#21 - 06/2021

Το όνειρο του μετα-ανθρωπισμού είναι εφιάλτης!

... Ο ιστορικός David Channel θεωρεί την τωρινή φάση της κουλτούρας μας σαν την συγχώνευση δύο διακριτών ιδεωδών του δυτικού κόσμου για την τάξη του οργανικού κόσμου (“η μεγαλη αλυσίδα της ζωης”) και για τον μηχανικό ορθολογισμό (“το σύμπαν / ρολόι”). Υποστηρίζει ότι σήμερα αυτές οι δυο άλλοτε διακριτές ιδέες συγχωνεύοονται σε μία, στην ιδέα της ζωϊκής μηχανής. Ο Bruce Mazlish, του τμήματος ιστορίας του MIT, έχει μια ελαφρά διαφορετική αποψη, έναν ύμνο για την ανθρώπινη εποποιία κόντρα στις ιστορικές ψευδαισθήσεις του είδους μας. Αυτή η εποποιία, κατά τον Mazlish, ξεκινά από την απόρριψη της πεποίθησης ότι βρισκόμαστε στο κέντρο του κόσμου (χάρη στην Κοπερνίκεια επανάσταση), προχωρά με την απόρριψη της πεποίθησης ότι διαφέρουμε θεμελειακά απ’ τα ζώα (η θεωρία της εξέλιξης), συνεχίζει με την διαπίστωση οτι δεν είμαστε εντελώς λογικοί (χάρη στον Φρόυντ και στο ασυνείδητο). Εν τέλει η “τέταρτη ασυνέχεια”, όπως την ονομάζει σε ένα βιβλίο με τον ίδιο τίτλο, πρέπει να ξεπεραστεί. Αυτή η “τέταρτη ασυνέχεια” είναι η τεχνική διάκριση που δημιουργήσαμε ανάμεσα στον οργανικό κόσμο και τη ζωή απ’ την μια μεριά και τις μηχανές απ’ την άλλη...[1Μικρό απόσπασμα απ’ το “Cyborg Citizen” του Chris Hables Gray, του 2001. Δημοσιεύτηκε στο cyborg νο 1 τον χειμώνα του 2014, σε κείμενο με τον τίτλο Οι δυνατότητες του μετα-ανθρωπισμού.]

Το απόσπασμα αυτό είναι ηλικίας 20 χρόνων: το “ξεπέρασμα” της διάκρισης, της διαφοροποίησης, ανάμεσα στο έμβιο (συμπεριλαμβανόμενου του ανθρώπινου) και στο μηχανικό· ειδικά πλέον στις ψηφιακές / πληροφορικές / βιοτεχνολογικές εκφάνσεις του.
Δεν θα πρέπει να σοκάρει. Αντίθετα, αν υπάρχει κάτι αληθινά τρομακτικό είναι ότι η τάση γι’ αυτό το “ξεπέρασμα” παρουσιάστηκε και ξαναπαρουσιάστηκε δημόσια εδώ και δεκαετίες με κάθε φανφάρα· και αγνοήθηκε / απωθήθηκε απ’ τις μάζες των πρωτοκοσμικών, συμπεριλαμβανόμενων των “πνευματικών” και των “πολιτικών” ταγών τους, ως αποκύημα (επιστημονικής) φαντασίας. Έτσι ώστε η τεκμηριωμένη προσπάθειά μας, για παράδειγμα, να εξηγήσουμε τι είναι οι γενετικές τεχνολογίες τροποποίησης/μετάλλαξης των κυττάρων και σε τι αποσκοπούν να γίνονται πολύ δύσκολα κατανοητές· κι όχι με δική μας ευθύνη.
Μπορεί να ματαιοπονούμε, αλλά δεν αυθαιρετούμε!!! Η σχέση ανάμεσα στην υγιεινιστική τρομοεκστρατεία και στη νομιμοποίηση της γενετικής μηχανικής ως “θεραπευτικής” και τον “μεταναθρωπισμό” σαν σαφέστατη καπιταλιστική τάση και προσανατολισμό, είναι οργανική. Στις 20 Ιούνη του 2020, στην καθεστωτική Wall Street Journal, με την υπογραφή του Adam Kirsch (συστήνεται σαν “ποιητής” και βιβλιοκριτικός...) μπορούσε κανείς να διαβάσει κάτω απ’ τον τίτλο Looking Forward to the End of Humanity μεταξύ άλλων κι αυτά:

... Η αιώνια ζωή μέσω της αναπτυγμένης τεχνολογίας μοιάζει όνειρο θερινής νυχτός για μια κοινωνία που, ως πρόσφατα, είχε πρόβλημα στην κατασκευή αρκετών μασκών για να σώσει τις ζωές των γιατρών και των νοσοκόμων. Ωστόσο ο Covid-19 μπορεί να αποδειχθεί ακριβώς εκείνο το είδος κρίσης που είναι απαραίτητο για να επιταχύνει εκρηκτικά τις προσπάθειες για να επιτευχθεί εκείνο που οι οπαδοί του ονομάζουν “transhuman” μέλλον. Με την βιολογική μας ευαλωτότητα πιο ξεκάθαρη από ποτέ, πολλοί άνθρωποι μπορεί να είναι έτοιμοι για να υιοθετήσουν το μήνυμα της Διακήρυξης του Διανθρωπισμού (Transhumanist Declaration), ένα πρόγραμμα 8 σημείων που δημοσιοποιήθηκε πρώτη φορά το 1998: “Οραματιζόμαστε την δυνατότητα να διευρύνουμε τις ανθρώπινες δυνατότητες ξεπερνώντας τη γήρανση, τα συνειδησιακά προβλήματα, τον αθέλητο πόνο, και τους περιορισμούς του πλανήτη Γη”..

Δεν πρόκειται απλά για καλλιτεχνικό παραλήρημα! Δεν πρόκειται επίσης, και ποτέ δεν ήταν “επιστημονική φαντασία”! Η απαρχή της πρόθεσης (και του σχεδιασμού) γι’ αυτό το “ξεπέρασμα” βρίσκεται καλά και ωμά παρουσιασμένη στο Κυβερνητική και Κοινωνία: η Ανθρώπινη Χρήση των Ανθρώπινων Όντων του R. Wiener - βιβλίο του 1950. Και όχι μόνον εκεί άλλωστε.
Πρόκειται απλά, καθαρά και ωμά, για καπιταλισμό. Αυτήν ακριβώς την τάση, την τάση “δεσίματος” και απαλλοτρίωσης του ανθρώπινου απ’ το μηχανικό, την ανέλυσε ο Μαρξ στα Grundrisse - Κριτική στην Πολιτική Οικονομία, στο περίφημο “απόσπασμα για τις μηχανές” - το 1858. Στη μέση του 19ου αιώνα ο Μαρξ είχε την πνευματική / κριτική διαύγεια όχι μόνο να εντοπίσει την καπιταλιστική διαλεκτική της συσχέτισης ανθρώπων και μηχανών, αλλά και να την αναλύσει στη γενικότητά της· και μπορεί να καταλάβει ο καθένας τι είδους μηχανές είχε μπροστά του: τα σιδερένια συμπλέγματα γραναζιών και βραχιόνων που κινούνταν από ατμομηχανές... Εκατόν πενήντα χρόνια μετά, στα τέλη του 20ου αιώνα και στις αρχές του 21ου, μ’ έναν γαλαξία “νέων τεχνολογιών” μπροστά τους, είτε οι αυτοχαρακτηριζόμενοι σαν “μαρξιστές” είτε όλοι οι υπόλοιποι έχουν βαθιά μεσάνυχτα· και είτε “σοκάρονται” είτε απωθούν τις πιο αναβαθμισμένες πλευρές αυτής της πραγματικότητας.
Αν αυτό δεν είναι διανοητικός ξεπεσμός και εξευτελισμός τότε τι είναι;

