Page 20 - Το βιβλίο των αντιρρήσεων

Το 1930 ο John Maynard Keynes έκανε την πρόβλεψη ότι ως το τέλος του 20ου αιώνα η περί φίλων των εργατών
τεχνολογία θα έχει αναπτυχθεί τόσο ώστε χώρες σαν την Βρετανία ή τις Ηνωµένες Πολιτείες
θα είναι σε θέση να καθιερώσουν εργάσιµη εβδοµάδα 15 ωρών. Έχουµε κάθε λόγο να
πιστεύουµε ότι είχε δίκιο. Από τεχνολογική άποψη κάτι τέτοιο θα ήταν απόλυτα εφικτό. Αλλά
δεν έχει συµβεί. Αντίθετα η τεχνολογία έχει οργανωθεί µε τέτοιο τρόπο που, αν µη τι άλλο,
µας κάνει όλους να δουλεύουµε περισσότερο. Για να επιτευχθεί αυτό έχουν δηµιουργηθεί
είδη δουλειάς που είναι, πρακτικά, άχρηστα. Τεράστιες µάζες ανθρώπων στο δυτικό κόσµο Έχει περάσει από κανενός το µυαλό ότι η δραστική µείωση του χρόνου εργασίας είναι µια
τρώνε όλη τους την εργασιακή ζωή κάνοντας πράγµατα που µέσα τους πιστεύουν ότι δεν εργατική απαίτηση που, ακόµα περισσότερο σε συνθήκες κρίσης,
χρειάζονται πραγµατικά. Και είναι προφανής η ηθική και διανοητική ζηµιά που προκαλείται είναι δικαιολογηµένη και ρεαλιστική για τα εργατικά συµφέροντα;
έτσι. Είναι µια πληγή στη συλλογική µας ψυχή. Κι όµως σχεδόν κανένας δεν θίγει το ζήτηµα. Αν ναι, ας το ξεχάσει!!! Ένας αµερικάνος ανθρωπολόγος διατείνεται πως όσο σωστό και
δίκαιο κι αν είναι κάτι τέτοιο, πρέπει να κάνουµε υποµονή.
Γιατί η πολλά υποσχόµενη ουτοπία του Keynes, για την οποία ήδη απ’ την δεκαετία του Πρώτα πρέπει να ανατρέψουµε τον καπιταλισµό, και µετά βλέπουµε...
1960 µιλούσαν τόσοι, δεν πήρε ποτέ σάρκα και οστά; Η συνηθισµένη απάντηση είναι ότι ο
Keynes δεν προέβλεψε την µαζική αύξηση του καταναλωτισµού. Υποτίθεται ότι έχοντας να Ο David Graeber είναι καθηγητής ανθρωπολογίας στο London School of Economics απ’
διαλέξουµε ανάµεσα σε λιγότερες ώρες δουλειάς και περισσότερα είδη κατανάλωσης, το 2013· πριν είχε κάνει µερικά χρόνια σε ίδιο πόστο στο Yale. Αυτό το άρθρο
προτιµήσαµε συλλογικά το δεύτερο. Αυτή η άποψη είναι ένα ωραίο παραµύθι περί ηθικών πρωτοδηµοσιεύτηκε στο Strike! Magazine, µια “τρίµηνη ριζοσπαστική βρετανική
επιλογών, µόνο που ακόµα και µια γρήγορη σκέψη επ’ αυτού δείχνει ότι δεν ισχύει. Γιατί ναι, επιθέωρηση πολιτικής, φιλοσοφίας και τέχνης”. Το άρθρο προκάλεσε
είναι αλήθεια, είµαστε µάρτυρες της δηµιουργίας µιας τεράστιας ποικιλίας δουλειών και µια κάποια αίσθηση διεθνώς. Δηλώνει αναρχικός, είναι µέλος του Industrial Workers of the
βιοµηχανιών απ’ το 1920 και µετά· µόνο που πολύ λίγα απ’ αυτά έχουν οποιαδήποτε σχέση World, και θεωρείται αυτός που εφηύρε το σύνθηµα “είµαστε το 99%”
µε την παραγωγή και την διανοµή του σούσι, των iphones ή φανταχτερών παπουτσιών. στο Occupy Wall Street movement.

