ΑΡΧΙΚΗ | ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ - ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ | SARAJEVO

#18 - 06/2020

• 01001100110118 – cyborg
• ιατροπολιτική: υγεία ή ελευθερία (και θάνατος!)
• εμβόλια mRNA: τα νανοσωματίδια σε γενετικές αποστολές
• το εργαστήριο του δρ. Καλιγκάρι και το νησί του δρ. Μορό: πανδημία και 4η βιομηχανική επανάσταση
• lock step
• the shape of things to come
• βιομετρία, ψηφιακές ταυτότητες κι εμβόλια
• πολλά, πάρα πολλά, και υγιεινά: τα health big data είναι ένα ακόμα χρυσωρυχείο
• το πολιτικό όνειρο της πανούκλας
• cashless: το χρήμα σαν cloud
• bytes & genes

πολλά, πάρα πολλά, και υγιεινά: τα health big data είναι ένα ακόμα χρυσωρυχείο

Η υγεία των δεδομένων

Τα big data έχουν αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο διαχειριζόμαστε, αναλύουμε και μοχλεύουμε τα data σε κάθε βιομηχανία. Μια απ’ τις πιο πολλά υποσχόμενες περιοχές που μπορούν να εφαρμοστούν για να φέρουν αλλαγή είναι η φροντίδα υγείας. Η ανάλυση δεδομένων φροντίδας υγείας έχει την δυνατότητα να μειώσει τα κόστη της περίθαλψης, να προβλέψει τα ξεσπάσματα των επιδημιών, να εμποδίσει αρρώστιες που μπορούν να εμποδιστούν, και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής γενικά. Το μέσο προσδόκιμο ζωής μεγαλώνει παγκόσμια, κάτι που φέρνει καινούργιες προκλήσεις στις τωρινές θεραπευτικές μεθόδους. Οι επαγγελματίες της υγείας, ακριβώς όπως οι επιχειρηματίες, μπορούν να συγκεντρώσουν μεγάλες ποσότητες δεδομένων και να αναζητήσουν τις καλύτερες στρατηγικές για να χρησιμοποιήσουν αυτά τα νούμερα. Σ’ αυτό το άρθρο θέλουμε να τονίσουμε την ανάγκη των big data στη φροντίδα υγείας: Γιατί και πως μπορεί να βοηθήσουν; Ποιά είναι τα εμπόδια στην υιοθέτησή τους;

Η εφαρμογή της ανάλυσης των big data στη φροντίδα υγείας έχει πλήθος θετικών και σωτήριων για τις ζωές αποτελεσμάτων. Τα big data σημαίνουν μεγάλες ποσότητες πληροφοριών που δημιουργούνται απ’ την ψηφιοποίηση των πάντων, εμπεδώνονται και αναλύονται από εξειδικευμένες τεχνολογίες. Η εφαρμογή τους στη φροντίδα υγείας σημαίνει την χρήση ιδιαίτερων data υγείας, σε κλίμακα πληθυσμού (ή ενός συγκεκριμένου ατόμου) και εν δυνάμει θα βοηθήσει να προληφθούν επιδημίες, να θεραπευτούν αρρώστιες, να μειωθούν τα κόστη, κλπ.

Τώρα που ζούμε περισσότερο, τα μοντέλα θεραπείας έχουν αλλάξει και πολλές απ’ αυτές τις αλλαγές έχουν προκύψει απ’ τα data. Οι γιατροί θέλουν να καταλάβουν όσο το δυνατόν περισσότερα από έναν ασθενή και όσο πιο νωρίς στη ζωή του είναι δυνατόν, για να εντοπίσουν προειδοποιητικά σήματα για σοβαρές ασθένειες που θα προκύψουν - αντιμετωπίζοντας κάθε αρρώστια σε πρώιμο στάδιο, όπου είναι αρκετά πιο απλό και λιγότερο δαπανηρό. Με την ανάλυση των δεδομένων φροντίδας υγείας η πρόληψη είναι καλύτερη απ’ την θεραπεία και η διαχείρισή τους ώστε να διαμορφωθεί μια πιο γενική εικόνα του ασθενούς που θα επιτρέψει στις ασφαλιστικές εταιρείες να προσφέρουν ένα πακέτο “κουστούμι” για τον καθένα. Αυτή είναι η προσπάθεια της βιομηχανίας να ξεπεράσει τα προβλήματα του διαχωρισμού που υπάρχει με τα δεδομένα κάθε ασθενούς: όλα είναι μαζεμένα σε bits και bites και είναι αρχειοθετημένα σε νοσοκομεία, κλινικές, χειρουργεία, κλπ, αλλά είναι αδύνατο να επικοινωνήσουν μεταξύ τους σωστά.
...

Έτσι ξεκινάει ένα άρθρο διαφήμισης του πως “η ανάλυση των big data της φροντίδας υγείας θα σώσει τους ανθρώπους” στα μέσα Ιούλη του 2018. [1Διαθέσιμο στο https://www.datapine.com/blog/big-data-examples-in-healthcare/] Όπως κάθε τεχνο-προβολή που δεν νοιώθει να απειλείται κριτικά από πουθενά έτσι κι αυτή μιλάει σχετικά καθαρά όταν αναφέρεται στους ενδιαφερόμενους για την ψηφιοποίηση της ατομικής και συλλογικής υγείας. Μείωση του κόστους (σίγουρα σε ότι αφορά τα έξοδα των συστημάτων υγείας...)· ατομικά “κομμένα και ραμένα”συμβόλαια ασφάλισης υγείας (απ’ τις ιδιωτικές ασφαλιστικές, έτσι ώστε να μην έχουν ποτέ έξοδα που δεν τα υπερκαλύπτουν απ’ τις πληρωμές των συμβολαίων των πελατών τους...)· και πάντα αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της ασθένειας απ’ την μεριά των επαγγελματιών υγείας (που τείνουν να μοιάζουν με τους επιχειρηματίες της υγείας)...

Στο αμέσως επόμενο κεφάλαιο, με τίτλο “γιατί χρειαζόμαστε την ανάλυση των big data στη φροντίδα υγείας” το ίδιο άρθρο ξεκαθαρίζει (ο τονισμός και πάλι δικός μας):

Υπάρχει τεράστια ανάγκη για big data στην φροντίδα υγείας, εξαιτίας της αύξησης του κόστους σε κράτη όπως οι ΗΠΑ. Όπως δείχνει μια έρευνα της McKinsey, “Μετά από πάνω από 20 χρόνια σταθερών αυξήσεων, τα έξοδα για την φροντίδα υγείας αντιπροσωπεύουν το 17,6% του ΑΕΠ - σχεδόν 600 δισεκατομμύρια δολάρια παραπάνω απ’ το αναμενόμενο όριο για ένα κράτος με το μέγεθος και τον πλούτο των ΗΠΑ”.
Μ’ άλλα λόγια τα κόστη είναι πολύ μεγαλύτερα απ’ ότι θα έπρεπε να είναι, και αυξάνουν εδώ και 20 χρόνια. Σίγουρα, χρειαζόμαστε κάποια έξυπνη ιδέα γι’ αυτό το θέμα, που να καθοδηγείται απ’ τα data. Και τα τρέχοντα κίνητρα αλλάζουν επίσης: πολλές ασφαλιστικές εταιρείες μετακινούνται από σχήματα“πληρωμή-για-παροχή-υπηρεσιών” (που ανταμοίβουν την χρήση ακριβών και μερικές φορές αχρείαστων αγωγών, και την γρήγορη φροντίδα μεγάλου αριθμού ασθενών) σε σχήματα που δίνουν προτεραιότητα στο αποτέλεσμα της θεραπείας.
Όπως έχει γραφτεί στα δημοφιλή βιβλία του Freakonomics, τα χρηματοπιστωτικά κίνητρα έχουν σημασία. Και τα κίνητρα που δίνουν προτεραιότητα στην υγεία του ασθενούς σε σχέση με την φροντίδα μεγάλου αριθμού ασθενών είναι καλό πράγμα...

...

Ένα απ’ τα μεγαλύτερα εμπόδια που υπάρχουν στο δρόμο της χρήσης των big data στην ιατρική, είναι το ότι τα ιατρικά δεδομένα είναι διασκορπισμένα σε πολλές μεριές, ευρισκόμενα σε διαφορετικά κράτη, νοσοκομεία και τμήματα δημόσιας διοίκησης. Η αναβάθμιση αυτών των πηγών δεδομένων θα απαιτούσε την ανάπτυξη νέων υποδομών όπου όλοι οι πάροχοι δεδομένων υγείας συνεργάζονται μεταξύ τους.
Εξίσου σημαντική είναι η καθιέρωση νέων online software καταγραφών, και νέας στρατηγικής επιχειρηματικής ευφυίας. Η φροντίδα υγείας πρέπει να φτάσει στα επίπεδα άλλων βιομηχανιών που έχουν ήδη προχωρήσει απ’ τις παραδοσιακές αναδρομικές μεθόδους σε μεθόδους που κοιτούν περισσότερο στο μέλλον, όπως η ανάλυση προβλέψεων, το machine learning, και η ανάλυση μέσω γραφημάτων...

Αν η ιδέα που έχετε για τους γιατρούς (άρα και για την ιατρική σαν επιστήμη) είναι αυτή ανθρώπων που έχουν εκπαιδευτεί να αναγνωρίζουν τα συμπτώματα και να αποφαίνονται για την ασθένεια ή την υγεία, τότε έχετε μια προ πολλού ξεπερασμένη άποψη. Η πραγματικότητα είναι αυτή που περιγράφει συνοπτικά (μιας και είναι γνωστή) το ίδιο άρθρο:

... Οι γιατροί στηρίζονται όλο και περισσότερο σε στοιχεία, πράγμα που σημαίνει ότι βασίζονται σε μεγάλα πακέτα από data κλινικής παρατήρησης και έρευνας, σε αντίθεση με το να βασίζονται αποκλειστικά στην εκπαίδευσή τους και στην επαγγελματική τους γνώμη. Όπως συμβαίνει σε πολλές άλλες βιομηχανίες έτσι κι εδώ η συγκέντρωση των data και η διαχείρισή τους μεγαλώνει, και οι επαγγελματίες χρειάζονται βοήθεια σ’ αυτόν τον τομέα. Αυτή η καινούργια προσέγγιση για την θεραπεία συνεπάγεται ότι υπάρχει μεγαλύτερη ζήτηση για την ανάλυση των big data στις εγκαταστάσεις φροντίδας υγείας από οποτεδήποτε στο παρελθόν....
Μοιάζουν προφανή ή και αυτονόητα αυτά; Δεν είναι. Θα πρέπει ωστόσο να στραφούμε στην ιατορία για να δούμε πως έχουν φτάσει να γίνουν κοινότοπα...

Γενεαλογία (κλινική, εργαστηριακή, στατιστική: αν η ιατρική αλλάζει, αλλάζει μαζί της και η υγεία;)

Παραδοσιακά (επί αιώνες) η διάγνωση μιας αρρώστιας στηριζόταν στην αναγνώριση κάποιων συμπτωμάτων. Ο πυρετός είναι σύμπτωμα, τόσο υποκειμενικό (νοιώθει κάποιος ότι “καίγεται”) όσο και αντικειμενικό (ένα άγγιγμα στο κούτελο δείχνει άμεσα την άνοδο της θερμοκρασίας του σώματος). Ο βήχας, ο πόνος, η αδυναμία, η ξαφνική έλλειψη όρεξης, η δυσκολία στην αναπνοή, η ζαλάδα, η λιποθυμία, τα εξανθήματα στο δέρμα, η αιματουρία... όλα αυτά και πολλά παρόμοια είναι συμπτώματα.
Σ’ αυτήν την συμπτωματολογική προσέγγιση τα πράγματα φαίνονται απλά. Αν ένας (οποιοσδήποτε) οργανισμός έχει κάποιο πρόβλημα το δείχνει. Το σύμπτωμα το διαπιστώνει πρώτος ο ίδιος ο οργανισμός, γρήγορα το περιβάλλον του. Ο γιατρός που έχει εκπαιδευτεί στην αναγνώριση και στην ερμηνεία των συμπτωμάτων θα έρθει τρίτος στη σειρά· και είναι αυτός που λόγω εκπαίδευσης, γνώσης, εμπειρίας και κύρους, θα κάνει την επιστημονική διάγνωση. Παρ’ όλα αυτά, αν υπάρχει κοινωνική εμπειρία (π.χ. στις συνηθισμένες παιδικές αρρώστιες) σωστή διάγνωση μπορεί να κάνει και το κοινωνικό περιβάλλον. Ακόμα και ο ίδιος ο (ανθρώπινος) οργανισμός: δεν είναι δύσκολο να καταλάβει ο καθένας από που προέρχεται ο πονόδοντος ή ότι “αυτό που έφαγα με πείραξε” αν κάνει έναν ξαφνικό εμετό.
Εν τέλει ο εκπαιδευμένος γιατρός είναι ο πλέον αναγνωρισμένος στο να προτείνει την όποια θεραπεία.

Αυτή η ιατρική που βασίζεται στα συμπτώματα έχει ονομαστεί κλινική. Το στηθοσκόπιο, μια απλή ιατρική συσκευή που κρέμεται ακόμα στο λαιμό των γιατρών και έχει καθιερωθεί, μαζί με την λευκή ρόμπα, σαν το σύμβολο της ιατρικής, είναι απ’ τα πρώτα όργανα / εργαλεία / τεχνικά μέσα της κλινικής ιατρικής. Κατάγεται απ’ τις αρχές του 19ου αιώνα, συγκεκριμένα απ’ το 1816, όταν ο γάλλος γιατρός Rene Laennec έφτιαξε έναν μακρύ λεπτό αυλό, και ακουμπούσε την μια άκρη στο στήθος του ασθενούς και την άλλη στ’ αυτί του, ενισχύοντας κατά κάποιον τρόπο τον ήχο της αναπνοής. [2Η εξέλιξη αυτής της απλής συσκευής έγινε το 1840 απ’ τον George Camman στη Ν. Υόρκη. Το στηθοσκόπιο που έφτιαξε έμεινε απαράλλαχτο σε χρήση για πάνω από έναν αιώνα, ως τις αρχές της δεκαετίας του 1960...]

Παράλληλα μ’ αυτήν την κυρίαρχη πρακτική της (ιατρικής) ερμηνείας των συμπτωμάτων, ήδη απ’ τον 19ο αιώνα είχε αρχίσει να αναπτύσσεται στην ευρώπη και γενικότερα στον δυτικό αστικό κόσμο η χειρουργική θεραπεία (που ωστόσο δεν ήταν καθόλου άγνωστη και σε πολύ παλιότερους πολιτισμούς) - και, κυρίως, η μικροβιολογία. Ονόματα σαν του γάλλου Παστέρ και του γερμανού Κοχ έχουν μείνει δίκαια στην ιστορία της ιατρικής. Σαν οι πιο γνωστοί ανάμεσα σε αρκετά περισσότερους ερευνητές, με την αξιοποίηση του μικροσκοπίου (που δεν μπορούσε παρά να εξελίσσεται έκτοτε) άρχισαν να ανακαλύπτουν την πηγή, την αιτία κάποιων ασθενειών (όπως, π.χ., της χολέρας) που μάστιζαν διάφορες περιοχές είτε της ευρώπης είτε των αποικιακών κατακτήσεων των ευρωπαϊκών κρατών σε διάφορα σημεία του πλανήτη.

