#18 - 06/2020

01001100110118 – cyborg

Η καθόλου τυχαία συνάντηση μιας βιομηχανικής επανάστασης μ’ έναν ιό: Όποιος έχει γνώση των βασικών της καπιταλιστικής ιστορίας ξέρει ότι οι βιομηχανικές επαναστάσεις του παρελθόντος (η 1η με “σημαία” την ατμομηχανή και το ατσάλι, η 2η με πολλές “σημαίες”, απ’ τον τηλέγραφο και τον ηλεκτρισμό ως τις μηχανές εσωτερικής καύσης και την μαζική οργάνωση της παραγωγής - το μεγάλο εργοστάσιο) απαιτούσαν (και επέβαλαν) ριζικές αλλαγές. Όχι μόνο στην οργάνωση της εργασίας, αν και εκεί ήταν (ειδικά στην 1η) το κέντρο της αναδιάρθρωσης. H 2η βιομηχανική επανάσταση, εκτός απ’ την οργάνωση της εργασίας γύρω απ’ τις μεγάλες γραμμές συναρμολόγησης με την παράλληλη μαζική δημιουργία των “ανειδίκευτων” εργατών (Ταιηλορισμός / Φορντισμός), απλώθηκε και σε πεδία της κοινωνικής αναπαραγωγής, των οποίων την αρμοδιότητα ανέλαβε το κράτος. Η μαζική εκπαίδευση, η μαζική δημόσια υγεία, η φυλακή, ο στρατός αλλά και η πολεοδομία / χωροταξία οργανώθηκαν με βάση τα πρότυπα του μεγάλου εργοστάσιου. Όχι σαν ιδιωτικά επιχειρηματικά εγχειρήματα, αλλά σαν αρμοδιότητες του κράτους (: κευνσιανισμός).

Αυτή η κλιμακωτή επέκταση των πεδίων όπου μια βιομηχανική επανάσταση επιβάλλει ριζικές αλλαγές, απ’ τους στενά εννοημένους χώρους / χρόνους εργασίας της 1ης σε ευρύτερα πεδία / θεσμούς της κοινωνικής οργάνωσης της 2ης δεν είναι καθόλου τυχαία ή ανεξήγητη. Σχετίζεται μ’ αυτήν καθεαυτήν την επέκταση αλλά και την συνθετότητα των μεθόδων καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, απόσπασης αλλά και πραγματοποίησης της υπεραξίας. Για παράδειγμα η οργάνωση του μαζικού εργοστάσιου απαιτούσε ταυτόχρονα μια καινούργια εργατική πειθαρχία, αλλά επίσης και φροντίδα για την “καταναλωτική δυνατότητα” αυτής της μαζικής (ανειδίκευτης, μισοειδικευμένης ή ειδικευμένης) εργατικής τάξης. Απαιτούσε απ’ την μια γενίκευση της μισθωτής σχέσης, και απ’ την άλλη μια ορισμένη φροντίδα για την “ποιότητα ζωής” αυτής της εργατικής τάξης, τουλάχιστον σε ότι αφορούσε τις συνθήκες στέγασης και υγείας. Απαιτούσε, επιπλέον, ένα ορισμένο επίπεδο εγγραμματοσύνης, έτσι ώστε η βιομηχανική εργατική τάξη να μπορεί να συνδυαλέγεται με, να συνεννοείται με, και εν τέλει να υπακούει στην κρατική γραφειοκρατία και στις γραπτές οδηγίες της.
Η 3η βιομηχανική επανάσταση, η “βιοπληροφορική”, ξετυλίχτηκε μάλλον “χαρούμενα”. Κάποιοι θα θεωρήσουν εμβληματικό χαρακτηριστικό της την δημιουργία και την ραγδαία επέκταση του διαδικτύου. Υπήρξαν όμως και πολλές ακόμα πλευρές εξίσου σημαντικές: η “αποκρυπτογράφηση του ανθρώπινου dna”· η σύνθεση ανάμεσα στις υπολογιστικές διαδικασίες μέσω διαρκώς ικανότερων μηχανών και την ιατρική, την χημεία, την βιολογία, που οδήγησε μεταξύ άλλων στη δημιουργία εντελώς νέων υλικών, ανύπαρκτων με φυσική μορφή· η γενίκευση της μηχανικής / πληροφορικής μεσολάβησης στην πληροφόρηση, στην διασκέδαση και στις κοινωνικές σχέσεις· η ραγδαία ανάπτυξη των “νευροεπιστημών” και η δημιουργία τεχνολογικών θεωριών για την συνείδηση και τη νοημοσύνη· οι τρισδιάστατες εκτυπώσεις· και πολλά ακόμα, μετασχημάτισαν όχι μόνο τους χώρους / χρόνους εργασίας ή/και κατανάλωσης, αλλά δημιούργησαν τις βάσεις μετασχηματισμών στο σύνολο των κοινωνικών σχέσεων. Όλα αυτά έγιναν γρήγορα από ιστορική άποψη (σε λιγότερο από 3 δεκαετίες) και με ιδιαίτερα συναινετικό τρόπο...