Το ερώτηµα λοιπόν παραµένει: τι ακριβώς είναι οι υπόλοιπες δουλειές; Μια πρόσφατη
έρευνα που κάνει συγκρίσεις µε την δοµή της απασχόλησης στις ΗΠΑ το 1910 µε το 2000
προσφέρει µια καθαρή εικόνα. Στη διάρκεια αυτού του αιώνα, ο αριθµός των εργατών που
δουλεύουν στον τριτογενή σαν οικιακοί βοηθοί, στην βιοµηχανία, και στον αγροτικό τοµέα,
έχουν µειωθεί δραµατικά. Στην ίδια χρονική περίοδο, “οι επαγγελµατίες, τα στελέχη
επιχειρήσεων, οι υπάλληλοι, οι πωλητές και οι εργαζόµενοι στον τοµέα παροχής υπηρεσιών” δουλειών δουλειών
τριπλασιάστηκαν, αυξηµένοι “από το ¼ στα ¾ της συνολικής απασχόλησης”. Αυτό σηµαίνει
ότι οι παραγωγικές θέσεις εργασίας έχουν αυτοµατοποιηθεί σε µεγάλο βαθµό, όπως άλλωστε
προβλεπόταν. Ακόµα κι αν κάποιος συνυπολογίσει τους βιοµηχανικούς εργάτες παγκόσµια,
συµπεριλαµβανοµένων των εκατοντάδων χιλιάδων ινδών και κινέζων, οι εργάτες του
δευτερογενούς παραµένουν µικρότερο ποσοστό του παγκόσµιου πληθυσµού απ’ ότι στο
παρελθόν.

Όµως αντί αυτή η εξέλιξη να οδηγήσει σε µείωση των ωρών εργασίας έτσι ώστε να
απελευθερωθεί ο παγκόσµιος πληθυσµός και να σχολείται µε τις δικές του απολαύσεις και
ασχολίες, βλέπουµε µια διόγκωση, όχι τόσο του τοµέα των υπηρεσιών γενικά όσο του
υποτοµέα της διοίκησης. Σε τέτοιο βαθµό ώστε να δηµιουργούνται εντελώς καινούργιες Η ανάλυση (εάν µπορεί κανείς να την χαρακτηρίσει έτσι) του David Graeber έζησε
βιοµηχανίες, όπως των χρηµατοπιστωτικών υπηρεσιών ή του τηλεµάρκετινγκ· ή να το δικό το διάσηµο “πεντάλεπτο” στον παγκόσµιο κυβερνοχώρο - αναδηµοσιεύτηκε ή
εξαπλώνονται σε απίστευτη έκταση είδη δουλειών όπως το εταιρικό δίκαιο, η διοίκηση σχολιάστηκε επίσης και σε χαρτί. Δεν γνωρίζουµε τις διεθνείς αντιδράσεις, ωστόσο στα
πανεπιστηµίων και των υπηρεσιών υγείας, η διαχείριση ανθρώπινων πόρων και οι δηµόσιες µέρη µας αντιµετωπίστηκε µε ευµενή έκπληξη: αποψάρα! Κανονικά θα έπρεπε να συµ-
σχέσεις. Και στα σχετικά µεγέθη δεν περιλαµβάνονται καν όλους όσους η δουλειά που βεί το αντίθετο: µα τι λέει ο µαλάκας; Δεν σκοπεύουµε να υποτιµήσουµε τη νοηµοσύ-
κάνουν είναι να παρέχουν διοικητική ή τεχνική υποστήριξη ή υπηρεσίες ασφαλείες σε τέτοιες νη του Graeber, συνεπώς του αποδίδουµε δόλο. Δυστυχώς δεν µπορούµε να κάνουµε
βιοµηχανίες, ούτε βέβαια το πλήθος των βιοµηχανιών επιµελητείας (απ’ αυτούς που πλένουν το ίδιο για τη νοηµοσύνη όσων διάβασαν ή αναδηµοσίευσαν το συγκεκριµένο πόνη-
τα κατοικίδια ζώα ως τους ολονύχτιους ντελιβεράδες) που έχουν αναπτυχθεί επειδή πολλοί µα, χωρίς να το καταγγείλουν.