Ζωϊκές μηχανές

Το project Mind Machine του αμερικανικού MIT χρονολογείται απ’ το 2009. Σύμφωνα με τις διακηρύξεις στο site του project, σκοπός του ήταν/ είναι

...Η ανάπτυξη τεχνολογιών για την ανάγνωση, την εγγραφή (και εικονική προσομοίωση) εκατομυρίων νευρώνων ταυτόχρονα, έτσι ώστε να ενισχυθεί η διαδραστική εξερεύνηση τόσο των επιμέρους εγκεφαλικών κυκλωμάτων, όσο και η συνολική λειτουργία του εγκεφάλου.
Ο Νους (μοντέλα σκέψης), η Μνήμη (συσσώρευση και αξιοποίηση της εμπειρίας), το Σώμα (επαυξήσιμα υποστρώματα που ενσωματώνουν ευφυία) και ο Εγκέφαλος / Θέληση (αναζήτηση αναβαθμισμένων εφαρμογών αυτών των τεχνολογιών, όπως “μη χημικές” λύσεις για ψυχιατρικές θεραπείες και προσθετικές εγκεφάλου)...

Τα ονόματα των τεχνοεπιστημονικών κλάδων που ασχολούνται με όλα αυτά και ακόμα περισσότερο μοιάζουν φουτουριστικά στους “απλούς” υπηκόους: συνθετική νευροβιολογία, φυσική της συνείδησης, θεωρία της προσοχής... και πολλά άλλα στην ένοπλη παρέλαση προς την “τεχνητή νοημοσύνη”. Στο όχι μακρινό βάθος βρίσκεται (κι) αυτό: ο δρόμος από την κατασκευή εγκεφαλικών μοντέλων στην επαύξηση του εγκεφάλου.

Επαύξηση! Αυτή είναι η λεξούλα που φαίνεται πως έχει επιλεχτεί σαν η πιο ελκυστική για τους αιχμαλώτους. Επαύξηση των (ανθρώπινων) διανοητικών δυνατοτήτων... Επαύξηση των (ανθρώπινων) σωματικών δυνατοτήτων... Επαύξηση των (ανθρώπινων) αισθητηριακών δυνατοτήτων... Επαύξηση της πραγματικότητας... Οτιδήποτε μπορεί να φανταστεί ο καθένας σαν “επαύξηση”, σαν plus, θα προσφερθεί απλόχερα (έτσι πάει η προπαγάνδα) απ’ την σύμφυση του ανθρώπινου με το μηχανικό / ψηφιακό, ακόμα και σε κλίμακα κυττάρων. Με μια προτίμηση στα νευρικά, εγκεφαλικά.
Είναι μια καινούργια θρησκεία (τεχνοκρατική, “επιστημονική”...) που κατασκευάζει ήδη τους πιστούς της, την λαχτάρα για την “σωτηρία” και τον “παράδεισο”. Υπάρχει και τέτοιος. O Ray Kurzweil, ένας απ’ τους αμερικάνους γκουρού του “human plus”, τον περιγράφει σαν τεχνολογική μοναδικότητα (technological singularity) που

...Θα προσφέρει σε κάθε ανθρώπινο ον προσωποποιημένες δυνατότητες να ελέγχει πλήρως το σύμπαν...

Θα γίνετε Θεοί!!!! Το υπόσχονται οι τεχνολόγοι!!! Και είναι τόσο βαθιά η πνευματική εξαθλίωση μεγάλου μέρους των υποτελών ώστε θα πιστέψουν την υπόσχεση! Θα την “αγοράζουν”, θα την θαυμάζουν, θα την προσκυνούν. Στην πραγματικότητα έχουν ξεκινήσει ήδη: “πιστεύουν” (μόνο η πίστη μπορεί να πετύχει τέτοια διανοητικά στραμπουλήγματα) ότι η γενετική μηχανική και οι μεταλλάξεις είναι ... “ασφαλείς” και “αποτελεσματικές” για τους ίδιους.

Μεταξύ δημόσιων διακηρύξεων και υποσχέσεων και πρακτικών ερευνών και εφαρμογών δεν υπάρχει απόσταση· οι δεύτερες είναι προχωρημένες. Αλλά οι διακηρύξεις, περισσότερο απ’ τα τεχνικά papers και τις ανακοινώσεις σε συνέδρια, διαμορφώνουν το ιδεολογικό περιβάλλον, την “αύρα της πίστης” και τα φωτοστέφανά της.
Τον περασμένο Νοέμβρη ένα κρατικό think tank του καναδά, το Policy Horizons, δημοσιοποίησε το πόνημά του για την Βιοψηφιακή Σύγκλιση. Διευθύντρια του Policy Horizons και συγγραφέας του Exploring Biodigital Convergence [2Διαθέσιμο στο https://archive.is/d3dOt] είναι η Kristel Van der Elst, που θα πρέπει να ειδικεύεται στην “μελλοντολογία” αφού μερικούς μήνες νωρίτερα, τον Μάρτη του 2020, προφήτευσε και το μέλλον του covid-19... Το ενδιαφέρον είναι ότι πριν πάρει μεταγραφή στον καναδά ήταν επικεφαλής του γραφείου “στρατηγικών προβλέψεων” του παγκόσμιου οικονομικού φόρουμ (που έχει αναλάβει γενικά τις προφητείες για την καπιταλιστική αναδιάρθρωση), ενώ πέρασε με ανάλογα καθήκοντα και απ’ τις ηπα και απ’ την ε.ε.
Τι λέει η καθόλου γιάλινη και καθόλου σφαίρα της κυρίας Van der Elst;

... Στα χρόνια που έρχονται, οι βιολογικές τεχνολογίες θα χωνευτούν στις ζωές μας με τον τρόπο που έχει γίνει τώρα με τις ψηφιακές τεχνολογίες. Τα βιολογικά και τα ψηφιακά συστήματα συγκλίνουν, και θα αλλάξουν τον τρόπο που δουλεύουμε, ζούμε, ακόμα και τον τρόπο που εξελισσόμαστε σαν είδος. Περισσότερο από μια τεχνολογική αλλαγή, αυτή η βιοψηφιακή σύγκλιση θα μετασχηματίσει τον τρόπο που αντιλαμαμβανόμαστε τους εαυτούς μας και θα μας ωθήσει να ξαναορίσουμε τι είναι αυτό που θερούμε ανθρώπινο ή φυσικό...

Δεν είναι “λόγια”. Είναι υπαρκτές τάσεις. Κατά το έγγραφο του Policy Horizons (που μπορεί να θεωρηθεί κρατικό) η σύγκλιση “βιολογικού” και “ψηφιακού” γίνεται με τρεις τρόπους.

