#17 - 02/2020

smart contracts: όταν η γραφειοκρατία αποκτά νοημοσύνη

Όσοι έχουν επισκεφτεί την εφορία για κάποια διαδικαστική δουλειά, σίγουρα δεν γυρίσανε με ευχάριστες αναμνήσεις. Με ενδιαφέρουσες ιστορίες και ανατριχιαστικές λεπτομέρειες ίσως, αλλά σίγουρα όχι με μια ανυπομονησία να το ξανακάνουν. Ίσως αυτό συμβαίνει γιατί μιλάμε για την οργάνωση της γραφειοκρατίας ενός συγκεκριμένου κράτους, ενώ αλλού μπορεί να είναι αλλιώς. Το ζητούμενο όμως των έξυπνων συμβολαίων - που είναι το θέμα μας εδώ - δεν είναι να βελτιώσει απλά τις όποιες διαδικασίες, αλλά να τις αντικαταστήσει πλήρως. Ή έτσι ισχυρίζεται τουλάχιστον η “φιλολογία” με την οποία διαφημίζεται. Εμείς από την μεριά μας προσπαθούμε να καταλάβουμε τις λειτουργίες της καινούριας κατάστασης που “έρχεται” και να εντοπίσουμε πιθανά σημεία δυσ-λειτουργίας με το υπάρχον.

Στο 14ο τεύχος [1blockchain: το πρωτόκολλο των θεών (Cyborg #14, 02/2019)] δώσαμε μια πρώτη περιγραφή, με τεχνικούς όρους κατά κύριο λόγο, για το τί είναι και πώς λειτουργεί η τεχνολογία blockchain, μέσω του παραδείγματος του bitcoin – μια μορφή κρυπτονομίσματος που είναι η πρώτη και πιο γνωστή εφαρμογή αυτής της τεχνολογίας. Αναφέραμε ότι τα κρυπτονομίσματα είναι μόνο μια περίπτωση στην οποία βρίσκει εφαρμογή αυτή η τεχνολογία της “αλυσίδας κουτιών” και ότι λανθασμένα ταυτίζονται ορισμένες φορές αυτά τα δύο. Στην πραγματικότητα ένα μεγάλο μέρος – αν όχι το μεγαλύτερο - της συζήτησης και της εφαρμογής της εν λόγω τεχνολογίας περιστρέφεται γύρω από τα “έξυπνα συμβόλαια”, στα οποία επίσης κάναμε μια πρώτη αναφορά στο 15ο τεύχος, [2blockchain: προς μια νομοθετική τεχνολογία (Cyborg #15, 06/2019)] μεταφράζοντας ένα κείμενο που πραγματεύονταν την σχέση τους με τις νομοθετικές ρυθμίσεις.

Συνοπτικά να σημειώσουμε κάποια βασικά, ώστε να είναι πιο εύκολη η ανάγνωση των παρακάτω σε όσους και όσες έρχονται πρώτη φορά αντιμέτωποι με αυτό το θέμα και την ορολογία. Στην ουσία το blockchain είναι ένα “λογιστικό αρχείο”, μια βάση δεδομένων, στο οποίο καταγράφονται οι κινήσεις/συναλλαγές μεταξύ δύο ή και περισσότερων μερών ενός δικτύου/κοινότητας. Η διαφορά με τις παραδοσιακές μορφές τέτοιων γραφειοκρατικών εργαλείων που μας είναι γνώριμες (τα λογιστικά βιβλία σε μια τράπεζα ή τα μητρώα των νοσοκομείων – είτε είναι σε ψηφιακή μορφή είτε σε χάρτινη) είναι ότι στο blockchain αυτή η βάση δεδομένων δεν υπάρχει κάπου κεντρικά. Υπάρχει σε κάθε κόμβο του δικτύου και μέσω διάφορων τεχνικών, αλγόριθμων και της κρυπτογραφίας επιβεβαιώνεται η εγκυρότητά και η ασφάλειά της. Με αυτόν τον τρόπο οι συναλλαγές γίνονται πιο άμεσα και πιο αξιόπιστα – λένε – αφού δεν υπάρχει κάποιος ενδιάμεσος εγγυητής πέρα από την “ουδετερότητα” της μηχανής. Η ανάγνωση του άρθρου στο 14ο τεύχος θα βοηθούσε αρκετά για την καλύτερη κατανόηση αυτής της λειτουργίας, αν και στο συγκεκριμένο θα αναδειχθούν και θα επαναληφθούν – θέλοντας και μη – αρκετά από τα κεντρικά στοιχεία.

Τα “έξυπνα συμβόλαια” έρχονται (για την ακρίβεια έχουν έρθει, διεκδικούν χώρο και χρόνο στις συζητήσεις και τις πρακτικές περί κοινωνικής οργάνωσης, σπάνε τα μούτρα τους ανα διαστήματα αλλά συνεχίζουν ακάθεκτα, αφού είναι – σύμφωνα με τους ειδικούς – η μεγάλη επερχόμενη αλλαγή) για να δώσουν λύση σε αυτό που πολλοί θεωρούν αδύνατο πλέον να επιτευχθεί από τους ανθρωπούς και τον τρόπο που έχουν δομήσει τις κοινωνίες τους: την δημιουργία ενός έμπιστου, δίκαιου, διαφανή, αδιάφθορου κλπ-κλπ φορέα, που θα επιβεβαιώνει τις μεταξύ τους συναλλαγές και – γιατί όχι – τις μεταξύ τους σχέσεις. Αφού τα συμφέροντα (ατομικά ή συλλογικά), η διαφθορά (σε όλα τα κοινωνικά επίπεδα) και η αδυναμία εν τέλει της ανθρώπινης ικανότητας και υποκειμενικότητας για να χτιστεί κάτι τέτοιο είναι εμπόδια για την επίτευξη αυτού του στόχου, πρέπει να στραφούμε σε κάτι πιο αντικειμενικό. Και τί θα μπορούσε να είναι αντικειμενικότερο, από την γλώσσα της μηχανής που “σκέφτεται” (επεξεργάζεται για την ακρίβεια) με μαθηματική ακρίβεια και “ουδετερότητα”;

Η ιδεολογία πίσω από το blockchain και τα έξυπνα συμβόλαια, έχει ως βασικό της μέλημα την “ακύρωση” του τρίτου φορέα (trusted third party), που ως γραφειοκρατικός θεσμός (συνδυασμός της χαρτούρας και των σκληρών δίσκων με τον ανθρώπινο παράγοντα) έχει πλεόν φαληρίσει. Αυτό που χρειαζόμαστε πλέον είναι ρυθμίσεις γραμμένες σε μια άκρως αντικειμενική γλώσσα, χωρίς χώρο για παρερμηνείες και αλλοιώσεις, που θα εκτελούνται άμεσα και αυτόματα πάνω στην ίδια λογική.

Στην πράξη, είναι προφανές ότι αυτό που συμβαίνει είναι η αντικάτασταση και όχι η ακύρωση του ενδιάμεσου. Σε μια συμφωνία μεταξύ δύο ανθρώπων, ο τρίτος που έρχεται ως εγγυητής, δεν έχει μόνο τον ρόλο του διαμεσολαβητή αυτής της σχέσης. Αλλά μαζί με αυτό τον ρόλο, ή ακόμα περισσότερο επειδή έχει τον συγκεκριμένο ρόλο, σέρνει μαζί του και ένα φορτίο ευθύνης. Η ανάθεση λοιπόν των ευθυνών διάφορων αγανακτισμένων και ταυτόχρονα η επίρρηψή τους στους θεσμούς της γραφειοκρατείας (είτε του κράτους είναι κεφάλαιου), μπορεί, στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον, να μετατοπιστεί προς τις μηχανές.

