Page 23 - Το βιβλίο των αντιρρήσεων

ταλαντούχους ποιητές ή µουσικούς και µια απεριόριστη ζήτηση για ειδικούς του εταιρικού
δικαίου; Απάντηση: εάν το 1% κατέχει το µεγαλύτερο µέρος του πλούτου, τότε αυτό που ονο-
µάζεται “αγορά” αντανακλά την δική τους άποψη για το τι είναι χρήσιµο ή σηµαντικό, και
κανενός άλλου. Όµως το πιο σηµαντικό είναι ότι οι περισσότεροι που κάνουν αυτές τις δου-
λειές έχουν επίγνωση. Στην πράξη δεν είµαι καθόλου σίγουρος ότι έχω συναντήσει έστω έναν
δικηγόρο εταιρείας που να µη θεωρεί τη δουλειά του παπαροδουλειά. Το ίδιο ισχύει για όλες
τις καινούργιες επαγγελµατικές και επιχειρηµατικές κατευθύνσεις που µνηµόνευσα νωρίτε-
ρα. Υπάρχει µια ολόκληρη γκάµα έµµισθων επαγγελµατιών που, έτσι και τους πετύχεις σε
κανά πάρτυ και πεις ότι ασχολείσαι µε κάτι που µπορεί να θεωρηθεί ενδιαφέρον (ας πούµε
την ανθρωπολογία), θα κάνουν ό,τι µπορούν για να αποφύγουν έστω και µισή κουβέντα για
το τι δουλειά κάνουν οι ίδιοι. Αν, δε, τους ποτίσεις, θα αρχίσουν να εξαπολύουν µύδρους εναν-
τίον των ανόητων και άχρηστων δουλειών που κάνουν.

Υπάρχει µια προφανής ψυχολογική βία εδώ. Πως µπορεί κάποιος να νοιώθει αξιοπρέπεια
σε µια δουλειά για την οποία κατά βάθος πιστεύει ότι δεν θα έπρεπε να υπάρχει καν και καν;
λά άλλα. Παρ’ όλα αυτά δεν αποφασίζουµε εµείς· και δεν µπορεί να αποφασίσει κα- Πως γίνεται να µη νοιώθει βαθιά πίκρα και οργή; Κι όµως. Χάρη σ’ αυτήν την ειδική εξυ-
νένα “εµείς” µέσα στο παρανοϊκό γεγονός που λέγεται καπιταλισµός. πνάδα που χαρακτηρίζει την κοινωνία µας οι κύριοί της έχουν βρει έναν τρόπο, όπως στην
Θεωρητικά, µε το τωρινό τεχνολογικό επίπεδο, κι αφού (θα) είχε προηγηθεί µια εξαι- περίπτωση των τηγανίζουµε-ψάρια, να διοχετεύσουν αυτή την οργή ακριβώς εναντίον εκεί-
ρετικά αιµατηρή - πλην νικηφόρα! - επανάσταση, µια κοµµουνιστική κοινωνία, που θα νων που κάνουν µια χρήσιµη δουλειά. Για παράδειγµα, στην κοινωνία µας φαίνεται να ισχύει
ήταν καθόλου φετιχιστική απέναντι στις υλικές ικανοποιήσεις, θα άφηνε πολλούς ένας γενικός νόµος σύµφωνα µε τον οποίο όσο πιο χρήσιµο είναι αυτό που κάνει κάποιος για
“άνεργους”. Ή µάλλον θα επέτρεπε σε όλους / όλες θα δουλεύουν αναγκαστικά µεν αλ- άλλους, τόσο λιγότερο θα πληρώνεται. Οπωσδήποτε είναι δύσκολο να βρεθεί αντικειµενικό
λά πολύ λίγο. Και πάλι δεν θα ήταν όλοι / όλες ευχαριστηµένοι / ες από διάφορα “αν- µέτρο της αξίας της µιας ή της άλλης δουλειάς· όµως είναι σχετικά εύκολο να αναρωτηθεί
