#30 - 06/2024

Η "Άμωμη Σύλληψη των Δεδομένων"

Όταν ένας αγρότης αγοράζει ένα τρακτέρ από την εταιρεία γεωργικών μηχανημάτων John Deere, λαμβάνει άδεια για τη λειτουργία του οχήματος. Στις μέρες μας, τα τρακτέρ δεν είναι σαν τα παλιά οχήματα των περασμένων εποχών. Έχουν ενσωματωμένους αισθητήρες που συλλέγουν δεδομένα και τα μεταφέρουν σε υποδομές που βασίζονται στο cloud (δηλαδή datacenter). Ο γεωργός δεν κατέχει το τρακτέρ ή το λογισμικό που είναι ενσωματωμένο, ή ακόμη και τα δεδομένα που παράγονται από αυτό. Είναι η εταιρεία, John Deere, που της ανήκουν όλα. Όχι μόνο αυτό, αλλά και εκτός από το κόστος του τρακτέρ, ο γεωργός πρέπει επίσης να πληρώσει για τις αυτοματοποιημένες υπηρεσίες δεδομένων, ή τις υπηρεσίες υποστήριξης, που θα του παρέχουν τεχνικές συμβουλές για το τί, πότε και πώς να φυτέψει στο δικό του χωράφισ. Αυτά τα τρακτέρ χρησιμοποιούνται κυρίως στον παγκόσμιο Βορρά όπως στις ΗΠΑ, αλλά επίσης αναπτύσσονται και προωθούνται ολοένα και περισσότερο σε μεγάλα αγροκτήματα του Νότου.

Τι είναι αυτά τα δεδομένα που παράγονται από το τρακτέρ; Πώς αποτυπώνονται γενικότερα τα δεδομένα στο πλαίσιο της γεωργίας; Ποιος τα χρησιμοποιεί; Γιατί δεν τα κατέχει ο αγρότης;

Είμαι η Zahra Moloo. Σε αυτό το δεύτερο επεισόδιο του Who Will Control the Food System, θα μιλήσω με την Kelly Bronson, μια κοινωνική επιστήμονα στο Πανεπιστήμιο της Οτάβα στον Καναδά. Η Bronson είναι η συγγραφέας ττου βιβλίου “Η Άμωμη Σύλληψη των Δεδομένων: Αγροεπιχειρηματίες, Ακτιβιστές και η Κοινή Πολιτική τους για το Μέλλον”. Το βιβλίο της εξετάζει τις κρυφές νομικές συμφωνίες γύρω από τα αγροτικά big data, κυρίως στις ΗΠΑ και τον Καναδά, για να εντοπίσει πώς χρησιμοποιείούνται και με ποιες συνέπειες.

Kelly Bronson, σε ευχαριστώ που ήρθες να μιλήσουμε σήμερα για το ποιος θα ελέγξει το σύστημα τροφίμων. Επίτρεψέ μου να ξεκινήσω με μια προφανή ερώτηση σχετικά με τον τίτλο του βιβλίου σου: Η Άμωμη Σύλληψη των Δεδομένων. Σε άμωμη σύλληψη, όπως γνωρίζουμε από την καθολική εκκλησία, είναι η ιδέα ότι η Παναγία, η μητέρα του Ιησού, ήταν απαλλαγμένη από την αρχική αμαρτία του Αδάμ. Τι ακριβώς εννοείς με την Άμωμη Σύλληψη των Δεδομένων;

Kelly: Σκέφτηκα να ονομάσω το βιβλίο “Big Data, Big Power”. Ένα μεγάλο μέρος αυτού που προσπάθησα να κάνω στο βιβλίο είναι να κρυφοκοιτάζω πίσω από τις τεχνολογίες και τις νομικές συμφωνίες και άλλα είδη κοινωνικών υποδομών, γύρω από αυτά τα νέα ψηφιακά τρακτέρ και άλλα είδη ψηφιοποιημένου αγροτικού εξοπλισμού, για να βρω ποιος έκανε τί με τα δεδομένα, και για ποιό κέρδος. Αλλά στο τέλος, αποκάλεσα το βιβλίο “Η Άμωμη Σύλληψη των Δεδομένων”, δανειζόμενη από αυτή τη θρησκευτική ιστορία ή μεταφορά, επειδή το βιβλίο είναι πραγματικά θεμελιωμένο εμπειρικά στο δικό μου είδος συλλογής δεδομένων. Πέρασα χρόνο με επιστήμονες δεδομένων που δούλευαν στον ιδιωτικό τομέα για εταιρείες όπως η John Deere, αλλά και η Bayer Monsanto, η Farmers Edge. Πέρασα επίσης χρόνο με επιστήμονες που εργάζονται σε δημόσια πλαίσια: για την καναδική κυβέρνηση, για την κυβέρνηση των ΗΠΑ, αλλά και με ακτιβιστές, αυτοχαρακτηριζόμενους αγρότες hacktivists, οι οποίοι έπαιζαν στο χώρο της χρήσης δεδομένων για την προώθηση της μεταρρύθμισης του συστήματος τροφίμων. Αρχικά, όταν ξεκίνησα να γράψω το βιβλίο, κατά κάποιο τρόπο γνώριζα αυτές τις κοινότητες, κάποιους επιστήμονες στον ιδιωτικό τομέα, και ήξερα τους αγρότες hacktivists και τους ακτιβιστές λίγο περισσότερο επειδή για να είμαι απόλυτα ειλικρινής, εκεί βρίσκεται το ενδιαφέρον μου, σχετικά με την πολιτική τροφίμων.