τι είναι τα έξυπνα συμβόλαια

Η ΙΒΜ, ένας από τους βασικούς παίχτες στο πεδίο του blockchain και των έξυπνων συμβολαίων, υποστηρίζει ότι το blockchain είναι κάτι περισσότερο από τεχνολογία. Είναι ένα “κίνημα” που θα επαναπροσδιορίσει τις επιχειρηματικές σχέσεις μέσω της εμπιστοσύνης, της διαφάνειας και ενός νέου τρόπου συνεργασίας [3Περισσότερα εδώ: https://www.ibm.com/blockchain ]. Οι εφαρμογές του IBM blockchain ποικίλουν από εφαρμογές για το κοινό καλό, με την απλοποίηση των διαδικασιών που χρειάζονται για να αποκατασταθούν όσοι επιβίωσαν από τον τυφώνα Harvey, μέχρι εφαρμογές για μια νέα οικονομία, με τον εξορθολογισμό της προμηθευτικής αλυσίδας τροφίμων - από το χωράφι ή την θάλασσα στα ράφια των σουπερ-μάρκετ και τα τραπέζια μας. Ως θερμός υποστηρικτής αυτής της τεχνολογίας, η IBM την παρουσιάζει με όλο τον ενθουσιασμό που θα περίμενε κανείς από έναν διαφημιστή οποιουδήποτε προϊόντος: [4Αντιγράφουμε από το: What are smart contracts on blockchain?]

Έχετε αγοράσει ποτέ αυτοκίνητο; Αν ναι, τότε έχετε βιώσει αυτή την έντονη δυσαρέσκεια που προκαλεί η διαδικασία αυτών των πολύπλοκων συναλλαγών. Πολλοί ηγέτες της αυτοκινητοβιομηχανίας νιώθουν την ίδια δυσαρέσκεια και εξετάζουν το πώς η χρήση των έξυπνων συμβολαίων στο blockchain μπορεί να την απαλύνει.

Τα έξυπνα συμβόλαια είναι γραμμές κώδικα που αποθηκεύονται στο blockchain και εκτελούνται αυτόματα όταν κάποιοι προκαθορισμένοι όροι και προϋποθέσεις εκπληρώνονται. Στο πιο βασικό τους επίπεδο, είναι προγράμματα που “τρέχουν” με τον τρόπο που τα έχουν ορίσει οι άνθρωποι που τα έχουν σχεδιάσει. Τα οφέλη των έξυπνων συμβολαίων είναι περισσότερο ξεκάθαρα σε επιχειρηματικές συνεργασίες, στις οποίες χρησιμοποιούνται για να επιβάλλουν κάποιου είδους συμφωνία, ώστε όλοι οι συμμετέχοντες να είναι σίγουροι για τα αποτελέσματα χωρίς την εμπλοκή κάποιου ενδιάμεσου.

Το blockchain είναι ένα κοινόχρηστο, διαμοιρασμένο λογιστικό αρχείο όπου οι συναλλαγές καταγράφονται ψηφιακά και συνδέονται μεταξύ τους ώστε να προσφέρουν ολόκληρο το ιστορικό ή την προέλευση ενός περουσιακού στοιχείου. Μια συναλλαγή προστίθεται στο blockchain μόνο αφού επιβεβαιωθεί ως έγκυρη από ένα πρωτόκολλο συναίνεσης, που εξασφαλίζει ότι είναι η μόνη εκδοχή της αλήθειας. Κάθε καταγραφή είναι επίσης κρυπτογραφημένη ώστε να υπάρχει ακόμα ένα επίπεδο ασφάλειας. Το blockchain λέγεται ότι είναι αμετάβλητο επειδή τα αρχεία δεν μπορούν να αλλάξουν και διαφανές επειδή όλοι οι συμμετέχοντες έχουν πρόσβαση στην ίδια εκδοχή της αλήθειας.

Ο πιο εύκολος τρόπος για να εξηγήσουμε τι κάνει ένα έξυπνο συμβόλαιο είναι μέσω ενός παραδείγματος. Αν έχετε αγοράσει ποτέ κάποιο αυτοκίνητο, γνωρίζετε ότι υπάρχουν αρκετά βήματα και ότι η διαδικασία μπορεί να γίνει επίπονη. Αν δεν έχετε την δυνατότητα να πληρώσετε ολόκληρο το ποσό θα χρειαστεί να πάρετε κάποιο δάνειο. Αυτό απαιτεί έναν έλεγχο για την αξιοπιστίας σας ως δανειολήπτη και πρέπει να συμπληρώσετε αρκετά έντυπα με τα προσωπικά σας στοιχεία για να επιβεβαιώσετε την ταυτότητά σας. Στην πορεία θα χρειαστεί να συνδιαλλαγείτε με διάφορους ανθρώπους, όπως τον πωλητή, τον χρηματοδότη κλπ. Για την κάλυψη της εργασίας τους διάφορες προμήθειες προστίθενται στην τελική τιμή του αυτοκινήτου.
Αυτό που κάνουν τα έξυπνα συμβόλαια είναι ο εξορθολογισμός αυτής της πολύπλοκης διαδικασίας, που περιλαμβάνει αρκετούς ενδιάμεσους λόγω έλλειψης εμπιστοσύνης μεταξύ των συμμετεχόντων στην συναλλαγή. Με την ταυτότητά σας αποθηκευμένη στο blockchain, οι δανειστές μπορούν να αποφασίσουν γρήγορα σχετικά με την πίστωση. Στη συνέχεια θα δημιουργηθεί ένα έξυπνο συμβόλαιο μεταξύ της τράπεζάς σας, του εμπόρου και του δανειστή, ώστε μετά από την αποδέσμευση των χρημάτων στον έμπορο, ο δανειστής θα κατέχει τον τίτλο του αυτοκινήτου και η αποπληρωμή θα ξεκινήσει βάσει των συμφωνημένων όρων. Η μεταβίβαση της κυριότητας θα είναι αυτόματη καθώς η συναλλαγή καταγράφεται σε ένα blockchain, θα μοιράζεται μεταξύ των συμμετεχόντων και θα μπορεί να ελεγχεί ανα πάσα στιγμή.