- Μέσω της πλήρους φυσικής ενσωμάτωσης βιολογικών και ψηφιακών οντοτήτων:

... Ρομπότ με βιολογικούς εγκεφάλους και βιολογικά σώματα με ψηφιακούς εγκεφάλους υπάρχουν ήδη, όπως επίσης η διάδραση μεταξύ ανθρώπων και υπολογιστών και εγκεφάλων με μηχανές. Η ιατρική χρήση ψηφιακών συσκευών στους ανθρώπους, όπως επίσης και τεχνολογικά χειραγωγημένα έντομα όπως “αλογάκια της παναγίτσας” drone [3Σχετικό video στο https://www.youtube.com/watch?v=Hrwn5sbNrp0] και ακρίδες επιτήρησης, είναι παραδείγματα ψηφιακής τεχχνολογίας που έχει συνδυαστεί με βιολογικές οντότητες. Η τεχνολογία μπορεί να προστεθεί σ’ έναν οργανισμό μέσω σύνδεσης με το νευρικό του σύστημα και χειραγώγηση των νευρώνων, για να αλλάξει τις λειτουργίες του και τις πράξεις του. Νέα είδους ανθρώπινα σώματα και νέες εννοήσεις της ταυτότητας μπορούν να προκύψουν καθώς η σύγκλιση συνεχίζεται...

- Μέσω της ταυτόχρονης και παράλληλης εξέλιξης των βιολογικών και ψηφιακών τεχνολογιών:

... Για παράδειγμα η βιοσυνθετική βανίλια δημιουργείται με την χρήση ενός φαινυλπροπανοειδούς οξέος, ευγενόλης και γλυκόζης σαν συστατικών, και βακτηρίων, μυκήτων και ζυμομηκύτων σαν μικροβιακών παραγωγών. Παρότι δεν προέρχεται απ’ το φυτό της βανίλιας σύμφωνα με τη νομοθεσία των ηπα και την ε.ε. για τα τρόφιμα, η παραγωγή της από “μικροβιακούς μετασχηματισμούς φυσικών πρώτων υλών” της επιτρέπει να αναγράφεται σαν “φυσικό άρωμα”...

- Μέσω της εννοιολογικής σύγκλισης βιολογικών και ψηφιακών συστημάτων:

... Καθώς βελτιώνεται η κατανόηση και ο έλεγχος των μηχανισμών που στηρίζουν την βιολογία, μπορούμε να δούμε μια σημαντική μετατόπιση απ’ τον βιταλισμό, την ιδέα δηλαδή ότι οι ζωντανοί και οι μη ζωντανοί οργανισμοί είναι θεμελειωδώς διαφορετικοί επειδή θεωρείται ότι συγκροτούνται από διαφορετικές αρχές. Αντί γι’ αυτό, η ιδέα ότι βιολογία έχει προβλέψιμα και ψηφιακά ελεγχόμενα χαρακτηριστικά μπορεί να γίνει κοινότοπη σαν αποτέλεσμα του να ζούμε στην βιοψηφιακή εποχή. Κάθε φοιτητής βιολογίας σήμερα έχει μεγαλώσει σ’ έναν ψηφιακό κόσμο και μπορεί συνειδητά ή ασυνείδητα να χρησιμοποιήσει αυτό το πλαίσιο βιοπληροφορικής γενικά στη βιολογία...

Η λέξη “σύγκλιση” είναι χαριτωμένα παραπλανητική. Υπονοεί δύο διακριτές καταστάσεις (την ζωή και τις ψηφικές και bio τεχνολογίες) που ακουμπούν η μία πάνω στην άλλη. Στην πραξη όμως πρόκειται για διαδικασία μηχανοποίησης, κι ακόμα μεγαλύτερης μηχανοποίησης του ζωντανού. Επέκταση του νεκρού κεφάλαιου σε βάρος της ζωής, στο βαθμό που αυτή συνολικά (και όχι μόνο η ανθρώπινη εργασία ή η ζωϊκή “παραγωγή”) μπορεί να γίνει αντικείμενο / στόχος της καπιταλιστικής συσσώρευσης.
Αλλά η μηχανοποίηση δεν μοιάζει με εκείνο που ιστορικά θεωρείται τέτοιο, δηλαδή με τις μηχανές της 1ης και της 2ης βιομηχανικής επανάστασης. Δεν υπάρχουν πιστόνια, κύλινδροι, γρανάζια, λίπανση, βαριοί κρότοι και μυρωδιές καμμένου λαδιού. Εκείνοι που η σκέψη τους έχει καθηλωθεί στην εξίσωση μηχανή = εσωτερική καύση, τελεία και παύλα δεν μπορούν να καταλάβουν τίποτα. Μόνο να πιστεύουν, να θαυμάζουν ή να φοβούνται - όλα συμβατά με την μεταφυσική και την μυστικοποίηση της τεχνο-εξουσίας και της βιοπολιτικής στον καπιταλιστικό 21ο αιώνα.

Ο ιδανικός στρατιώτης / εργάτης

Εδώ και τουλάχιστον έναν αιώνα, από τότε που η χημεία, η βιολογία και η ψυχιατρική αναγνωρίστηκαν οριστικά σαν επιστήμες με μεγάλο δυναμικό ανάπτυξης, όλα ή σχεδόν όλα τα βήματά τους σερβίρονται “για το καλό της ανθρωπότητας”, σαν επιστημονικές προσπάθειες να θεραπευτεί η τάδε ή η δείνα αρρώστια. Η συσκευασία αυτή είναι σχεδόν τέλεια και χρησιμοποιείται ακόμα: όποιος αμφιβάλλει για τα κίνητρα και τους πραγματικούς σκοπούς της μιας ή της άλλης τεχνολογίας δεν μπορεί παρά να χαρακτηριστεί “απάνθρωπος”, “διεστραμμένος” κλπ.

Όμως το πεδίο όπου πραγματικά δοκιμάζονται και εφαρμόζονται οι μείζονες τεχνολογικές “τομές” δεν είναι της υγείας· αλλά του πολέμου. Το ίδιο ισχύει και τώρα. Οι στρατοί και οι πόλεμοι είναι ιδανικοί για βασικά τμήματα της λειτουργίας της καπιταλιστικής μηχανής εννοημένης σα σύνολο. Πρώτον επειδή στους στρατούς δεν χωράνε αμφισβητήσεις, αντιρρήσεις, “οργάνωση απ’ τα κάτω”. Και δεύτερον επειδή η πολεμική παραγωγή, η παραγωγή καταστροφής, είναι όλο και περισσότερο “έντασης κεφαλαίου”· αντιστοιχεί (με αντεστραμμένο τρόπο) με την όλο και υψηλότερη καπιταλιστική “παραγωγικότητα” (εν προκειμένω: καταστροφικότητα)· πρέπει να είναι ακριβής, συντονισμένη· έχει (πρέπει να έχει) όλα τα βασικά χαρακτηριστικά του καπιταλιστικού manual ανά ιστορική περίοδο.