Η μικροβιολογία είναι πράγματι τομή για την εξέλιξη της ιατρικής. Όχι μόνο επειδή συμπλήρωσε την συμπτωματολογία της κλινικής ιατρικής με την αναζήτηση αιτίων αόρατων απ’ το μάτι (μικρόβια, διάφορων ειδών μικροοργανισμοί). Αλλά επειδή εγκαινίασε ένα νέο είδος θεραπείας μέσω της αντιμετώπισης (εξόντωσης) αυτών των μικροσκοπικών παθογενών παραγόντων. Τα εμβόλια και η χημική θεραπεία κατάγονται ακριβώς απ’ την ανακάλυψη και την μέθοδο αντιμετώπισης αυτών των “αόρατων” νοσογόνων παραγόντων.
Αλλά η μικροβιολογία, με τα δικά της όργανα (μικροσκόπια, δισκία “καλλίεργειας” μικροβίων, κλπ) και το δικό της ξεχωριστό σώμα γνώσης, πρόσθεσε δίπλα στην συμπτωματολογική κλινική ιατρική, που περιστρεφόταν πολύ κοντά στο σώμα του ασθενούς ένα νέο είδος. Την εργαστηριακή ιατρική. Η εργαστηριακή ιατρική δεν ασκούνταν γύρω απ’ το σώμα, σε φυσική συνάφεια μ’ αυτό. Ασκούνταν κάπου μακριά, σε απομονωμένους (για λειτουργικούς αλλά και λόγους ασφαλείας) χώρους και χρόνους. Η εργαστηριακή ιατρική έκανε επίσης διάγνωση: ανακάλυπτε (ή αυτό υποστηρίζε) την μυστική αιτία του συμπτώματος. Και, κατά συνέπεια, εντόπιζε το είδος της αρρώστιας (στο βαθμό που αυτή οφειλόταν σε μικρο-οργανισμούς).

Η επόμενη τομή στην ιατρική (στο θέμα που μας ενδιαφέρει) ήταν η εισαγωγή της στατιστικής στις καταμετρήσεις ασθενειών· εκείνων που ήταν παραδεδεγμένα μολυσματικές / μεταδοτικές ή οφείλονταν σε οφθαλμοφανώς κακές συνθήκες δημόσιας υγιεινής. Εδώ οι τιμές δίκαια αποδίδονται στην Florence Nightngale. Η προσωπικότητα και η συμβολή της είναι ενδιαφέροντα. Η βρετανικής καταγωγής Nightngale (γεννημένη στην Φλωρεντία - από εκεί και το μικρό της όνομα) ήταν αστή με αρκετά γερή γενική εκπαίδευση / μόρφωση σύμφωνα με τα  δεδομένα της εποχής της. Κόντρα στις οικογενειακές συμβουλές, την κοινωνική της θέση και τα προσόντα της αποφάσισε να γίνει νοσοκόμα  (κάτι που για κάμποσες δεκαετίες μετά έγινε must για τις νεαρές δεσποινίδες της αστικής τάξης, αλλά τότε ήταν τολμηρό). Η Nightngale έδρασε σα νοσοκόμα σε στρατιωτικά νοσοκομεία στη διάρκεια του Κριμαϊκού πολέμου (μέσα του 19ου αιώνα) και έγινε θρύλος επιβάλλοντας την τήρηση απλών αλλά βασικών υγιεινομικών κανόνων σ’ αυτούς τους χώρους που τυπικά μεν λέγονταν “νοσοκομεία” αλλά πρακτικά ήταν προθάλαμοι για τον θάνατο των τραυματιών του πολέμου: έριξε το ποσοστό των νεκρών ίσως και κατά 90% επιβάλλοντας τον καλό αερισμό των χώρων και το διαρκές πλύσιμο των χεριών σε γιατρούς και νοσοκόμες...
Άλλο ήταν ωστόσο το ζήτημα για το οποίο η Nightngale υμνήθηκε σαν πρωτοπόρα. Καθώς είχε αποκτήσει γερές γνώσεις μαθηματικών σαν έφηβη άρχισε να εφευρίσκει μεθόδους εικονικής αναπαράστασης στατιστικών δεδομένων από αρρώστιες και θανάτους. Οι πίνακες και τα διαγράμματα που έχουν γίνει της μόδας στον 21ο αιώνα σαν εικονογραφήσεις της επικινδυνότητας (εντός ή εκτός εισαγωγικών...) διάφορων ιώσεων κατάγονται κατευθείαν απ’ τους πίνακες και τα διαγράμματα της Florence Nightngale στα μέσα του 19ου... Το 1859 εκλέχτηκε μέλος (η πρώτη γυναίκα...) της βασιλικής στατιστικής εταιρείας της αγγλίας. Και το 1874 έγινε μέλος επί τιμή της αμερικανικής στατιστικής ένωσης.

Αν τα heath data χρειάζονται κάποιον πρόγονο, αυτός (αυτή...) βρίσκεται εκεί, στον συνδυασμό μαθηματικών και ιατρικής φροντίδας που έκανε μια αστή / νοσοκόμα, στα μέσα του 19ου αιώνα... Εκεί βρίσκεται όμως και η καταγωγή ενός πρωτότυπου είδους ιατρικής. Που δεν ασκείται δίπλα στο σώμα του ασθενούς ερμηνεύοντας συμπτώματα, ούτε καν σ’ έναν απομακρυσμένο χώρο / χρόνο που ωστόσο στεγάζεται μέσα στην κλινική / νοσοκομείο, προς αναζήτηση των γενικά αόρατων αιτίων των συμπτωμάτων. Είναι ένα είδος ιατρικής που τότε μπορούσε να ασκηθεί οπουδήποτε υπήρχε χώρος για ένα μεγάλο τραπέζι, και η κατάλληλη γνώση κατασκευής σχεδίων επί χάρτου.

Απλά μια διαφορετική (ιατρική) τοπολογία; Ναι, αλλά όχι μόνο. Διαφορετική εννόηση τόσο της αρρώστιας όσο και της υγείας. Διαφορετικές σχέσεις... Η αρρώστια είναι βιολογικο-συμπτωματολογική: σαν τέτοια μπορεί να εντοπιστεί, και σαν τέτοια μπορεί να αντιμετωπιστεί απ’ την κλινική ιατρική (ή την κοινωνική εμπειρία)... Η αρρώστια είναι μικρο-βιολογική: σαν τέτοια μπορεί να ερμηνευτεί, και η θεραπεία της ενδέχεται να είναι χημική (φάρμακα, εμβόλια) - όμως μπορεί να υπάρχουν ακόμα περιθώρια κοινωνικής γνώσης (βοτάνια, κλπ)... Η αρρώστια είναι στατιστική: ενόσω αναπτύσσεται, εξελίσσεται το μικρο-σκοπικό βλέμμα της επιστήμης, αυτό που μπορεί να μπαίνει σε όλο και πιο μικρά “συστατικά” του σώματος, αρχίζει να αναπτύσσεται (βοηθητικά για αρκετές δεκαετίες) και το μακρο-σκοπικό. Η πανοψία της επιστήμης: όπως η μικρο-σκοπική κατάδυση προς τα κύτταρα έτσι και η μακρο-σκοπική ανάδυση προς ένα είδος αριθμητικής γεωγραφίας αφορούν ιδέες για την αρρώστια (και την υγεία) που απέχουν πάρα πολύ απ’ την άμεση, ατομική και κοινωνική εμπειρία των σωμάτων.

Φυσικά θα είχε δικαίωμα κάποιος να αναρωτηθεί αν αυτή η διπλή κίνηση, προς το “βάθος” και προς το “ύψος” της αρρώστιας και της υγείας ήταν επιβεβλημένη απ’ την ίδια την κατάσταση των σωμάτων. Όχι, δεν ήταν, και γι’ αυτό δεν συνέβη παντού στον πλανήτη. Ήταν μάλλον κινήσεις των μεθόδων γνώσης μιας συγκεκριμένης ιδεολογικής προέλευσης: της ευρωπαϊκής (και της βορειοαμερικανικής) προτεσταντικής κατά κύριο λόγο αστικής τάξης. Η κατάτμηση σε όλο και μικρότερα συστατικά και η ανασύνθεση σε όλο και μεγαλύτερα μεγέθη είναι στοιχεία ταυτότητας της “μητέρας” όλων των επιστημών, της φυσικής. Ωστόσο, ενώ στα πρώτα τους βήματα αυτές οι μέθοδοι είχαν πολύ καλά αποτελέσματα (υπέρ της υγείας και της υγιεινής ατόμων και πληθυσμών), ήδη από κάποιο σημείο στα μέσα του 20ου αιώνα, με την ανάπτυξη / εξέλιξη της βιομηχανικής φάσης του καπιταλισμού, άρχισαν να δείχνουν όρια αποτελεσματικότητας. Και, επιπλέον,  φανέρωσαν την ιδεολογική τους καταγωγή: το ότι διάφορες προσλήψεις τόσο για την υγιεία όσο και για την θεραπεία ανατολικής (ασιατικής) καταγωγής άρχισαν να αποκτούν επιρροή στις δυτικές κοινωνίες, κόντρα στην δυτική ιατρική, μπορεί να αποδοθεί σ’ αυτήν την όχι ιδιαίτερα περιθωριακή αμφιβολία αν αυτό που ορίζεται σαν “υγεία” ή “θεραπεία” είναι επαρκώς τέτοιο...

Πρόληψη: ιατρική ή κάτι παραπάνω;

Τα πιο πάνω είναι μια ιστορική εξιστόρηση που δεν έχει μόνο εγκυκλοπαιδική αξία. Παρότι στην εξέλιξή της η δυτική ιατρική άρχισε να αποκτά από νωρίς επιπλέον τομείς, και παρότι συγκεκριμένες αρρώστιες απέκτησαν σε διαφορετικές περιόδους ειδική κοινωνική σημασιοδότηση (φυματίωση, καρκίνος), σε γενικές γραμμές η ασκούμενη ιατρική (και, ανάλογα, η μέση κοινωνική ιδέα περί αρρώστιας και υγείας) παρέμεινε κλινική / συμπτωματολογική τουλάχιστον ως τις δεκαετίες του 1960, του 1970, ίσως και λίγο αργότερα. Η βασική κοινωνική ιδέα παρέμενε ως τότε πως αν νοιώθεις καλά είσαι καλά. Οπωσδήποτε η μεγάλη οικογένεια των “ψυχολογικών προβλημάτων / παθήσεων” μπήκε στην ημερήσια διάταξη με πιο μαζικό τρόπο στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα. Και πάλι όμως θα έπρεπε να υπάρχουν συμπτώματα. H υγεία ήταν ο (αναμενόμενος) κανόνας και η αρρώστια η (ανεπιθύμητη) εξαίρεση, που στις περισσότερες περιπτώσεις μπορούσε να αναγνωριστεί συμπτωματολογικά. [3Ακόμα και ως προς την μολυσματικότητα ορισμένων ασθενειών η κοινωνική στάση και η ιατρική συμβουλή ήταν εντελώς διαφορετική απ’ ότι η mainstream όπως πανηγυρικά εκδηλώθηκε με την περίπτωση του covid-19. Στις παιδικές αρρώστιες για τις οποίες δεν υπήρχε εμβόλιο (: τεχνητή ανοσία πλήθους) οι οικογένειες έσπρωχναν τα παιδιά τους να “κολλήσουν”, για να αποκτήσουν από μικρά ανοσία (: φυσική ανοσία πλήθους)...]

Η κατάσταση άρχισε να αλλάζει ριζικά (και για ένα διάστημα κάπως υπόγεια και αθόρυβα) απ’ τα μέσα της δεκαετίας του ‘70. Το 1974 ο Marc Lalonde, υπουργός υγείας και πρόνοιας του Καναδά, δημοσίευσε μια μελέτη ειδικών με τίτλο Μια νέα προοπτική για την υγεία των Καναδών, που αποτέλεσε τομή και “παράδειγμα προς διεθνή μίμηση” στη συνέχεια. Η “έκθεση Lalonde” (όπως έμεινε στην ιστορία, Lalonde Report) καθιέρωνε μια καινούργια (αν και όχι αδιανόητη) έννοια, την υγεία πεδίου. Για να επιτευχθεί η “υγεία πεδίου” (ή η “υγεία αγέλης” όπως θα μπορούσε να ειπωθεί...) ήταν απαραίτητα δύο σκέλη: αφενός το σύστημα δημόσιας φροντίδας υγείας· αφετέρου η πρόληψη και η “διαφήμιση” της ατομικής φροντίδας υγείας. Ενώ το πρώτο ήταν ήδη διαμορφωμένο (με την κλινική ιατρική και τις βοήθειες απ’ την εργαστηριακή και την στατιστική ιατρική) το δεύτερο, η ιδέα της πρόληψης και της ατομικής / οικογενειακής ευθύνης για την πρόληψη / φροντίδα υγείας ήταν κάτι καινούργιο. Η “έκθεση Lalonde” θεωρείται το πρώτο σύγχρονο κυβερνητικό ντοκουμένο στον δυτικό κόσμο που αναγνωρίζει ότι η έμφασή μας στο βιο-ιατρικό σύστημα φροντίδας είναι λάθος, και ότι πρέπει να κοιτάξουμε πέρα απ’ το παραδοσιακό σύστημα φροντίδας υγείας (την φροντίδα του ασθενούς) αν θέλουμε να βελτιώσουμε την δημόσια υγεία. [4Beyond Health Care: From Public Health Policy to Healty Public Policy, Trevor Hancock, απ’ την καναδική επιθέωρηση δημόσιας υγείας, τομ. 76, Μάης / Ιούνης 1985.]

Επρόκειτο πράγματι για τομή, που άρχισε να δείχνει τις συνέπειές της και το πως μπορεί να αξιοποιηθεί σχετικά γρήγορα. Η ιατρική, μ’ όλα της τα σκέλη, δεν θα ήταν πια ο μόνος (ή ο βασικός) παράγοντας εξασφάλισης της υγείας σε άτομα και πληθυσμούς. Η φροντίδα υγείας δεν ήταν εντελώς καινούργια έννοια ως προς τις κυβερνητικές αρμοδιότητες· οι εμβολιασμοί υπήρχαν ήδη στις ιατρικές / κρατικές πρακτικές.
Όμως πια
- η προληπτική φροντίδα υγείας έμελλε να διευρυνθεί και να εξατομικευτεί για τους πάντες·
- η προληπτική φροντίδα υγείας εμφανίστηκε σαν ένα γενικευμένο συμπεριφορικό πρόταγμα / μοντέλο, του οποίου τις κατευθύνσεις θα διαμόρφωναν οι “ειδικοί” (και, γιατί όχι, τα μέσα μαζικής εξαχρείωσης)·
- η κλινική ιατρική και τα συμπληρώματά τους θα ήταν η “τελευταία λύση” που σωστό θα ήταν να μην φτάνει κανείς ως αυτήν·
- το νοιώθω καλά δεν θα ήταν πια αρκετό σαν πιστοποιητικό υγείας, αλλά θα έπρεπε να συμπληρωθεί απ’ το διαρκές τι κάνω για να είμαι υγιής...
Η “έκθεση Lalonde” το 1974 θα μπορούσε να θεωρηθεί η πράξη γέννησης του υγιεινισμού απ’ τα πάνω. Πολύ περισσότερο εφόσον εμπλουτίστηκε και υιοθετήθηκε πρώτα το 1978 (με την διακήρυξη της Alma Ata) και ύστερα πιο συστηματικά το 1984 απ’ τον “παγκόσμιο οργανισμό υγείας” (που τότε είχε κύρος...) σαν σετ οδηγιών και κατευθύνσεων προς τα κράτη μέλη του. Έχει το ενδιαφέρον του το γεγονός ότι η “έκθεση Lalonde” εκτός απ’ το να υποδεικνύει τους τρόπους ζωής (lifestyle) και τις καθημερινές συμπεριφορές σαν βασικά πεδία “φροντίδας της υγείας”, εισήγαγε επίσης και την κατάσταση του περιβάλλοντος σαν εξίσου σημαντικό παράγοντα. Θα έλεγε κανείς ότι οι προθέσεις του Lalonde ήταν αγαθές και ταιριαστές με ζητήματα που είχαν αρχίσει να ανακινούνται περίπου την ίδια εποχή με κινηματικό τρόπο.
Αλλά η “σύσταση” των αιτίων που οδηγούν στην αρρώστια έμενε ανοικτή. Και, κατά συνέπεια, διαχειρίσιμη με όρους εξουσίας. Εμπνευσμένη απ’ την “έκθεση Lalonde” η κεντρική αρχή δημόσιας υγείας των ΗΠΑ (public health service commissioned corps / PHSCC) ετοίμασε το 1979 ένα δεκαετές σχέδιο δράσης για την βελτίωση της υγείας των αμερικάνων. Το σχέδιο ονομάστηκε Healhty People 1979 και είχε σαφέστατες προειδοποιήσεις για το που βρίσκεται η ευθύνη για την όχι καλή υγεία / ασθένειες του πληθυσμού:

... Το 50% της θνησιμότητας το 1976 οφειλόταν στην μη υγιεινές συμπεριφορές ή τρόπους ζωής, το 20% σε περιβαλλοντικούς παράγοντες, το 20% στην ανθρώπινη βιολογία και το 10% σε ανισότητες στην φροντίδα υγείας...