Τα οφέλη των έξυπνων συμβολαίων πάνε μαζί με αυτά του blockchain:
- Ταχύτητα και ακρίβεια: Τα έξυπνα συμβόλαια είναι ψηφιακά και αυτοματοποιημένα, ώστε να μην χρειάζεται να ξοδευτεί χρόνος στην επεξεργασία χαρτιών ή στην διόρθωση σφαλμάτων που συχνά εμφανίζονται σε έγγραφα που έχουν συμπληρωθεί χειροκίνητα. Ο κώδικας του υπολογιστή είναι επίσης πιο ακριβής από τους όρους που συντάσσονται στα παραδοσιακά συμβόλαια.
- Εμπιστοσύνη: Τα έξυπνα συμβόλαια εκτελούν αυτόματα τις συναλλαγές ακολουθόντας προκαθορισμένους κανόνες και τα κρυπτογραφημένα μητρώα αυτών των συναλλαγών μοιράζονται σε όλους τους συμμετέχοντες. Έτσι, κανένας δεν χρειάζεται να αναρωτιέται αν οι πληροφορίες έχουν αλλοιωθεί για προσωπικό όφελος.
- Ασφάλεια: Τα μητρώα συναλλαγών στο blockchain είναι κρυπτογραφημένα και αυτό τα κάνει πολύ δύσκολο να παραβιαστούν. Επειδή κάθε μεμονωμένη καταγραφή είναι συνδεδεμένη με την προηγούμενη και με την επόμενη σε ένα διαμοιρασμένο λογιστικό αρχείο, πρέπει να αλλοιωθεί ολόκληρη η αλυσίδα για να αλλάξει μια μόνο εγγραφή.
- Εξοικονόμηση: Τα έξυπνα συμβόλαια εξαλείφουν την ανάγκη ενδιάμεσων επειδή οι συμμετέχοντες μπορούν να εμπιστευτούν τα προσβάσιμα δεδομένα και την τεχνολογία για την ορθή εκτέλεση της συναλλαγής. Δεν χρειάζεται κάποιο επιπλέον άτομο να επικυρώσει και να επαληθεύσει τους όρους μιας συμφωνίας, αφού αυτοί είναι ενσωματωμένοι μέσα στον κώδικα.

οι υποσχέσεις των έξυπνων συμβολαίων

Ίσως λίγο πιο ρεαλιστικά, αλλά στο ίδιο αισιόδοξο πλαίσιο, το Ίδρυμα Οικονομικής Εκπαίδευσης εξηγεί τα “έξυπνα συμβόλαια” και τις λειτουργείες τους: [5The Promise of Smart Contracts – Foundation for Economic Education]

Stan: Jerry, δεν υπάρχει περίπτωση να σου δώσουμε έτσι 750.000 δολάρια.
Wade: Τι στο διάλο σκεφτόσουν; Αν είναι να κερδίσω μόνο το επιτόκιο που δίνουν οι τράπεζες, ας πάω καλύτερα στην πλήρη ασφάλεια. FDIC [6Federal Deposit Insurance Corporation - Ομοσπονδιακή Εταιρεία Ασφάλισης Καταθέσεων.] διάολε. Δεν βλέπω κάτι που να του μοιάζει εδώ..
Jerry: Ναι, αλλά εγώ – οκ, εγώ θα.. σου εγγυώμαι να πάρεις τα χρήματά σου πίσω.
Wade: Δεν μιλάω για τον γαμημένο λόγο σου, Jerry.

Fargo (1996)

Το Fargo είναι βασικά μια ταινία για τις υποσχέσεις, άμεσες ή έμμεσες. Διαπραγματεύεται την τήρηση των υποσχέσεων, ακόμα και με κόστος το προσωπικό όφελος. Αυτό που κάνει συναρπαστική την ταινία είναι ότι πολλές από τις υποσχέσεις δεν στηρίζονται από το δικαστικό σύστημα – και πολύ καλά κάνουν, γιατί είναι παράνομες. Το Fargo μας θέτει το ερώτημα αν μπορούμε να εμπιστευτούμε ο ένας τον άλλο ακόμα και με την απουσία μιας κυβερνητικής δύναμης που μας συμμορφώνει. Ειπωμένο διαφορετικά, μπορούμε να κάνουμε συμβάσεις στην βάση της φυσικής μας κατάστασης; Ο Hobbes, το 1651, υποστήριξε ότι δεν μπορούμε:

“Ένα συμβόλαιο στο οποίο κανείς από τους συμβαλλόμενους δεν είναι υποχρεωμένος να πράξει άμεσα, αλλά υπάρχει αμοιβαία εμπιστοσύνη στην απλή φυσική κατάσταση (η οποία είναι μια κατάσταση πολέμου του κάθε ανθρώπου ενάντια σε κάθε άνθρωπο) και χωρίς καμία καχυποψία, είναι άκυρο. Αλλά αν υπάρχει μια δύναμη πάνω και από τους δύο, με το δικαίωμα και την ισχύ που χρειάζεται για να επιβάλει την εφαρμογή του, τότε είναι έγκυρο. Γιατί εκείνος που θα πράξει πρώτος δεν έχει καμία εγγύηση ότι ο άλλος θα πράξει με την σειρά του, επειδή οι δεσμοί των λέξεων είναι πολύ αδύναμοι για να συγκρατήσουν την φιλοδοξία, την αμαρτία, την οργή και τα υπόλοιπα πάθη των ανθρωπών, χωρίς τον φόβο μιας καταναγκαστικής εξουσίας.”

Με άλλα λόγια, χρειάζόμαστε κάποιον εξωτερικό μηχανισμό για την επιβολή των υποσχέσεών μας, ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να στηρίζονται στις δεσμεύσεις τους.

Ένα άτομο μπορεί να κάνει μια υπόσχεση, αλλά με κάθε ευκαιρία, θα μπορούσε να τη αθετήσει και να επιδιώξει το δικό του συμφέρον, ένα σενάριο που ονομάζεται οπορτουνισμός. Ωστόσο, οι επιχειρηματικές συμφωνίες εξαρτώνται από την εμπιστοσύνη στις υποσχέσεις, διαφορετικά η κοινωνία μας θα περιοριζόταν σε στιγμιαίες συναλλαγές. Ευτυχώς υπάρχουν διάφοροι μηχανισμοί που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εξασφάλιση μιας υπόσχεσης, όλοι με τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματά τους.

Για παράδειγμα, θα μπορούσαμε να βασιστούμε στην προσωπική ηθική και να χτίζουμε σχέσεις εμπιστοσύνης μόνο με ανθρώπους που έχουν αυστηρό ηθικό κώδικα. Η εμπιστοσύνη στην ηθική έχει το πλεονέκτημα ότι δεν απαιτείται κάποιος θεσμός ή εξωτερική επιβολή, αλλά έχει και έναν σοβαρό περιορισμό: είναι δύσκολο να γνωρίζεις πολλούς ανθρώπους αρκετά καλά ώστε να τους εμπιστεύεσαι ότι θα κάνουν το σωστό. Επίσης, ακόμα και οι καλύτεροι άνθρωποι μπορεί να αθετήσουν κάποια στιγμή τις υποσχέσεις τους.

Ένας άλλος μηχανισμός είναι η φήμη. Πριν από τη σύναψη ενός συμβολαίου με κάποιον, μπορούμε να ρωτήσουμε τριγύρω και να μάθουμε πώς πήγαν οι προηγούμενες αλληλεπιδράσεις του. Η φήμη είναι εξαιρετικά χρήσιμη σε μικρές κοινότητες, με επαναλαμβανόμενες συναλλαγές, αφού αν κάποιος αθετήσει την υπόσχεσή του θα χαρακτηριστεί ως αναξιόπιστος και θα αποκλειστεί από μελλοντικές αλληλεπιδράσεις. Ωστόσο, η φήμη είναι πιο δύσκολο να εφαρμοστεί όταν υπάρχει αλληλεπίδραση με αγνώστους.

Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι όλοι οι μηχανισμοί εφαρμογής (της αξιοπιστίας) είναι απλά εργαλεία που πρέπει να χρησιμοποιούνται όταν πρέπει. Όπως ένα σφυρί ή ένα κατσαβίδι, κάθε εργαλείο μπορεί να εφαρμοστεί σε διαφορετική κατάσταση. Έτσι, σαν εργαλεία, οι διάφοροι μηχανισμοί ρύθμισης υπόκεινται σε εξέλιξη. Για εκατοντάδες χρόνια, από εποχή του Hobbes, θεωρούμε τα συμβόλαια ως νομικές συμφωνίες που πρέπει να επιβληθούν από το δικαστικό σύστημα. Ωστόσο, το δικαστήριο είναι ένας από τους πολλούς τρόπους για την επιβολή υποσχέσεων και πρέπει να κρατήσουμε ανοιχτό το ενδεχόμενο για περαιτέρω βελτίωση.

Ένα τέτοιο παράδειγμα τεχνολογικής βελτίωσης είναι η εφεύρεση των έξυπνων συμβολαίων. Τα έξυπνα συμβόλαια είναι ένας νέος μηχανισμός τήρησης των υποσχέσεων, που μας επιτρέπει να κάνουμε αξιόπιστες δεσμεύσεις μεταξύ μας στο blockchain, συμπεριλαμβάνοντας και δεσμεύσεις με άγνωστους από άλλες χώρες. Για να είμαστε πιο σαφείς, τα έξυπνα συμβόλαια δεν είναι νομικά εκτελέσιμα, αλλά αυτό είναι μέρος του μοναδικού τους πλεονεκτήματος. Οι δεσμεύσεις των έξυπνων συμβολαίων ρυθμίζονται εκτός νόμου, εκτός νομικών δικαιοδοσιών, χωρίς την κρατική επιβολή.

Δεδομένου ότι η νομική μας δικαιοδοσία περιορίζεται στα γεωγραφικά σύνορα και πολλές χώρες έχουν εύθραυστα ή αναξιόπιστα νομικά όργανα, πρόκειται για τεράστια κοινωνική πρόοδο. Αυτό σημαίνει ότι με μια σύνδεση στο Ίντερνετ, κάποιος από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου μπορεί να κάνει επιχειρηματικές συναλλαγές και αξιόπιστες δεσμεύσεις με κάποιον στις ΗΠΑ, σαν να ήταν και ο ίδιος αμερικάνος. Δημιουργώντας εμπιστοσύνη εκεί που δεν υπάρχει καθόλου, ο κόσμος θα γίνει πιο ανοιχτός από ποτέ.

Ένα έξυπνο συμβόλαιο μπορεί να είναι τόσο απλό όσο μια μεταφορά χρημάτων από έναν λογαριασμό σε έναν άλλο μετά από ορισμένο χρονικό διάστημα ή μπορεί να είναι κάτι πολύ πιο περίπλοκο. Ωστόσο, ένας σημαντικός περιορισμός είναι ότι τα έξυπνα συμβόλαια μπορούν να μεταφέρουν μόνο ψηφιακά περιουσιακά στοιχεία όπως αυτά ορίζονται σε ένα blockchain, όπως τα κρυπτονομίσματα. Όμως, ακόμη και τα συμβόλαια που περιλαμβάνουν πράξεις με φυσικά αντικείμενα μπορούν ενδεχομένως να εφαρμοστούν, με την δημιουργία δεσμεύσεων που θα χαθούν αν δεν τηρηθεί η υπόσχεση.[7Αναφέρεται σε περιπτώσεις όπου τα “έξυπνα συμβόλαια” επικοινωνούν με συσκευές στον φυσικό κόσμο, συνήθως συσκευές IoT (Internet of Things), όπως πχ μια “έξυπνη κλειδαριά” που κλειδώνει όταν ο ενοικιαζόμενος δεν έχει βάλει το ενοίκιο.]
Ένας άλλος περιορισμός είναι ότι τα έξυπνα συμβόλαια δεν μπορούν να αποκτήσουν πρόσβαση σε εξωτερικές πληροφορίες, εκτός αν είναι γραμμένες στο blockchain. Για παράδειγμα, ένα έξυπνο συμβόλαιο δεν έχει πρόσβαση σε δεδομένα καιρού. Για να δημιουργηθεί ένα συμβόλαιο όπου μια παράμετρος είναι η θερμοκρασία, χρειάζεται κάποιος τρίτος που να λαμβάνει τα δεδομένα και να τα γράφει στο blockchain. Αυτή η αξιόπιστη πηγή δεδομένων ονομάζεται μάντης (oracle). [8Κοίτα που δεν μπορούμε να του ξεφύγουμε αυτού του άτιμου του τρίτου! Μην ανησυχείτε όμως, οι υπέρμαχοι φουτουριστές αναφέρουν ότι αυτές οι λεπτομέρειες θα λυθούν με την Τεχνητή Νοημοσύνη και το Διαδίκτυο των Πραγμάτων (IoT).]
Τα έξυπνα συμβόλαια έχουν πολλούς περιορισμούς. Ωστόσο, έχουμε την τάση να ξεχνάμε ότι και τα δικαστήρια έχουν περιορισμούς. Δεν πρέπει να συγκρίνουμε τα έξυπνα συμβόλαια με μια εξιδανικευμένη εκδοχή συμβολαιών που επιβάλλονται από τα δικαστήρια. Αν δούμε με έναν κριτικό τρόπο και τα δύο, είναι σαφές ότι τα επιβαλλόμενα από δικαστήρια συμβόλαια έχουν εγγενείς ελλείψεις. Κατ’ αρχάς, η πρόσβαση στο δικαστικό σύστημα γίνεται με όρους “αναμονής στην ουρά” και έτσι υπάρχουν πολλοί που περιμένουν την σειρά τους απλά για να χρησιμοποιήσουν την υπηρεσία. Αυτό σημαίνει ότι κάποιες υποθέσεις μπορεί να διαρκέσουν χρόνια ή δεκαετίες. Λόγω αυτής της βραδύτητας, οι επιχειρήσεις συχνά χρησιμοποιούν ιδιωτικά συμφωνητικά στα συμβόλαιά τους, τα οποία τους επιτρέπουν να συνδιαλλαγούν εκτός δικαστηρίων.

Ένας άλλος παραγνωρισμένος περιορισμός του δικαστικού συστήματος είναι ότι επειδή το δικαστήριο είναι ένας εξωτερικός τρίτος παράγοντας, μπορεί μόνο να μαντέψει τις πραγματικές ζημιές σε περίπτωση παραβίασης του συμβολαίου. Αυτό είναι προβληματικό γιατί είναι το δικαστήριο που καθορίζει το τί θα δοθεί στο θιγόμενο μέρος.
Η λύση είναι οι συμβαλλόμενοι να γράψουν ρητά τις αποτιμήσεις των αποζημιώσεών τους στο συμβόλαιο. Εντούτοις, τα δικαστήρια μπορεί να αποφασίσουν να μην επιβάλλουν αυτές τις αποζημιώσεις, αν τις θεωρήσουν άδικες. Επομένως, ακόμα και σε χώρες με τα καλύτερα θεσμικά όργανα, τα συμβόλαια που επιβάλλονται από δικαστήρια έχουν εγγενείς και πατερναλιστικούς περιορισμούς.