Ποιά είναι, λοιπόν, η μιλιταριστική καρδιά αυτής της νέας θρησκείας που υπόσχεται αθανασία και αιωνιότητα (εννοώντας το ακριβώς αντίθετο); Η θρυλική επαύξηση (μέσω της ενοποίησης του ανθρώπινου και του μηχανικού “εξοπλισμού”) τι δείχνει όταν φοράει αρβύλες;
Κάτω απ’ τον τίτλο Ο διαστημικός στρατός των ΗΠΑ θα δημιουργήσει “επαυξημένους ανθρώπους” για “πέρα απ’ την φαντασία” στρατιωτικές στρατηγικές λέει ο επικεφαλής επιστήμονας (US space force will create “augmented humans” for “unimaginable” military strategies, chief scientist says) στον independent στις 30 Απρίλη του 2021 θα μπορούσε κάποιος να διαβάσει (ο τονισμός δικός μας):

Ο επικεφαλής επιστήμονας του διαστημικού στρατού των ηπα λέει ότι “η ανθρώπινη επαύξηση” είναι “επιτακτική” με σκοπό να διατηρήσει την στρατιωτική υπεροχή.
“Τον τελευταίο αιώνα, ο δυτικός πολιτισμός μετασχηματίστηκε από κοινωνία βασισμένη στη βιομηχανία σε κοινωνία βασισμένη στις πληροφορίες, αλλά σήμερα βρισκόμαστε στο κατώφλι μιας νέας εποχής: την εποχή της ανθρώπινης επαύξησης” είπε ο δρ. Joel Mozer στη διάρκεια μιας εκδήλωσης στο Ερευνητικό Εργαστήριο της Αεροπορίας.
“Στη δουλειά μας στην εθνική άμυνα, είναι επιτακτικό να αγκαλιάσουμε αυτή τη νέα εποχή, διαφορετικά θα μείνουμε πίσω απ’ τους στρατηγικούς ανταγωνιστές μας”.
Θα υπάρξουν “απίστευτα” πλεονεκτήματα την επόμενη δεκαετία σε περιοχές που περιλαμβάνουν την τεχνητή νοημοσύνη, που θα επιτρέψουν στον στρατό να δημιουργήσει τακτικές που “δεν μπορούν να κάνουν οι άνθρωποι”. Εντελώς “αυτόνομα” προγράμματα θα συμβουλεύουν τους διοικητές των μονάδων σε πραγματικό χρόνο, προσέθεσε ο δρ. Mozer.
Οι διοικητές και όσοι παίρνουν τις αποφάσεις θα έχουν πολλαπλά αυτόνομα εργαλεία στη διάθεσή τους, που το καθένα απ’ αυτά θα μπορεί να κάνει αναγνωρίσεις, έλεγχο πυρός ή επιθέσεις. Η ανθρώπινη επαύξηση, εν τω μεταξύ, τελικά θα αναπτυχθεί με τεχνολογίες που θα συμπεριλαμβάνουν επαυξημένη και εικονική πραγματικότητα, καθώς επίσης και “νευρική προσομοίωση” ώστε να γίνει καλύτερη προσομοίωση φυσικών αισθήσεων.
“Μπορείς να βάλεις ένα άτομο σε συνθήκες εντατικής συγκέντρωσης [4Ο αγγλικός όρος είναι “state of flow”. Πρόκειται για την κατάσταση αυξημένης συγκέντρωσης σε κάτι, μειώση των αισθήσεων και της συνείδησης που δεν σχετίζονται μ’ αυτό το “κάτι”, αναστολή της αίσθησης του χρόνου, κ.α.], όπου η μάθηση μπορεί να βελτιωθεί και η ικανότητα συγκράτησης να μεγιστοποιηθεί” είπε ο δρ. Mozer. “Αυτό το άτομο μπορεί να διαμορφωθεί σε κάποιον με δυναμική πολύ υψηλής απόδοσης”.

Αυτό που περιγράφεται (εκείνο που ονειρεύονται οι καραβανάδες) είναι η όσο το δυνατόν πιο απόλυτη “απορρόφηση” του οτιδήποτε ανθρώπινου απ’ την λειτουργία της μηχανής· έτσι ώστε, αν είναι δυνατόν, ακόμα και η τελευταία ρανίδα ζωής να είναι εξαρτημένη απ’ αυτήν. Το μιλιταριστικό ιδεώδες είναι ο μηχανικός θάνατος: ακριβής, ανελέητος, “καθαρός”.

Πρέπει να επιμείνουμε λοιπόν όσο πιο συγκεκριμένα γίνεται - για να αποφύγουμε κάθε είδος μυθοποίησης. Η μηχανή και η μηχανοποίηση εισάγονται στην παραγωγή, σαν γενέθλια στιγμή του καπιταλισμού, για να υποκαταστήσουν και να υπαγάγουν την ανθρώπινη εργασία. Οι ουτοπικοί σοσιαλιστές του 19ου αιώνα παρακολουθούν και μελετούν αυτήν την εξέλιξη· αλλά την διαυγέστερη ανάλυσή της την βρίσκουμε στο Marx, στα Grundrisse, στο θρυλικό απόσπασμα για τις μηχανές.
Εκεί ο Marx σωστά και διορατικά αναλύει την σχέση ανάμεσα στη ζωντανή εργασία (την εργασία κάθε ανθρώπου) και στη νεκρή εργασία (που έχει μορφοποιηθεί σε μηχανή μέσα στο εργαστήριο / εργοστάσιο). Περιγράφει (πολλές δεκαετίες πριν τον Ταιηλορισμό, δηλαδή την 2η βιομηχανική επανάσταση) το πως η ζωντανή εργασία γίνεται απλό εξάρτημα, “χειριστής” των μηχανών· έτσι ώστε η παραγωγή να εμφανίζεται σαν κατόρθωμα του κεφάλαιου (δηλαδή των μηχανών του και της ανάλογης οργάνωσης της εργασίας) και όχι σαν αποτέλεσμα της ανθρώπινης εργασίας:

... Η συσσώρευση της γνώσης και της επιδεξιότητας, των γενικών παραγωγικών δυνάμεων του ανθρώπινου μυαλού, απέναντι στον εργάτη απορροφήθηκε μ’ αυτό τον τρόπο στο κεφάλαιο, και άρα εμφανίζεται σαν ιδιότητα του κεφαλαίου· πιο συγκεκριμένα του παγίου κεφαλαίου, στο μέτρο που αυτό εντάσσεται στην παραγωγική διαδικασία σαν το καθαυτό μέσο παραγωγής. Ώστε τα μηχανήματα εμφανίζονται σαν η επαρκέστερη μορφή του παγίου κεφαλαίου, και το πάγιο κεφάλαιο - στο μέτρο που το κεφάλαιο εξετάζεται στη σχέση του προς τον εαυτό του - σαν η επαρκέστερη μορφή του κεφαλαίου γενικά....

Σ’ αυτό το χρονικό σημείο, ας πούμε στο ξεκίνημα της 1ης βιομηχανικής επανάστασης, καθώς και στις επόμενες εξελίξεις (συμπεριλαμβανόμενης της 2ης) ως και λίγο πριν τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα, τα καπιταλιστικά μηχανήματα σχεδόν σε όλες τους τις μορφές είναι διακριτά σαν μορφές, σαν “οντότητες”, σε σχέση με αυτό που ήταν το ανθρώπινο: σώμα, σχέσεις, κλπ. Ενώ στην οργανώση της εργασίας (κατά κύριο λόγο της βιομηχανικής) η σχέση ανάμεσα στο ζωντανό και στο μηχανικό είναι “εσωτερική” (του καπιταλισμού), υπάρχει ωστόσο μια δομική απόσταση, “εξωτερικότητα” του ενός ως προς το άλλο. Η μηχανή είναι εξωτερική του ανθρώπινου, το ανθρώπινο είναι εξωτερικό της μηχανής.

