία 30 Ιούλη 2020:

… Η αποστολή τους [των τεχνοεπιστημόνων] ήταν μέρος ενός προγράμματος υπό την μυστική τεχνολογική υπηρεσία του Πενταγώνου. Ο σκοπός: να βρεθεί ένας τρόπος να παράγονται αντισώματα για κάθε ιό στον κόσμο μέσα σε 60 ημέρες απ’ την λήψη ενός δείγματος αίματος από κάποιον επιζώντα.
Έχοντας ξεκινήσει χρόνια πριν την τωρινή πανδημία, το πρόγραμμα είχε φτάσει στη μέση του όταν εντοπίστηκε το πρώτο κρούσμα του νέου κορωνοϊού στις ηπα νωρίτερα φέτος. Όλοι όσοι είχαν συμμετοχή στην προσπάθεια που υποστήριζε η Defense Advanced Research Projects Agency (DARPA) ήξεραν ότι ήρθε η ώρα τους νωρίτερα απ’ ότι ήταν προγραμματισμένο.

Οι τέσσερεις ομάδες που συμμετείχαν στο πρόγραμμα έβαλαν στην άκρη τα σχέδιά τους και άρχισαν να επιταχύνουν, χωριστά, στην ανάπτυξη ενός αντισώματος για την covid-19.
«Το σκεφτόμασταν και προετοιμαζόμασταν γι’ αυτό για πολύ καιρό, και παρόλα αυτά είναι κάπως σουρρεαλιστικό» είπε ο Amy Jenkins, μάνατζερ του προγράμματος αντισωμάτων της DARPA, που είναι γνωστό ως Πλατφόρμα Αντιμετώπισης Πανδημιών (Pandemic Prevention Platform ή P3)…

…Η πρώτη εταιρεία στις ΗΠΑ που ξεκίνησε κλινικές δοκιμές με ένα εμβόλιο για τον ιό είχε χρηματοδοτηθεί απ’ την DARPA. Το ίδιο έγινε και με την δεύτερη. Και το πρόγραμμα P3 έχει ήδη οδηγήσει στην πρώτη παγκόσμια μελέτη για μια πιθανή αντιμετώπιση της covid-19 με αντισώματα…

Cyborg #26

Οι «τέσσερεις ομάδες που συμμετείχαν στο πρόγραμμα» ήταν υπεργολάβοι κάποιων απ’ τους 6 οργανισμούς / συνεργάτες της DARPA.

H «πρώτη εταιρεία στις ηπα» που ξεκίνησε δοκιμές με πλατφόρμες γενετικής τροποποίησης των κυττάρων mRNA ήταν η Moderna – παραμάγαζο της DARPA. Η «δεύτερη» ήταν μια απ’ τις αγαπημένες του κυρ Βασίλη, Άρχοντα Θυρών και Παραθύρων: η Inovio. Και «η πρώτη παγκόσμια μελέτη» ξεκίνησε απ’ την αμερικανική φαρμακομαφία Eli Lilly σε κρίσιμη, στρατηγική συνεργασία με την γενικά άγνωστη AdCellera (η πρώτη έβαλε το know how κλινικών μελετών, η δεύτερη την τεχνολογία παραγωγής πρωτεϊνών…), μια καναδική βιοτεχνολογική, που είναι γενναία χρηματοδοτούμενη απ’ την DARPA, εφόσον είναι (η AdCellera) απ’ τις πλέον βασικές συνεργάτιδες του αμερικανικού στρατού.

Όσο για το «έχοντας ξεκινήσει χρόνια πριν την τωρινή πανδημία»; Πρόκειται για υπόμνηση του καταμερισμού ερευνών και χρηματοδοτήσεων στα πλαίσια του Living Foundries της DARPA, μέσω της δημιουργίας επτά (7) τεχνικών υπηρεσιών, μία απ’ τις οποίες ήταν / είναι η Biological Technologies Office με διακηρυγμένο πεδίο «την γενετική κοπτοραπτική [genetic editing], τις βιoτεχνολογίες, τις νευροεπιστήμες και την συνθετική βιολογία, από τους δυναμικούς εξωσκελετούς για τους στρατιώτες μέχρι τα εγκεφαλικά εμφυτεύματα για τον έλεγχο ψυχολογικών διαταραχών».

