#19 - 10/2020

01001100110119 – cyborg

Θάνατος και “ανάσταση”. Το γράφαμε πριν 2 τεύχη, το επαναλαμβάνουμε. Είναι κουβέντες του G. Caffetzis το 1980:

… Κάθε περίοδος καπιταλιστικής ανάπτυξης έχει τα αποκαλυψιακά της οράματα… Αναφέρομαι στις λειτουργικές Αποκαλύψεις που σημαδεύουν κάθε περίοδο σημαντικών αλλαγών στην καπιταλιστική ανάπτυξη και σκέψη. Γιατί η Αποκάλυψη εμφανιζόταν και σε άλλες περιόδους της καπιταλιστικής ιστορίας όταν … ο ταξικός ανταγωνισμός έφτανε ένα επίπεδο έντασης που αμφισβητούσε τον έλεγχο του κεφάλαιου… Η Αποκάλυψη δεν είναι ατύχημα. Οποτεδήποτε το τρέχον μοντέλο εκμετάλλευσης γίνεται μη βιώσιμο, το κεφάλαιο αρχίζει τους υπαινιγμούς περί θανάτου με την μορφή του τέλους του κόσμου…

Το Θέαμα του θανάτου ως απειλής συνοδεύεται πάντα από κάποιο “..εκτός εάν”. Το ζητούμενο είναι η πειθαρχία στις νόρμες της 4ης βιομηχανικής επανάστασης. Υπάρχει και η επιβράβευση: η Αθανασία - ή κάποια απομίμησή της...
Στις 20 του περασμένου Ιούνη, στην αμερικανική καθεστωτική Wall Street Journal, ο συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας Adam Kirsch, κάτω απ’ τον τίτλο Looking Forward to the end of humanity, έγραφε μεταξύ άλλων:

... Ο covid 19 μπορεί να αποδειχθεί σαν ακριβώς εκείνο το είδος της κρίσης που είναι απαραίτητο για να προκαλέσει ένα βίαιο άλμα στις προσπάθειες υπέρ εκείνου που οι οπαδοί του ονομάζουν “μετα-ανθρώπινο (transhuman) μέλλον”. Αφού η βιολογική μας τρωτότητα είναι πια ολοφάνερη περισσότερο από ποτέ, πολλοί μπορεί να είναι έτοιμοι να υιοθετήσουν την “Διακήρυξη του Μετα-ανθρωπισμού”, ένα πρόγραμμα 8 σημείων που δημοσιοποιήθηκε το 1998: “Οραματιζόμαστε την πιθανότητα να επεκτείνουμε τις ανθρώπινες δυνατότητες ξεπερνώντας τα γεράματα, τα κενά συνείδησης, τον αθέλητο πόνο και τους περιορισμούς μας στον πλανήτη Γη”.

Παρότι ο “μετα-ανθρωπισμός” εμφανίστηκε αρχικά σαν καλλιτεχνικό - πολιτικό project, τράβηξε γρήγορα την προσοχή διάφορων επιχειρηματιών στις τεχνολογίες αιχμής. Καθόλου τυχαία: ο μετασχηματισμός των ανθρώπινων σωμάτων βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης, ακόμα κι αν δεν διατρανώνεται με το όνομά του: κάτι τέτοιο θα τρόμαζε. Ωστόσο η όσο το δυνατόν πιο στενή σύμφυση ανάμεσα στη βιολογική πλευρά του είδους μας και στις υπερ-μηχανές του βιο-πληροφορικού μοντέλου έχει διακηρυχτεί πάμπολλες φορές.

Ενώ ο μύθος της Αθανασίας σαν ικανότητας της εξουσίας είναι παλιός, κι ενώ ο “μετα-ανθρωπισμός” είναι ένας όρος που οι δημαγωγοί της αναδιάρθρωσης αποφεύγουν να χρησιμοποιούν, η παράσταση του Θανάτου λόγω covid-19 και η συμπληρωματική παράσταση της Σωτηρίας μέσω των εμβολίων γενετικής μηχανικής που ετοιμάζονται, αποτελούν τμήματα αυτού του αόρατου δίπολου “Θάνατος / Ζωή” με όρους καπιταλιστικής αξιοποίησης και τεχνοκρατικής διεύθυνσης.