Παρατηρεί ο Marx γι’ αυτήν την εξωτερικότητα συγκρίνοντάς την με την περίοδο πριν, όπου ο εργάτης / μάστορας είχε και χρησιμοποιούσε τα εργαλεία του:

... Δεν παρεμβάλει πια ο εργάτης το τροποποιημένο φυσικό αντικείμενο [σ.σ.: το εν μέρει επεξεργασμένο ξύλο, σίδερο, κλπ] σαν ενδιάμεσο όρο ανάμεσα στο αντικείμενο και τον εαυτό του: αντίθετα παρεμβάλει τη φυσική διαδικασία - που την μετατρέπει σε βιομηχανική - σαν μέσο ανάμεσα στον εαυτό του και την ανόργανη φύση, που την εξουσιάζει.... Σ’ αυτή τη μεταλλαγή, σαν μεγάλος ακρογωνιαίος λίθος της παραγωγής και του πλούτου δεν εμφανίζεται η άμεση εργασία που εκτελεί ο ίδιος ο άνθρωπος, ούτε ο χρόνος αυτής της εργασίας, αλλά η ιδιοποίηση της γενικής παραγωγικής δύναμης του ανθρώπου, η δική του κατανόηση της φύσης και ο εξουσιασμός της διαμέσου της ύπαρξης του ανθρώπου σαν κοινωνικού σώματος - μ’ ένα λόγο, η ανάπτυξη του κοινωνικού ατόμου...

Είναι η απόσταση ανάμεσα στο μηχανικό και στο ανθρώπινο εκεί όπου βρίσκεται η προϋπόθεση ώστε ο εργάτης (η ζωντανή εργασία) καθώς χάνει τον προσωπικό έλεγχο πάνω στη δουλειά εξαιτίας των “αυτόματων μηχανών” να ανακαλύψει σ’ αυτές τις “αυτόματες μηχανές” τις γενικές ικανότητες και γνώσεις της κοινωνίας, τις οποίες ιδιοποιείται για λογαριασμό του τόσο ο ατομικός καπιταλιστής όσο και όλοι μαζί σαν τάξη. Μ’ άλλα λόγια το μηχανικό υπόστρωμα του καπιταλισμού τόσο στην 1η όσο και στην 2η βιομηχανική επανάσταση, καθώς στέκεται απέναντι στην (και συχνά αντιπαρατίθεται με την) ζωντανή εργασία, αποτελεί απαλλοτριωμένη έκφραση της συνθετότητας / κοινωνικότητας που έχει αποκτήσει η εργασία / παραγωγή συνολικά.

Αυτή η εξωτερικότητα ίσχυε, με διαφορετικά χαρακτηριστικά, και στην αρχή της 3ης βιομηχανικής επανάστασης (προσωπικοί υπολογιστές, δίκτυο...). Αλλά σταδιακά η απόσταση άρχισε να μικραίνει, τόσο χωρικά και χρονικά όσο και εννοιολογικά. Η πιο γνωστή καταδήλωση αυτού του (σημαντικού) “πλησιάσματος” είναι τα λεγόμενα smart phones: ενώ αρχικά εμφανίζονται σαν ασύρματα τηλέφωνα, εξελίσσονται σταθερά μέσα σε λιγότερο από μια γενιά σε τηλεχειριστήρια (μεγάλου μέρους) της καθημερινής ζωής· “αναπόσπασματα εξαρτήματα” του σώματος, των αισθήσεων - και των κοινωνικών σχέσεων.
Αυτή η εγγύτητα / άμεση επαφή ανθρώπινου και μηχανικού μελετήθηκε κατά κόρον απ’ τους ειδικούς των αφεντικών· δεν είχαν προβλέψει ούτε την έντασή της ούτε τα εν δυνάμει της στο ξεκίνημα της 3ης βιομηχανικής επανάστασης. Η λέξη / έννοια interface, η “διεπαφή/ διασύνδεση δύο διαφορετικών συστημάτων” (του ανθρώπινου και του ηλεκτρομηχανικού), θα ήταν υπερβολικά fiction σε συνθήκες 1ής ή 2ης βιομηχανικής επανάστασης... Γεννήθηκε όμως “φυσιολογικά” κατά την διάρκεια της 3ης, με δύο “μήτρες”. Απ’ την μια μεριά απ’ την μείωση /ελαχιστοποίηση της εξωτερικότητας για την οποία γράψαμε πριν· και μάλιστα απ’ τους ίδιους τους χρήστες, χωρίς εξωτερική επιβολή. Απ’ την άλλη μεριά εξαιτίας των λειτουργιών των νέων μηχανών, που έμοιαζαν πολύ πιο “πνευματικές” και ακίνδυνες από φυσική άποψη σε σχέση με τα ατσάλινα γρανάζια των παραδοσιακών μηχανών..