Τα έξυπνα συμβόλαια δεν είναι νομικές συμβάσεις και σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να μην είναι μια καλή αντικατάσταση για αυτές. Ωστόσο, αποτελούν ένα πολύτιμο εργαλείο στην περιορισμένη εργαλειοθήκη μας. Μας επιτρέπουν να αναλαμβάνουμε δεσμεύσεις – ακόμη και με άγνωστους – χωρίς κρατική επιβολή, κάτι που για εκατοντάδες χρόνια θεωρούνταν αδύνατο. Τις επόμενες δεκαετίες, τα έξυπνα συμβόλαια θα δώσουν στους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο την δύναμη να συνάπτουν συμφωνίες μεταξύ τους, παρά τα διεφθαρμένα και χρεωκοπημένα ιδρύματα και έτσι θα μεταμορφώσουν τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων.

μερικά παραδείγματα

Παραθέτουμε συνοπτικά μερικές από τις περιπτώσεις στις οποίες μπορούν να έχουν εφαρμογή τα έξυπνα συμβόλαια: [9Here’s How You Can Use Smart Contracts]

Κυβέρνηση/Εκλογές: Οι εκ των έσω υποστηρίζουν ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να νοθευτεί το σύστημα ψηφοφορίας, όμως τα έξυπνα συμβόλαια θα μειώσουν όλες τις ανησυχίες παρέχοντας ένα απείρως ασφαλέστερο σύστημα. Οι ψηφοφορίες που προστατεύονται στο blockchain θα πρέπει να απο - κρυπτογραφούνται και χρειάζεται να σπαταληθεί υπερβολική υπολογιστική ισχύς για να αλλοιωθούν. Κανένας δεν έχει τόση υπολογιστική ισχύ, έτσι θα χρειαζόταν ο ίδιος ο Θεός για να χακαριστεί το σύστημα! Δεύτερον, τα έξυπνα συμβόλαια θα αυξήσουν την χαμηλή προσέλευση των ψηφοφόρων. Μεγάλο μέρος της αδράνειας προέρχεται από αυτό το αδέξιο σύστημα που περιλαμβάνει την αναμονή στην ουρά, την παρουσίαση της ταυτότητας και την συμπλήρωση εντύπων. Με τα έξυπνα συμβόλαια η ψηφοφορία μπορεί να γίνει ηλεκτρονικά και οι νεότεροι θα συμμετέχουν μαζικά.

Διαχείρηση/Μάνατζμεντ: Το blockchain δεν παρέχει μόνο ένα “λογιστικό αρχείο” ως πηγή εμπιστοσύνης, αλλά διορθώνει επίσης και τις πιθανές ατέλειες στην επικοινωνία και την ροή εργασίας λόγω της ακρίβειας, της διαφάνειας και της αυτοματοποίησης. Συνήθως, οι επιχειρηματικές δραστηριότητες πρέπει να υπομείνουν ένα πέρα-δώθε, ενώ περιμένουν εγκρίσεις για εσωτερικά ή εξωτερικά ζητήματα. Ένα blockchain “λογιστικό αρχείο” εξορθολογίζει αυτή την διαδικασία. Μειώνει τις αποκλίσεις που συμβαίνουν συνήθως με την χειροκίνητη επεξεργασία και που μπορεί να οδηγήσουν σε δαπανηρές αγωγές και καθυστερήσεις διακανονισμών.

Αυτοκινητοβιομηχανία: Ένα παράδειγμα είναι τα αυτόνομα οχήματα, στα οποία τα έξυπνα συμβόλαια θα μπορούσαν να θέσουν σε λειτουργεία έναν “μάντη” (oracle) που θα εντοπίζει αν υπεύθυνος για ένα ατύχημα είναι ο αισθητήρας, ο οδηγός ή πολλοί άλλοι παράγοντες. Χρησιμοποιώντας έξυπνα συμβόλαια, μια ασφαλιστική εταιρεία μπορεί να χρεώνει διαφορετικά ποσοστά με βάση το πού και υπό ποιές συνθήκες οι πελάτες χρησιμοποιούν τα οχήματά τους.

Κτηματομεσιτικά: Υπάρχει χώρος για μεγαλύτερη κερδοφορία με τα έξυπνα συμβόλαια. Συνήθως, αν θέλετε να νοικιάσετε το διαμέρισμά σας σε κάποιον θα πρέπει να πληρώσετε έναν μεσάζοντα όπως μια εφημερίδα για να το διαφημίσετε και έπειτα έναν ενδιάμεσο εγγυητή για την χρηματοδότηση και την καταβολή του ενοικίου. Το blockchain τα προσπερνάει όλα αυτά. Το μόνο που χρειάζεται είναι η πληρωμή μέσω bitcoin και η κωδικοποίηση του συμβολαίου στο blockchain δίκτυο. Όλοι οι χρήστες μπορούν να δουν το συμβολαίο και αν τους ενδιαφέρει η εκπλήρωσή του γίνεται αυτόματα. Όλοι όσοι ασχολούνται με το πεδίο των κτηματομεσιτικών μπορούν να επωφεληθούν.

Υγεία: Τα προσωπικά ιατρικά μητρώα θα μπορούσαν να κωδικοποιηθούν και να αποθηκευτούν στο blockchain με ένα ιδιωτικό κλειδί που θα επέτρεπε την πρόσβαση μόνο σε συγκεκριμένα άτομα. Η ίδια στρατηγική θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να διασφαλίζεται αν οι οποιεσδήποτε έρευνες διεξάγονται με βάση τους νόμους της HIPAA [10Health Insurance Portability and Accountability Act], με έναν ασφαλή και ιδιωτικό τρόπο. Οι αποδείξεις από χειρουργικές επεμβάσεις θα μπορούσαν να αποθηκεύονται στο blockchain και να αποστέλλονται αυτόματα στους παρόχους ασφάλισης ως αποδεικτικά. Τα blockchain “λογιστικά αρχεία” μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για την γενική διαχείριση της υγειονομικής περίθαλψης, όπως η εποπτεία των φαρμάκων, η συμμόρφωση στις ρυθμίσεις, τα αποτελέσματα των εξετάσεων και την διαχείριση των προμηθειών υγειονομικής περίθαλψης.