τικείµενα εργασίας”· ακόµα κι αν, ιδανικά, υπήρχε κυκλική εναλλαγή. Χρηµατιστές, κανείς: και τι θα συνέβαινε εάν αυτή η συγκεκριµµένη κατηγορία εργασίας εξαφανιζόταν εν-
τηλεπωλητές και λοµπίστες δεν θα υπήρχαν σε µια τέτοια ουτοπική κοινωνία· θα υπήρ- τελώς; Ό,τι ιδέα και να έχετε για τις νοσοκόµες, τους εργάτες καθαριότητας ή τους µαστό-
χαν όµως τηλεφωνικά κέντρα (για παροχή πληροφοριών), συναρµολογητές πλακετών, ρους, είναι ολοφάνερο πως έτσι και εξαφανίζονταν σαν καπνός τα αποτελέσµατα θα ήταν
οδηγοί λεωφορείων και αεροπλάνων, καθαριστές υπονόµων, και νοσοκόµες που φρον- άµεσα και καταστροφικά. Ένας κόσµος χωρίς δασκάλους ή λιµενεργάτες θα είχε πολλά προ-
τίζουν κατάκοιτους ηλικιωµένους. βλήµατα· ακόµα ακόµα η έλλειψη συγγραφέων επιστηµονικής φαντασίας ή µουσικών ska θα
έκανε τον κόσµο µας σαφώς φτωχότερο. Δεν είναι καθόλου αντίστοιχα καθαρό το κατά πό-
Ας αφήσουµε τις φαντασιώσεις. Γιατί, λοιπόν, ένα θέµα που δύσκολα θα είχε στέρεο σο όντως θα υπέφερε η ανθρωπότητα εάν εξαφανίζονταν οι διαχειριστές κεφαλαίων, οι λοµ-
συµπέρασµα, όπως αυτό της κοινωνικής αξίας της Χ ή της Ψ δουλειάς (ή, για να το πίστες, οι ερευνητές δηµόσιων σχέσεων, οι εκτιµητές, οι τηλεπωλητές, ή οι νοµικοί σύµβου-
πούµε διαφορετικά: ένα θέµα που είναι βολικό για κουβεντούλα σε πάρτυ, µε drinks, λοι. Υπάρχουν µάλιστα αρκετοί που υποψιάζονται ότι ο κόσµος θα γινόταν καλύτερος.
µουσικούλα και χαλαρή ατµόσφαιρα...) πρέπει να συσχετιστεί µε κάτι εντελώς διαφο-
ρετικό, πολύ πιο πραγµατικό και πεζό, πολύ περισσότερο “ζωής ή θανάτου” για την τά- Είναι ενοχλητικό, αλλά φαίνεται ότι υπάρχει µια ευρύτερη συναίνεση για το πως είναι τα
ξη µας, στο οποίο µπορούν (θα έπρεπε!) να βγουν άµεσα συµπεράσµατα, όπως το θέ- πράγµατα σήµερα. Κι αυτό είναι µια απ’ τις υπόγειες δυνάµεις του δεξιού λαϊκισµού. Μπο-
µα του κοι ν ω ν ι κά α ν α γ κα ί ου χ ρ ό ν ο υ ε ργ α σ ία ς σήµερα; Γιατί κάνει αυτό ρεί κανείς να το διαπιστώσει στη Βρετανία, όταν οι ταµπλόιντ φυλλάδες λυσσάνε µε έχθρα
το “µπέρδεµα” ο Graeber; εναντίον των εργατών στις µεταφορές, κατηγορώντας τους ότι παραλύουν το Λονδίνο, στη
Έχουµε τη γνώµη ότι το κάνει επίτηδες! Επίτηδες και συνειδητά. Ε ά ν υ π ά ρ χ ε ι διάρκεια κινητοποιήσεων για τις συµβάσεις τους: το πραγµατικό γεγονός ότι αυτοί οι εργά-
έ ν α “ σ υ µ π έ ρ α σ µ α ” α π ’ τ ο π ό ν η µ ά τ ο υ ε ί ν α ι π ω ς ε ί ν α ι α δ ύ ν α τ ο τες µπορούν να παραλύσουν το Λονδίνο δείχνει ότι η δουλειά που κάνουν είναι πραγµατικά
να (αγωνιστούµε για να) µειώσουµε δραστικά τον χρόνο εργασίας αναγκαία· κι αυτό φαίνεται είναι κάτι που ενοχλεί.