Η σμίκρυνση / ελαχιστοποίηση αυτής της εξωτερικότητας / απόστασης μεταξύ ανθρώπινου και μηχανικού στη διάρκεια της 3ης βιομηχανικής επαναστάσης θα απαιτούσε μια καινούργια πολιτική και όχι στεγνά εμπειρίστικη ανασύνθεση της αντίθεσης μεταξύ “μεταβλητού κεφάλαιου” (ζωής...) και “παγίου κεφάλαιου” (μηχανών). Και μάλιστα σ’ έναν ορίζοντα που φαινόταν να έχει μικρότερη σχέση με την παραγωγή και μεγαλύτερη με την κυκλοφορία και την αναπαραγωγή των κοινωνικών σχέσεων. Οι στενόμυαλοι (και συχνά χυδαίοι) “μαρξιστές” πιάστηκαν στον ύπνο και απλά αδιαφόρησαν, έχοντας σχολάσει οριστικά απ’ την Ιστορία. Δεν υπήρξαν άλλα αξιοσημείωτα εγχειρήματα, ειδικά απ’ την δεκαετία του ‘90 και μετά - μόνο “περιθωριακοί”. [5Στα ‘80s, στους κόλπους του πρωτοκοσμικού οικολογικού / εναλλακτικού κινήματος, αναπτύχθηκαν αξιοσημείωτες κριτικές κυρίως απέναντι στις βιοτεχνολογίες. ] Εν τέλει αυτό το πλησίασμα (και συχνά “ταύτιση”) μεταξύ ανθρώπινου και μηχανικού απέκτησε μάλλον μεταφυσικές διαστάσεις. Αυτό αποδεικνύεται απ’ το γεγονός ότι ενώ στην αυγή της 1ης και της 2ης βιομηχανικής επανάστασης οι διθύραμβοι στις (καπιταλιστικές) δυνατότητες των μηχανών προέρχονταν από φιλόσοφους (Ure) ή μηχανικούς (Taylor) και καλλιτέχνες (Marinetti / φουτουριστές [6Αν και κατ’ αρχήν καλλιτεχνικό κίνημα οι ιταλοί φουτουριστές ύμνησαν τόσο έντονα ένα επερχόμενο μέλλον φτιαγμένο από ατσάλι και φωτιά, ώστε εύλογα κατέληξαν στη δεκαετία του 1920 οπαδοί του φασισμού. Στο Μανιφέστο τους (1909), με συγγραφέα τον Filippo Tommaso Marinetti, μπορούσε κανείς να διαβάσει μεταξύ άλλων:
... Θέλουμε να δοξάσουμε τον πόλεμο - μοναδική υγεία του κόσμου - το μιλιταρισμό, τον πατριωτισμό, την καταστρεπτική χειρονομία των φιλελεύθερων, τις ωραίες ιδέες για τις οποίες πεθαίνουμε και την περιφρόνηση της γυναίκας.
Θέλουμε να καταστρέψουμε τα μουσεία, τις βιβλιοθήκες, τις ακαδημίες κάθε είδους και να παλέψουμε εναντίον της ηθικότητας, του φεμινισμού, και εναντίον κάθε ανανδρίας καιροσκοπικής ή κερδοσκοπικής.
Εμείς θα τραγουδήσουμε τα πλήθη τα κινητοποιημένα από την εργασία, από την απόλαυση ή την ανταρσία, θα τραγουδήσουμε την πολύχρωμη και πολυφωτική πλημμυρίδα των επαναστάσεων μέσα στις μοντέρνες πρωτεύουσες, θα τραγουδήσουμε τον παλλόμενο νυχτερινό πυρετό στα ναυπηγεία και στα ορυχεία που φλέγονται από ένα βίαιο ηλεκτρικό φεγγάρι· τα εργοστάσια που κρέμονται απ’ τα σύννεφα με τις στριφογυριστές κλωστές των καπνών τους· τις γέφυρες όμοιες με γιγάντιους γυμναστές που δρασκελίζουν τους καπνούς, αστράπτοντας στον ήλιο με μια λάμψη μαχαιριών· τα περιπετειώδη ατμόπλοια του οσφραίνονται τον Ορίζοντα, τα τρένα με το ευρύ στήθος που κροταλίζουν πάνω στις ράγες σαν τεράστια ατσάλινα άλογα με χαλινάρια από σωλήνες και το αιωρούμενο πέταγμα των αεροπλάνων με τον έλικά τους που κελαηδά στον αέρα σαν μια σημαία και μοιάζει να χειροκροτάει σαν ένα πλήθος ενθουσιασμένο...]) των αφεντικών, οι αντίστοιχοι ύμνοι για τις δυνατότητές τους στη διάρκεια της 3ης (χωρίς να χαρακτηρίζονται καπιταλιστικές αυτές οι δυνατότητες!) προήλθαν - απ’ τα ‘90s και μετά - όχι μόνο από διανοούμενους της εξουσίας αλλά και “απ’ τα κάτω”! Δεν ήταν μόνο η φεμινίστρια Donna Haraway που θεώρησε την απόλυτη σύνθεση ανθρώπινου και μηχανικού στο “Cyborg Manifesto” σαν δρόμο της απελευθέρωσης. Ήταν πάμπολλοι εκείνοι που θεώρησαν τον κυβερνοχώρο σα “νέο χώρο ελευθερίας”...

Η μείωση έως εξαφάνιση της συναίσθησης της αντιπαλότητας ανάμεσα στο ανθρώπινο / ζωντανό και στο μηχανικό / ψηφιακό στην καπιταλιστική αξιοποίησή του, ήταν και είναι το “λάδι στα γρανάζια” των προσανατολισμών (των αφεντικών) της 4ης βιομηχανικής επανάστασης· και της full spectrum επίθεσης που ξεκίνησαν με σημαία τον covid 19. Γιατί σε πρώτη και τελευταία ανάλυση η επιβολή κάθε (καπιταλιστικού) Τεχνολογικού Παραδείγματος είναι λιγότερο ζήτημα καθαρής τεχνικής και πολύ περισσότερο ζήτημα πολιτικής.
Συνεπώς, όταν τώρα το Ευαγγέλιο μιλάει για την “ενσωμάτωση βιολογικών και ψηφιακών λειτουργιών” (και στο ανθρώπινο σώμα, αλλά όχι μόνον σ’ αυτό), όταν μιλάει για τον μετανθρωπισμό ή τον υπερανθρωπισμό, τραβάει στις “λογικές” της συνέπειες (απ’ την άποψη της εξουσίας) την γραμμή σχεδόν 2 καπιταλιστικών αιώνων· επωφελούμενο απ’ την όποια επιτάχυνση, κοινωνική νομιμοποίηση και αποδοχή των τελευταίων δεκαετιών.
Έχει την σημασία του το γεγονός ότι οι ίδιες ακριβώς τεχνικές του engineering of human και του “μετα-ανθρωπισμού” εφαρμόζονται ήδη και σε άλλες μορφές ζωής. Φαίνεται ότι έχει γίνει μια μετατόπιση ενδιαφέροντος των βιοτεχνολόγων απ’ τα ανώτερα θηλαστικά στα έντομα, στα βακτήρια και στους ιούς: οι πλατφόρμες γενετικής μηχανικής σε ιούς που σπρώνονται σαν “εμβόλια” δοκιμάζονται εδώ και πολλά χρόνια.
Η κυτταρική κλίμακα και η ελαχιστοποίηση της χωρικής (και της χρονικής) απόστασης / εξωτερικότητας ανάμεσα στο ανθρώπινο και στο μηχανικό όπως την οραματίζονται οι ειδικοί του Βιοπληροφορικού Παραδείγματος, ενέχει (πέρα απ’ τα υπόλοιπα) έναν σοβαρό κίνδυνο που μπορεί να είναι και στόχος (των αφεντικών): να εκπέσει η ανθρώπινη ζωή σε απλή, “γυμνή” φυσική διαδικασία (κυτταρική λειτουργία για παράδειγμα) που θα έχει άμεσα μετατραπεί σε βιομηχανική. Θα πρόκειται για την κυριολεκτικά βιο-μηχανική μορφή (ανθρώπινης) ζωής!

Όσοι φτάσουν σ’ αυτό το σημείο το κειμένου, είναι πιθανό να θεωρήσουν ότι μιλάμε για κάτι μελλοντικό ή (ακόμα χειρότερα) για επιστημονική φαντασία... Λάθος, τραγικό λάθος: η “φυσικοποίηση” της εισβολής της σύγχρονης (γενετικής) καπιταλιστικής μηχανής στην κλίμακα των κυττάρων, συμβαίνει ήδη! Με τις πλατφόρμες γενετικής τροποποίησης που σπρώχνονται σαν εμβόλια.

Στο cyborg νο 18 (καλοκαίρι 2020) κάτω απ’ τον τίτλο εμβόλια mRNA: τα νανοσωματίδια σε γενετικές αποστολές, μεταξύ άλλων μεταφέραμε λόγια της Isabelle Bekeredjian-Ding, επικεφαλής του τμήματος μικροβιολογίας του γερμανικού ινστιτούτου Paul-Ehrlich (ανήκει στο ομοσπονδιακό ινστιτούτο εμβολίων και βιοϊατρικής της γερμανίας), από συνέντευξή της στην επίσημη “επιθεώρηση έρευνας και καινοτομίας στην ε.ε.” Horizon, την 1 Απρίλη του 2020:

... Κάνοντας το ανθρώπινο σώμα να παράξει το ίδιο της παθολογικές πρωτεΐνες, τα εμβόλια mRNA περικόπτουν την βιομηχανική διαδικασία παραγωγής [σ.σ.: εννοεί των πρωτεϊνών που χρειάζονται για τα κλασσικού τύπου εμβόλια] κι έτσι μπορούν να παραχθούν ευκολότερα και γρηγορότερα απ’ τα παραδοσιακά. Σ’ αυτήν την περίπτωση το κύριο όφελος είναι η ευκολία παραγωγής και, επίσης, είναι πιθανόν εύκολο να αυξηθεί η παραγωγή, που οπωσδήποτε είναι κάτι πολύ σημαντικό αν σκεφτούμε την ανάπτυξη ενός εμβολίου για όλη την ευρώπη και τον κόσμο...