Αλυσίδες προμηθειών: Συχνά, οι αλυσίδες προμηθειών είναι εγκλωβισμένες σε ένα χάρτινο γραφειοκρατικό σύστημα, όπου διάφορες φόρμες και έντυπα πρέπει να περάσουν αρκετά στάδια επιβεβαίωσης, το οποίο αυξάνει την έκθεση σε λάθη και διαφθορά. Το blockchain εξαφανίζει αυτά τα μειονεκτήματα προσφέροντας ένα ασφαλές ψηφιακό “λογιστικό αρχείο” που είναι προσβάσιμο από όλους στην αλυσίδα και αυτοματοποιεί τις διαδικασίες και τις πληρωμές.
Μια ειδική κατηγορία των προμηθευτικών αλυσίδων, με την οποία ασχολούνται έντονα οι ηγέτες του κλάδου, είναι αυτή των τροφίμων [11Για παράδειγμα το IBM Food Trust]. Μπορείτε να παρακολουθήσετε ένα “διασκεδαστικό” βίντεο [12Introduction to Hyperledger Sawtooth] που περιγράφει την εφαρμογή Hyperledger Sawtooth Lake, παρουσιάζοντας ένα παράδειγμα στο οποίο ο Rich, ιδιοκτήτης ψαροταβέρνας, θέλει να γνωρίζει τί ποιότητας ψάρια δίνει στους πελάτες του. Μέχρι τώρα είχε εμπιστοσύνη μόνο σε δύο προμηθευτές με τους οποίους συνεργάζονταν χρόνια και αυτό του στερούσε την δυνατότητα να επεκταθεί. Με αυτή την τεχνολογία όμως, που χρησιμοποιεί το blockchain και αισθητήρες IoT στα ψάρια, μπορεί να είναι σίγουρος για όλες τις λεπτομέρειες της κάθε τσιπούρας, από το πού ψαρεύτηκε μέχρι τις συνθήκες αποθήκευσης και τις διακυμάνσεις στην θερμοκρασία της. Έτσι μπορεί να εμπιστευτεί όλους τους προμηθευτές που συμμετέχουν στην πλατφόρμα, χωρίς την ανάγκη να τους γνωρίζει ή να ανησυχεί για τις υπόλοιπες λεπτομέρειες.
Η συνεχής παρακολούθηση των βιομετρικών στοιχείων του ψαριού, από τον ωκεανό στο πιάτο μας, είναι απαραίτητη λοιπόν, αφού “είμαστε ό,τι τρώμε” - σωστά; Τί θα μπορούσε να εκφράσει καλύτερα και να απαντήσει ταυτόχρονα στις ανησυχίες για το πόσο καλά ξέρουμε τι τρώμε; Ας ελπίσουμε μόνο να θυμούνται να αφαιρούν τους αισθητήρες πριν τα σερβίρουν, γιατί μπορεί να προκύψουν τίποτα περίεργα αποτελέσματα σε βάθος χρόνου!

σύγκρουση με την πραγματικότητα: η αποτυχία του “The DAO”

[13Για τα γεγονότα και το χρονικό του συγκεκριμένου θέματος βασιστήκαμε στην δημοσίευση “Experiments in Algorithmic Governance: A history and ethnography of “The DAO,” a failed Decentralized Autonomous Organization”.]

Ωραία όλα τα παραπάνω, αλλά στην πράξη τι γίνεται; Είναι γνωστό ότι τις περισσότερες φορές υπάρχουν αποκλίσεις, μεταξύ θεωρίας και πράξης. Στην περίπτωση της ιδεολογίας όμως αυτές οι αποκλίσεις φαίνεται ότι μεγαλώνουν αρκετά. Έτσι συνέβει και με την πρώτη προσπάθεια να στηθεί ένας αποκεντρωμένος αυτόνομος οργανισμός (Decentralized Autonomouws Organization – DAO), o “The DAO” το 2016. Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Η ιδέα για έναν αποκεντρωμένο αυτόνομο οργανισμό είχε διατυπωθεί από πολύ νωρίς με την εμφάνιση των κρυπτονομισμάτων. Έτσι η εμφάνιση εξελιγμένων blockchain πλατφορμών με ενσωματωμένες δυνατότητες να προγραμματιστούν κατά βούληση (όπως για παράδειγμα το να προγραμματιστούν οι όροι και οι συνθήκες ενός έξυπνου συμβολαίου), έδινε στους λάτρεις του αντικειμένου, μια πρακτική δυνατότητα να πλησιάσουν το όνειρό τους. Η πρώτη και πιο γνωστή ακόμα και σήμερα πλατφόρμα τέτοιου είδους είναι η Ethereum, η οποία περιγράφεται ως ένας “Τούρινγκ πλήρως” [14Μια απλοποιημένη εξήγηση για την πληρότητα Τούρινγκ (Turing completeness) είναι ότι αποτελεί κριτήριο για το τί δυνατότητες έχει μια γλώσσα (προγραμματισμού ή όχι) ή/και ένα σύστημα (υπολογιστικό ή όχι) στο να επιλύει τα προβλήματα που του θέτουνε. Για παράδειγμα, κάποιο υπολογιστικό σύστημα (συνδυασμός γλώσσας προγραμματισμού και hardware) είναι Turing Complete αν έχει την δυνατότητα να εφαρμόσει όλους τους δυνατούς διατυπωμένους αλγόριθμους. Αν δεν δύναται να αξιοποιήσει κάποιον αλγόριθμο ή μαθηματικό μοντέλο που έχει διατυπωθεί, τότε δεν καλύπτει τις προϋποθέσεις για πληρότητα Τούρινγκ.] διαμοιρασμένος υπολογιστής. Όπως και το Bitcoin είναι “χτισμένη” πάνω στο blockchain, αλλά ενώ οι εξορύκτες στο Bitcoin επιβεβαιώνουν συναλλαγές, στην περίπτωση του Ethereum επιβεβαιώνουν και “τρέχουν” εκτελέσιμο κώδικα προγραμμάτων. Αν για παράδειγμα μια εφαρμογή (πχ το Photoshop), “τρέχει” τον κώδικά του στον υπολογιστή μας, ώστε να μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε, στην περίπτωση του Ethereum αυτός ο κώδικας “τρέχει” διαμοιρασμένος στους κόμβους του blockchain δικτύου.

Στο αυθεντικό όραμα, όπως το περιγράφει ο δημιουργός του Ethereum Vitalik Buterin, οι DAO είναι ψευδο-νομικοί οργανισμοί που λειτουργούν με τον συνδυασμό ανθρώπου και ρομπότ. Τα ρομπότ είναι αλγόριθμοι που “τρέχουν” στο διαμοιρασμένο Ethereum blockchain και αποκρίνονται αυτόματα σε εισόδους βάσει προγραμματισμένων κανόνων. Οι είσοδοι μπορεί να είναι από πλήρως αυτόνομους αισθητήρες (πχ ψηφιακά θερμόμετρα), διαδικτυακά δεδομένα (πχ αλλαγές στην τιμή μιας μετοχής) ή ακόμα και εξωτερικές πράξεις του φυσικού κόσμου από ανθρώπους ή μάντηδες (oracles). Ένας DAO εφαρμόζει τις ανάλογες δράσεις και αποφάσεις, με βάση τις εισόδους που δέχεται και την λογική με την οποία έχει προγραμματιστεί, με έναν μη αναστρέψιμο τρόπο αφού όλες οι κινήσεις εγγράφονται στο blockchain “λογιστικό αρχείο”. Πιθανές δράσεις μπορεί να είναι η μεταφορά κρυπτονομισμάτων, η παρουσίαση ενός υπολογισμού ή ακόμα και η ενεργοποίηση κάποιου άλλου προγράμματος ή μιας ηλεκτρομαγνητικής συσκευής IoT.

