#26 - 02/2023

01001100110126 – cyborg

η έκρηξη των ψευδαισθήσεων > “Μπορούμε τώρα να περιγράψουμε πώς θα είναι η εκπαίδευση σε λίγα χρόνια;... Είναι ουτοπικό να περιγράψουμε μια εικονική πραγματικότητα, παρατηρούν οι ειδικοί....Η αμηχανία μας μπροστά στις εξελίξεις στον χώρο της εκπαίδευσης εξηγείται από το γεγονός ότι η αφομοίωση της γνώσης τα επόμενα χρόνια θα γίνεται κυρίως μέσω της εικονικής πραγματικότητας... Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία έρευνας (National Training Laboratory, USA), η αφομοίωση της γνώσης μέσω μιας διάλεξης ή ομιλίας θα γίνεται κατά 5%, μέσω της ανάγνωσης κατά 10%, ενώ μέσω της εικονικής πραγματικότητας - με θεαματική αύξηση - κατά 75%. Όπως τώρα θεωρούμε αυτονόητο να έχει μια επιχείρηση ιστοσελίδα, στο Metaverse αυτή η σελίδα θα αντικατασταθεί από μια τριδιάστατη απεικόνιση. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, όπως κάποιος θα μπορεί να μπει σε ένα κατάστημα και να κάνει αγορές ή σε ένα γήπεδο για να παρακολουθήσει εναν αγώνα, έτσι οι μαθητές μιας σχολικής τάξης με τη συνδρομή του εκπαιδευτικού θα μπορούν να επισκεφθούν ένα μουσείο ή έναν αρχαιολογικό τόσπο και να περιηγηθούν στα εκθέματα. Από το παράδειγμα γίνεται σαφές πόσο μπορεί να αλλάξει η διδασκαλία της Ιστορίας και της Γεωγραφίας ή ποιες δυνατότητες υπάρχουν για βιωματική μάθηση ακόμα και σε μαθήματα όπως η Λογοτεχνία, τα Μαθηματικά ή η Φυσική...”

Αυτά έγραφε ανάμεσα σε αρκετά άλλα, σ’ ένα ολοσέλιδο αφιέρωμά της με τίτλο “η εικονική πραγματικότητα στην εκπαίδευση” η σοβαρή καθεστωτική εφημερίδα “καθημερινή” στις 9 Δεκέμβρη του 2022. (Είναι σαφές ότι το cyborg χαντακώνεται: μ’ αυτό το περιεχόμενο επιμένει στο χαρτί, άρα σ’ αυτό το περιθωριακό 10% “αφομοίωσης της γνώσης μέσω ανάγνωσης”).
Όμως όσο αυτονόητη και τετριμμένη κι αν γίνει η έννοια “εικονική πραγματικότητα” είναι μια αντίφαση εν τοις όροις, με επικίνδυνα δόλιο στόχο. Μέχρι μόλις πριν δυο δεκαετίες, ίσως και λιγοτερο, “εικονικό” σήμαινε ψευδές, μη πραγματικό. Για παράδειγμα: “εικονική απόλυση”. “Εικονική εκτέλεση”.... Μόνο χάρη στην εξέλιξη των αναπαραστατικών ψηφιακών τεχνολογιών (για παράδειγμα τα ολογράμματα, ή τα ειδικά γυαλιά) η “εικονικότητα” έγινε επίθετο της πραγματικότητας, ως το σημείο να την διαβρώσει και να την υποκαταστήσει. Στον κόσμο όπου θα έχει επιβληθεί η “εικονική πραγματικότητα”, πραγματικό θα είναι μόνο το εικονικό. Οι αναπαραστάσεις. Και αυτές θα έχουν αφεντικά, ιδιοκτήτες (και συμπεριφοριστές που θα τις διαμορφώνουν).