Το Healthy People 1979 έγινε το manual των κρατικών μέτρων για την καλή υγεία στις ΗΠΑ, αλλάζοντας σημαντικά τους στόχους των χρηματοδοτήσεων υπέρ της πρόληψης. Ανανεώθηκε το 1990, το 2000, το 2010 και το 2020, με κάθε μία εκδοχή να είναι ο νέος όροφος σε σχέση με την προηγούμενη. [5Η απαγόρευση του καπνίσματος είναι η πιο γνωστή και μαζική “εκροή” αυτών των κρατικών σχεδιασμών...]

Η γέννηση του υγιεινισμού απ’ τα πάνω βρήκε εύκολη και εκτεταμένη απήχηση στην ανάδυση και στην εξάπλωση στον πρώτο (αναπτυγμένο καπιταλιστικά) κόσμο του υγιεινισμού απ’ τα κάτω απ’ τα τέλη της δεκαετίας του 1970 και μετά. Δομικό στοιχείο της ανάδυσης του νεο-φιλελευθερισμού σαν “ιδεολογίας για κοινωνική χρήση” ήταν η ιδέα του Εαυτού - Κεφάλαιο. Και δομικό στοιχείο του Εαυτού - Κεφάλαιο ήταν η Υγεία - σαν - Ατομικό - Κεφάλαιο: ο τομέας (μαζί με την εκπαίδευση) στον οποίο ο καθένας θα έπρεπε να επενδύει...

Από εκείνο το χρονικό σημείο και μετά (χοντρικά: δεκαετία του 1980) η φροντίδα υγείας άρχισε να βγαίνει απ’ τα νοσοκομεία / τις κλινικές. Το είμαι υγιής στηριγμένο στην έλλειψη συμπτωμάτων άρχισε να σχετικοποιείται, εφόσον άρχισε να γίνεται κοινή κοινωνική πεποίθηση ότι “ακόμα κι αν τώρα είσαι καλά αύριο μπορεί να μην είσαι αν δεν φροντίσεις από τώρα”. Καθώς η φροντίδα υγείας σαν μέση κοινωνική εννόηση καθημερινού καθήκοντος άρχισε να κατεβαίνει απ’ τις ανώτερες κοινωνικές τάξεις προς τα κάτω, η φροντίδα υγείας άρχισε να γίνεται μια διαρκώς επεκτεινόμενη βιομηχανία πέρα και γύρω απ’ το τυπικό κέντρο διαχείρισης της αρρώστιας: από υγιεινά τρόφιμα και νερά μέχρι λαϊκές συμβουλές “υγείας - και - ομορφιάς”· από έναν ασκητισμό στις καθημερινές συμπεριφορές μέχρι την καταγγελία του βιομηχανικού καπιταλισμού ως ανθυγιεινού...
Πώς θα μπορούσε όμως να ξέρει ο καθένας ότι η φροντίδα της υγείας του είναι αποτελεσματική αν δεν είχε κάποια ανησυχητικά συμπτώματα; Με προληπτικές εξετάσεις ρουτίνας. Τα “τεστ” άρχισαν να μπαίνουν με ορμή στην υγεία πεδίου, εξατομικευμένα φυσικά. Είμαι καλά αν οι εξετάσεις δείχνουν ότι είμαι καλά! Αυτή η αναδιάρθρωση στην εννόηση της υγείας είναι σχετικά πρόσφατη εξέλιξη· και θα προσθέταμε: έχει αποδειχθεί μοιραία! Αφού, αναγκαστικά, η όποια αυτε-επίγνωση του ζωντανού για την κατάστασή του (σε ορισμένες περιπτώσεις και τις αιτίες των όποιων ζοριών του) εξορίστηκε μάλλον γρήγορα, στο όνομα “αντικειμενικών” και “επιστημονικών” μετρήσεων και δεικτών υγείας... Όμως όταν χάνεται η αυτο-αίσθηση και η αυτο-γνωσία για κάτι τόσο σοβαρό, μύρια κακά έπονται.
Εν τω μεταξύ, κι αυτό ήταν αναπόφευκτο, η εργαστηριακή ιατρική που ήταν βοηθός της κλινικής ιατρικής άρχισε να αποκτάει κεντρική θέση στην εννόηση της υγείας, της αρρώστιας, της πρόληψης. Οι εξετάσεις άρχισαν να πολλαπλασιάζονται, η τεχνολογία των εξετάσεων να εξελίσσεται, πολλές απ’ αυτές που ήταν αποκλειστικά για νοσοκομειακή χρήση πέρασαν στο εμπόριο διαγνωστικών τεστ... Και συν τω χρόνω, απ’ την δεκαετία του ‘90 και μετά, η κλινική διάγνωση, η αναγνώριση των συμπτωμάτων, άρχισε να χάνει την διαγνωστική της αξία ακόμα και μεταξύ των επαγγελματιών υγείας, των κλινικών γιατρών. Η παραπομπή για εξετάσεις (κι άλλες εξετάσεις, κι άλλες εξετάσεις) έγινε η ρουτίνα των συστημάτων υγείας· προς μεγάλη χαρά τόσο των ιδιωτικών επιχειρήσεων διάγνωσης όσο και των χημικών και φαρμακευτικών εταιρειών που κατασκευάζουν τις μηχανές εξετάσεων και τα χημικά αντιδραστήρια που χρησιμοποιούνται, διαμορφώνουν (και αναδιαμορφώνουν κατά τα συμφέροντά τους) τα “όρια” υγείας / αρρώστιας, και φυσικά τα διάφορα φάρμακα ή σαν-φάρμακα (συμπεριλαμβανόμενης όλης της γκάμας των “ενισχυτικών του οργανισμού”...) που απαιτεί η κάποτε μανιακή διαρκής φροντίδα της υγείας του εαυτού.

Η “πρόληψη” έπαψε να είναι αρμοδιότητα “ειδικών”. Έγινε κάτι σαν θεϊκή εντολή, για κάθε πιστό της υγείας, μέσα στην συστηματική ασάφειά της. Έγινε, φυσικά, μια τεράστια γκάμα κατανάλωσης. Από τι θα έπρεπε να φυλάγεται ο καθένας; Ιατρικές έρευνες (ή και ψευτοέρευνες) άρχισαν να γίνονται “λαϊκό ανάγνωσμα”, τροφοδοτώντας μόνιμα με αντιφάσεις το πεινασμένο για προληπτική φροντίδα υγείας πρωτοκοσμικό κοινό. Ωστόσο το πράγμα δεν θα έμενε εκεί.

Το σημείο έκρηξης της προληπτικότητας σαν εκδήλωσης υγιεινιστικής υπευθυνότητας αποδείχθηκε η εμφάνιση του aids/HIV.  Το ζήτημα έχει πολλές πλευρές που δεν μπορούμε να πιάσουμε εδώ. Ένα απ’ τα πιο σημαντικά σχετικά με το aids/HIV δεν είναι μόνο ότι αναδύθηκε μέσα στο γενικό περιβάλλον του πρέπει να προσέχουμε· δεν αναδύθηκε μόνο μέσα στο γενικό περιβάλλον του οι εξετάσεις δείχνουν αν είμαι υγιής· αλλά έφερε κι αυτό το πρωτοφανές: θεωρούνταν ο καθένας άρρωστος χωρίς συμπτώματα αν ήταν “φορέας” ενός ιού, ο οποίος αδυνατίζει το ανοσοποιητικό σύστημα έτσι ώστε ο οργανισμός να είναι πιο ευάλωτος από τις κοινές μολυσματικές αρρώστιες. Με έναν ξαφνικό, βίαιο, και χωρίς ιστορικό προηγούμενο τρόπο, οι κοινωνίες έκαναν άλμα απ’ την πεποίθηση ότι αν δεν προσέχεις την υγεία σου μπορείς να αρρωστήσεις (: δηλαδή να εμφανίσεις τα συμπτώματα κάποιας αρρώστιας) στην ιατρική διάγνωση / βεβαιότητα ότι είσαι άρρωστος ακόμα κι αν δεν έχεις αρρωστήσει, επειδή θα αρρωστήσεις οπωσδήποτε και σύντομα· και θα πεθάνεις!!!
Σήμερα πια, μετά από τόσα χρόνια, ξέρουμε ότι υπάρχουν χιλιάδες HIV positive άτομα που είναι μεν “φορείς” αλλά ούτε έχουν αρρωστήσει ούτε έχουν πεθάνει... Όμως στα ‘80s και στα ‘90s αυτός ο παράξενος άγγελος θανάτου, αυτός ο μικροσκοπικός ρετροϊός που ήταν τόσο ύπουλος ώστε να μην προκαλεί συμπτώματα αλλά να “περιμένει” μειώνοντας την συνηθισμένη ανοσία, και ήταν μάλιστα συνδεδεμένος με τις σεξουαλικές σχέσεις και πρακτικές, αυτή λοιπόν η “κακή είδηση” ήταν σοκ!  Ένα σοκ που όχι μόνο ενδυνάμωσε την ήδη υπαρκτή κοινωνική ροπή προς τις προληπτικές εξετάσεις και τα τεστ· αλλά καθόρισε χειροπιαστά τις υγιεινές συμπεριφορές σε έναν τομέα τόσο δύσκολο και τόσο ιδιωτικό όσο οι ερωτικές σχέσεις. Προσθέτοντας στις μεταμοντέρνες καπιταλιστικές συνθήκες κάτι που δεν είχε υπάρξει νωρίτερα, σε άλλες ασθένειες: την ενοχή της μετάδοσης... Και, κάτι εξίσου σημαντικό: την ιδέα του ασυμπτωματικού που μεταδίδει τον ιό, του ασυμπτωματικού που μολύνει - από έλλειψη υπευθυνότητας, φροντίδας, γνώσης (εντός ή εκτός εισαγωγικών...)

O Michel Foucault παρουσίασε συνεκτικά την έννοια της βιοπολιτικής στη γνωστή σειρά των διαλέξεών του στο College de France, το 1978 και το 1979. Σ’ αυτήν συμπύκνωσε τον κρατικό (και καπιταλιστικό) “ορθολογισμό” στη διαχείριση και στον έλεγχο των πληθυσμών ήδη απ’ τον 17ο αιώνα. Στη βιοπολιτική ή, πιο σωστά, στις βιοπολιτικές (εφόσον μιλάει κανείς για τόσο μακρύ και, κυρίως, τόσο πυκνό χρονικό διάστημα) περιλαμβάνεται οπωσδήποτε και το ζήτημα της υγείας / αρρώστιας, σε όλες τις πλευρές του.
Απ’ την δεκαετία του ‘80 με ορατό τρόπο η υγιεινιστική πλευρά των βιοπολιτικών άλλαξε, όχι μόνο σε σχέση με το παρελθόν αλλά και μέσα στην επιταχυνόμενη κεντρο-θέτησή της. Κι όχι μόνο μια φορά. Με εναλλακτικές πρακτικές ή όχι, με διαφορετικές θεραπείες ή όχι, μέσα σε μια σταθερή ιδεολογική κοίτη (την διαρκή φροντίδα της Υγείας του Εαυτού Κεφάλαιο) έγινε μια κοσμογονική, οντολογική ανατροπή. Πριν η υγεία ήταν το συνηθισμένο, το αναμενόμενο, που διακοπτόταν από καταστάσεις νοσηρότητας, λιγότερο ή περισσότερο σοβαρές, λιγότερο ή περισσότερο επίπονες, κάποτε θανατηφόρες. Τώρα (δηλαδή εδώ και κάποια χρόνια) η υγεία είναι μια αβέβαιη κατάσταση, ποτέ δεδομένη, την οποία με μικρότερη ή μεγαλύτερη αγωνία πρέπει να επιβλέπει και να “καλλιεργεί” ο καθένας· συχνά με όχι σίγουρα αποτελεσματικούς τρόπους.

Το γεγονός ότι τώρα πια οι “ειδικοί” αλλά και δημαγωγοί / διαμορφωτές των κοινών πεποιθήσεων μιλούν για βιομηχανία, και μάλιστα βιομηχανία φροντίδας υγείας (και όχι στενά “ιατρικής”) είναι το ώριμο και σύνθετο αποτέλεσμα 4 ή 5 δεκαετιών καπιταλιστικής εξέλιξης (για πολλούς “ανάπτυξης”...). Δεν υπήρξε κάποιο δόλιο σχέδιο μιας χούφτας καταχθόνιων αφεντάδων. Ωστόσο, στην εξέλιξη αυτών των 4 ή 5 δεκαετιών, αυτοί οι αφεντάδες, καταχθόνιοι όσο απαιτεί η εξυπηρέτηση των οικονομικών τους συμφερόντων, προστέθηκαν στον δρόμο· τον κατέκτησαν· τον χάραξαν, τον έστρωσαν και τον σηματοδότησαν. Εδώ και αρκετό καιρό τον ελέγχουν. Έτσι ώστε αν με κάποια μυστηριώδη αιτία εξαφανίζονταν μονομιάς όλες οι φαρμακοβιομηχανίες του καπιταλιστικού πλανήτη, αυτό θα ήταν πολύ πιο οδυνηρό (σίγουρα για τις πρωτοκοσμικές κοινωνίες) απ’ το να εξαφανιζόταν όλο το σιτάρι...

Αλγόριθμοι: ιατρική ή κάτι παραπάνω;

Κάποιοι σχολίασαν, με αφορμή την εμφάνιση του covid-19, ότι η επιδημία είναι καθρέφτης: είναι το είδωλο της κάθε φορά συγκεκριμένης κοινωνίας, της οργάνωσής της, των εξουσιών της, των φόβων της... Πολλοί, πάρα πολλοί, η πλειοψηφία των αναπτυγμένων καπιταλιστικά κοινωνιών, πιστεύουν ότι ο covid-19 ήταν / είναι απλά ένα επικίνδυνο φυσικό φαινόμενο, τελεία και παύλα. Ασφαλώς και ο covid-19, όπως και χιλιάδες άλλοι ιοί, είναι υπαρκτό, φυσικό ον. Όμως αυτό δεν είναι όλη η ιστορία. 

Ενώ ένας κεραυνός είναι επίσης ένα φυσικό φαινόμενο, ένας κεραυνός που τραβιέται από ένα αλεξικέραυνο δεν είναι πια, μόνο, ένα φυσικό φαινόμενο. Υπάρχει στο αλεξικέραυνο μια ορισμένη τεχνολογία, μια ορισμένη επιστημονική ή εμπειρική γνώση, που “σπρώχνει” τον κεραυνό εκεί και όχι αλλού. Εν τέλει το ανθρώπινο είδος, σ’ όλη του την διαδρομή, με δυο ζητήματα “συνδιαλέγεται” διαρκώς: με φαινόμενα φυσικά και με φαινόμενα κοινωνικά. Η βροχή είναι πάντα βροχή. Η στέγη με κεραμίδια, η ομπρέλα ή τα αντι-ολισθητικά λάστιχα των οχημάτων είναι μορφές της σχέσης με το φυσικό φαινόμενο. Είναι μάλλον απίθανο να μπορούμε πια να εννοήσουμε ένα φυσικό φαινόμενο χωρίς να συμπεριλάβουμε τους τρόπους που έχουμε (ή δεν έχουμε) να το αντιμετωπίσουμε, να το διαχειριστούμε. Εν τέλει ακόμα κι αν ένα ηλιοβασίλεμα τραβάει την προσοχή χωρίς να φέρνει κατά νου τα γυαλιά ηλίου ή την φωτογράφισή του, τους ιούς και κάθε άλλη απειλή στην υγεία δεν μπορούμε να τους αντιληφθούμε χωρίς την αντιμετώπισή τους.