Ο “The DAO” έμελε να γίνει ένας αποκεντρωμένος, χρηματοδοτούμενος από τους χρήστες (crowdfunded) και άμεσης διαχείρησης (ή αμεσης δημοκρατίας όπως λένε) οργανισμός και επενδυτική πλατφόρμα. Κάτι παρόμοιο με το Kickstarter, μια πλατφόρμα όπου μπορεί ο καθένας να παρουσιάσει την ιδέα του και όσοι θέλουν να συμβάλουν στην χρηματοδότησή της, με την διαφορά ότι θα είναι αποκεντρωμένο και θα έχει όλα τα χαρακτηριστικά που έχουμε περιγραψεί για το blockchain και τα “έξυπνα συμβόλαια”.
Ενώ υπήρξαν και υπάρχουν ακόμα διάφοροι DAO, αυτός ήταν ο πρώτος τόσο μεγάλης κλίμακας που θα “έτρεχε” στο Ethereum, με προσδοκίες να εξαφανίσει/απορροφήσει τους υπόλοιπους, λόγω μεγέθους αλλά και “βέλτιστης τεχνικής”.
Για την πρώτη χρηματοδότηση του εγχειρήματος, δόθηκε ένα χρονικό περιθώριο 28 ημερών, ξεκινώντας από τις 30 Απριλίου 2016, όπου οι ενδιαφερόμενοι θα το χρηματοδοτούσαν με ETH, το κρυπτονόμισμα που χρησιμοποιείται στο Ethereum. Σε αντάλλαγμα θα έπαιρναν τις ανάλογες μάρκες DAO (DAO tokens), με τις οποίες θα μπορούσαν να ψηφίσουν/χρηματοδοτήσουν στην συνέχεια τις προτάσεις που θα εμφανιζόντουσαν στο “The DAO”. Τα μέλη που θα είχαν τα περισσότερα tokens θα είχαν και μεγαλύτερη επιρροή στο ένα ή το άλλο εγχείρημα που ψάχνει για χρηματοδότηση.

Επίσης οι χρηματοδότες των “ιδεών” στο DAO θα είχαν πιο ενεργό ρόλο στην διαχείρηση αυτών, σε σύγκριση με τις υπόλοιπες διαδικτυακές πλατφόρμες χρηματοδότησης όπου απλά οι χρήστες/επενδυτές στηρίζουν χρηματικά το κάθε πρότζεκτ. Αφού όλες οι προτάσεις γίνονται σε πλήρη διαφάνεια μέσω αυτοματοποιημένων προκαθορισμένων διαδικασιών, οι επενδυτές θα μπορούσαν να ψηφίσουν, μέσω της χρηματοδότησης ή μη, για το αν ένας υπάλληλος θα προσληφθεί ή όχι. Ή ακόμα και να τον πληρώσουν άμεσα, με το ποσό που θα συν-αποφασιστεί αυτοματοποιημένα μέσω της ψηφοφορίας/χρηματοδότησης.

Εκτιμάται ότι την περίοδο των 28 ημερών που είχε οριστεί για την χρηματοδότηση του “The DAO”, συνέβαλαν μεταξύ 10 και 20 χιλιάδες χρήστες-επενδυτές. Συγκεντρώθηκαν 11,994,260.98 ETH, το οποίο ήταν το 14% των ETH που βρίσκονταν συνολικά σε κυκλοφορία, αξίας – με την τότε αντιστοιχία - 250 εκατομμυρίων δολαρίων περίπου, σπάζοντας κάθε ρεκόρ τέτοιου είδους χρηματοδότησης.
Ακολούθησε η συζήτηση για το ποιό θα ήταν το πρώτο προτζεκ που θα χρηματοδοτούνταν μέσω του “The DAO”. Μακράν το δημοφιλέστερο και αυτό που επιλέχτηκε εν τέλει ήταν το πρότζεκ της εταιρείας Slock.it, η οποία ήταν και από τους βασικούς χρηματοδότες του ίδιου του “The DAO”. Η ιδέα ήταν ο σχεδιασμός και η εφαρμογή “έξυπνων” κλειδαριών όπου θα χρησιμοποιούνταν για αυτοματοποιημένη πρόσβαση (ή μη) στους ενοικιαστές, από ιδιοκτήτες ακινήτων τύπου AirBnB.

Τις επόμενες μέρες εκδηλώθηκαν ανησυχίες ως προς την ασφάλεια αυτού του συστήματος, από διάφορα δημοφιλή μελή και ερευνητές της κοινότητας των κρυπτονομισμάτων, που όμως βασιζόντουσαν στην θεωρία των παιγνίων, δηλαδή ουσιαστικά σε πιθανότητες και όχι σε κάποιο συγκεκριμένο τεχνικό λάθος (bug). Όμως λίγο αργότερα, μερικές μέρες πριν ξεκινήσει η επίσημη λειτουργία του “The DAO”, ανακαλύφθηκε και δημοσιοποιήθηκε ένα τέτοιο τεχνικό σφάλμα, με όνομα “race to empty”. Ο ιδρυτής της Slock.it, Stephen Tual, δήλωσε πως αφού το σύστημα έχει μπει σε λειτουργία, έχει αποκτήσει την αυτονομία του και οποιαδήποτε προσπάθεια να πειραχτεί ο κώδικας για να διορθωθεί το σφάλμα, θα έπρεπε να γίνει με βάση τους κανόνες. Δηλαδή να ψηφίσει η πλειοψηφία των μετόχων την αλλαγή και στην συνέχεια να την επιβεβαιώσουν και να την εφαρμόσουν οι εξορύκτες του Ethereum.

Αυτό το bug στην ουσία επέτρεπε σε κάποιον χρήστη να μπορεί να καλέσει αναδρομικά μια συνάρτηση ανάληψης, χωρίς να προλάβει να επιβεβαιωθεί το κάθε φορά υπόλοιπο του λογαριασμού από το δίκτυο και έτσι να μαζέψει όσα token προλάβαινε. Στο τέλος βέβαια δεν θα μπορούσε να βγει από το δίκτυο με τα “κερδιμένα”, γιατί υπήρχαν και κάποιες ακόμα δικλείδες ασφαλείας, όπως ένα όριο μερικών ημερών πριν την αποσύνδεση του οποιουδήποτε λογαριασμού, με την αντίστοιχη εξαργύρωση των κρυπτονομισμάτων. Το συγκεκριμένο σφάλμα είχε επίσης εντοπισθεί και σε έναν μικρότερο DAO, οι δημιουργοί του οποίου είχαν προειδοποιήσει εκείνους του “The DAO”.
Έγινε ανακοίνωση από την Slock.it ότι μια ενημερωμένη έκδοση, που θα διόρθωνε το bug θα έβγαινε σύντομα, αλλά μέχρι τότε η λειτουργία του πρότζεκτ θα συνέχιζε όπως είχε προσχεδιαστεί, επιβεβαιώνοντας τους χρήστες-επενδυτές να μην ανησυχούν και ότι τα ψηφιακά τους χρήματα ήταν ασφαλή. Στις 17 Ιουνίου 2016 ένας άγνωστος χρήστης χρησιμοποίησε το εν λόγω σφάλμα και το ταμείο του “The DAO” άρχισε να αδειάζει. Μέχρι να το σταματήσουν είχε αδειάσει το 30% των ΕΤΗ.

Όπως μπορεί να φανταστεί κανείς επικράτησε πανικός τις επόμενες ώρες. Ιδρυτές, προγραμματιστές και γενικά όλοι οι αρμόδιοι του εγχειρήματος “κλείστηκαν” σε ένα ιδιωτικό ψηφιακό κανάλι για δουν πώς θα αντιδράσουν. Επικοινώνησαν με τους υπεύθυνους σημείων ανταλλαγής κρυπτονομισμάτων, όπου θα μπορούσε ενδεχομένως ο δράστης να μετατρέψει τα ETH σε φυσικό χρήμα, για να τους προτρέψουν να παγώσουν οποιαδήποτε συναλλαγή με τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Εκείνοι αρνήθηκαν στην αρχή γιατί κάτι τέτοιο θα έθιγε την αξιοπιστία τους, αλλά επειδή το θέμα είχε να κάνει με 250 εκατομμύρια δολάρια και μια “υπαρξιακή κρίση” ολόκληρης της πλατφόρμας Ethereum, συμφώνησαν εν τέλει. Τελικά η διαροή πάγωσε και ξεκίνησε καινούριος γύρος συζητήσεων για το τί πρέπει να γίνει στην συνέχεια. Και εδώ είναι το ενδιαφέρον μέρος..