Συμπληρώναμε: Για να το πούμε με απλά λόγια, η τεχνολογία mRNA αναγκάζει το σώμα να κάνει ένα μέρος της δουλειάς που ως τώρα έκανε η φαρμακοβιομηχανία· κι έτσι γλυτώνει χρόνο και αυξάνει τα κέρδη για λογαριασμό των εταιρειών!..

Είναι δύσκολο για τους υπηκόους να καταλάβουν ότι τα κύτταρά τους (βιο)μηχανοποιούνται, ότι τμήματα της “εξωτερικής” καπιταλιστικής παραγωγής εσωτερικεύονται, εν-σωματώνονται με την πλήρη σημασία των λέξεων, ότι τώρα “η μηχανή μπαίνει μέσα”. Γιατί είναι δύσκολο να τα καταλάβουν αυτά ακόμα και οι κατ’ όνομα “μαρξιστές”; Επειδή έχουν φυσικοποιήσει αυτήν την διαδικασία...

Εκείνο που ο Agaben έχει ονομάσει “γυμνή ζωή” δεν είναι η γύμνια, φαινόμενο επιφάνειας, το πως φαίνεται το κορμί χωρίς ρούχα... Είναι κατάσταση βάθους: τα νευρικά / εγκεφαλικά κύτταρα καθενός, για παράδειγμα, θα χρησιμοποιούνται σαν “πληκτρολόγια εντολών” άμεσης δράσης σε ψηφιακές μηχανές. Αλλά, επίσης, θα συμβαίνει και το ανάποδο: οι ψηφιακές μηχανές θα μεταφέρουν εντολές κατευθείαν στα εγκεφαλικά κύτταρα. Η Neuralink Corporation, μια εταιρεία νευροτεχνολογίας (με ιδρυτή ή μπροστινό τον γνωστό Elon Musk) δεν κάνει απλά έρευνες στο θέμα· μπορεί να επιδεικνύει πια και εφαρμογές.

Επιτήρηση της επαύξησης

H Shoshana Zuboff, συγγραφέας του “Η εποχή του Καπιταλισμού της Επιτήρησης”, σ’ ένα άρθρο της στους καθεστωτικούς New York Times στις 24 Γενάρη του 2020, κάτω απ’ τον τίτλο Τώρα σε ελέγχουν από απόσταση (You are Now Remotely Controlled, Surveillance capitalists control the science and the scientists, the secrets and the truth), ξεκινούσε έτσι:

Η συζήτηση για την ιδιωτικότητα και τη νομοθεσία στην Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου ήταν ασυνήθιστα θερμή εκείνη την ημέρα. Οι εκτελεστικοί διευθυντές της τεχνολογικής βιομηχανίας “υποστηρίζαν ότι είναι ικανοί να ρυθμίσουν τους εαυτούς τους, και ότι η εμπλοκή της κυβέρνησης θα ήταν δαπανηρή και αντιπαραγωγική”. Οι εκπρόσωποι των οργανώσεων πολιτικών ελευθεριών προειδοποιούσαν ότι οι δυνατότητες των επιχειρήσεων σε σχέση με τα data αποτελούσαν “έναν κίνδυνο χωρίς προηγούμενο στις ατομικές ελευθερίες”. Κάποιος παρατήρησε “Πρέπει να αποφασίσουμε τι θα είναι τα ανθρώπινα όντα στην ηλεκτρονική εποχή. Θα γίνουμε απλά απλά σκλάβοι του εμπορίου;”. Ένας απ’ την επιτροπή ρώτησε “Πού θα πρέπει να προσδιορίσουμε τα όρια;”. Ήταν το 1997.

Τα όρια δεν προσδιορίστηκαν ποτέ, και οι ceo τράβηξαν τον δρόμο τους. Είκοσι τρία χρόνια αργότερα έχουμε τις αποδείξεις. Ο καρπός αυτής της νίκης τους ήταν μια νέα οικονομική λογική που ονομάζω “καπιταλισμό της επιτήρησης”. Η επιτυχία της στηρίζεται σε εκστρατείες που γίνονται με τέτοιο τρόπο ώστε να τις αγνοούμε, μέσα σε μια ομίχλη αποπροσανατολισμού, ευφημισμών και αναληθειών. Ρίζωσε και άνθισε στους καινούργιους χώρους του ίντερνετ, για τους οποίους οι καπιταλιστές της επιτήρησης πανηγύριζαν ότι είναι “ο μεγαλύτερος ακυβέρνητος χώρος του κόσμου”. Αλλά η εξουσία γεμίζει το κενό, και αυτά τα κάποτε αδέσποτα πεδία δεν είναι πια ακυβέρνητα. Αντίθετα είναι ιδιοκτησία ιδιωτικού κεφαλαίου επιτήρησης, επιχειρήσεων που τα ελέγχουν και τα κυβερνούν με σιδερένιους νόμους.

Η άνοδος του καπιταλισμού της επιτήρησης τις δύο τελευταίες δεκαετίες έγινε χωρίς αντίπαλο. Το “ψηφιακό” ήταν γρήγορο μας είπαν, και όσοι έθεταν εμπόδια θα ξεπερνούνταν. Δεν προκαλεί εντύπωση που τόσοι πολλοί από εμάς ορμήσαμε για να ακολουθήσουμε το Λευκό Κουνέλι μέσα στο τούνελ του για να μας οδηγήσει στην ψηφιακή Χώρα των Θαυμάτων όπου, όπως η Αλίκη, θα γινόμασταν λεία των ψευδαισθήσεων. Στη Χώρα των Θαυμάτων γιορτάσαμε θεωρώντας πως οι νέες ψηφιακές υπηρεσίες είναι δωρεάν, αλλά τώρα βλέπουμε ότι οι καπιταλιστές της επιτήρησης που ήταν πίσω απ’ αυτές τις υπηρεσίες θεωρούσαν εμάς σαν δωρεάν εμπόρευμα. Νομίζαμε ότι ψάχνουμε μέσω Google, αλλά τώρα καταλαβαίνουμε ότι η Google ψάχνει εμάς. Θεωρήσαμε ότι χρησιμοποιούμε τα social media για να διασυνδεθούμε, αλλά μάθαμε ότι η σύνδεση είναι ο τρόπος που μας χρησιμοποιούν τα social media. Σπάνια αναρωτηθήκαμε το γιατί η καινούργια τηλεόρασή μας ή το καινούργιο στρώμα μας έχουν “πολιτική ιδιωτικότητας”, αλλά τώρα αρχίσαμε να καταλαβαίνουμε ότι οι πολιτικές “ιδιωτικότητας” είναι στην ουσία πολιτικές επιτήρησης...

Η οργανωμένη και καθολική επιτήρηση είναι σημαντικό τμήμα της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, κι ίσως εκείνο το τμήμα που μπορεί να γίνει πιο εύκολα κατανοητό· απ’ όσους είναι σε θέση ακόμα να καταλάβουν. Αλλά το γεγονός ότι δεν είναι η επιτήρηση - που - ξέραμε συνδέεται άμεσα με το ότι δεν αφορά του επιτηρούμενο - που - ξέραμε. Αφορά πολύ περισσότερα.