Κι εκεί είναι που η πανδημία του covid-19 είναι μια ιδιαίτερα έγκυρη (έως αποτροπιαστική) αντανάκλαση των σύγχρονων κοινωνικών, πολιτικών, ιδεολογικών, οικονομικών χαρακτηριστικών. Η εμφάνιση του covid-19 (δηλαδή η συγκεκριμένη διαχείρισή του) κυοφορούνταν για πάνω από 15 χρόνια. (Κι αυτό δεν ήταν / είναι καν μυστικό!) Κυοφορήθηκε στην εμφάνιση (δηλαδή στη συγκεκριμένη διαχείριση αλλά και τις εκκρεμότητες που έμειναν) του sars, το 2002 - 2004... Κυοφορήθηκε στην εμφάνιση (δηλαδή στη συγκεκριμένη διαχείριση αλλά και τις εκκρεμότητες που έμειναν) του Η5Ν1 (“γρίπη των πτηνών”) το 2003 - 2005... Κυοφορήθηκε στην εμφάνιση (δηλαδή στη συγκεκριμένη διαχείριση αλλά και τις εκκρεμότητες που έμειναν) του Η1Ν1 (“γρίπη των χοίρων”) το 2009 - 2010... Είναι εντυπωσιακό ότι ενώ αυτές οι “προπωλήσεις” μαζικού υγιεινιστικού τρόμου είναι αρκετά πρόσφατες, κι ενώ στον καιρό τους όντως σόκαραν τις πρωτοκοσμικές κοινωνίες, διαγράφτηκαν απ’ την μνήμη, ξεχάστηκαν. Τόσο ριζικά ώστε ενώ με την εμφάνιση του covid-19 οι ίδιοι “πρωταγωνιστές” έκαναν εξ αρχής την ίδια δουλειά, ελάχιστοι θυμήθηκαν ότι αυτό το έργο το έχουν ξαναδεί! Αυτή η συλλογική αμνησία / λήθη θα πρέπει να έχει κάποιες σοβαρές εξηγήσεις... Το σίγουρο είναι πως ήταν πολύ ωφέλιμη στο να ξαναπαιχτεί το έργο, αυτή τη φορά πιο ολοκληρωμένο...

Το 2006 γράφαμε μεταξύ πολλών άλλων, κάτω απ’ τον τίτλο Κάποιοι που μας αρρωσταίνουν: [6Πρώτη περιορισμένη δημοσίευση στο περιοδικό g (ένθετο flip side), τον Γενάρη του 2006. Πρόσφατη αναδημοσίευση Sarajevo.pdf νο 147a, 15 Μάρτη 2020.]

Ορισμένες πανδημίες γρίπης είναι ήπιες. Άλλα κάποιες άλλες αποδεικνύονται πολύ φονικές. Αν ο ιός αναπαράγεται με μεγάλη ταχύτητα πριν προλάβει το ανοσοποιητικό σύστημα να δημιουργήσει αντισώματα, θα προκληθεί σοβαρή και, αρκετές φορές, μοιραία επιδείνωση της νόσου, με αποτέλεσμα μια μάστιγα που εύκολα θα μπορούσε να κοστίσει περισσότερες ζωές σε 1 έτος από όσες έχει κοστίσει το AIDS σε 25. Οι επιδημιολόγοι προειδοποιούν ότι η επόμενη πανδημία θα μπορούσε να προσβάλει έναν στους τρεις ανθρώπους στον πλανήτη, να οδηγήσει πολλούς από αυτούς στο νοσοκομείο και να έχει μοιραία κατάληξη για δεκάδες ως εκατοντάδες εκατομμυρίων. Μια τέτοια νόσος δεν θα φεισθεί κανενός κράτους, φυλής ή εισοδηματικής ομάδας και δεν θα υπάρξει κανένας σίγουρος τρόπος αποφυγής της.

W. Wayt Gibbs, Christine Soores - Scientific American (ελληνική έκδοση, Δεκέμβρης 2005).

Το σενάριο πάει ομαλά. Οι ιοί μεταλλάσονται, κι αυτό μπορεί να τους κάνει επικίνδυνους για το ανθρώπινο είδος. Οι γρίπες έρχονται στη Δύση συνήθως (αν και όχι πάντα) από την εξωτερική και μακρινή Ανατολή. Συνηθισμένοι φορείς και ακόντες ξενιστές των ιών της γρίπης είναι ζώα, κυρίως τα υδρόβια πτηνά.

Συνεπώς μια γρίπη των πουλερικών θα μπορούσε να είναι η κοινοτοπία των ημερών, μεγεθυνμένη όσο απαιτούν μερικά λεπτά δημοσιότητας. Αλλά ξέρουμε πως είναι κάτι διαφορετικό. Είναι υπερπαραγωγή. Πόσο μεγάλη δεν φαίνεται από πρώτη ματιά. Ο θόρυβος των μήντια και των ειδικών είναι τόσο συνηθισμένος όσο οι δραματικοί τόνοι για ψύλλου πήδημα.

Όμως η γρίπη των πουλερικών δεν είναι οικονομικό σκάνδαλο, ούτε άλλη μια διπλωματική κρίση εδώ ή εκεί. Δεν είναι καν φαινόμενο του θερμοκηπίου, κίνδυνος επί πιστώσει. Σαν ο πιο πρόσφατος κρίκος της πλούσιας αλυσίδας απειλών στην υγεία έχει ενσωματωμένη όλη τη θεαματική εμπειρία της σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας, του SARS, και άλλων λιγότερο διάσημων αλλά σημαντικών επεισοδίων. Το καλύτερο με δαύτην (ή το χειρότερο, ανάλογα με την θέση που βρίσκεται και πρόκειται να βρεθεί ο καθένας) είναι ότι έχει, σαν απειλή, λειτουργικότατο timing: συμπίπτει με έντεχνα διατυπωμένες προφητείες (ή μεθοδεύσεις, ξανά ο χαρακτηρισμός είναι ζήτημα θέσης) για επερχόμενες πρωτοφανείς κρίσεις δημόσιας τάξης...

Η γρίπη των πουλερικών έχει όλα τα Αρμαγεδωνικά χαρακτηριστικά που ταιριάζουν στις μεταaids συνθήκες του καπιταλισμού. Αν, όμως, κάποιος φαντάζεται πως πρόκειται απλά, ή κυρίως, για μια ιδεολογική επιχείρηση κάνει λάθος. Η ιδεολογία έχει σημαντικό ρόλο μιας και βρίσκεται στην πρώτη γραμμή. Αλλά δεν είναι μόνη της.Επιπλέον στο μεγαλύτερο μέρος της η θεαματικότητα της συγκεκριμένης απειλής δεν έχει καινούργια συστατικά. Επαναλαμβάνει μάλλον τις κατακτήσεις των τελευταίων χρόνων. Διατηρεί φρέσκα, επίκαιρα, μάχιμα τα στάνταρ σε υγιεινιστικό πανικό, κοινωνικές ψυχώσεις και μεταφυσικές δοξασίες.

Το καινούργιο βρίσκεται μάλλον στην θεσμική κλιμάκωση των προετοιμασιών για ένα είδος πολέμου που δεν έχουμε ξαναζήσει. Κι αυτή συμβαίνει πίσω απ’ την σκηνή, ή τουλάχιστον πίσω απ’ το επίπεδο που ο υπήκοος μάζα αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα.

Ενόσω οι θορυβημένοι, διαρκώς στο χείλος του πανικού, υπήκοοι θεωρούν πως απειλούνται από χελιδόνια, περιστέρια, κοτόπουλα, κύκνους ή στρουθοκάμηλους (ανάλογα με την κατά τόπους πανίδα) η επιστημονική κοινότητα έχει ενώπιόν της αντιγόνα, ανασυνδυασμούς του dna και καταιγίδες κυτταροκινών. Και οι μεν και οι δε αναφέρονται στη γρίπη των πουλερικών. Η διαφορά και η απόσταση στις αναπαραστάσεις (του προβλήματος, του κινδύνου, της απειλής) μεταξύ των ειδικών και των ανειδίκευτων είναι εντυπωσιακές. Και όχι μόνο από άποψη μεγέθους.

Για την κοινή γνώμη είναι αξιοπρόσεκτος ο αναπαραστατικός πρωτογονισμός της, σε σχέση, τουλάχιστον, με την εικονογράφηση της απειλής του aids. Τότε εισήλθαν στο κοινωνικό φαντασιακό παραστάσεις πεδίων υγιεινιστικής μάχης και κινδύνων που δεν είχαν ιστορικό προηγούμενο, ήταν σύστοιχες όμως με την τεχνολογική εξέλιξη: ανοσοποιητικό σύστημα, κύτταρα - φρουροί Τ4, ρετροϊοί. Φυσικά υπήρχε και ένα επίπεδο κινδυνο-λογικού θεάματος πολύ πιο πρόσιτό: οι σεξουαλικές πρακτικές, οι μεταγγίσεις αίματος και η ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών.
...
Η πρόληψη είναι μια ενδιαφέρουσα κατάσταση: δεν έχει περιορισμούς στη διάρκεια και την έντασή της, εκτός φυσικά από την εμφάνιση της κατάστασης την οποία σκοπεύει να προλάβει. Μιλώντας περί προστασίας της υγείας η πρόληψη είναι μια κατάσταση παρατεταμένης ετοιμότητας, ένα είδος μαζικής εφεδρικής επιστράτευσης. Και ακριβώς επειδή μιλάμε για βιομηχανία της υγείας και όχι απλά για ιδεολογία, η πρόληψη είναι πολλά λεφτά. Για κάποιους η πρόληψη σημαίνει επώδυνη απώλεια χρήματος: αυτή είναι η περίπτωση της βιομηχανίας βρώσιμων σκευασμάτων από κοτόπουλα και αυγά... Για άλλους, αντίθετα, η πρόληψη σημαίνει εύκολα και τεράστια κέρδη.
Αυτή είναι η περίπτωση ενός φαρμάκου της ελβετικής φαρμακοβιομηχανίας Roche, που έγινε διάσημο για λόγους που κανένας δεν έψαξε ιδιαίτερα. Του Tamiflou. Tamiflou είναι η εμπορική ονομασία της οσελταμιβίρης, ενός αντιικού νέας γενιάς· ενώ υπάρχει και ένα λιγότερο διάσημο, αυτή τη στιγμή, φάρμακο της ίδιας κατηγορίας, η ζαναμιβίρη, που έχει το εμπορικό όνομα Relenza, και κατασκευάζεται από την επίσης μεγάλη φαρμακοβιομηχανία GlaxoSmith.

Το Tamiflou κυριολεκτικά ξεπούλησε το φθινόπωρο του 2005. Ενώ, όχι μόνο είναι εντελώς άχρηστο στην αντιμετώπιση αυτού που οι ειδικοί φοβούνται, μιας ανασυνδυασμένης γενετικά παραλλαγής του Η5Ν1, αλλά έχει ελάχιστη αποτελεσματικότητα ακόμα και εναντίον της ήδη υπάρχουσας εκδοχής του ιού. (Το New England Journal of Medicine δημοσίευεσε τον Δεκέμβριο τα αποτελέσματα έρευνας του πανεπιστημίου της Οξφόρδης στο Βιετνάμ, σε σχέση με την θεραπευτική αποτελεσματικότητα του Tamiflou. Οι δύο ασθενείς στους οποίους χορηγήθηκε πέθαναν τελικά αφού ο Η5Ν1 ανέπτυξε αντίσταση στην οσελταμιβίρη. Φυσικά δεν είναι αυτοί οι δυτικοί οι πρώτοι που ανακάλυψαν την αχρηστία του Tamiflou. Είχαν προηγηθεί οι βιετναμέζοι γιατροί).
Πώς έγινε λοιπόν το εμπορικό θαύμα της Roche; Προληπτικά.
...

Το αν, σε περίπτωση πανδημίας του μεταλλαγμένου Η5Ν1 θα πεθάνουν 10 ή 100 εκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη, και το αν θα χρειαστούν περίθαλψη 30 ή 300 εκατομμύρια, είναι, έτσι σκέτα, μακάβριες απορίες τζογαδόρου που επείγεται να ποντάρει στο σωστό νούμερο. Το σοβαρό ερώτημα είναι διαφορετικό: τι συνέπειες θα είχε το ενδεχόμενο μιας, όποιας, πανδημίας στα οικονομικά και διοικητικά οικοδομήματα των καπιταλιστικών κοινωνιών; Ή, με διαφορετική διατύπωση: αν είναι ιδεολογικά και εμπορικά βολικές οι προφητείες για την γριπική συντέλεια του κόσμου, ποιά είναι η πραγματική διάσταση μιας τέτοιας πιθανότητας στην καρδιά των καπιταλιστικών σχέσεων; Θα υπάρχει εργασία, κυβερνήσεις, κοινωνική ταξική σταθερότητα υπ’ αυτές τις συνθήκες; Και κάτω από ποιούς όρους;

Η πρώτη υπόδειξη απαντήσεων έρχεται από μια απροσδόκηση, αν κανείς αντιμετωπίζει την σημερινή πραγματικότητα επιφανειακά, πλευρά.  Τις στρατιωτικές αναλύσεις που έγιναν της μόδας στη δεκαετία του 1990, και με μεγαλύτερη ένταση απ’ το τέλος της και μετά. Αντιγράφουμε ενδεικτικά μια τέτοια ελληνικής προέλευσης (εννοείται: αντιγραφή και προσαρμογή των διεθνών τάσεων), του “ινστιτούτου αμυντικών αναλύσεων”, στο οποίο προεδρεύει ένας αντιστράτηγος εν αποστρατεία, με χρονολογία 2004:

Είναι πλέον αδιαμφισβήτη η παγκοσμιότητα πολλών προβλημάτων: υπερπληθυσμός στο Νότο του πλανήτη, που, σε μια επανάληψη της Μαλθουσιανής θεωρίας, προκαλεί ανησυχία για την παγκόσμια επάρκεια σε τροφή [“ασφάλεια τροφίμων”], ενώ σε συνδυασμό με τη φτώχια και την υπανάπτυξη προκαλεί αβεβαιότητα ως προς την ικανότητα κάλυψης στοιχειωδών αναγκών για μεγάλο τμήμα του πληθυσμού του πλανήτη, εξάπλωση του AIDS (σύμφωνα με τον ΠΟΥ οι φορείς της ασθένειας έχουν ξεπεράσει τα 40 εκατομμύρια, εκ των οποίων το 90% στις αναπτυσσόμενες χώρες), και άλλων μολυσματικών ασθενειών (SARS, ιός Έμπολα, κλπ), μόλυνση του περιβάλλοντος (καταστροφή στρώματος όζοντος, φαινόμενο θερμοκηπίου, καταστροφή τροπικών δασών, μόλυνση πολλών ειδών χλωρίδας και πανίδας, κλπ), τρομοκρατία, ναρκωτικά, οργανωμένο έγκλημα, προβλήματα οικονομικών και πολιτικών προσφύγων και λαθρομεταναστών, κ.α.
Όλα αυτά τα προβλήματα ξεφεύγουν από τον παραδοσιακό ορισμό απειλών ασφάλειας και μπορούν να χαρακτηριστούν ως Φαινόμενα Γκρίζας Περιοχής (Gray Area Phenomena)... Έτσι η “ανθρώπινη ασφάλεια” και η ασφάλεια του κράτους είναι έννοιες και δράσεις αλληλο-υποστηριζόμενες, προκειμένου να επιτευχθεί ο ευρύτερος στόχος της εθνικής ασφάλειας που στον 21ο αιώνα αφορά τόσο στην προάσπιση της εδαφικής ακεραιότητας του κρατους, όσο και στην προστασία της οικονομικής και κοινωνικής ευημερίας των πολιτών του.

Είναι εντυπωσιακά μεγαλόκαρδη η διαθεσιμότητα των καραβανάδων του αναπτυγμένου καπιταλιστικού κόσμου να υιοθετήσουν σαν δικό τους πρόβλημα - υπό την αλτρουϊστική έννοια της εθνικής ασφάλειας - κάθε επιμέρους κρίση της καπιταλιστικής ανάπτυξης... συμπεριλαμβανόμενων και των κρίσεων δημόσιας υγείας.

Θα μπορούσε κανείς να παρηγορηθεί εκτιμώντας πως σε τέτοιου είδους παρελάσεις κινδύνων για τις σύγχρονες κοινωνίες, που ξεκινούν από την μετανάστευση της εργασίας και φτάνουν ως την τήξη των πάγων στους πόλους, δεν αντανακλάται τίποτα περισσότερο από τον μιλιταριστικό βολονταρισμό μιας κάστας αξιωματούχων των κρατικών γραφειοκρατιών που θέλουν, απλά, να δικαιολογήσουν τους μισθούς τους. Συμβαίνει, όντως, και αυτό. Αλλά καθόλου μόνον αυτό. Και, τελικά, όχι κυρίως αυτό.
...