ε ά ν πρι ν δ ε ν ξ ε µ π ε ρδ έψ ο υ µ ε µ ε τ ι ς b ul l sh i t δ ο υ λ ε ιέ ς , δ η λ α δ ή µ ε Η ίδια κατάσταση είναι ακόµα πιο σαφής στις ΗΠΑ, όπου οι Ρεπουµπλικάνοι έχουν αρκε-
τον υπάρχοντα (καπιταλιστικό) καταµερισµό εργασίας! Ύπουλα αλ- τές επιτυχίες στην πρόκληση εχθρότητας εναντίον δασκάλων ή εργατών της αυτοκινητοβιο-
λά µε σαφή στόχο (για το δικό µας µυαλό) ο “ακτιβιστής” Graeber υποστηρίζει ότι δεν µηχανίας (και όχι εναντίον των διευθυντών των σχολείων ή των µάνατζερ των αυτοκινητο-
µπορεί να µειωθεί ο χρόνος εργασίας εάν πριν δεν ... ανατραπεί ο καπιταλισµός συνο- βιοµηχανίων που όντως δηµιουργούν τα προβλήµατα) για τους υποτιθέµενα φουσκωµένους
λικά! Και επειδή αυτό το τελευταίο φαίνεται να αργεί, δεν αποµένει απ’ το να καταπι- µισθούς και τις υπόλοιπες απολαβές τους. Είναι σα να λένε: “Με διδάσκετε παιδιά! Ή φτιά-
ούµε τα πάθη και τα δίκια µας και να κάνουµε υποµονή: το σύνθηµα του Graeber εί- χνετε αυτοκίνητα! Κάνετε αληθινή δουλειά! Κι έχετε από πάνω το θράσος να απαιτείτε µεσοα-
ναι ότι τα ωράρια δεν θα µειωθούν πριν ο τελευταίος λοµπίστας κρεµαστεί απ’ τα άντε- στικές συντάξεις και περίθαλψη;”
ρα του τελευταίου τηλεπωλητή!... Τελικά, αν κάποιος είχε αναλάβει τον σχεδιασµό ενός καταµερισµού εργασίας τέτοιου που
Και δεν είναι λίγοι όλοι αυτοί... να ταιριάζει στη διατήρηση της δύναµης του χρηµατοπιστωτικού κεφάλαιου, είναι απίθανο
να έκανε κάτι καλύτερο απ’ όσα ήδη ισχύουν. Οι πραγµατικά παραγωγικοί εργάτες συνθλί-
Είναι έτσι; Όχι βέβαια! Ούτε η ιστορία της τάξης µας ούτε η απλή λογική σηκώνουν βονται χωρίς τέλος και είναι αντικείµενο εκµετάλλευσης. Όσοι αποµένουν χωρίζονται σε µια
τέτοια “σοφία”! Όµως εκείνο που είναι έτσι, κακό, ψυχρό κι ανάποδο, είναι ο ρόλος κατηγορία παγκόσµια τροµοκρατηµένων και καθυβριζόµενων ανέργων, και σε µια µεγαλύ-
πολλών διανοούµενων που εµφανίζονται σαν “φίλοι” της τάξης µας µόνο και µόνο για τερη κατηγορία που βασικά πληρώνονται για να µην κάνουν οτιδήποτε, σε θέσεις που έχουν
να δράσουν σαν ατζέντηδες των αφεντικών - και της µοιραλατρείας. Ο Graeber δεν εί- σχεδιαστεί έτσι ώστε να µπορούν να ταυτίζονται µε τα συµφέροντα και τις ευαισθησίες της
ναι βέβαια της ίδιας κλάσης µε κάτι Zizek, κάτι Chomsky και διάφορους παρόµοιους, κυρίαρχης τάξης (µάνατζερς, διοικητές, κλπ) και, κυρίως, να ταυτίζονται µε τα χρηµατοοι-
που την βγάζουν µια χαρά σαν εικονικοί εχθροί του καπιταλισµού· αλλά ανήκει στο κονοµικά είδωλα αυτής της τάξης. Ταυτόχρονα όµως αυτή η µεγαλύτερη κατηγορία παράγει
ίδιο κλαµπ. την απέχθεια εναντίον οποιουδήποτε δουλεύει πραγµατικά και κάνει κάτι µε αδιαµφίτητη κοι-
Και το κακό είναι ότι από διανοητική αναπηρία, αφέλεια και ευπιστία, είναι κάµπο- νωνική αξία.
σοι εκείνοι που παίρνουν στα σοβαρά τις bullshit εξυπνάδες όλων αυτών. Για να το Σίγουρα το σύστηµα αυτό δεν σχεδιάστηκε συνειδητά. Προέκυψε από έναν αιώνα “δοκι-
πούµε διαφορετικά το γεγονός ότι µας “δουλεύουν” ψιλό γαζί διάφοροι οργανικοί δια- µών - και - λαθών”. Και αυτή η δοµή του είναι η µόνη εξήγηση του γιατί, παρά τις υπάρχου-
23 νοούµενοι οφείλεται αποκλειστικά και µόνο στο στόµωµα της κριτικής µας ικανότη- σες τεχνολογικές δυνατότητες, δεν δουλεύουµε όλοι από τρείς ως τέσσερεις ώρες την ηµέρα.
τας - σαν τάξης αλλά και σαν ατόµων.