Υπέθεσα ότι υπήρχε αυτό το μοντέλο, θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε “ψηφιακή γεωργία”, που ήταν περισσότερο σε βιομηχανική κλίμακα, όπως το μοντέλο του John Deere: πώληση τρακτέρ σε καλλιεργητές, κυρίως σε όλη τη βόρεια Αμερική, που προορίζονται για εξαγωγικές αγορές, η βιομηχανική γεωργία δηλαδή. Και τότε σκέφτηκα ότι θα μπορούσε να υπάρχει ένα άλλο μοντέλο για την υλοποίηση ενός είδους γεωργίας που βασίζεται στα δεδομένα, το οποίο είναι περισσότερο ακτιβιστικό, κοιτάει στα τοπικά διατροφικά συστήματα, προωθώντας πρακτικές όπως η αγρο-οικολογία ή η αναγεννητική γεωργία.

Στην αρχή του βιβλίου, θα μπορούσα να συγκρίνω αυτά τα δύο συστήματα και τους ανθρώπους που εργάζονται σε αυτούς τους δύο χώρους. Αλλά τότε παρατήρησα, και από εδώ προέρχεται ο τίτλος, ότι ακόμα και αν υπάρχουν πραγματικές διαφορές στο πώς χρησιμοποιούνται τα εργαλεία, ποια είδη δεδομένων συλλέγονται, από ποιόν και προς όφελος τίνος, παρατήρησα ότι υπήρχε μια ομοιότητα. Και αυτό ήταν ότι σε κάθε περίπτωση, όλοι μιλούσαν για τα δεδομένα με αυτόν τον πραγματικά ιδιαίτερο τρόπο, σαν τα δεδομένα από μόνα τους να ήταν ένα πράγμα που έπεσε από τον ουρανό, σαν να ήταν “αψεγάδιαστα”, αντί να ήταν προϊόν ισχυρών εταιρειών για παράδειγμα.

Και οι άνθρωποι μιλούσαν για τα δεδομένα σαν να ήταν αυτενεργά. “Δανείζομαι” αυτή τη θρησκευτική μεταφορά, γιατί αυτή η ιστορία δίνει στη Μαρία και στον Θεό πολλή δύναμη. Αφού αν μπορείς απλά να κάνεις κάτι, να το κάνεις απλά να συμβεί, αυτό είναι αρκετά ισχυρό, και αυτό το είδος της παντοδυναμίας είναι ένα μέρος της θρησκευτικής ιστορίας που ήθελα να τονίσω, χρησιμοποιώντας τον τίτλο “η άμωμη σύλληψη των δεδομένων”. Επειδή ακόμα και οι ακτιβιστές που πραγματικά εργάζονται (και είμαι με το μέρος τους) για την αναμόρφωση του διατροφικού συστήματος, μιλούσαν για τα δεδομένα σαν τα ίδια τα δεδομένα να επρόκειτο να μας οδηγήσουν κάπου. Πιστεύω ότι αυτός ο τρόπος προσέγγισης για τα δεδομένα, χρησιμοποιώντας αυτό το πλαίσιο, η “τελειότητα των δεδομένων”, είναι πραγματικά προβληματικός επειδή κρύβει τους πραγματικά ισχυρούς παράγοντες και τα συμφέροντα. Πρέπει να το πούμε με το όνομά του: είναι οι εταιρείες που έχουν για μεγάλο χρονικό διάστημα διαμορφώσει τις κατευθύνσεις του διατροφικού συστήματος, σε τεχνολογικό αλλά και κοινωνικό και περιβαλλοντικό επίπεδο.

Zahra: Αναφέρεις επίσης τον όρο “καθοδηγούμενο από τα δεδομένα” (data-driven), και το ακούμε αυτό όλη την ώρα, είναι όντως “πανταχού παρόν”: «καθοδηγούμενο από τα δεδομένα το ένα, το άλλο και το παράλλο». Και είμαι σίγουρη ότι υπάρχουν και άλλοι όροι που αναφέρεις στο βιβλίο σου, οι οποίοι δίνουν αυτή την ιδέα των δεδομένων, σαν να έχουν μια δική τους “αυτόνομη φύση”. Από το βιβλίο σου και την έρευνά σου, διαπίστωσες ότι αυτή η αφήγηση, αυτοί οι όροι, χρησιμοποιούνται με εσκεμμένο τρόπο, ή απλά έχει προκύψει ως ένας τρόπος σκέψης που αυθόρμητα “έπεσε πάνω μας”;