άλλοι δουλεύουν τόσο ώστε να µην τα καταφέρνουν µόνοι τους σε κατά τα άλλα καθηµερινές
ασχολίες. το σύγχρονο φαινόµενο των bullshit το σύγχρονο φαινόµενο των bullshit Ο Graeber (υποτίθεται ότι) ενδιαφέρεται για την δραστική µείωση του χρόνου εργα-
σίας· ή, τουλάχιστον, αυτός είναι ο εισαγωγικός του προσανατολισµός. Οπότε ξεκινά-
Όλες αυτές τις δουλειές προτείνω να ονοµάζονται “παπαροδουλειές”. ει µε έναν ισχυρισµό το λιγότερο εξωφρενικό: εάν δεν έχουν µειωθεί οι ώρες εργασίας
(λέει...) αυτό οφείλεται στο πλήθος των “παπαροδουλειών” που το σύστηµα εφευρίσκει
Είναι σα να έκατσαν κάποιοι και να έφτιαξαν ένα κάρο περιττών δουλειών και θέσεων προκειµένου να µας κρατάει σκλαβωµένους. Η συσχέτιση του (γενικού ή του ειδικού)
εργασίας, µόνο και µόνο για να µας κρατάνε όλους µαντρωµένους στη δουλειά. Και σ’ αυτό χρόνου εργασίας στον σύγχρονο καπιταλιστικό κόσµο µε τον καταµερισµό εργασίας,
το σηµείο είναι που υπάρχει κάτι µυστηριώδες. Γιατί στον καπιταλισµό κάτι τέτοιο δεν θα και µάλιστα µε την αξιολόγηση διαφόρων ειδών δουλειάς µέσα σ’ αυτόν τον καταµε-
έπρεπε να συµβαίνει! Στα παλιά αναποτελεσµατικά σοσιαλιστικά κράτη, σαν την Σοβιετική ρισµό, δεν αποδεικνύεται ωστόσο. Ο Graeber δεν κάνει κανένα κόπο να αποδείξει οτι-
Ένωση, όπου το να δουλεύεις θεωρούνταν ταυτόχρονα δικαίωµα και ιερό καθήκον, το δήποτε επ’ αυτού. Αντίθετα, ξεδιπλώνει ένα µισο-παραληρηµατικό σύνολο παρατηρή-
σύστηµα δηµιουργούσε όσες θέσεις εργασίας χρειάζονταν - κι έτσι έβλεπες σ’ ένα σοβιετικό σεων, λίγων σωστών εκτιµήσεων και πάµπολων αυθαίρετων συνεπαγωγών (εάν µπο-
πολυκατάστηµα τρεις υπαλλήλους να ασχολούνται µε την πώληση ενός κιλού κρέατος. Αλλά ρεί κανείς να τις θεωρήσει τέτοιες) για να καταλήξει εν είδει (µεταφυσικού) συµπερά-
αυτό ακριβώς ανήκει σ’ εκείνο το είδος των προβληµάτων που υποτίθεται ότι λύνει ο σµατος εκεί που ξεκίνησε: φταίνε οι παπαροδουλειές που δουλεύουµε πολύ... Κατόπιν
ανταγωνισµός στην αγορά. Σύµφωνα µε την οικονοµική θεωρία το τελευταίο πράγµα που θα αυτού η µόνη ελπίδα (εάν υπάρχει τέτοια...) είναι να εξαφανιστούν µε κάποιον τρόπο
έκανε οποιαδήποτε επιχείρηση κυνηγάει το κέρδος, είναι να πληρώνει εργαζόµενους που δεν “οι διαχειριστές κεφαλαίων, οι λοµπίστες, οι ερευνητές δηµόσιων σχέσεων, οι εκτιµη-
της χρειάζονται πραγµατικά. Κι όµως, µε κάποιον τρόπο, έτσι συµβαίνει. τές, οι τηλεπωλητές, ή οι νοµικοί σύµβουλοι”. Και όχι µόνον αυτοί.

Οι εταιρείες έχουν πέσει µε τα µούτρα σ’ έναν ανελέητο αγώνα περικοπών· και οι απολύ- Όµως αυτό το υποτιθέµενο σκεπτικό που ελίσσεται σα χέλι, βρωµάει απ’ το κεφάλι. 20
σεις, µαζί µε την εντατικοποίηση, βαραίνουν την τάξη των ανθρώπων που πράγµατι κατα- Ποιός άραγε είναι αυτός που θα µείωνε τον χρόνο εργασίας; Η τεχνολογική ανάπτυξη