Οι κεντρικοί αρμόδιοι μαζί με την πλειοψηφία των χρηστών-επενδυτών προτείνανε και τελικά εφαρμόσανε, αυτό που ονομάζεται “hard-fork”. Το κόψιμο ουσιαστικά της blockchain αλυσίδας ακριβώς πριν το σημείο του προβλήματος και την επανεκκίνησή της με τους καινούριους όρους και κανόνες. Αυτό όμως έβρισκε αντίθετους αρκετούς από τους χρήστες αφού, όπως δήλωσε και ο “δράστης” σε ένα αμφίβολης αξιοπιστίας γράμμα που έστειλε, ο “The DAO” καθορίζεται από τον κώδικά του και η εκμετάλλευση του τεχνικού σφάλματος δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια έξυπνη κίνηση με βάση τους κανόνες. Αφού έχει συμφωνηθεί ότι ο “κώδικας είναι νόμος”, οποιαδήποτε προσπάθεια να ακυρώσουν την ενέργεια αυτή θα ήταν ηθικά λάθος και ενάντια στο ίδιο το πνεύμα των αποκεντρωμένων αυτόνομων οργανισμών. Σαν αποτέλεσμα οι διαφωνούντες συνέχισαν την υπάρχουσα blockchain αλυσίδα χωρίς να εφαρμόσουν τις προτεινόμενες αλλαγές και ονόμασαν το νέο αυτό προτζεκτ Ethereum Classic. Η συζήτηση σχετικά με τα DAO και τις προοπτικές τους, που πριν ήταν στο επίκεντρο του πεδίου των blockchain εφαρμογών, άρχισε πλέον να ξεθωριάζει.

επίλογος

Η αντίληψη του νόμου ως κώδικα διευκολύνει την αντιστροφή της, τον ισχυρισμό δηλαδή ότι ο κώδικας μπορεί να γίνει νόμος. Για να συμβεί αυτή η αντιστροφή όμως χρειάζεται να μείνουν εκτός τα στοιχεία που κάνουν τον νόμο κάτι περισσότερο από κώδικα. Όπως η διαδικασία του ορισμού, της διατύπωσης, της ερμηνείας και εν τέλει της εφαρμογής ενός νόμου. Όπως μένουν εκτός και οι συνθήκες που προϋπήρξαν του κάθε νόμου. Επίσης πρέπει να πεταχτούν εκτός όλες οι συμπεριφορές και οι συναλλαγές ή οι συμβιβασμοί που προκύπτουν σε ένα ευρύτερο κοινωνικό επίπεδο το οποίο έχει τους δικούς του άγραφους κανόνες. Περισσότερα επ’ αυτού στο επόμενο τεύχος.

Αναγνωρίζουμε ότι οι θιασώτες αυτής της νέας ψηφιακής διακυβέρνησης δεν ισχυρίζονται πως όλα τα πριν, τα μετά και τα ενδιάμεσα, πρέπει και θα αντικατασταθούν από κώδικα – ακόμα. Η προσοχή προς το παρόν συγκεντρώνεται στην γραφειοκρατεία και την εφαρμογή της. Όπως όμως συνέβη και με την δημιουργία του νομικού συστήματος και της παραδοσιακής γραφειοκρατίας, έτσι και το καινούριο παράδειγμα θα επηρρεάσει, άμεσα ή έμμεσα όλα τα τριγύρω, υποστηρίζοντας την ροπή προς μια καθολική μηχανοποιήση. Και βέβαια, στο πλαίσιο της κωδικοποίησης, όπου όλοι οι παράμετροι πρέπει να δηλωθούν ρητά και όλες οι συναρτήσεις περιορίζονται σε συνθήκες τύπου “αν συμβεί αυτό, τότε πράξε εκείνο”, δεν υπάρχει χώρος για εξαιρέσεις.

Wintermute

Σημειώσεις

1 - blockchain: το πρωτόκολλο των θεών (Cyborg #14, 02/2019)
[ επιστροφή]

2 - blockchain: προς μια νομοθετική τεχνολογία (Cyborg #15, 06/2019)
[ επιστροφή]

3 - Περισσότερα εδώ
[ επιστροφή]

4 - Αντιγράφουμε από το: What are smart contracts on blockchain?
[ επιστροφή]

5 - The Promise of Smart Contracts – Foundation for Economic Education (https://fee.org/articles/the-promise-of-smart-contracts/)
[ επιστροφή]

6 - Federal Deposit Insurance Corporation - Ομοσπονδιακή Εταιρεία Ασφάλισης Καταθέσεων.
[ επιστροφή]

7 - Αναφέρεται σε περιπτώσεις όπου τα “έξυπνα συμβόλαια” επικοινωνούν με συσκευές στον φυσικό κόσμο, συνήθως συσκευές IoT (Internet of Things), όπως πχ μια “έξυπνη κλειδαριά” που κλειδώνει όταν ο ενοικιαζόμενος δεν έχει βάλει το ενοίκιο.
[ επιστροφή]

8 - Κοίτα που δεν μπορούμε να του ξεφύγουμε αυτού του άτιμου του τρίτου! Μην ανησυχείτε όμως, οι υπέρμαχοι φουτουριστές αναφέρουν ότι αυτές οι λεπτομέρειες θα λυθούν με την Τεχνητή Νοημοσύνη και το Διαδίκτυο των Πραγμάτων (IoT).
[ επιστροφή]

9 - Here’s How You Can Use Smart Contracts
[ επιστροφή]

10 - Health Insurance Portability and Accountability Act
[ επιστροφή]

11 - Για παράδειγμα το IBM Food Trust
[ επιστροφή]

12 - Introduction to Hyperledger Sawtooth (https://www.youtube.com/watch?v=8nrVlICgiYM)
[ επιστροφή]

13 - Για τα γεγονότα και το χρονικό του συγκεκριμένου θέματος βασιστήκαμε στην δημοσίευση “Experiments in Algorithmic Governance: A history and ethnography of “The DAO,” a failed Decentralized Autonomous Organization”.
[ επιστροφή]

14 - Μια απλοποιημένη εξήγηση για την πληρότητα Τούρινγκ (Turing completeness) είναι ότι αποτελεί κριτήριο για το τί δυνατότητες έχει μια γλώσσα (προγραμματισμού ή όχι) ή/και ένα σύστημα (υπολογιστικό ή όχι) στο να επιλύει τα προβλήματα που του θέτουνε. Για παράδειγμα, κάποιο υπολογιστικό σύστημα (συνδυασμός γλώσσας προγραμματισμού και hardware) είναι Turing Complete αν έχει την δυνατότητα να εφαρμόσει όλους τους δυνατούς διατυπωμένους αλγόριθμους. Αν δεν δύναται να αξιοποιήσει κάποιον αλγόριθμο ή μαθηματικό μοντέλο που έχει διατυπωθεί, τότε δεν καλύπτει τις προϋποθέσεις για πληρότητα Τούρινγκ.
[ επιστροφή]