Ένα μήνα αργότερα, στο Sarajevo.pdf νο 148a γράφαμε μεταξύ άλλων για το επόμενο “κύμα θανάτου”, αυτό που συσχετίστηκε με τον H1N1: [7Απρίλης 2020.]

...Ποιά ήταν, λοιπόν, τα μέτρα που πήραν τα κράτη απέναντι σε έναν τέτοιον υγιεινιστικό Αρμαγεδώνα όπως προβαλλόταν να είναι ο Η1Ν1;
Στις 7 Μάη του 2009 ο Π.Ο.Υ. ανακοίνωσε ότι οι φυσικοί περιορισμοί δεν είναι εφικτοί, και ότι τα κράτη θα έπρεπε να εστιάσουν στην ελάφρυνση των συνέπειων του ιού. Ακόμα και στις 27 Νοέμβρη ο Π.Ο.Υ. συμβούλευε ότι τα αεροπορικά ταξίδια είναι ασφαλή, με κάποιες προφυλάξεις. Μονομερώς, ορισμένα κράτη, αποφάσισαν ότι ταξιδιώτες που έρχονται από περιοχές με έξαρση της γρίπης Η1Ν1 έως και 2 βδομάδες πριν την άφιξή τους, θα μπαίνουν σε καραντίνα. Το Πεκίνο ανακοίνωσε ότι θα κάνει κάτι τέτοιο στις 26 Απρίλη του 2009. Όταν το Μάη το κινεζικό καθεστώς κράτησε 21 μαθητές και 3 καθηγητές απ’ τις ηπα στα δωμάτιά τους στο ξενοδοχείο που έμεναν, το αμερικανικό υπ.εξ. εξέδωσε διαμαρτυρία· και κάλεσε τους υπηκόους τους να μην ταξιδεύουν στην κίνα. Στο Χονγκ Κονγκ μπήκε σε καραντίνα ένα ξενοδοχείο με 240 άτομα· και το κράτος της αυστραλίας κράτησε ένα κρουαζιερόπλοιο με 2.000 άτομα μακριά απ’ τα λιμάνια του επειδή εμφανίστηκε σ’ αυτό ένα κρούσμα. Η ιαπωνία επίσης έβαλε σε καραντίνα 47 αεροπορικούς ταξιδιώτες στα μέσα Μάη του 2009. Η σποραδικότητα, όμως, αυτών των κινήσεων - και το γεγονός ότι ακόμα αναφέρονται... - δείχνει ότι ήταν εξαιρέσεις.
Πρακτικά αυτό που έκαναν οι αεροπορικές εταιρείες ήταν να βελτιώσουν τα συστήματα αερισμού των σκαφών, και να τα απολυμαίνουν στα μεγάλα διαλείματα μεταξύ των πτήσεων. Οι μάσκες δεν ήταν στην ημερήσια διάταξη, ούτε για τους επιβάτες ούτε για το πλήρωμα (κανείς “οργανισμός φροντίδας” δεν έθεσε τέτοιο ζήτημα!) αν και μερικές ασιατικές αεροπορικές εταιρείες τις καθιέρωσαν για τις αεροσυνοδούς. Σε μερικά αεροδρόμια εφαρμόστηκε η (ψηφιακή) θερμομέτρηση όσων περνούσαν απ’ τις αφίξεις, αλλά αυτό γρήγορα θεωρήθηκε άχρηστος κόπος.
Αρκετά νηπιαγωγεία έκλεισαν στις ηπα, αλλά η γενική συμβουλή του αμερικανικού CDS ήταν ενάντια στο κλείσιμο. Σύστηνε, απλά, όσους αρρωσταίνουν ή νοιώθουν πως θα αρρωστήσουν, μαθητές ή δασκάλους, να κάθονται στο σπίτι για μια βδομάδα. Οργανώθηκαν επίσης μαθήματα “ατομικής υγιεινής” στα σχολεία. Το ίδιο ίσχυσε και για τις δουλειές: οι εργοδότες θα έπρεπε να δίνουν “εύκολα” άδειες σε όσους / όσες απ’ τους εργάτες τους εμφανίζουν συμπτώματα γρίπης.

Γιατί υπήρξε μόνον αυτή η αντίδραση που με τα σημερινά δεδομένα θα θεωρούνταν είτε απλά λογική είτε (για τους φανατικούς του υγιεινισμού) “απάνθρωπη”; Παρά τις “προβλέψεις των ειδικών” για υγιεινιστικό Αρμαγεδώνα, και παρά το ότι αυτές οι προβλέψεις έβρισκαν τον δρόμο ως τα μήντια, το 2009 και το 2010 υπήρχε ένα άλλο ζήτημα, πολύ σοβαρότερο· και με πολύ πιο χειροπιαστές συνέπειες: απ’ την κατάρρευση της Lehman Brothers, τον Σεπτέμβρη του 2008 και μετά, ειδικά το 2009 και το 2010, η όξυνση της χρηματοπιστωτικής φάσης της σε εξέλιξη παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης / αναδιάρθρωσης, δεν άφηνε πολλά περιθώρια. Εξάλλου, το είπαμε ήδη, έλειπαν πολλά ακόμα για να μετατραπεί ο υγιεινιστικός τρόμος σε χειροπιαστή πειθαρχία και μαζική αλλαγή συμπεριφορών.

η αλυσίδα και οι κρίκοι της

Η κυοφορία του covid-19, δηλαδή η κυοφορία της επωφελούς για την βιομηχανία της φροντίδας υγείας (και όχι μόνο) διαχείρισης μιας πανδημίας, στα πρώτα βήματα της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, θα ήταν αποκαλύπτική από μόνη της. Πόσα σχετικά με τον covid - 19 ήταν / είναι τα ίδια με όσα “έπαιξαν” πριν 10 ή 15 χρόνια, και πού υπήρξαν οι σοβαρές αλλαγές; Είναι αδύνατο να κάνουμε εδώ μια πλήρη αναδρομή για να δώσουμε το σύνολο της απάντησης. Περιοριζόμαστε στο κάπως πιο συγκεκριμένο ζήτημα των health big data. Πρέπει να απαντήσουμε: η ανάπτυξη των big data γενικά και ειδικά η (επιχειρηματική) ζήτηση για big data υγείας διαμόρφωσαν με στρατηγικό τρόπο της διαχείριση του covid - 19;

Ένα απ’ τα πιο βασικά σημεία αυτής της διαχείρισης, σχεδόν ο ακρογωνιαίος λίθος πάνω στον οποίο στήθηκαν όλα τα υπόλοιπα (μέτρα, λόγοι για-, κλπ) ήταν η ανάκληση της ιδεολογικής, συμπεριφορικής και υγιεινομικής διάταξης που είχε πρωτοεμφανιστεί με το aids/HIV. Φυσικά κανένας δεν μαρτύρησε αυτό το μυστικό, για προφανείς λόγους. Ποιά ήταν αυτή η διάταξη; Ο ασυμπτωματικός που μεταδίδει τον ιό, ο ασυμπτωματικός που μολύνει - από έλλειψη υπευθυνότητας, φροντίδας, γνώσης (εντός ή εκτός εισαγωγικών...)
Υπήρξε μια “καινοτόμα” και πολύ χρήσιμη ιδέα / διάταξη. Τότε. Στην εποχή του aids φόβου. Τα επόμενα χρόνια δεν ξαναχρησιμοποιήθηκε. Λογικό: στους προεξοφλούμενους (εικαζόμενους...) Αρμαγεδώνες του 2004 - 2005 (Η5Ν1) και του 2009 - 2010 (Η1Ν1) πρωταγωνιστές ήταν ιοί γρίπης. Για τους οποίους είναι γνωστό ότι μεταδίδονται είτε στην φάση που κάποιος είναι άρρωστος είτε αμέσως μετά, κατά την ανάρρωσή του. Παρότι εκείνες οι γρίπες είχαν πουληθεί σαν, περίπου, το τέλος του είδους μας, υπήρχε αυτός ο κρίσιμος περιορισμός: ήταν εύκολο στον καθένα εμπειρικά να μην κάνει στενή παρέα με κάποιον γριπιασμένο· όπως, άλλωστε, είναι η συνηθισμένη κοινωνική πρακτική.

Για να ενοχοποιηθεί το σύνολο των πληθυσμών, και για να νομιμοποιηθούν οι αδιαφοροποίητες, γενικές απαγορεύσεις, αυτό το “αναγνωρίσιμος ο ασθενής απ’ τα συμπτώματα” (της γρίπης) δεν έκανε καθόλου... Δεν ταίριαζε, δεν βοηθούσε. Ο κορονοϊός όμως εξυπηρετούσε: μπορούσε πάνω του να ανακληθεί απ’ την εφεδρεία η ιδέα του ασυμπτωματικού “φορέα” μολυσματικού εναντίον των πάντων! Βόλευε ο covid-19: πάνω του μπορούσε (και για τις καπιταλιστικές ανάγκες έπρεπε!) να φτιαχτεί και να επιβληθεί η ιδέα της τυφλής μολυσματικότητας του συνόλου των κοινωνικών σχέσεων!
Υπήρχε ωστόσο ένα ακόμα πρόβλημα. Μια ατέλεια του covid-19. Αν και μεταδιδόταν εύκολα δεν σκότωνε παρά κατ’ εξαίρεση: ηλικιωμένους με ήδη υπαρκτά σοβαρά προβλήματα υγείας· ή και, σπάνια, νεώτερους επίσης με σοβαρά προβλήματα υγείας. Πώς θα μπορούσε να αξιοποιηθεί η ιδέα του ασυμπτωματικού φονιά κατά λάθος όταν ο φόνος σπανίζει; Τα ιδεολογικά επιτελεία δεν άργησαν να φτιάξουν την πατέντα: κολλώντας ο ένας απ’ τον άλλο, χωρίς να εμφανίζονται συμπτώματα / σημαδούρες και χωρίς να αρρωσταίνει κανείς, δεν μπορεί, κάποιος κρίκος θα είναι τυχαία ήδη βεβαρυμένος στην υγεία του! Κάποιος παππούς, κάποια γιαγιά... Εν τέλει ο ασυμπτωματικός “φορέας” πάλι σκοτώνει· απλά όχι εξ επαφής... 

Η κατασκευή της ιδέας μιας “αλυσίδας μετάδοσης” μιας ίωσης που μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να προκαλέσει επιπλοκές και τελικά θάνατο, αν ειδωθεί μόνη της, είναι εκτρωματική. Όχι επειδή δεν ισχύει. Αλλά επειδή ποτέ στο παρελθόν δεν είχε διανοηθεί κανείς (ούτε υπήκοος ούτε άρχοντας) ότι για να προστατευτεί ένας πληθυσμός από μια ήπια μεταδοτική μόλυνση πρέπει να κλειδαμπαρωθεί συνολικά! Ωστόσο, το 2020, είχε φτάσει η στιγμή που εκείνο που ως τώρα ήταν αδιανόητο, όχι μόνο έγινε νοητό αλλά επιπλέον τεχνικά εφικτό και πολιτικά χρήσιμο.

Τι σημαίνει τυφλή και αόρατη αλυσίδα μετάδοσης μιας μόλυνσης; Πρόκειται, απλά, για ένα αδιαμφισβήτητο “φυσικό γεγονός”; Ή είναι μια πολύ συγκεκριμένη - και εν τέλει δόλια - σύγχρονη κατασκευή; Αν κάποιος απαντήσει το πρώτο, τότε διαμορφώνει και την ανάλογη ιδέα περί “υγείας”. Το λογικό συμπέρασμα είναι πως “υγιής” με την έννοια του αποκλεισμού οποιασδήποτε μολυσματικής μετάδοσης είναι μόνον εκείνος που ζει απελπιστικά μόνος του, χωρίς καμμία άμεση ή έμμεση επαφή όχι μόνο με άλλα άτομα του είδους του αλλά και με οποιοδήποτε ζωϊκό είδος! Αυτό το αδιέξοδο, το αδιέξοδο του απόλυτου ερημίτη, θα ήταν λογικά “φυσικότατο”... Και τότε θα έπρεπε να αναρωτηθεί ο καθένας το γιατί η “φύση” έκανε αυτό το τρομακτικό λάθος, της συνύπαρξης των ειδών, αλλά επίσης της άμεσης συνάφειας μεταξύ των μελών του ίδιου είδους!
Η “φυσική” διάσταση της τυφλής και αόρατης μεταδοτικότητας μιας μόλυνσης (ενός μικροοργανισμού που την προκαλεί) είναι, τελικά, αδύνατο να ληφθεί στα σοβαρά υπόψη σαν παράγοντας της υγείας, ατομικής ή/και συλλογικής. Γι’ αυτό και δεν είχε μπει (είτε από κοινωνική είτε από ιατρική άποψη) πάνω στον πάγκο ως πολύ πρόσφατα. Εκείνο που έκανε εφικτό  το να λανσαριστεί τώρα δεν ήταν καθόλου η “φυσικότητά” της. Αλλά μια ισχυρή ιδεολογική (και βιο-πολιτική) επένδυσή της: η ιδέα του ατόμου - ως - κρίκου - μιας - αλυσίδας - που - πρέπει - να - επιτηρείται - ώστε - να - μπορεί - να - “σπάσει”.

Πώς θα ήταν δυνατόν η ασυμπτωματική μολυσματικότητα δι’ επαφής (: αυτή η κατάκτηση της εννόησης του aids/HIV στα ‘80s - ‘90s) να εξελιχθεί σε ασυμπτωματική μολυσματικότητα από απόσταση, σε “τηλέ-” (: για χάρη της αναπαράστασης της απειλής του covid-19 στα ‘20s); Και τι ιδέα θα είχε ο καθένας / η καθεμιά σαν “ενδιάμεσος”, σαν κρίκος αυτών των “αλυσίδων μετάδοσης”; Αν δεν σας έχει έρθει ήδη στη σκέψη ποιό είναι το ίδιο κατακτημένο πρότυπο πάνω στο οποίο αποδείχθηκε πανεύκολο να γίνει αυτή η μετατόπιση απ’ το “δι επαφής” στο “από απόσταση”, ιδού: το διαδίκτυο, ειδικά μέσα απ’ την αφηρημένη μορφοποίηση των social media! Εκεί είναι που εκατοντάδες εκατομμύρια χρήστες εκπαιδεύτηκαν στο να αντιλαμβάνονται εαυτούς είτε σαν “κόμβους εκπομπής” είτε σαν αλυσωτούς διαβιβαστές! Η παράσταση της μολυσματικής φονικότητας του covid - 19, η ιδέα των πολλαπλών τυφλών και αόρατων αλυσίδων μετάδοσης του ιού που διατρέχουν από όλες και προς όλες τις κατευθύνσεις τις κοινωνικές σχέσεις μέχρι να βρουν “στόχο” (να σκοτώσουν κάποιο άτομο με σοβαρά προβλήματα υγείας), δεν ήταν / είναι τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο απ’ την υγιεινιστική εκτροπή / μεταγλώττιση της μαζικής “ιδέας” / εμπειρίας του internet of social relations !!!  Anti-social relations βέβαια..

Αυτή (υποστηρίζουμε ότι) ήταν η τεχνολογική / κοινωνική “κατάκτηση” στις αρχές της 3ης δεκαετίας του 21ου αιώνα που έκανε “πειστική” την μετατροπή των άμεσων (των μη μεσολαβημένων απ’ τις ψηφιακές μηχανές) κοινωνικών σχέσεων σε μολυσματικές, σε παράγοντες / διαύλους αρρώστιας (φανταστικής μεν, αλλά αυτό είχε πια μικρή σημασία). Αυτή ήταν η τεχνολογική / κοινωνική “κατάκτηση” που μια δεκαετία πριν δεν υπήρχε σε τέτοια ωρίμανση· αλλά τώρα πια αποτελούσε την συμπαγή ιδεολογική / συμβολική / φαντασιακή βάση [8Με την έννοια της Φαντασιακής θέσμισης της κοινωνίας, του Κ. Καστοριάδη. ] για να κτιστεί πάνω της το θέαμα της γενικευμένης, αόρατης και τυφλής μολυσματικότητας. Παρατηρούσαμε: [9Sarajevo.pdf 148a, Απρίλης 2020.]