Μετά απ’ αυτά για όποιον δεν καταλαβαίνει τι σχέση έχει η γενική «εργοστασιοποίηση των κυττάρων», ο στρατός / μιλιταρισμός, και οι mRNA πλατφόρμες γενετικής μηχανικής σε μαζική επιβολή απ’ τα τέλη του 2020 και μετά, δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι περισσότερο!!

(Είπαμε απ’ την αρχή για στρατιωτικό στόχο – έτσι δεν είναι; Αλλά η δομή «στρατός» είναι η συμπύκνωση των καπιταλιστικών χαρακτηριστικών – η επιβεβαίωση απ’ τον Μαρξ, για όσους / όσες την χρειάζονται, κάποια άλλη στιγμή, εδώ ή αλλού…)

Συλλάβετε την αναπαραγωγή!

H «εργοστασιοποίηση» (ή, αν προτιμάτε, η «μηχανοποίηση») των κυττάρων δεν είναι καινούργια τεχνο-καπιταλιστική ενέργεια, και σε καμία περίπτωση δεν είναι δουλειά της τελευταίας 5ετίας. Ούτε οι μεθοδεύσεις, οι σκοποί και τα ψέματα-με-επιστημονικές-υπογραφές υπέρ της είναι άγνωστα. Ήδη απ’ την δεκαετία του 1980, όταν άρχισαν να διαφημίζονται οι πρώτες έξοδοι των (τότε) βιοτεχνολογιών απ’ τα εργαστήρια στην εφαρμογή και στους «καλούς σκοπούς», η εναντίωση και οι αγώνες ενάντια στα «μεταλλαγμένα» γίνονταν με πλήρη γνώση του περί τίνος πρόκειται.

Τι σήμαινε και τι εξακολουθεί να σημαίνει «μετάλλαξη»; Τροποποίηση του DNA, του «γενετικού κώδικα» ενός κυττάρου οποιουδήποτε οργανισμού. Ή, γενικότερα, οποιαδήποτε επέμβαση, τροποποίηση, ανασχεδιασμός της φυσιολογικής έκφρασης των κυττάρων. Εκτός ανθρώπινων, καπιταλιστικών τεχνολογικών εκστρατειών, «στη φύση», οι μεταλλάξεις συμβαίνουν τυχαία, εξαιτίας πλήθους παραγόντων, και δεν είναι εκ των προτέρων πετυχημένες σε ότι αφορά την επιβίωση του μεταλλαγμένου οργανισμού / σώματος, είτε είναι ιός ή μικρόβιο, είτε είναι φυτό, είτε είναι ζώο. Αλλά στον πάγκο των γενετιστών οι μεταλλάξεις έχουν πάντα συγκεκριμένη σκοπιμότητα – χωρίς αυτό να τις κάνει ούτε πιο πετυχημένες ούτε ακίνδυνες!

Ο τυχοδιωκτισμός των γενετιστών, τα επιχειρηματικά συμφέροντα, οι «πνευματικές ιδιοκτησίες» πάνω στους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς, όλο το εύρος και βάθος της προώθησης των βιοτεχνολογιών, της «εργοστασιοποίησης των κυττάρων», ήταν γνωστά εδώ και τέσσερεις τουλάχιστον δεκαετίες. Γνωστά και εχθρικά για τις κοινωνίες. Υπήρχε ωστόσο κάτι που έμοιαζε με ταμπού τόσο για τους γενετιστές μηχανικούς και τα αφεντικά τους όσο και για τα κινήματα εναντίον τους: η βεβαιότητα ότι αυτές οι τεχνολογίες ΔΕΝ θα εφαρμοστούν στο ανθρώπινο είδος… Ακριβώς εξαιτίας της επικινδυνότητάς τους. Όλα θα αυτο-περιορίζονταν σε άλλα ζωϊκά είδη…

Λάθος!! Η «επίθεση στο κέντρο των αρνήσεων στις βιοτεχνολογίες», στο ανθρώπινο είδος δηλαδή, ετοιμαζόταν σταθερά επί χρόνια: τα papers, οι ανακοινώσεις σε συνέδρια και οι χρηματοδοτήσεις το αποδεικνύουν. Το 2020 η επίθεση ξεκίνησε.