Και οι ακρίδες στη μάχη! (Έχετε δει σμήνος ακριδών; Ήταν μια απ’ τις “εφτά πληγές του φαραώ”...)

Η “επαύξηση” είναι ένας ιδεολογικός δούρειος ίππος. Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα ακόμα κύμα απαλλοτρίωσης, σφετερισμού, κατάληψης απ’ την μεριά του “νεκρού κεφάλαιου”, του μηχανικού υποστρώματος του εξελισσόμενου καπιταλισμού, σε βάρος όχι πια μόνο της ζωντανής εργασίας, αλλά της ζωής σ’ όλο της το εύρος και βάθος. Δεν πρόκειται για “αύξηση” αλλά για μείωση του ζωντανού· και αναδιοργάνωσή του με τέτοιο τρόπο ώστε να “κουμπώνει” και να υπηρετεί τις μηχανικές δυνατότητες (όπως είχε προγνώσει έγκαιρα ο Marx). Πρακτικές που είναι και θα είναι πράγματι εντυπωσιακές· σε πρώτη φάση θα κόβουν την ανάσα.
Όμως δεν πρόκειται για “αύξηση του ανθρώπινου”, παρά μόνο με την αυτοκαταναλωτική έννοια της αυξημένης δυνατότητας συσσώρευσης εντυπώσεων. Πρόκειται για ένα ακόμα κύμα απαλλοτρίωσης του ζωντανού σε κυτταρική κλίμακα: όταν, για παράδειγμα, το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα υπονομεύεται, απαξιώνεται, διαγράφεται, για να υποκατασταθεί σαν εξαρτημένο ανακλαστικό απέναντι στην μικροσκοπική γενετική μηχανή, δεν πρόκειται για “αποκατάσταση της υγείας”· αλλά για βαθύτερη οργάνωση της παθογένειας.

Τώρα εμφανίζονται μπροστά μας μια σειρά καινούργια και ασυνήθιστα καθήκοντα. Πρώτα πρώτα να “κερδίσουμε χρόνο”, που σημαίνει να καθυστερήσουμε όσο περισσότερο γίνεται την επιβολή αυτών των “νέων πραγματικοτήτων”. Δεύτερον, πρέπει να αξιοποιήσουμε στον μέγιστο βαθμό τον όποιον κερδισμένο χρόνο - για να μάθουμε, να καταλάβουμε τα χαρακτηριστικά και τους τρόπους με τους οποίους το νέο Μηχανικό Παράδειγμα, το ΒιοΠληροφορικό, μετασχηματίζει αυτό που λέγεται ζωή. Ταυτόχρονα, ακριβώς επειδή η εξωτερικότητα μεταξύ ανθρώπινου και μηχανικού τείνει στο μηδέν, πρέπει να επιμορφώσουμε για αυτήν την καπιταλιστική μικροκλίμακα, την κλίμακα του κυττάρου και του μορίου - η γνώση / συνείδηση εδώ δεν είναι υποχρεωτικό να περάσει απ’ την εμπειρία αλλά οπωσδήποτε θα είναι προϊόν διανοητικής επεξεργασίας.
Τέλος πρέπει να μάθουμε να αντιμετωπίζουμε τις καινούργιες αντιθέσεις που (αυτό είναι αναπόφευκτο!) προκαλεί η καπιταλιστική εξέλιξη. Ακόμα κι αν προβάλλονται σαν “αρρώστιες”...

Ζiggy Stardust

Σημειώσεις

1 - Μικρό απόσπασμα απ’ το “Cyborg Citizen” του Chris Hables Gray, του 2001. Δημοσιεύτηκε στο cyborg νο 1 τον χειμώνα του 2014, σε κείμενο με τον τίτλο Οι δυνατότητες του μετα-ανθρωπισμού.
[ επιστροφή]

2 - Διαθέσιμο στο https://archive.is/d3dOt
[ επιστροφή]

3 - Σχετικό video στο https://www.youtube.com/watch?v=Hrwn5sbNrp0
[ επιστροφή]

4 - Ο αγγλικός όρος είναι “state of flow”. Πρόκειται για την κατάσταση αυξημένης συγκέντρωσης σε κάτι, μειώση των αισθήσεων και της συνείδησης που δεν σχετίζονται μ’ αυτό το “κάτι”, αναστολή της αίσθησης του χρόνου, κ.α.
[ επιστροφή]

5 - Στα ‘80s, στους κόλπους του πρωτοκοσμικού οικολογικού / εναλλακτικού κινήματος, αναπτύχθηκαν αξιοσημείωτες κριτικές κυρίως απέναντι στις βιοτεχνολογίες.
[ επιστροφή]

6 - Αν και κατ’ αρχήν καλλιτεχνικό κίνημα οι ιταλοί φουτουριστές ύμνησαν τόσο έντονα ένα επερχόμενο μέλλον φτιαγμένο από ατσάλι και φωτιά, ώστε εύλογα κατέληξαν στη δεκαετία του 1920 οπαδοί του φασισμού. Στο Μανιφέστο τους (1909), με συγγραφέα τον Filippo Tommaso Marinetti, μπορούσε κανείς να διαβάσει μεταξύ άλλων:
...Θέλουμε να δοξάσουμε τον πόλεμο - μοναδική υγεία του κόσμου - το μιλιταρισμό, τον πατριωτισμό, την καταστρεπτική χειρονομία των φιλελεύθερων, τις ωραίες ιδέες για τις οποίες πεθαίνουμε και την περιφρόνηση της γυναίκας.
Θέλουμε να καταστρέψουμε τα μουσεία, τις βιβλιοθήκες, τις ακαδημίες κάθε είδους και να παλέψουμε εναντίον της ηθικότητας, του φεμινισμού, και εναντίον κάθε ανανδρίας καιροσκοπικής ή κερδοσκοπικής.
Εμείς θα τραγουδήσουμε τα πλήθη τα κινητοποιημένα από την εργασία, από την απόλαυση ή την ανταρσία, θα τραγουδήσουμε την πολύχρωμη και πολυφωτική πλημμυρίδα των επαναστάσεων μέσα στις μοντέρνες πρωτεύουσες, θα τραγουδήσουμε τον παλλόμενο νυχτερινό πυρετό στα ναυπηγεία και στα ορυχεία που φλέγονται από ένα βίαιο ηλεκτρικό φεγγάρι· τα εργοστάσια που κρέμονται απ’ τα σύννεφα με τις στριφογυριστές κλωστές των καπνών τους· τις γέφυρες όμοιες με γιγάντιους γυμναστές που δρασκελίζουν τους καπνούς, αστράπτοντας στον ήλιο με μια λάμψη μαχαιριών· τα περιπετειώδη ατμόπλοια του οσφραίνονται τον Ορίζοντα, τα τρένα με το ευρύ στήθος που κροταλίζουν πάνω στις ράγες σαν τεράστια ατσάλινα άλογα με χαλινάρια από σωλήνες και το αιωρούμενο πέταγμα των αεροπλάνων με τον έλικά τους που κελαηδά στον αέρα σαν μια σημαία και μοιάζει να χειροκροτάει σαν ένα πλήθος ενθουσιασμένο...
[ επιστροφή]