#17 - 02/2020

το internet κι ο θάνατος της κριτικής

Ο πλανήτης μας είναι μια σφαίρα ή μάλλον μια πεπλατυσμένη σφαίρα, λίγο συμπιεσμένη στους πόλους και ελαφρώς φαρδιά στον ισημερινό της· έτσι κι αλλιώς, οι πραγματικοί πλανήτες έχουν τις καμπύλες τους. Αλλά η Γη μας δεν παύει να είναι σφαιρική. Κρίμα, γιατί αν ήταν επίπεδη θα πρόσφερε κάθε νύχτα μια ανεπανάληπτη θέα των αστεριών, δεν θα είχε τόσο μεγάλη σκιά ώστε να προκαλεί εκλείψεις κι επίσης θα έκανε τη δουλειά των χαρτογράφων πολύ ευκολότερη. Δυστυχώς όμως, η Γη δεν είναι επίπεδη.
Και παρόλα αυτά, ισοπεδώνοντας όλα τα αποδεδειγμένα επιστημονικά στοιχεία, υπάρχουν άνθρωποι που πιστεύουν ότι η Γη είναι επίπεδη. Έχουν ακόμη και την δική τους παγκόσμια οργάνωση, την Flat Earth Society, μια οργάνωση η οποία αυξάνει σταθερά τα μέλη της και την επιρροή της σε όλο τον κόσμο.

Τη δεκαετία του 1990, η Flat Earth Society είχε χρεοκοπήσει, φυτοζωούσε κι ήταν μια ανάσα από τον οριστικό ενταφιασμό της. Αλλά μετά συνέβη το internet! Κι έκανε τους ανθρώπους να θέλουν ξανά να πιστέψουν πως η Γη είναι επίπεδη.
Οι παρακάτω εικόνες είναι οι πρώτες φωτογραφίες της Γης από απόσταση μεγαλύτερη των 100 μιλίων στο διάστημα. Τις τράβηξε ο αμερικανικός στρατός το 1947, χρησιμοποιώντας έναν γερμανικό πύραυλο V-2, λάφυρο του δευτέρου παγκοσμίου. Ήταν μία από τις πρώτες φορές που είδαμε πραγματικά την Γη από απόσταση. Κι ήταν ξεκάθαρα σφαιρική.

Λιγότερο από μια δεκαετία αργότερα συγκροτήθηκε η Flat Earth Society, υποστηρίζοντας μια άποψη για τον πλανήτη που δεν ταίριαζε με τις τελευταίες εικόνες που είχαν σταλθεί από το διάστημα κι επιπλέον ήταν μία άποψη που είχε απορριφθεί τεκμηριωμένα και κατ’ επανάληψη από την επιστημονική κοινότητα για περισσότερους από πέντε αιώνες. Σύμφωνα με τις ιδέες της Flat Earth Society, η Γη ήταν ένας επίπεδος δίσκος με την Αρκτική στο κέντρο κι ένα ψηλό τοίχος πάγου στην περίμετρο. Ο ήλιος, το φεγγάρι και τα αστέρια, υποστήριζαν οι flat-earthers δεν ήταν σε μεγαλύτερη απόσταση απ’ ότι το Λονδίνο από την Νέα Υόρκη. Υποστήριζαν επίσης ότι όλα όσα έδειχνε η NASA δεν ήταν παρά μια καλοστημένη απάτη.

Λίγο μετά τον περίπατο του πρώτου ανθρώπου στην Σελήνη, ο ιδρυτής της Flat Earth Society πέθανε. Μια μικρή αλλά αφοσιωμένη ομάδα οπαδών του κράτησε τη δουλειά του ζωντανή και συνέχισε την κυκλοφορία ενός ενημερωτικού δελτίου για την επίπεδη Γη. Με το πέρασμα των χρόνων, η Society μεγάλωνε, με αργούς αλλά σταθερούς ρυθμούς, καταφέρνοντας τελικά να μετράει 3.500 μέλη την δεκαετία του ’90. Αλλά το 1997, μια πυρκαγιά στην έδρα της flat earth κατέστρεψε την βιβλιοθήκη και το μητρώο των μελών. Η αδυναμία συλλογής των συνδρομών οδήγησε την οργάνωση σε οικονομική ασφυξία και τα προβλήματα επιδεινώθηκαν περισσότερο όταν λίγο αργότερα πέθανε ο τελευταίος των οργανωτών της. Η Flat Earth Society θα μπορούσε να είχε κλείσει εκεί τον κύκλο της και να είχε ξεχαστεί - αλλά ήρθε το internet.

