Page 12 - Το βιβλίο των αντιρρήσεων

Όµως αυτό ειδικά το εµπόρευµα, η “εργατική δύναµη”, έδειξε γρήγορα τις µοναδι-
όχι επειδή έχει γίνει ξανά (ή έτσι παρουσιάζεται...) “κεντρικό” (έως “σκανδαλώδες”) µεταρρυθµισµένου ελληνικού κήπου, υπάρχει µια φράση κλισέ, µάλλον αµερικανικής
µέσα στη τωρινή διαχείριση της κρίσης / αναδιάρθρωσης. Κάτω από οποιοδήποτε ιδε-
ολογικό µανδύα, φιλελεύθερο ή σοσιαλίζοντα (κράτος πρόνοιας), η φορολογική ισό-
τητα όµοιων (και ανάλογης προέλευσης) εισοδηµάτων ήταν µια απ’ τις τρανταχτές
αποδείξεις της οµοιοµορφίας / οµοιοτυπίας των αστικών / καπιταλιστικών σχέσεων.
Θα ήταν αδύνατο (τις δεκαετίες του ‘40, του΄50, του ‘60, του ‘70...) µια δηµόσια αρχή Εν τω µεταξύ, πέρα απ’ τα γλωσσικά γούστα (φυσική στα αγγλικά, στα ελληνικά ή
/ εξουσία να επιχειρηµατολογήσει ανοικτά υπέρ φορολογικών προτιµήσεων και απαλ-
λαγών ορισµένων κατηγοριών αφεντικών, χωρίς να απολογηθεί για τις ολοφάνερες
δυσλειτουργίες που θα προκαλούσε κάτι τέτοιο στην αγορά: ροή χρήµατος και επεν-
δύσεων προς τους ευνοηµένους κλάδους, αποεπένδυση σε άλλους, κ.ο.κ. Όµως για
τους νικητές του Β παγκόσµιου πολέµου ο έλεγχος του παγκόσµιου εµπορίου, άρα ο
έλεγχος των θαλάσσιων µεταφορών, ήταν ένα απ’ τα µεγάλα βραβεία της νίκης· έναν-
τι της πραγµατικά ηττηµένης και άλλοτε “θαλασσοκράτειρας” µεγάλης βρετανίας. Δεν
θα µπορούσε η Ουάσιγκτον να “προσελκύσει” τους εργοστασιάρχες των θαλάσσιων
µεταφορών µε ειδική φορολογική µεταχείριση στο δικό της εθνο/κρατικό έδαφος, κά-
τι τέτοιο ήταν απλά αδιανόητο ιδεολογικά και θεσµικά. Το να τους υποδείξει όµως, κα- σχεδόν ανύπαρκτοι.
τά κάποιον τρόπο “στα κρυφά”, εκτός ορίζοντα (off shore) αγκυροβόλια της κερδοφο-
ρίας τους, αυτό ναι. Μπορούσε να το κάνει!
Αφήνοντας τώρα το ζήτηµα της φορολόγησης (θα το ξαναβρούµε στο “άλλο µέλλον”,
πιο κάτω), το πιο κεντρικό ζήτηµα για την καπιταλιστική υγεία, στο οποίο ο νεοφιλε- Πάτρα θα απέµεναν µόνο όσοι δεν θα µπορούσαν να κάνουν κάτι τέτοιο, ίσως κάποια
λευθερισµός - σε αντίθεση µε τον ιστορικό φιλελευθερισµό - καινοτόµησε όταν έγινε
επίσηµη κρατική πολιτική στον ένα ή τον άλλο βαθµό, δηλαδή απ’ την δεκαετία του
1980 και µετά, εξασφαλίζοντας τον τόσο κρίσιµο οικονοµικά αλλά και πολιτικά δια-
φορισµό, ήταν αυτό της (παγκόσµιας) διαχείρισης της εργασίας. Για τον ιστορικό φι-
λελευθερισµό η ελευθερία κυκλοφορίας του χρήµατος, η ελευθερία των ανταλλαγών,
η ελευθερία διακίνησης των εµπορευµάτων και η ελευθερία µετακίνησης των εργατών
ήταν απόλυτα αρθρωµένες µεταξύ τους. Δεν επρόκειτο για ιδεολογικά ευχολόγια ή δια-