Τώρα λοιπόν μπορούμε να αντιληφθούμε την διαδικασία αυτή, την «εργοστασιοποίηση των κυττάρων» σ’ όλο το δια-ειδικό («αντισπισιστικό» αν μας επιτρέπεται!) εύρος της∙ και μ’ αυτή την έννοια μπορούμε να αναγνωρίσουμε την αντιπαλότητά μας σ’ αυτό το όχι-και-τόσο-καινούργιο μεν αλλά ιδιαίτερα-επιθετικό-πλέον καπιταλιστικό κύμα. Πώς, όμως, πρέπει να το κατανοήσουμε ως πολιτική οικονομία;

Στο Cyber-Marx: Cycles and Circuits of Struggle in High Technology Capitalism (1999) ο Nick Witheford εισηγείται μια ενδιαφέρουσα θέση. Αξιοποιώντας τον μαρξιανό διαλεκτικό υλισμό όπως τον ανέσυραν απ’ την σκόνη της ιστορίας του 20ου αιώνα οι ιταλοί αυτόνομοι, ο Witheford υποστηρίζει ότι σαν απάντηση όχι μόνο στους εργατικούς αγώνες των ‘60s και ‘70s αλλά και στο φεμινιστικό και στο οικολογικό κίνημα, το κεφάλαιο ξεκίνησε την πολλαπλή και πολυεπίπεδη τεχνολογική φυγή προς τα εμπρός απ’ τα τέλη της δεκαετίας του ‘70, μια φυγή ακόμα πιο πυκνής και εντατικής μηχανικής μεσολάβησης.

Αυτό που μας ενδιαφέρει εδώ απ’ την θέση του Witheford είναι ότι εξαιτίας του φεμινιστικού και του οικολογικού κινήματος, τα αφεντικά βρέθηκαν μπροστά σε δύο καινούργια όρια εκμετάλλευσης, σε δύο πεδία που ως τότε θεωρούσαν δεδομένα και ελεγχόμενα. Το πεδίο της κοινωνικής αναπαραγωγής (δηλαδή των κοινωνικών σχέσεων εκτός εργασίας) και το πεδίο της φυσικής αναπαραγωγής (ή/και των ορίων της) με την έννοια της εκμετάλλευσης της φύσης:

… Η ανάλυση του Μαρξ περιγράφει μόνο δύο στιγμές του καπιταλιστικού κυκλώματος. Στην παραγωγή, η εργατική δύναμη και τα μέσα παραγωγής (μηχανές και πρώτες ύλες) συνδυάζονται για να παραχθούν εμπορεύματα. Στην κυκλοφορία γίνεται η αγοραπωλησία των εμπορευμάτων∙ το κεφάλαιο πρέπει να πουλήσει τα εμπορεύματα που παρήχθησαν έτσι ώστε να πραγματοποιηθεί η υπεραξία που αποσπάστηκε στη διάρκεια της παραγωγής τους, και να αγοράσει την εργατική δύναμη και τα μέσα παραγωγής που είναι απαραίτητα για να ξαναρχίσει η διαδικασία.