Kelly: Μέρος της ερευνητικής διαδικασίας είναι ότι κάποιος εξετάζει προσεκτικά τα δεδομένα, χρησιμοποιώντας μια προσέγγιση ώστε να μπορεί να εξάγει κάποιο νόημα από την έρευνα πεδίου, με αρκετά συστηματικό τρόπο. Και δεν ήταν μέχρι που άρχισα να το κάνω αυτό - ονομάζεται κωδικοποίηση – που παρατήρησα αυτόν τον κοινό τρόπο ομιλίας. Υπέθεσα ότι αυτές ήταν απλώς φράσεις που έγιναν πανταχού παρούσες, “έπεσαν πάνω μας” όπως το θέσατε. Το βρήκα ενδιαφέρον αυτό. Αυτό είναι το τοπίο τώρα, ή το λεξικό γύρω από τα ψηφιακά συστήματα, και είναι στην πραγματικότητα μέρος του λεξικού που ξεπερνά τη γεωργία. Έτσι, η “άμωμη σύλληψη του πλαισίου των δεδομένων” είναι στην πραγματικότητα παντού. Μάλλον θα αρχίσετε να το παρατηρείτε περισσότερο, τώρα που το τονίσαμε.

Αλλά τότε συνειδητοποίησα, τουλάχιστον στο πλαίσιο εκείνων των ανθρώπων με τους οποίους περνούσα χρόνο, ότι η απάντηση στην ερώτησή σου είναι ότι “αυτή είναι η τακτική”. Τί εννοώ με αυτό; Συνειδητοποίησα ότι κανένας από τους επιστήμονες, κανένας από τους ακτιβιστές επιστήμονες ή τους επιστήμονες του ιδιωτικού τομέα, κανένας από τους επιχειρηματίες - επειδή πήγα σε πολλά συνέδρια γεωργικής τεχνολογίας και AI και τεχνολογίας δεδομένων - κανένας από τους συμμετέχοντες δεν θα ήταν δυνατό να είναι πιστός στις θέσεις πίσω από την “άμωμη σύλληψη των δεδομένων”. Κανείς δεν θα έλεγε: «Ω, ναι, φυσικά, τα δεδομένα απλά προκύπτουν.»

Στην πραγματικότητα, ήταν αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι που δούλευαν συνεχώς και μου έδειξαν την πολύ περίπλοκη και δύσκολη δουλειά που έκαναν για να φέρουν τα δεδομένα σε μια κατανοητή μορφή, να “καθαρίσουν” τα δεδομένα, να διαχειριστούν τις υποδομές δεδομένων και να βγάλουν κάποιο νόημα από τα δεδομένα.

Κι έτσι άρχισα να συνειδητοποιώ ότι ήταν μέρος μιας ρητορικής στρατηγικής. Αφού, μιλώντας για τα δεδομένα με όρους “τελειότητας” είναι ένας τρόπος να μιλάμε για τα δεδομένα που έχουν μια λειτουργικότητα, και αν κάποιος τα φέρει σε αυτή την κατάσταση να έχουν μια κατανοητή μορφή, τότε το πρόσωπο που είναι μέρος αυτού του συστήματος θεωρείται παντοδύναμο, ή πολύ ισχυρό. Και έτσι συνειδητοποίησα ότι ήταν μέρος μιας μακροχρόνιας πολιτιστικής προσέγγισης, στην πραγματικότητα, πολύ πριν από τα δεδομένα, τα big data ή την τεχνητή νοημοσύνη.

Έχουμε, τουλάχιστον στο δυτικό κόσμο, μια προσέγγιση προς την τεχνολογία όπου αν κάποιος μπορεί να μιλήσει για ένα τεχνολογικό σύστημα ως απαλλαγμένο από την πολιτική, ως “αυτοδύναμο/αψεγάδιαστο”, τότε αυτό δίνει μεγάλη δύναμη στους ανθρώπους που μιλούν για αυτή την τεχνολογία. Είναι μια στρατηγική “νίκης”, και αναφέρω ιστορίες στο βιβλίο, αντλώντας ομιλίες από την περίοδο του αποικισμού της Αμερικής, όπου οι λεγόμενοι ιδρυτές πατέρες, ή οι “εκπολιτιστές πολιτικοί/τεχνολόγοι” στη Βόρεια Αμερική είχαν έναν πολύ παρόμοιο “άμωμο” τρόπο σύλληψης να μιλούν για τις τεχνολογίες όπως ο τηλέγραφος, για παράδειγμα, ή η σιδηροδρομική γραμμή, αυτούς τους ισχυρούς παράγοντες αλλαγής που επρόκειτο να βοηθήσουν στον “εκπολιτισμό” της Αμερικής. Και αυτό είναι πολύ προβληματικό. Ήταν μια μέθοδο ρητορικής που έστρεψε τους ανθρώπους προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση.

[...]

...η συνέχεια στο έντυπο τεύχος του Cyborg.
[ σημεία διακίνησης ]