κηρύξεις αρχών! Στο προηγούµενο µεγάλο κύµα “απελευθέρωσης της καπιταλιστικής
κερδοφορίας” (αυτό που ονοµάστηκε στις µέρες µας “παγκοσµιοποίηση”), στις τε-
λευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα και στις πρώτες του 20ου, µε την ίδια ευκολία που ρώνουν καθόλου), αυτοί οι εργοδότες θα χρηµατοδοτούσαν υπόγεια διάφορες “ενέρ-
έφτανε στα λονδρέζικα σπίτια το τσάι απ’ την Σρι Λάνκα, µπορούσαν (αν είχαν να πλη- γειες”. Για παράδειγµα, επειδή δεν θα µπορούσαν επίσηµα να σηκώσουν φράχτες, θα
ρώσουν τα εισητήρια) να φτάσουν και οι αγρότες απ’ την Σρι Λάνκα. Στα µεγάλα κύ-
µατα µετανάστευσης εργατών από διάφορα σηµεία της ευρώπης προς τις ηπα, εκείνη
την εποχή, δεν υπήρχε κανένας περιορισµός. Δεν υπήρχαν καν διαβατήρια, κι ούτε η
ανάγκη για τέτοια. Τα σύνορα ήταν ανοικτά για την “εργατική δύναµη”, τουλάχιστον
τόσο ανοικτά όσο για τα (υπόλοιπα) εµπορεύµατα.
κές ιδιο-τροπίες του: ότι αµφισβητεί την καπιταλιστική εξουσία· ότι οργανώνεται· ότι
µπορεί να ανατρέψει (εάν θέλει) το σύστηµα απ’ τις βάσεις του. Ο νεο-φιλελευθερι-
σµός σαν “φιλοσοφία” άλλαξε την σειρά των καπιταλιστικών αξιών, στο όνοµα της
αγοράς, και έδωσε υψηλή προτεραιότητα στον ανταγωνισµό. Εάν επρόκειτο αυτή η
αγορά να µην κινδυνέψει στο πιο ευαίσθητο τµήµα της (σαν “αγορά εργασίας”) απ’ το
πιο παράξενο και δύσκολα ελέγξιµο “µονοπώλιο”, αυτό της πολιτικά οργανωµένης ερ-
γασίας, θα έπρεπε να εξασφαλίσει δοµικά τον διαφορισµό και την ανισότητα. Σαν κρα-
τική πολιτική ο νεο-φιλελευθερισµός ήξερε τι πρέπει να κάνει: να διαχωρίσει την ελευ-
θερία µετακίνησης των εργατών απ’ τις υπόλοιπες βασικές ελευθερίες (του χρήµατος,
του εµπορεύµατος, των συναλλαγών), να την περιορίσει στα εθνοκρατικά σύνορα, και
να την ελέγχει (υποτιµητικά) διασυνοριακά.
Για πολλά έχουν κατηγορηθεί οι νεοφιλελεύθεροι, ουτοπιστές ή εφαρµοστές, ιδεο-
λόγοι, δηµαγωγοί ή κυβερνήτες, αλλά όχι γι’ αυτό: για το γεγονός, δηλαδή, ότι απαγό-
ρευσαν και απαγορεύουν, µαντρώνοντάς την σε µικρότερα ή µεγαλύτερα κρατικά / συ-
νοριακά σχήµατα, την ελευθερία µετακίνησης των εργατών και εργατριών. Κι έτσι κα-
νένας απ’ τους σχετικά λίγους ντόπιους όντως νεοφιλελεύθερους ιδεολόγους δεν θα
βρισκόταν απολογούµενος για την παράλειψή του να µείνει κρεµασµένος, όσο θα χρει-
αζόταν, στον φράχτη του Έβρου, µέχρις ότου επιτραπεί το ελεύθερο πέρασµα κάθε κυ-
νηγηµένου, φυγά, ξεσπιτωµένου... Ούτε ο Μίχας ούτε οποιοσδήποτε άλλος. Απ’ την
άλλη µεριά οι νεοφιλελεύθερες ουτοπίες δεν µπορούν να αποφύγουν αυτήν την πολι-
τικά µεν ευνόητη αλλά θεωρητικά / ιδεολογικά / οραµατικά απαράδεκτη “αντίφαση”.