...
Δείτε μερικές χαρακτηριστικές διαφορές του 2009 με το 2019:
- Το 2009 οι χρήστες internet ήταν (σε παρένθεση με bold το αντίστοιχο μέγεθος 10 χρόνια μετά, το 2019) σε εκατομμύρια:
Ασία..............................................764,4               (2.300,47)
Ευρώπη .........................................425,8             (   727,56)
Βόρεια Αμερική ...............................259,6         (   327,57)
Νότια Αμερική / Καραϊβική................ 186,9    (   453,70)
Αφρική ........................................... 86,2             (   522,81)
Μέση Ανατολή.................................. 58,3          (   175,50)
Αυστραλία.......................................  21,1            (     28,64)

Συνολικά, οι χρήστες του internet ήταν 1,1 δισ. το 2005, 1,77 δισ. το 2009, 4,13 δισ. το 2019.

- To 2009 το facebook ήταν μόλις ενός χρόνου, και είχε 250 εκατομύρια πελάτες. Το 2019 είχε σχεδόν 3 δισεκατομμύρια. Το 2009 το twitter, το instagram, ή το whatsapp ήταν ανύπαρκτα. Το youtube υπήρχε, με γύρω στις 400.000 χρήστες. Το 2019 είχε σχεδόν 2 δισεκατομμύρια.

- Το πρώτο (και εντυπωσιακό) iPhone εμφανίστηκε εμπορικά τον Μάη του 2007. To 2009 είχαν πουληθεί (και ήταν σε χρήση, με βάση τις τότε εφαρμογές) περίπου 480 μύρια συσκευές smart phones. Το 2019 το μέγεθος ήταν 3,2 δισεκατομμύρια.
...

Δεν (θα) έφτανε όμως μόνον αυτό. Από κάθε άποψη τα μαθήματα και οι κατακτήσεις της 3ης καπιταλιστικής βιομηχανικής επανάστασης όπως αναδιαρθρώνονται στην 4η έχουν καθολικότητα. Αφού ο καθένας είναι δίαυλος μεταφοράς (μολυσματικών καταστάσεων), κι αφού οι μολυσματικές καταστάσεις είναι βασικά “πληροφορίες”, οφείλει επίσης να είναι ελέγξιμος σαν φορέας / δημιουργός data (γι’ αυτήν την μεταφορά και για κάθε άλλη...)... Οφείλει να είναι διαρκής, αστείρευτη πηγή δεδομένων για την κατάσταση της υγείας του / της... Είναι, ακριβώς, η στιγμή που τα health big data εμφανίζονται όχι σαν απαιτήσεις των βιομηχάνων αλλά σαν κοινωνική αναγκαιότητα - υπέρ της υγείας, πάντα!

Ας ανακεφαλαιώσουμε προς στιγμήν. Μόνο πληθυσμοί που είχαν ήδη εσωτερικεύσει το δόγμα μόνο οι εξετάσεις είναι που πιστοποιούν την υγεία και, ταυτόχρονα, έχουν ξεχάσει πόσο μεταδοτικές είναι πάμπολλες συνηθισμένες ασθένειες θα μπορούσαν αδιαμαρτύρητα να δεχτούν αυτήν την μαζική, γενική “ενοχοποίηση”.... Μόνο πληθυσμοί που είχαν ήδη μυθοποιήσει την έννοια της πρόληψης θα μπορούσαν να δεχτούν ότι εκατομμύρια υγιείς αποκλείονται κατ’ οίκον για προληπτικούς λόγους.... Μόνον πληθυσμοί που έχουν ήδη μυθοποιήσει την “μετάδοση πληροφοριών” (και δηλητηριωδών ψεμμάτων ανάμεσά τους) εννοώντας την σαν προτιμητέα κοινωνική σχέση θα μπορούσαν να αποδεχτούν το ενδεχόμενο ότι είναι (από άγνοια...) “ταχυδρόμοι” του θανάτου... Μόνο οι κοινωνικές σχέσεις που εδράζονται μαζικά σε τηλε- καταστάσεις μπορούν να αναδιπλωθούν ενοχικά “στα σπίτια τους”... Μόνον τέτοιοι πληθυσμοί μπορούν να αποδεχθούν την διαρκή αυτο-επιτήρηση (... για λόγους δημόσιας υγείας...) ονομάζοντάς την κοινωνική ευθύνη...
Αν δεν είχε προχωρήσει τόσο η τεχνική όσο και η ιδεολογική πλευρά της ψηφιακής μεσολάβησης στην καθημερινή ζωή, η απειλή του covid-19 θα είχε απομείνει απλά, πολύ απλά, στο επίπεδο θορύβου εκείνης του Η1Ν1...

Τα data λοιπόν. Τα data! Αυτό ήταν το ζητούμενο που έγινε τεχνικά εφικτό να αποκτήσουν, να σφετεριστούν, οι “αρμόδιοι”. Αν από στενά πολιτική άποψη τα υγιεινιστικά πραξικοπήματα είχαν πολλαπλά οφέλη (που θα φανούν στο μέλλον), από “ιατρική” άποψη τα data, τα big data της υγείας, η συγκέντρωση, η επεξεργασία και η αποθήκευσή τους, η αλληλεπίδραση μεταξύ υπηκόων και”φορέων” γνώσης / εξουσίας μέσω ψηφιακών μηχανών, αυτή είναι η χρησιμότητα του covid-19. Όχι βέβαια του ίδιου σαν φυσικού οργανισμού· αλλά της μεταχείρισης που του επιφυλάχτηκε!.. 

health big data: η “παραγωγικότητα” και η “οικονομία” της γενικής ψηφιακής μεσολάβησης και καταγραφής

Υποστηρίζουμε ότι ο επιχειρηματικός αγώνας για την δυναμική αύξηση και εκμετάλλευση των health data προϋπήρχε της εμφάνισης του covid-19. Και ότι ήταν μια απ’ τις μετρημένες στα δάκτυλα του ενός χεριού στρατηγικές αιτίες για να γίνει η διαχείριση της πανδημίας έτσι όπως έγινε.
Σε ένα σχετικό άρθρο στις αρχές Δεκέμβρη του 2018, με τίτλο Τα Big Data πρόκειται να έχουν εκρηκτική ανάπτυξη, δημιουργώντας προκλήσεις στους οργανισμούς φροντίδας υγείας, και υπότιτλο Τα Big Data στην βιομηχανία φροντίδα της υγείας αναμένεται να συνεχίσουν να αυξάνουν γρήγορα ως το 2025, αλλά οι σχετικοί οργανισμοί αντιμετωπίζουν ακόμα σημαντικές προκλήσεις στην διαχείριση των data [10Big Data to see explosive growth, challenging healthcare organizations.] μπορούσε κανείς να διαβάσει μεταξύ άλλων:

Ο όγκος των big data αναμένεται να μεγαλώσει γρηγορότερα στην φροντίδα υγείας απ’ ότι σε οποιονδήποτε άλλο τομέα την επόμενη επταετία, δημιουργώντας προκλήσεις στους οργανισμούς φροντίδας υγείας στη διαχείριση περιουσιακών στοιχείων εξαιρετικά μεγάλων συγκεντρώσεων δεδομένων, σύμφωνα με μια έκθεση του International Data Corporation που χρηματοδοτήθηκε απ’ την Seagate Technology.
Οι ερευνητές βρήκαν ότι τα δεδομένα φροντίδας υγείας αναμένεται να αυξηθούν γρηγορότερα απ’ ότι στη βιομηχανία, στις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες ή στα media. Τα δεδομένα υγείας αναμένεται να έχουν έναν μικτό ρυθμό ετήσιας αύξησης (CAGR) 36% ως το 2025.
Συγκριτικά, τα data στον βιομηχανικό τομέα αναμένεται να έχουν έναν CAGR 30%, οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες 26% και τα δεδομένα απ’ τα μήντια και την βιομηχανία της διασκέδασης θα αυξηθούν κατά 25%.
Αυτή η γρήγορη αύξηση στον όγκο των δεδομένων οφείλεται στις προόδους στα εργαλεία ανάλυσης των big data και στην ιατρική απεικόνιση, καθώς και στην αυξανόμενη διαθεσιμότητα data υγείας σε πραγματικό χρόνο, ώστε να εξυπηρετηθούν οι κλινικές αποφάσεις.
“Οι πάροχοι επωφελούνται απ’ την μεγαλύτερη ευφυία που ενσωματώνεται στον διαγνωστικό εξοπλισμό και στις συσκευές ασθενών που μπορούν να συλλέγουν δεδομένα απ’ αυτούς, να τα φορτώνουν στο cloud ή σε κεντρικά dataceneter για ανάλυση ή διάγνωση, και έπειτα να προκύπτουν οδηγίες ή εκτιμήσεις βασισμένες στις ιδιαίτερες ανάγκες του ασθενούς” λέει η αναφορά.
Η αύξηση στη χρήση chatbots και εικονικών οικιακών υπηρετών θα αυξήσει επίσης τον όγκο των δεδομένων φροντίδας υγείας.
“Μελλοντικά, οι οικιακοί ρομποτικοί βοηθοί υγείας θα επιτηρούν τους ηλικιωμένους ασθενείς και θα παρέχουν προειδοποιήσεις αν τα άτομα χρειάζονται βοήθεια, θα φροντίζουν να λαμβάνεται η θεραπεία, και θα εκτελούν απλά καθήκοντα” προβλέπει η IDC.
...
Καθώς ο όγκος των δεδομένων φροντίδας υγείας συνεχίζει να μεγαλώνει, το να βρεθούν λύσεις στα σχετικά ζητήματα θα γίνεται όλο και πιο κρίσιμο. Η έκθεση προτείνει στους οργανισμούς να κάνουν επενδύσεις στην τεχνητή νοημοσύνη υγείας, στην τεχνολογία blockchain και στους αλγόριθμους ανάλυσης κατά προτεραιτότητα, και να αναζητήσουν εξωτερική επαγγελματική βοήθεια για να κλείσουν το κενό που υπάρχει στην ψηφιακή μετάβαση...

Τέτοια άρθρα στα τέλη του 2018 ίσως να έμοιαζαν φουτουριστικά. Στα μέσα του 2020 είναι πολύ λιγότερο τέτοια. Ήταν αρκετή σαν βήμα η βίαιη, δικτατορική απαγόρευση σχεδόν κάθε άμεσης κοινωνικής σχέσης (στο όνομα μιας δημόσις υγείας εννοημένης όσο πιο στενά θα ήταν δυνατόν), για να αναδυθεί η ψηφιοποιημένη, ατομική καταγραφή της κατάστασης της υγείας (και των κινήσεων και του συνόλου των σχέσεων) καθενός χωριστά σαν μια “νέα ελευθερία με ασφάλεια υγείας”. Το tracking, η ιχνηλάτηση επαφών, έγινε θεραπευτική μέθοδος... Αν ο όρος flexisecurity εφευρέθηκε για να συμβολίζει την “ευελιξία στην αγορά εργασίας με κάποια μίνιμουμ ασφάλεια επιβίωσης” ίσως κάποια καινούργια λέξη του είδους healthflexisecurity θα εφευρεθεί όπου νάναι.

Πρακτικά οι γενικευμένοι αποκλεισμοί έγιναν εφικτοί ΜΟΝΟ επειδή υπήρχαν διαθέσιμες στο μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας (και οπωσδήποτε στις σχετικά νεώτερες ηλικίες) οι τεχνολογίες και τα ήθη των ψηφιακών επικοινωνιών· δηλαδή ένα ήδη υπαρκτό επίπεδο διαρκούς δημιουργίας data. Και, ταυτόχρονα, χάρη στην ξαφνική (μεθοδευμένη λέμε) αύξηση της ζήτησης τέτοιου είδους “υπηρεσιών” απ’ τα δισεκατομύρια των κατ’ οίκον αιχμάλωτων (το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού; ένα εκτρωματικό μέγεθος!) άρα και στην εκθετική αύξηση της δημιουργίας data, οι εφαρμογές και οι παρεχόμενες ψηφιακές “υπηρεσίες” εκτοξεύτηκαν, σε ελάχιστο ιστορικό χρόνο.
Ο Pranav Pai, μηχανικός και ιδρυτής / ιδιοκτήτης της venture startup 3one4 capital, με έδρα την Bangalore στην ινδία, εντόπισε πρόσφατα με λίγα λόγια την διάκριση ανάμεσα σε χαμηλή και υψηλή ένταση τεχνολογικού κεφαλαίου στην υπόθεση “διαχείριση πανδημίας covid-19”:

... Τα επακόλουθα του covid-19 τον κάνουν μια ενδιαφέρουσα case study για τις τεχνολογικές διαφοροποιήσεις. Στην μια άκρη η κοινωνική αποστασιοποίηση, η αυτο-απομόνωση, το πλύσιμο των χεριών και οι μάσκες είναι τακτικές άμεσης εφαρμογής και χαμηλής τεχνολογίας για να εμποδιστεί η διασπορά του ιού. Απ’ την άλλη μεριά τα γρήγορα διαγνωστικά τεστ, η κινητή τηλε-επιτήρηση της υγείας σε μεγάλη κλίμακα, οι χημικές προσομοιώσεις μέσω υπολογιστών για την ανάπτυξη των φαρμάκων και η απευθείας πληρωμή επιδομάτων στους πολίτες σε εθνική κλίμακα είναι σύνθετες χρήσεις της τεχνολογίας που ενίσχυσαν την ανταπόκριση διαφορετικών κρατών στην επιδημία... Οι νέες τεχνολογίες απέδειξαν την αποτελεσματικότητά τους στην διαχείριση του ξεσπάσματος του covid, και αυτό που μπορεί να περιμένει κανείς είναι ακόμα μεγαλύτερες λειτουργικές προόδους στην τροχιά της ψηφιοποίησης σ’ όλον τον κόσμο... Δεν είχε υπάρξει ως τώρα ισχυρότερο κίνητρο για την μετάβαση των επιχειρηματικών λειτουργιών σε συστήματα βασισμένα στο cloud...
... H τηλε-ιατρική θα λύσει πολλά προβλήματα. Συνήθως οι γιατροί έχουν να κάνουν πολλές δουλειές ρουτίνας, απ’ την εισαγωγή των δεδομένων για κάθε περίπτωση χωριστά, την διαχείριση του ασθενούς, την επιλογή του κατάλληλου φαρμάκου, την επιβεβαίωση ότι ο κατάλληλος εξοπλισμός βρίσκεται κάθε στιγμή εκεί που πρέπει, και άλλα τέτοια - πέρα απ’ τα αυστηρά ιατρικά τους καθήκοντα... Αυτές οι διαδικασίες πρέπει να αυτοματοποιηθούν, κι αυτό έγινε έντονα σαφές στη πανδημία, αφού σχεδόν κάθε νοσοκομείο μετατράπηκε σε ένα σύνθετο “σύστημα διαχείρισης ασθενών”.