Πριν ολοκληρωθεί αυτή η αναδιάρθρωση, και για να είναι εφικτή, για να είναι εφικτό όπως θα έλεγε πριν πολλά χρόνια κάποιος το (τεχνικό) γίγνεσθαι της πλαστοποίησης, έχουν γίνει, γίνονται άλλα. Που έχουν λειάνει το έδαφος. Η παραδοχή στην ύπαρξη της πραγματικότητας είναι αξιωματική· αλλά έχει υπάρξει και απελευθερωτική. Αν διαφορετικές απόψεις, διαφορετικές σκέψεις για το ίδιο θέμα, έχει αξία να ανταλλάσσονται, να ελέγχονται, να αναπτύσσουν επιχειρήματα και αντεπιχειρήματα, να κρίνονται - κυρίως αυτό: να κρίνονται! - είναι μόνο πάνω και μέσα στην άρρητη αλλά στέρεα παραδοχή όλων των μερών ότι υπάρχει Αλήθεια, ότι υπάρχει Πραγματικότητα· και, κατά συνέπεια, η διερεύνησή της αξίζει τον δημιουργικό κόπο της σκέψης.

Αυτή η αξιωματική, κατ’ αρχήν αφηρημένη αλλά και τόσο κρίσιμη αμοιβαία παραδοχή ότι “εν τέλει υπάρχει μία πραγματικότητα” βρίσκεται όλο και πιο βαθιά στο βάραθρο τις τελευταίες δεκαετίες του “ώριμου μεταμοντερνισμού”. Δεν υπάρχει πραγματικότητα λέει η τρέχουσα “αλήθεια” (;) υπάρχουν μόνο πραγματικότητες· αντίθετες, αντιφατικές, αλλά αυτοτελείς και εξίσου έγκυρες... Δεν υπάρχει αλήθεια, δεν υπάρχει και ψέμα· υπάρχει μόνο εκείνος που σκηνοθετεί την “ανταλλαγή” των απόψεων. Δηλαδή η εξουσία, και πιο ειδικά η καπιταλιστική εξουσία.

Αυτή η κατάσταση ονομάζεται απ’ τους κοινωνιολόγους “τριμπαλισμός”. Απ’ το tribal, που αρχικά σήμαινε “φυλή”, αλλά στις σύγχρονες μητροπολιτικές συνθήκες αφορά την ιδιωτικοποίηση της πραγματικότητας ανά μεγαλύτερα ή μικρότερα κοινωνικά, πολιτικά, ιδεολογικά (συνήθως ρευστά...) σύνολα. Δεν υπάρχουν στον τριμπαλισμό διαφορετικές απόψεις που πρέπει να αναμετρηθούν μέχρις ότου κάποια ή κάποιες διαυγάσουν την μία πραγματικότητα για το Α ή το Β ζήτημα. Υπάρχουν πλέον διαφορετικές πραγματικότητες, σε σχέσεις δύναμης μεταξύ τους, για το ποια θα επιβληθεί στις υπόλοιπες καταστρέφοντάς τες. Είναι εύλογο ότι η ισχυρότερη και νικηφόρα “πραγματικότητα” μπορεί να είναι εικονική - αρκεί να έχει αρκετή δύναμη (χρήματος ή/και βίας).
Η επερχόμενη μαζική “εικονική πραγματικότητα”, είτε μέσα σ’ αυτό που ακόμα ονομάζεται “εκπαίδευση” είτε με την εκπαιδευτική της ισχύ παντού, είναι εκπαίδευση στην εικονικότητα. Εκπαίδευση στις ψευδαισθήσεις.
Αναρωτιέστε ποιοί ωφελούνται (άρα προωθούν) αυτήν την εκπαίδευση; Οι έμποροι ψευδαισθήσεων βέβαια. Γι’ αυτούς το “βίωμα” (των ψευδαισθήσεων...) είναι κεντρικό εργαλείο εξουσίας - πλέον. Πώς αλλιώς;

Ziggy Stardust