Ωστόσο από τότε που ο Μαρξ πρότεινε αυτό το μοντέλο το κεφάλαιο έχει επεκτείνει τρομερά τον ορίζοντα και τους σκοπούς της κοινωνικής του οργάνωσης. Αυτή η επέκταση και οι αντιστάσεις που προκάλεσε, έχουν κάνει ορατές πλευρές του κυκλώματος που ο ίδιος είχε παραλείψει σε μεγάλο βαθμό, αλλά που ταυτοποιήθηκαν απ’ την ανάλυση των αυτόνομων για το κοινωνικό εργοστάσιο. Στη δεκαετία του 1970 οι Mariarosa Dalla Costa και Selma James έκαναν μια κρίσιμη αναθεώρηση όταν επέμειναν ότι μια ζωτική στιγμή του καπιταλιστικού κυκλώματος ήταν η αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης… Αυτό ήταν κάτι που δεν γινόταν στο εργοστάσιο, αλλά σε μεγάλο βαθμό στην κοινότητα, στα σχολεία, στα νοσοκομεία και, πάνω απ’ όλα, στα νοικοκυριά, όπου παραδοσιακά εκτελούνταν τα καθήκοντα της απλήρωτης γυναικείας εργασίας.

Πιο πρόσφατα ένας άλλος κύκλος αγώνων τράβηξε την προσοχή σε επιπλέον πλευρές των καπιταλιστικών κυκλωμάτων: την αναπαραγωγή της φύσης. Το κεφάλαιο ότι μόνο πρέπει να βρίσκει διαρκώς την εργατική δύναμη που χρειάζεται να ρίξει στην παραγωγή, αλλά επίσης τις πρώτες ύλες που η εργατική δύναμη μετατρέπει σε εμπορεύματα. Καθώς η όλο και εντονότερη οικολογική καταστροφή γίνεται καταλύτης για την εντατικοποίηση των πράσινων κινημάτων και των αυτοχθόνων, έγινε σαφές ότι η πίστη στο απεριόριστο τέτοιων πόρων είναι ολοφάνερα λανθασμένη.

Τέσσερα σημεία, λοιπόν του καπιταλιστικού κυκλώματος: παραγωγή, η αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης, η αναπαραγωγή της φύσης, και η κυκλοφορία. Σε κάθε ένα απ’ αυτά το κεφάλαιο απαντά με την χρήση υψηλής τεχνολογίας για να ενισχύει τον έλεγχο…

… Στο πολύ κοντινό μέλλον … οι τεχνολογίες της αναπαραγωγής υπόσχονται μια θεαματική σύγκλιση με την γενετική μηχανική – το κόψιμο, το κόλλημα και τον ανασυνδυασμό του γενετικού κώδικα…. Η δυνατότητα να ξαναγραφτεί «ο κώδικας της ζωής» εφαρμόζεται στην αγροτική παραγωγή και στην παραγωγή τροφίμων… Όλο και περισσότερο ωστόσο η γενετική μηχανική έχει στον ορίζοντά της τον κατευθείαν έλεγχο της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Όπως υποστηρίζει ο Gottweiss η έκρηξη του κρατικού και εταιρικού ενδιαφέροντος για τις βιοτεχνολογίες στη διάρκεια της κρίσης του κοινωνικού εργοστάσιου οφείλεται στο ότι πέρα απ’ τα παραδοσιακά οικονομικά οφέλη, θεωρήθηκε για την «εν δυνάμει συμβολή τους στην ευρύτερη κοινωνική σταθεροποίηση, κυρίως μέσω της επέκτασης των δυνατοτήτων ελέγχου στις συμπεριφορές και στα σώματα»…