Σίγουρα η ώθηση στην διαρκή υπεξαίρεση των προσωπικών δεδομένων, οπωσδήποτε εκείνων της υγείας, δεν έπεσε απ’ τον ουρανό. Ωρίμαζε πριν τους πρώτους μήνες του 2020. Για παράδειγμα στις 20 Ιούλη του 2017, σε άρθρο στην ηλεκτρονική έκδοση του γερμανικού der spiegel, κάτω απ’ τον εντυπωσιακό τίτλο dr. Smartphone: the medical profession’s digital revolution is here μπορούσε κάποιος να διαβάσει:

... Επί χιλιάδες χρόνια, οι ασθενείς εξαρτιώνταν για βοήθεια από άλλους, από έναν θεραπευτή ή έναν γιατρό. Αλλά τώρα οι κινητές συσκευές έχουν αρχίσει να αλλάζουν αυτήν την πανάρχαιη κατάσταση. Ενισχυμένο απ’ την δύναμη της τεχνητής νοημοσύνης, το κινητό τηλέφωνο υπόσχεται να γίνει μια θεμελιώδης πρόκληση στην ιατρική φροντίδα. Πολλές ιατρικές εξετάσεις που ήταν εφικτές μόνο στο ιατρείο, τώρα μπορούν να γίνουν οποιαδήποτε στιγμή από οποιονδήποτε - ακόμα κι ενώ κάθεται στην πολυθρόνα στο σπίτι του.
Με την χρήση μικρών και όχι ακριβών εξαρτημάτων, τα smartphones μπορούν να μετρήσουν την ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκέφαλου, την ενδο-οφθαλμική πίεση και την πίεση του αίματος. Μπορούν να κάνουν ένα ηλεκτροκαρδιογράφημα, να αναγνωρίσουν την αρτηριακή αρρυθμία, να ελέγξουν τη λειτουργία των πνευμόνων, να καταγράψουν το καρδιακό φύσημα, να πάρουν φωτογραφία απ’ το εσωτερικό του αυτιού, να σκανάρουν την αορτή, ακόμα και να κάνουν ανάλυση dna.
Σύντομα θα κάνει μικρή διαφορά από τεχνική άποψη ανάμεσα στο ιατρείο ενός γενικού παθολόγου και ένα πλήρως εξοπλισμένο smartphone. Το αντίθετο: υπάρχουν ήδη παραδείγματα όπου οι ασθενείς εξυπηρετούνται καλύτερα από ένα κινητό τηλέφωνο.
...
Το πρώτο κύμα ψηφιακών φαρμογών υγείας έγινε με μπρασελέ ιχνηλάτησης και παρόμοια αξεσουάρ που έγιναν διάσημα σαν βηματομετρητές. Αλλά το δεύτερο κύμα αναπτύσσεται σαν σημαντικός παίκτης στην ιατρική τεχνολογία. Οι επενδυτές έχουν αρχίσει να αναφέρονται σ’ αυτήν την εξέλιξη σαν “σοβαρή υγεία” και υπάρχουν λεφτά που θα βγουν απ’ αυτήν. Πολλά λεφτά. Αλλά υπάρχουν άλλα ζητήματα που κρίνονται, όπως η εμπιστοσύνη και η δυνατότητα ξεπεράσματος του παραδοσιακού συστήματος φροντίδας υγείας...

Σχεδόν ένα χρόνο μετά, στις 30 Μάη του 2018, με το αγγλικό σύστημα υγείας (NHS) να προσανατολίζεται σε πειραματικές χρήσεις φορετών (wearables) από ηλικιωμένους ασθενείς έτσι ώστε να προωθηθεί αποτελεσματικότερα η κατ’ οίκον νοσηλεία, κάτω απ’ τον τίτλο Can wearable tech keep the NHS on track? ο συγγραφέας ενός εμπορικού τεχνολογικού site έγραφε:

Η αντιπαράθεση για τα κενά χρηματοδότησης του NHS σπάνια βρίσκεται εκτός επικαιρότητας. Πιο πρόσφατα εκθέσεις αναφέρουν ότι οι φορολογούμενοι θα πρέπει να πληρώνουν περίπου 2.000 λίρες παραπάνω κάθε χρόνο για να καλυφθεί το κενό. Πράγματι, μια μελέτη έδειξε ότι το κενό χρηματοδότησης του NHS θα φτάσει τα 30 δισεκατομύρια λίρες το 2020 - 2021. Κάποιοι αποδίδουν αυτό το μέγεθος στη γήρανση του πληθυσμού ... και σε άλλες περιπτώσεις στους όχι υγιεινούς τρόπους ζωής που υπερφορτώνουν το σύστημα υγείας. Συνεπώς είναι πιθανό ότι η αγορά των wearables μπορεί να έχει θετικές συνέπειες τόσο στην τεχνολογία όσο και στην φροντίδα υγείας.
.. Υπάρχουν αντικρουόμενες μελέτες για το κατά πόσον οι φορετοί ιχνηλάτες (wearables trackers) φυσικής κατάστασης εξασφαλίζουν μόνιμα οφέλη, με στοιχεία που δείχνουν ότι η χρήση τους ξεπέφτει μετά από 12 με 16 εβδομάδες. Ωστόσο, με την εκτίμηση του Π.Ο.Υ. ότι η έλλειψη τακτικής άσκησης αυξάνει τον κίνδυνο θανάτου κατά 20 - 30%, ακόμα και ένα βασικό wearable μπορεί να έχει θετικές επιπτώσεις. Πράγματι αυτό τονίζεται στην έκθεση Gartner “Προβλέψεις 2018: προσωπικές συσκευές” που δείχνει ότι αυξανόμενες αριθμός χρηστών αλλάζει πρακτικά τις συμπεριφορές του προς το καλύτερο απ’ την στιγμή που επιλέγει να φορέσει μια wearable συσκευή.
... Η συγκέντρωση δεδομένων σε πραγματικό χρόνο απ’ τους ασθενείς έχει αξιοσημείωτα οφέλη τόσο για τον ασθενή όσο και για τους επαγγελματίες της υγείας που μέσω της συγκέντρωσής τους μπορούν να έχουν καλύτερη εκτίμηση της κατάστασης. Οι αναλύσεις data θα παίξουν κεντρικό ρόλο στο μέλλον. Οπωσδήποτε η βιομηχανία φροντίδας υγείας κάνει όλο και μεγαλύτερη χρήση των έξυπνων φορετών τεχνολογιών... Η παγκόσμια αγορά ιατρικών wearables εκτιμάται ότι θα φτάσει τα 3,3 δισεκατομύρια λίρες το 2020. Αλλά η εξοικονόμηση που μπορεί να γίνει μ’ αυτόν τον τρόπο στον τομέα υγείας μπορεί να είναι εξίσου πολλά δισεκατομμύρια...

Στα τέλη Νοέμβρη του 2019 τα νέα ήταν ακόμα πιο αισιόδοξα. Υπό τον τίτλο Wearable Healthcare: Vital Signs for CTO Innovation ο ειδικός επί του θέματος έγραφε μεταξύ άλλων:

... Με την εξατομικευμένη παρακολούθηση της υγείας να μεγαλώνει, τα wearables υγείας πρόκειται να γίνουν η επόμενη μαζική αγορά.
Αυτό που ξεκίνησε σαν ένας περιορισμένος αριθμός συσκευών οικιακής παρακολούθησης της υγείας έχει εξελιχθεί σε έναν καινούργιο τομέα της αγοράς, με τις τεχνολογίες φορετής φροντίδας υγείας να μπορούν να ελέγχουν μια μεγάλη γκάμα φυσιολογικών δεικτών υγείας και καλής ζωής.
Η αγορά μεγαλώνει. Σύμφωνα με τις προβλέψεις της εταιρείας Berg το 2023 θα έχουν πουληθεί 239 εκατομμύρια τέτοιες συσκευές.... Ένα εξαιρετικό παράδειγμα χρήσης wearable τεχνολογίας υγείας είναι η εφαρμογή current. Η εταιρεία ανέπτυξε μια φορετή συσκευή που μπορεί από απόσταση να ελέγχει τους ασθενείς μετά την έξοδό τους απ’ το νοσοκομείο. Τοποθετημένη ψηλά στο μπράτσο, η συσκευή χρησιμοποιεί τεχνητή νοημοσύνη για να αναλύει δεδομένα του ασθενούς δίνοντας σημαντικές παρατηρήσεις στους γιατρούς. Το νοσοκομείο Dartford and Gravesham του NHS ανέφερε 22% μείωση των ιατρικών επισκέψεων στα σπίτια μετά την ανάπτυξη της τεχνολογίας.
“Η αξία της current φάνηκε απ’ τον πρώτο μας ασθενή - έναν χρόνιο ασθενή που περιέπεσε σε μείωση της οξυγόνωσής του, την οποία η current διαπίστωσε γρηγορότερα απ’ ότι θα το έκανε η συνηθισμένη φροντίδα, επιτρέποντάς μας να επέμβουμε γρηγορότερα στο σπίτι του ασθενούς” λέει ο τεχνικός υπεύθυνος του νοσοκομείου Neil Perry.

... Ίσως το apple watch να είναι η πιο ορατή χρήση συσκευής wearable για έλεγχο της υγείας. Το τελευταίο μοντέλο αυτού του ρολογιού ελέγχει τους καρδιακούς σφιγμούς και προειδοποιεί αν υπάρχει κίνδυνος...  Το πανεπιστημιακό νοσοκομείο του Birmingham και η BT έφτιαξαν το πρώτο “δικτυακό ασθενοφόρο”, που αποτελείται από ένα όχημα με σύνδεση 5G και εξαρτήματα κεφαλής virtual reality για τους τραυματιοφορείς. Ο κλινικός γιατρός μπορεί να βλέπει καθαρά αυτά που βλέπει ο τραυματιοφορέας στο ασθενοφόρο. Χρησιμοποιώντας ένα joystick μπορεί ύστερα να κατευθύνει άμεσα τους τραυματιοφορείς, σε πραγματικό χρόνο, για να κάνει κάθε απαραίτητο σκανάρισμα, όπως επίσης να εστιάσει στα τραύματα του ασθενούς. Ο Fotis Karonis, τεχνικός διευθυντής της BT Enterprise, δήλωσε ενθουσιασμένος:
“Είμαστε πολύ χαρούμενοι που παρουσιάζουμε αυτήν την τεχνολογία αιχμής εδώ, στο Birmingham, που είναι ανάμεσα στα πρώτα μέρη στο Η.Β. και στην Ευρώπη που συνδέεται με τις 5G επικοινωνίες... Όχι μόνο το 5G δίκτυο είναι ικανό για υπερταχείες ταχύτητες, έχει και πολύ χαμηλότερη αδράνεια, που σημαίνει ότι δεν υπάρχει σχεδόν καμμία καθυστέρηση στην μεταφορά δεδομένων μέσω διαδικτύου. Αυτό σημαίνει ότι όλα συμβαίνουν σε “πραγματικό χρόνο”. Αυτό είναι σημαντικό για το NHS εξαιτίας της δυναμικής που έχει για ιατρικές εφαρμογές, όπως η διάγνωση και η προληπτική φροντίδα υγείας....”

... Η αγορά των wearables μεγαλώνει διαρκώς. Ο Vincent Grasso, της IPsoft λέει: “Τα επόμενα πέντε χρόνια θα δούμε μεγάλες αλλαγές στο περιβάλλον παροχής φροντίδας υγείας, σε σχέση με τις ιατρικές συσκευές και την τεχνολογία γενικά. Η επέκταση των δομικών στοιχείων του οικοσυστήματος της τεχνητής νοημοσύνης όπως οι υπολογιστές με χρήση φωνής, το machine learning, οι εφαρμογές για smartphone και άλλες θα έχουν ριζικές συνέπειες στην παροχή φροντίδας...”

Και ο Antonios Oikonomou, υπεύθυνος ανάπτυξης για wearables και οπτικοηλεκτρονικές συσκευές στο επιχειρηματικό σκέλος της Graphene Flagship, του μεγαλύτερου ευρωπαϊκου κονσόρτσιουμ πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων και επιχειρήσεων για την αξιοποίηση του γραφενίου, καταλήγει: “Οι μακροπρόθεσμες προβλέψεις είναι ότι η wearable τεχνολογία θα συμβάλει σε παγκόσμια μείωση κόστους στον τομέα φροντίδας υγείας της τάξης των 200 δισεκατομυρίων. Αυτή η εξοικονόμηση οφείλεται εν μέρει στο πέρασμα απ’ την σποραδική χρήση των wearables σε ιδιαίτερες καταστάσεις στην διαρκή φροντίδα του ασθενούς. Μια μείωση του νοσοκομειακού κόστους περί το 16% τα επόμενα 5 χρόνια είναι εφικτή μέσω αυτής της μετάβασης. Η ψηφιοποίηση του τομέα υγείας, μαζί με την ανάπτυξη χαμηλής ενέργειας, υψηλής συμβατότητας, πολυλειτουργικών λύσεων, είναι οι τάσεις κλειδί στην βιομηχανία της φροντίδας υγείας”.  

Όλα αυτά συνέβαιναν (ή/και αναγγέλονταν) ΠΡΙΝ την εμφάνιση του covid-19!... Θα μπορούσε αυτός να αξιοποιηθεί αν η αντιμετώπισή του ήταν σαν μιας γρίπης μέτριας ισχύος, με επιπλέον προστασία των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων; Όχι βέβαια!!! Μόνο τα πραξικοπήματα (στις δυτικές δημοκρατίες...), η γενική κοινωνική αποξένωση και η γενικευμένη αντικατάστασή της από ψηφιακές εφαρμογές, ο πανικός, η “κοινωνική ευθύνη” του tracking και τα υπόλοιπα θα μπορούσαν να δώσουν αξιοσημείωτη ώθηση. Κι έτσι έγινε. [11Περισσότερα απ’ αυτές εδώ τις σελίδες:
- για τα wearables: στα Cyborg 2 - Φλεβάρης 2015 (fitter, happier, more productive - περί αυτοποσοτικοποίησης), Cyborg 7- Οκτώβρης 2016 (σώμα, εγκυμοσύνη, καταγραφή, αναπαράσταση: η αλλαγή του κανονικού), Cyborg 10 - Οκτώβρης 2017 (φορητά, φορετά, υποδόρεια: το σώμα σαν motherboard).
- για τις βιοτεχνολογίες: μεγάλο μέρος του Cyborg 5 - Φλεβάρης 2016, Cyborg 7 - Οκτώβρης 2016 (γενετική / κυβερνητική: ένας λευκός γάμος), Cyborg 8 - Φλεβάρης 2017 (γενετική κοπτοραπτική: το μεγάλο κόλπο), Cyborg 11 - Φλεβάρης 2018 (οι μεταλλάξεις πέθαναν· ζήτω οι μεταλλάξεις!!!), Cyborg 13 - Οκτώβρης 2018 (crispr/cas9: το “ψαλίδι του θεού” είναι αδέσποτο!), Cyborg 14 - Φλεβάρης 2019 (η εργάτρια και η βασίλισσα: η επιγενετική πάνω στο ντετερμινισμό του dna).
- για την ιατρική: Cyborg 9 - Ιούνης 2017 (precision medicine: η εξατομίκευση της ιατρικής), Cyborg 12 - Ιούνης 2018 (Watson for president!).
- για τα data: Cyborg 11 - Φλεβάρης 2018 (data: η καινούργια “πρώτη ύλη”), Cyborg 13 - Οκτώβρης 2018 (τι είναι τα data και σε ποιον ανήκουν;), Cyborg 15 - Ιούνης 2019 (Citius, Altius, Fortius... κάθε μέρα, όλη μέρα... - η υγεία ως διαρκής αναβάθμιση), Cyborg 16 - Οκτώβρης 2019 (big data: επιτήρηση και διαμόρφωση συμπεριφορών στην 4η βιομηχανική επανάσταση).]

Η σχετική τριβή (δεν πρόκειται απλά για ιατρική, πρόκειται για βιοεξουσία!)

Το τεχνολογικό άλμα τόσο στην μαζική εφαρμογή όσο και στη διαχείριση / βελτίωση των ανάλογων ψηφιακών τεχνολογιών στο όνομα της “αντιμετώπισης του covid-19” έγινε μάλλον εύκολα στα ασιατικά κράτη (κίνα, νότια κορέα, ιαπωνία, ταϊβάν, σιγκαπούρη). Θεωρήθηκε πετυχημένο (τεχνικά) και αποτελεσματικό (με digital κριτήρια δημόσιας υγείας). Στις δυτικές δημοκρατίες η αντίστοιχη προσπάθεια έγινε αλλού “ανορθόδοξα” (με την εμπλοκή μυστικών υπηρεσιών, όπως φανερά στο ισραήλ) κι αλλού περιορισμένα ή διστακτικά τουλάχιστον σε ότι αφορούσε την δημόσια γνώση· συνήθως υπό την ομπρέλα του εθελοντισμού. Αφορμή είναι η αυξημένη (δυτική) έγνοια για τα προσωπικά δεδομένα - και την “τύχη” τους.