Το 2004, η Flat Earth Society επέστρεψε ως ένα διαδικτυακό φόρουμ συζήτησης. Οποιοσδήποτε είχε ένα κόλλημα με τις θεωρίες περί επίπεδης Γης και μια σύνδεση στο internet, μπορούσε να ποστάρει ερωτήσεις, να ανοίξει νέα topics στη συζήτηση ή να ανταλλάξει «πηγές» και links. Αλλά το βασικότερο ήταν ότι βρέθηκε ένας τρόπος να συνδεθούν μεταξύ τους οι ελάχιστοι και σκόρπιοι οπαδοί της επίπεδης Γης.
Συμπτωματικά, το 2004 ήταν η χρονιά που φτιάχτηκε το Facebook. Το YouTube ξεκίνησε ένα χρόνο αργότερα και μετά το Twitter. Μέχρι να φτιάξει η Flat Earth Society το δικό της website, το 2009, τα social media είχαν αρχίσει ήδη να κυριαρχούν στο ψηφιακό σύμπαν. Οι σημερινοί χρήστες του internet ξοδεύουν το 22% του online χρόνου τους στα social media. Για πολλούς, τα social media είναι το internet. Από κολλημένους με την μπάλα, μέχρι ερασιτέχνες μάγειρες κι από επαγγελματίες κουτσομπόληδες μέχρι μανούλες σε απόγνωση, τα social media έχουν να προσφέρουν μια κοινότητα για τον καθένα· ακόμη και για τους οπαδούς της επίπεδης Γης.

Πριν την επέλαση του internet, η Flat Earth Society χρειάστηκε πενήντα χρόνια για να φτάσει τα 3.500 μέλη. Σήμερα όμως, το website της δέχεται περισσότερες από 300.000 μοναδικές επισκέψεις κάθε μέρα. Υπάρχουν σελίδες για την επίπεδη Γη στο Facebook με περισσότερα από 100.000 likes, ενώ τα σχετικά videos στο YouTube μετρούν εκατομμύρια θεάσεις. Χώρια οι χρήστες στο Twitter και στο Reddit, τα φόρουμ και οι ομάδες συζήτησης - όλα αφιερωμένα στη διάδοση των θεωριών της επίπεδης Γης.

Με ένα δυνητικό ακροατήριο δισεκατομμυρίων, τα social media μπορούν να δώσουν σε κάποιον που δουλεύει με τον υπολογιστή του στο υπόγειο του σπιτιού της μαμάς του, την ίδια απήχηση με ένα παραδοσιακό τηλεοπτικό στούντιο. Η δημοσιοποίηση του οτιδήποτε είναι πλέον υπόθεση μερικών κλικς και uploads. Σε τελική ανάλυση, τα social media έχουν ισοπεδώσει - ή μήπως «επιπεδώσει»; - τον δημόσιο λόγο.

Το περιεχόμενο που δημιουργούν οι χρήστες είναι το νέκταρ που θρέφει τα social media. Εάν δεν υπήρχαν τα status updates, τα tweets και τα video uploads, τα social media θα ήταν πρακτικά άδεια. Είναι με απόλυτη προτεραιότητα προς το συμφέρον των εταιρειών που διαχειρίζονται τα social media να ενθαρρύνονται διαρκώς οι χρήστες να ανεβάζουν νέο περιεχόμενο στις πλατφόρμες, ασχέτως του πόσο ηλίθιο μπορεί να είναι - όχι μόνο θεωρίες για την επίπεδη Γη, αλλά τα πάντα, από συγκαλύψεις αφίξεων UFO, μέχρι καμπάνιες εναντίον των εμβολίων, μέχρι αποκαλύψεις για τους ΕΛ και την εξωγήινη προέλευσή τους, μέχρι την διάβρωση των κυβερνήσεων από ανθρωποειδή ερπετά, όλα χωράνε και προωθούνται. Κι όσο αυξάνει το περιεχόμενο, τόσο μεγαλώνει το ενδιαφέρον. Είναι ενδεικτικό ότι τα τελευταία χρόνια, οι ιντερνετικές αναζητήσεις με τον όρο «επίπεδη γη» έχουν εκτοξευτεί:

Σε μια στατιστική έρευνα του 2018 της YouGov, μιας βρετανικής πολυεθνικής εταιρείας ερευνών, το 1/3 των γεννημένων μετά το 1980 (οι περίφημοι millennials) δήλωσαν ότι δεν είναι εντελώς πεισμένοι ότι ο πλανήτης είναι σφαιρικός, έστω κι αν έχουν συσσωρευτεί πεντακοσίων χρόνων αποδείξεις που το υποστηρίζουν τεκμηριωμένα. Απ’ ότι φάνηκε, αρκούσε έστω και λίγη προσοχή σε ένα υπερπροβεβλημένο πλην όμως παντελώς κατηγορηματικό λάθος, ώστε να γίνει θέμα ακόμη και μια ανοησία επιπέδου επίπεδης Γης.

Από όλες τις ανισόρροπες και παλαβές ιδέες που κυκλοφορούν στις μέρες μας μεταξύ των πιο δύσμοιρων από τα δίποδα θηλαστικά, η «θεωρία περί επίπεδης Γης» είναι ίσως από τις πλέον ακίνδυνες. Στην πραγματικότητα δεν πειράζει κανέναν, στο βαθμό κιόλας που για τους περισσότερους ανθρώπους μικρή σημασία έχει πρακτικά αν ο πλανήτης μας είναι στρογγυλός, τριγωνικός ή σαν πολυώροφη τούρτα, αρκεί να τον αισθάνονται σαν σπίτι τους (εκτός κι αν πιστεύουν ότι είναι εξωγήινοι σε μυστική αποστολή). Άλλοι πιστεύουν σε νεκροζώντανους, άλλοι στον καπιταλισμό κι άλλοι ότι η Γη είναι ιπτάμενο πιάτο. Υπάρχει κάποιο πρόβλημα;

Το πρόβλημα είναι ότι το ψηφιακό οικοσύστημα και η google-αντί-κριτικής mentalite που εκκολάπτουν ιδέες του είδους «επίπεδη Γη» είναι ακριβώς οι ίδιοι παράγοντες που διασπείρουν, τρέφουν κι ενισχύουν απόψεις όπως αυτές «ενάντια στα εμβόλια» ή αυτές που αντιμετωπίζουν τους μετανάστες και τους πρόσφυγες σαν «εισβολή» και συνομωσία «αλλοίωσης» του ιθαγενούς εθνικού στοιχείου. Στον πρώτο κόσμο έχουν επανεμφανιστεί θανατηφόρες ασθένειες εξαφανισμένες για δεκαετίες, θέτοντας σε κίνδυνο την δημόσια υγεία, επειδή ένας όχλος μοντέρνων και «open minded» γονιών προτιμάει να ενημερώνεται από κομπογιαννίτες influencers κι αρνείται να εμβολιάσει τα παιδιά του.

Στις συνοριακές περιοχές του ίδιου πρώτου κόσμου, ο ηλεκτρονικός ρατσισμός έχει φτάσει σε τέτοια κανιβαλικά επίπεδα ώστε τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και οι συστηματικές δολοφονίες μεταναστών να εμφανίζονται ως «κανονικότητα». Εδώ πλέον δεν έχουμε να κάνουμε με παρανοϊκές ιδέες που καταλήγουν σε τείχη από πάγο στην άκρη του ορίζοντα, αλλά με στάσεις και νοοτροπίες που οδηγούν ευθέως σε εξαιρετικά πραγματικές - και θανατηφόρες - συνέπειες. Αν αύριο κατέρρεε το internet, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι μαζί του θα έσβηνε και η παράνοια· το ανθρώπινο είδος έχει αποδείξει ότι είναι ικανό να ασπαστεί το χειρότερο, ακόμη κι αν του προσφέρεται γραμμένο σε πλάκες από τα χέρια κάποιου «προφήτη». Αλλά η μανιακή επανάληψη και μεγέθυνση κάθε βλακώδους άποψης μέσω των ψηφιακών διαύλων που καταλήγει να αναγάγει την ανοησία σε αδιαμφισβήτητο ευαγγέλιο, κάνει τα πράγματα όχι απλά χειρότερα, αλλά επικίνδυνα…

Hurry Tuttle