Η 4η βιομηχανική επανάσταση, που έχει ξεκινήσει ήδη, δεν είναι απλά η “τεχνολογική αναβάθμιση” των κατορθωμάτων της 3ης. Έχει επιπλέον και μια κρίσιμη πολιτική διαφορά, που ξαφνιάζει και δημιουργεί ήδη μεγάλη σύγχιση. Η 3η εξελίχθηκε χωρίς κάποιου είδους κεντρικό σχεδιασμό, επιχειρηματικό ή κρατικό· λίγο πολύ “στα τυφλά”, με “ιδέες” και “δοκιμές”, με τεράστια ποσά να επενδύονται σε τολμηρούς και ευφάνταστους πρωτάρηδες αλλά και μεγάλο μέρος απ’ αυτά να “χάνονται” (: dot.coms), με αυτοσχεδιασμούς στην αντιπαράθεση ανάμεσα στην επιδίωξη επιχειρηματικών κερδών και στην ιδέα της (ψηφιακής) “ελευθερίας”, με νεαρούς “διαρρήκτες” (hackers) να αναμετριούνται στα ίσια, σε μια αρχική φάση, με φιλόδοξα αφεντικά ή κρατικούς οργανισμούς... Μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες ήταν που οι μετασχηματισμοί γίνονταν κυρίως με όρους “ελευθερίας”, με το “δίκιο του καταναλωτή”, κι άρα εμφανίζονταν σαν ευχάριστες, κοινά αποδεκτές, εύκολες, “χωρίς θύματα” στον πρώτο κόσμο...

Η 4η έχει σαφή στόχο να διορθώσει όλες αυτές τις μεταβατικές “αδυναμίες”, των οποίων η συνέχιση θα σήμαινε απλά “διαφυγόντα κέρδη” για τις καπιταλιστικές επιχειρήσεις, και “διαφυγόντα έλεγχο” για τα κράτη. Η 4η βιομηχανική επανάσταση, ανεβάζοντας σημαντικά το επίπεδο τόσο της εξάπλωσης των καπιταλιστικών προσταγών όσο και την συνθετότητα της γενικής, καθολικής εκμετάλλευσης της ζωής (και όχι μόνον της εργασίας) έχει ξεκινήσει και θα προχωρήσει με σχέδιο! Η 3η βιομηχανική επανάσταση κατασκεύασε καινούργια είδη αφεντικών. Η 4η βιομηχανική επανάσταση διευθύνεται απ’ αυτά· έχει αφεντικά!!!

Σ’ αυτόν τον εντελώς καινούργιο χάρτη πεδίων εκμετάλλευσης και πειθάρχησης, χάρτη κομμένο και ραμμένο στις ανάγκες και στις επιδιώξεις των αφεντικών (ιδιωτών και κρατών) της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, αυτό που λέγεται “υγεία”, ατομική και συλλογική, έχει ήδη κατακτηθεί. Και πρόκειται να αναδιαρθρωθεί ριζικά. Και δεν είναι μόνο η “υγεία”. Είναι επίσης η “δημόσια τάξη”, οι “κοινωνικές σχέσεις” γενικά και ειδικά, ξανά η πολεοδομία και η χωροταξία...
Οι αλλαγές που έγιναν συναινετικά στη διάρκεια της 3ης, απ’ την δεκαετία του 1990 μέχρι προχτές, ήταν μεν ουσιαστικές προδιαγράφοντας τι θα ακολουθήσει. Ήταν όμως υπερβολικά αργές σε σχέση με τις διαρκώς εντεινόμενες τεχνολογικές (: μηχανικές) δυνατότητες· και αντιφατικές ως προς την κατευθυνσή τους. Τα συμφέροντα των αφεντικών της 4ης βιομηχανικής επανάστασης δεν περιορίζονται πια μόνο στην εξασφάλιση συναίνεσης, στην εμπορευματική μαγεία. Επιβάλλονται και θα επιβάλλονται επίσης, όπου χρειάζεται, δια της βίας. Με ψυχολογικές ή κανονικές πολεμικές επιχειρήσεις, με παραλλαγές “σοκ και δέους”.

Αυτό ήταν το προμελετημένο (υπάρχουν άπειρα ντοκουμέντα) πλαίσιο μέσα στο οποίο ένας κορονοιός μάλλον ασήμαντος απ’ την άποψη της επικινδυνότητας, ο Sars-Cov-2, βρέθηκε να κινείται στα τέλη του 2019 και κυρίως την άνοιξη του 2020. Όσα έγιναν “στο όνομά” του και όσα θα γίνουν όχι μόνο στο δικό του όνομα αλλά και με πολλές ακόμα “ευκαιρίες” μόνο αν εννοηθούν κριτικά, αναλυτικά μέσα στις προδιαγραφές της 4ης βιομηχανικής επανάστασης μπορούν να απομυθοποιηθούν. Και, ίσως, να αντιμετωπιστούν.
Αλλιώς; Αλλιώς σοκ... δέος... πειθαρχία... εσωτερίκευση... παράνοια... και τυφλές αντιδράσεις....

Ziggy Stardust