Η προστασία της ιδιωτικότητας (των data) δεν είναι η μοναδική πλευρά της αλγοριθμοποίησης της (φροντίδας) υγείας. Είναι ωστόσο η πλευρά που ιντριγκάρει σαφώς περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη. Απ’ αυτήν την άποψη μια φιλόδοξη ευρωπαϊκή προσπάθεια “προστασίας των προσωπικών δεδομένων” που μπήκε σε οριστική και πλήρη εφαρμογή πολύ πρόσφατα (στις 25 Μάη του 2018), ο general data protection regulation / GDPR [12Cyborg 12 - Ιούνης 2018: γενικός κανονισμός προστασίας δεδομένων: ένα ψηφιακό habeas corpus;], κουρελιάστηκε σε διάφορες μεριές του στον ως τώρα “πόλεμο κατά του αόρατου εχθρού” - προς μεγάλη χαρά των επιχειρήσεων που τρέφονται από data. Θα μπορούσε η διαχείριση του covid-19 να θεωρηθεί όχι απλά χαστούκι αλλά κλωτσοπατινάδα σε βάρος του GDPR.
Δεν θα πρέπει να θεωρηθεί παράξενο, την στιγμή που τα κράτη (τα οποία έχουν, υποτίθεται, όλη την ευθύνη για την εφαρμογή του GDPR σε ότι αφορά τους δημόσιους οργανισμούς) παραβίασαν “ανετότατα” τα ίδια τους τα συντάγματα! Τον GDPR θα σέβονταν; Για παράδειγμα, έχοντας τοποθετήσει τα health data σ’ όλο τους το εύρος στην πιο ευαίσθητη και αυστηρά προστατευόμενη κατηγορία προσωπικών δεδομένων, ο GDPR όριζε σαν βασικότατη προϋπόθεση ακόμα και για την απόσπασή τους (πολύ περισσότερο για την “επεξεργασία” τους) την ενημέρωση και την γραπτή και σαφή συγκατάθεση του κάθε φορά ατόμου. Αυτός ο λογικός περιορισμός έγινε κυριολεκτικά κουρέλι. Ελάχιστοι τον επικαλέστηκαν, μάταια: η (σκηνοθετημένη) “κατάσταση έκτακτης ανάγκης” έριξε όλα τα εμπόδια. Το που έχουν καταλήξει τα health data που έχουν συγκεντρωθεί ή/και συγκεντρώνονται ακόμα είναι και θα μείνει άγνωστο. Είναι προφανές ότι οι “εγγυήσεις” διάφορων κρατικών αξιωματούχων περί “προστασίας” είναι καταγέλαστες και χωρίς καμμία σημασία: για να σηκώσουν αυτοί οι αξιωματούχοι το βάρος της νομικής ευθύνης για το πλιάτσικο που προφανώς έχει γίνει χρειάζονται πολύ γενναίες και μακρόχρονες νομικές εκστρατείες... Συνεπώς έχουν πολλούς λόγους να κοροϊδεύουν χωρίς συνέπειες.

Το ίδιο ακριβώς έγινε και με τα data κίνησης. Οι ευρωπαϊκές οδηγίες επιβάλλουν αυτά να είναι ανώνυμα· ή, αλλιώς, να χρησιμοποιούνται με την συγκατάθεση του ατόμου. Πόσο “ανώνυμη” όμως μπορεί να είναι οποιαδήποτε εκροή πληροφοριών από οποιοδήποτε smart phone που έχει όχι απλά όνομα και επίθετο αλλά πολύ περισσότερα στοιχεία ταυτότητας; Καθόλου.
Ύστερα είναι οι τεχνικές αναγνώρισης προσώπου από κάμερες (facial recognition). Κράτη που δεν έχουν προβλήματα με τον γενικευμένο έλεγχο (η κίνα ή η ρωσία για παράδειγμα) παραδέχτηκαν ανοικτά την χρήση τους - πάντα για το καλό της δημόσιας υγείας, τον εντοπισμό πιθανών φορέων ή ασθενών μέσα στο πλήθος, και άλλα τέτοια μελοδραματικά. Ας μη νομίζει κανείς ότι τα δυτικά κράτη έμειναν πίσω· όταν στην αγγλία αυτές οι τεχνικές χρησιμοποιούνται επίσημα, για την “καταπολέμηση της εγκληματικότητας” όπως λένε, κι όταν η “έκτακτη ανάγκη” λόγω covid-19 ήταν μια πρώτης τάξης ευκαιρία για κάθε κρατικό σύμπλεγμα της ασφάλειας να προπονηθεί (και να συσσωρεύσει ότι περισσότερο μπορεί...) μέσα στον γενικό πανικό...

Υποτίθεται πως, από τυπική άποψη, ο GDPR έχει ένα παραθυράκι: επιτρέπει στα ευρωπαϊκά κράτη να ψηφίσουν έκτακτη νομοθεσία περιορισμένης διάρκειας για την συγκέντρωση και την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας· αλλά με κάποιες minimum εγγυήσεις και οπωσδήποτε σαφείς και δημόσιους τρόπους ελέγχου... Είναι προφανές ότι τα περισσότερα απέφυγαν καν και καν αυτό - γιατί να δώσουν κι άλλες ψεύτικες υποσχέσεις “προστασίας της ιδιωτικότητας” όταν μπορούν να δράσουν undercover;

Οι όποιες αντιδράσεις απ’ τα κάτω, που εστιάζουν κυρίως στο tracking (την ιχνηλάτηση επαφών), άργησαν να εκδηλωθούν. Οι ειδικοί των κρατών και των επιχειρήσεων, όπως και οι έμμισθοι ή εθελοντές λακέδες τους, πέταξαν από νωρίς στα μούτρα των πάντων το ψευτοδίλημμα “ελευθερία ή υγεία”, και δεν έκαναν καν τον κόπο να πετάξουν και το διπλανό του, “ιδιωτικότητα ή υγεία”, επειδή προφανώς το θεώρησαν περιττό. Έκλεισαν στόματα, όχι παντού, όχι με την ίδια επιτυχία. Δημιούργησαν πάντως εκείνη την μαζική (κοινωνική) σύγχυση που σε συνδυασμό με τον φόβο έφτιαξαν την απαραίτητη ομίχλη για να δράσει κάθε είδους σφετεριστής των health data και όχι μόνον αυτών. Είναι οι ίδιοι που πουλάνε την ψηφιοποίηση της φροντίδας υγείας συσκευασμένη με μεγάλο ενδιαφέρον για την προστασία της προσωπικότητας του καθενός.

Στην πραγματικότητα είναι αμφίβολο το αν μπορούν να εμποδιστούν οι πιο πλούσιοι ή/και ισχυροί σφετεριστές απ’ το να βάζουν χέρι κατ’ αρχήν στα λεγόμενα meta-data. Εκείνο που πραγματικά θα είχε πρακτική σημασία και συνέπειες θα ήταν αν η μάζα των ήδη χρηστών συνειδητοποιούσε ότι το μόνο ασφαλές είναι να αποσυρθεί στον μέγιστο δυνατό βαθμό απ’ την χρήση όλων αυτών των ψηφιακών ρουφιάνων που έχουν γίνει καθημερινή συνήθεια. Πριν αυτή η χρήση γίνει υποχρεωτική και επιβληθεί με (αυστηρούς) νόμους...

προσωρινός επίλογος

Μέσα από μια ιστορική / γενεαλογική παρουσίαση (περιληπτική αναγκαστικά) δείξαμε την απάντηση σ’ αυτό που ο Walter Benjamin έχει κατηγορήσει (σωστά) σαν την ανιστόρητη έκπληξη του “πως είναι δυνατόν να συμβαίνουν αυτά;”... Αν διάφοροι (επιχειρηματίες) προστάτες της υγείας μας εξέπεμπαν τακτικά τα προηγούμενα χρόνια (εδώ και μιάμιση δεκαετία...) αναγγελίες για τον ερχομό μιας “καταστροφικής πανδημίας”, ήταν επειδή προετοιμάζονταν να την αξιοποιήσουν με κάθε τρόπο και όλους! Ο covid-19 δεν ήταν αυτός ο φονιάς που θα δικαιολογούσε όσα έγιναν και όσα θα γίνουν· κανένα πρόβλημα! Μασκαρεύτηκε σα να ήταν!!! Και έτσι σερβιρίστηκε.
Αλλού (ασταμάτητη μηχανή) υποστηρίξαμε ότι τα δυτικά κράτη αντέγραψαν κάποιες ολοκληρωτικές μεθόδους ελέγχου του πληθυσμού που χρησιμοποιήθηκαν απ’ το κινεζικό κράτος (τις καθολικές απαγορεύσεις κυκλοφορίας και όλα τα συναφή) για να δώσουν ώθηση στην τεχνολογική αναδιάρθρωση των καπιταλισμών και των κοινωνιών τους, που βρίσκεται σαφώς “πιο πίσω” απ’ εκείνους της ασίας. (Πιο αναλυτικά στο The Shape of things to come σ’ αυτό το τεύχος). Μπας και σταματήσουν να χάνουν έδαφος στον παγκόσμιο ενδοκαπιταλιστικό ανταγωνισμό. Είναι “λογικό” ότι για ένα τέτοιο εγχείρημα θα έπρεπε να χυθεί απεριόριστη κινδυνολογία, και να δημιουργηθεί απεριόριστη σύγχιση και φόβος.
Εκείνο που δεν είναι καθόλου λογικό είναι ότι τόσα χρόνια που βρίσκεται σε εξέλιξη αυτή η διαδικασία δεν δημιουργήθηκαν απ’ τα κάτω, με ανταγωνιστικούς στόχους, εκείνες οι κοινωνικές και πολιτικές δομές που αφενός θα ήταν έγκαιρα πλήρως ενημερωμένες και σε θέση να εξηγήσουν· και αφετέρου θα αποκάλυπταν τον τόσο επικίνδυνο χαρακτήρα αυτής της δημιουργικής καταστροφής που επιβλήθηκε σε πολλά επίπεδα απ’ την τρομοεκστρατεία περί τον covid-19.

Το να πούμε ότι στο Cyborg έχουμε κάνει κόπο πολύ περισσότερο απ’ αυτόν που θα μας αντιστοιχούσε για να προετοιμάσουμε τόσο γι’ αυτά που ήρθαν όσο και για τα επόμενα και τα μεθεπόμενα θα ήταν μεν σωστό - αλλά όχι και αρκετό. Δυστυχώς ο κόσμος, ακόμα κι εκείνος που παριστάνει πως είναι εχθρικός με το σύστημα, ζει με ανιστορικό, αντι-ιστορικό, ιστορικίστικο τρόπο. Αναλώνεται σε κάθε ασημαντότητα - και μένει εμβρόντητος όταν εμφανίζεται μια μεγα-κλίμακα που ποτέ δεν του είχε αποκρυφτεί, αλλά και ποτέ δεν θεώρησε εαυτόν υποχρεωμένο να αναμετρηθεί μαζί της.

Η παράδοση των καταπιεσμένων μας διδάσκει ότι η "κατάσταση έκτακτης ανάγκης" που ζούμε τώρα δεν είναι η εξαίρεση αλλά ο κανόνας. Πρέπει να κατορθώσουμε να συλλάβουμε την ιστορία έχοντας αυτή την επίγνωση. Τότε θα διαπιστώσουμε καθαρά ότι αποστολή μας είναι να δημιουργήσουμε μια πραγματική κατάσταση έκτακτης ανάγκης και έτσι θα βελτιωθεί η θέση μας στον αγώνα κατά του φασισμού. Ένας λόγος που ο φασισμός έχει μια ευκαιρία είναι γιατί, στο όνομα της προόδου, αντιμετωπίζεται από τους αντιπάλους του σαν ιστορικό μέτρο. Η έκπληξη για το πως τα πράγματα που ζούμε είναι "ακόμα" και στον εικοστό αιώνα δυνατά, δεν είναι φιλοσοφική. Δεν είναι η απαρχή μιας γνώσης - εκτός κι αν πρόκειται για τη γνώση πως η αντίληψη της ιστορίας από την οποία κατάγεται δεν ευσταθεί.

Walter Benjamin, Θέσεις πάνω στη φιλοσοφία της Ιστορίας

Ziggy Stardust

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1 - Διαθέσιμο στο https://www.datapine.com/blog/big-data-examples-in-healthcare/
[ επιστροφή]

2 - Η εξέλιξη αυτής της απλής συσκευής έγινε το 1840 απ’ τον George Camman στη Ν. Υόρκη. Το στηθοσκόπιο που έφτιαξε έμεινε απαράλλαχτο σε χρήση για πάνω από έναν αιώνα, ως τις αρχές της δεκαετίας του 1960...
[ επιστροφή]

3 - Ακόμα και ως προς την μολυσματικότητα ορισμένων ασθενειών η κοινωνική στάση και η ιατρική συμβουλή ήταν εντελώς διαφορετική απ’ ότι η mainstream όπως πανηγυρικά εκδηλώθηκε με την περίπτωση του covid-19. Στις παιδικές αρρώστιες για τις οποίες δεν υπήρχε εμβόλιο (: τεχνητή ανοσία πλήθους) οι οικογένειες έσπρωχναν τα παιδιά τους να “κολλήσουν”, για να αποκτήσουν από μικρά ανοσία (: φυσική ανοσία πλήθους)...
[ επιστροφή]

4 - Beyond Health Care: From Public Health Policy to Healty Public Policy, Trevor Hancock, απ’ την καναδική επιθέωρηση δημόσιας υγείας, τομ. 76, Μάης / Ιούνης 1985.
[ επιστροφή]

5 - Η απαγόρευση του καπνίσματος είναι η πιο γνωστή και μαζική “εκροή” αυτών των κρατικών σχεδιασμών...
[ επιστροφή]

6 - Πρώτη περιορισμένη δημοσίευση στο περιοδικό g (ένθετο flip side), τον Γενάρη του 2006. Πρόσφατη αναδημόσιευση Sarajevo.pdf νο 147a, 15 Μάρτη 2020.
[ επιστροφή]

7 - Απρίλης 2020.
[ επιστροφή]

8 - Με την έννοια της Φαντασιακής θέσμισης της κοινωνίας, του Κ. Καστοριάδη.
[ επιστροφή]

9 - Sarajevo.pdf 148a, Απρίλης 2020.
[ επιστροφή]

10 - Big Data to see explosive growth, challenging healthcare organizations.
[ επιστροφή]

11 - Περισσότερα απ’ αυτές εδώ τις σελίδες:
- για τα wearables: στα Cyborg 2 - Φλεβάρης 2015 (fitter, happier, more productive - περί αυτοποσοτικοποίησης), Cyborg 7- Οκτώβρης 2016 (σώμα, εγκυμοσύνη, καταγραφή, αναπαράσταση: η αλλαγή του κανονικού), Cyborg 10 - Οκτώβρης 2017 (φορητά, φορετά, υποδόρεια: το σώμα σαν motherboard).
- για τις βιοτεχνολογίες: μεγάλο μέρος του Cyborg 5 - Φλεβάρης 2016, Cyborg 7 - Οκτώβρης 2016 (γενετική / κυβερνητική: ένας λευκός γάμος), Cyborg 8 - Φλεβάρης 2017 (γενετική κοπτοραπτική: το μεγάλο κόλπο), Cyborg 11 - Φλεβάρης 2018 (οι μεταλλάξεις πέθαναν· ζήτω οι μεταλλάξεις!!!), Cyborg 13 - Οκτώβρης 2018 (crispr/cas9: το “ψαλίδι του θεού” είναι αδέσποτο!), Cyborg 14 - Φλεβάρης 2019 (η εργάτρια και η βασίλισσα: η επιγενετική πάνω στο ντετερμινισμό του dna).
- για την ιατρική: Cyborg 9 - Ιούνης 2017 (precision medicine: η εξατομίκευση της ιατρικής), Cyborg 12 - Ιούνης 2018 (Watson for president!).
- για τα data: Cyborg 11 - Φλεβάρης 2018 (data: η καινούργια “πρώτη ύλη”), Cyborg 13 - Οκτώβρης 2018 (τι είναι τα data και σε ποιον ανήκουν;), Cyborg 15 - Ιούνης 2019 (Citius, Altius, Fortius... κάθε μέρα, όλη μέρα... - η υγεία ως διαρκής αναβάθμιση), Cyborg 16 - Οκτώβρης 2019 (big data: επιτήρηση και διαμόρφωση συμπεριφορών στην 4η βιομηχανική επανάσταση).
[ επιστροφή]

12 - Cyborg 12 - Ιούνης 2018: γενικός κανονισμός προστασίας δεδομένων: ένα ψηφιακό habeas corpus;
[ επιστροφή]