Το “άλλο” µέλλον, µόλις επισκοπηθεί µε κριτικό τρόπο, απλά την αναπαράγει κρυφά.
το µεταρρυθµισµένο µέλλον
Μέσα απ’ την επιφανειακή ελκυστικότητα του “αφήστε χίλια λουλούδια ν’ ανθήσουν”
προέλευσης, που αισθητικά τουλάχιστον είναι αναντίστοιχη: µε τα πόδια σου. Δήλω-
σε την προτίµησή του “µε τα πόδια σου”, ψήφισε “µε τα πόδια σου” - ή, ειπωµένο αλ-
λιώς, άµα δεν σ’ αρέσει τράβα αλλού. Όµως ο ποδαρόδροµος παραπέµπει σ’ ένα µόνο
είδος “ελεύθερης µετακίνησης”...
στα ιαπωνικά;) και τα σοβαρά ζητήµατα καθηµερινής ζωής (οι οµοφυλόφιλοι / ες ας
µαζευτούν όλοι / ες εκεί...) υπάρχει ένα τουλάχιστον θεµατάκι που έχει ολοφάνερη λει-
τουργική σηµασία για την καπιταλιστική οικονοµία. Η φορολογία των επιχειρήσεων
και των κερδών τους. Ο νεοφιλελεύθερος οραµατιστής το αντιµετωπίζει χαριτωµένα,
περίπου όπως θα αντιµετώπιζε τις αλλεργίες ή κάποιες δυστροπίες. Δεν σ’ αρέσει η θά-
λασσα; Ε, πήγαινε διακοπές στο βουνό:
...
Αν κάποιος π.χ. θεωρούσε ότι η Πάτρα ήταν υπερβολικά σοσιαλιστική (υψηλή φο-
ρολογία κ.λπ.) µπορούσε πάντα να µετακοµίσει στην Κέρκυρα, όπου οι φόροι ήταν
...
Στ’ αλήθεια: θα υπήρχε έστω και µισός επιχειρηµατίας που δεν θα µετέφερε την επι-
χείρησή του (ή, έστω, την έδρα της) στην tax free Κέρκυρα; Όχι. Στην “σοσιαλιστική”
είδη αγροτικής παραγωγής, µερικά κοµµωτήρια, κι ένα λιµάνι. Ας πούµε οτι οι εξαγω-
γείς ντοµατοπαραγωγοί θα έµεναν. Όµως για να ισοσκελίσουν την “σοσιαλιστική” φο-
ρολογική τους επιβάρυνση (σε σχέση µε τους ντοµατοπαραγωγούς Κέρκυρας, για χά-
ρη του παραδείγµατος ας θεωρήσουµε ότι θα υπήρχαν τέτοιοι) θα τσάκιζαν τα µερο-
κάµατα. Εν τω µεταξύ, λόγω της επιχειρηµατικής ερήµωσης της Πάτρας, µετά από κά-
ποιους αρχικούς δισταγµούς, το τµήµα των εργατών που δεν θα επέλεγε την οικονοµία
του εγκλήµατος (σε σχέση µε την κοντινή ιταλία...) θα µετανάστευε στην Κέρκυρα· κι
εκεί, οι εργοδότες, θα εκµεταλλεύονταν όσο πιο άγρια γινόταν αυτούς τους ξένους. Μά-
λιστα, για να ενισχύουν την ευκολία τους να πληρώνουν ό,τι θέλουν (ή και να µην πλη-
διαδιδόταν µια φήµη ότι οι πελοπονήσιοι αποτελούν “υγειονοµική βόµβα” (το dna τους
είναι επιρρεπές σε διάφορες µεταδοτικές αρρώστιες), οπότε όσοι θα είχαν ταυτότητες
που τελειώνουν σε -πούλος, θα έµεναν σε καραντίνα 2 µήνες, που µπορούν να γίνουν
6 και 9. Επίσης, µια “λέσχη έφεδρων βατραχανθρώπων” θα βούλιαζε βάρκες εσωτερι- 12
κών µεταναστών που προσπαθούν να µπουν στην Κέρκυρα παρακάµπτοντας τις τα-