Η anti-genetics κινηματική (στον ένα ή στον άλλο βαθμό) βιβλιογραφία υπήρξε ιδιαίτερα πυκνή στα ‘80s και στα ‘90s – ακόμα και αργότερα, αν και έγινε περισσότερο ακαδημαϊκή. «Τώρα πια…» θα έπρεπε να ξέρουμε ακόμα και εμπειρικά το τι και, κυρίως γιατί, συμβαίνει. Η βιο-τεχνολογική καπιταλιστική απαλλοτρίωση της φυσικής αναπαραγωγής οποιουδήποτε έμβιου είδους, ακόμα και ειδών που έχουν εξαφανιστεί απ’ τον πλανήτη προ πολλού («ούτε οι νεκροί δεν είναι ασφαλείς…») κτυπάει πλέον και το ανθρώπινο. Ειδικά εδώ η «εργοστασιοποίηση των κυττάρων» όπως ζήσαμε ξεκάθαρα με την επιδρομή / επιβολή των mRNA πλατφορμών έχει δύο διαστάσεις. Απ’ την μια μεριά την υποτίμηση του κοινωνικού (των κοινωνικών σχέσεων) ως το επίπεδο της σκέτα «βιολογικής ύπαρξης» - επίφοβης και άρα υποκείμενης διαρκώς σε έλεγχο («υγιεινιστικό» και όχι μόνο, ατομικά και συλλογικά). Απ’ την άλλη μεριά τον έλεγχο της κοινωνικής αναπαραγωγής μέσω βιο-πληροφορικών μεθόδων: για παράδειγμα το “no jab no job” [5Χρειάζεται άραγε να θυμίσουμε πόσο υποστήριξαν το “no jab no job” οι κατά την γνώμη τους «φίλοι της εργατικής τάξης», και πόσο υπερθεμάτισαν;] είναι υπεραρκετό από μόνο του και για το τι σήμαινε / σημαίνει, και για τις «προοπτικές» που δίνει στ’ αφεντικά. Και δεν ήταν το μοναδικό στοιχείο «νέας κανονικότητας»...

Ο έλεγχος των κυττάρων σκοπεύει να απαλλοτριώσει την ζωή πίσω και πέρα απ’ οτιδήποτε μπορεί να εννοηθεί ή/και να εκδηλωθεί σα συνείδηση! Με ορολογία πολιτικής οικονομίας επαναπροσδιορίζει μηχανικά / τυρρανικά το «επιτρεπόμενο ζωντανό» και το «επιτρεπόμενο κοινωνικό», όταν και όπου χρειάζεται «χωρίς περιττά» (η «αντι-εντροπική» ιδέα του Wiener για την ζωή…), όταν και όπου χρειάζεται με «προσανατολισμένες συμπεριφορές».

Για τους γενετιστές του κεφάλαιου η κοινωνική αναπαραγωγή είναι πριν απ’ όλα γυμνή φυσική (και κατά συνέπεια μηχανοποιήσιμη) αναπαραγωγή. Αυτή η μαζική πολιτική υποτίμηση χρειάζεται ωστόσο χωριστή ανάλυση...

Ziggy Stardust

Σημειώσεις

1 - Διαθέσιμο υποτιτλισμένο στο https://vimeo.com/392725936
[ επιστροφή]

2 – Το μοντέλο έχει αποδειχθεί πλέον εντελώς λανθασμένο και υπεύθυνο για βασικές παρανοήσεις (και, εν τέλει, άγνοια) σχετικά με το τι και πως «κάνει» το dna…
[ επιστροφή]

3 – O Separatrix (στο ίδιο κείμενο) θυμίζει ότι η λέξη generation σήμαινε «δημιουργία», και μόνο απ’ τα μέσα του 19ου αιώνα και μετά άρχισε να σημαίνει «γενιά».
[ επιστροφή]

4 - Καθόλου συμπτωματικά την άλγεβρα Boole θα την συναντήσετε και στην ανάλυση περί τεχνικής νοημοσύνης, στην 5η σελίδα αυτού του τεύχους. Περισσότερα στο τετράδιο για εργατική χρήση νο 4: η μηχανοποίηση της σκέψης.
[ επιστροφή]

5 – Χρειάζεται άραγε να θυμίσουμε πόσο υποστήριξαν το “no jab no job” οι κατά την γνώμη τους «φίλοι της εργατικής τάξης», και πόσο υπερθεμάτισαν;
[ επιστροφή]

the cells factory(τα κύτταρα εργοστάσιο)

συλλάβετε τον ταχυδρόμο!

Συλλάβετε τον πυρήνα!

Συλλάβετε την αναπαραγωγή!

Σημειώσεις

the cells factory
(τα κύτταρα εργοστάσιο)