Αλλά δεν έχει μπει μπροστά μας μόνο ο εκβιασμός της γενετικής μηχανικής. Το φάσμα των εκβιασμών είναι ιδιαίτερα εκτεταμένο, και αφορά αυτό που εδώ και χρόνια επιδιώκουν διάφοροι ειδικοί και επιχειρηματίες: την ελεγχόμενη (και μαζική) αλλαγή συμπεριφορών. Οι τεχνολογικές εφαρμογές, είτε με εμπορικές προοπτικές είτε για κρατική χρήση, βρίσκονται εδώ και χρόνια στην κατάσταση που ονομάζεται “bottleneck”. Συνήθως χρησιμοποιείται σαν αργκώ για το στένεμα που παρουσιάζεται σ’ έναν φαρδύ δρόμο, προκαλώντας μποτιλιάρισμα. Για τις τεχνολογικές εφαρμογές της 4ης βιομηχανικής επανάστασης στα περισσότερα πεδία bottleneck σημαίνει ότι η μάζα των καταναλωτών είτε δεν θέλει είτε δεν μπορεί (εξαιτίας οικονομικών, ηθικών, γνωσιακών ή άλλων περιορισμών) να προχωρήσει στην κατανάλωση όλων των διαδοχικών επιτευγμάτων με την ταχύτητα που αυτά παράγονται.

Επειδή ΑΥΤΟ είναι το πρόβλημα στην σφαίρα της κατανάλωσης, το ιερό του νεοφιλελευθερισμού, οι ατομικές ελευθερίες και τα δικαίωματα δηλαδή (ελευθερίες και δικαιώματα που στο μεγαλύτερο μέρος τους “πραγματώνονταν” στην σφαίρα της κατανάλωσης) θεωρούνται ξεπερασμένα. Ούτε αυτό λέγεται ανοικτά με το όνομά του. Λέγεται, όμως, πρακτικά: μέσα απ’ την αλυσίδα απαγορεύσεων που καταργούν ακόμα και τα ως πρόσφατα ισχύοντα συντάγματα.

Κατάργηση θεσμών (αλλά και ιδεολογίας) ηλικίας 200 χρόνων σχετικών με την ελευθερία, και εγκατάσταση μηχανισμών διαρκούς ελέγχου και “διόρθωσης” των συμπεριφορών, αυτή είναι η Αθανασία του κεφάλαιου σ’ αυτήν την ιστορική στιγμή. Πού προσφέρει σαν αντάλλαγμα στους υποτελείς την “σωτηρία” από μια υγιεινιστική απειλή τεχνητά κατασκευασμένη. (Δεν εννούμε τον ίδιο τον ιό αλλά την διαχείρισή του).
Είναι πάρα πολλοί εκείνοι που δεν μπορούν να καταλάβουν ούτε πως ούτε γιατί βρίσκεται σε εξέλιξη μια τέτοια giga επιχείρηση στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου. Η (σχεδόν παγκόσμια) κλίμακα τους εντυπωσιάζει και τους πείθει ότι η ρητορική των αφεντικών και των ειδικών τους είναι ειλικρινής και ο κίνδυνος πραγματικός. Πρόκειται για ανθρώπους που είτε γεννήθηκαν και μεγάλωσαν τις 3 - 4 τελευταίες δεκαετίες είτε εγκατέλειψαν στο ίδιο διάστημα κάθε επίκαιρη βαθιά και ουσιαστική κριτική για χάρη της “επιτυχίας”: οι ευεργετηθέντες και οι καλοί αγωγοί του νεοφιλελευθερισμού, άσχετα με τις ιδεολογικές τους ρητορείες και εμμονές. Κι ωστόσο, παρότι μέχρι πριν ένα χρόνο απολάμβαναν με τους τρόπους που μπορούσαν τις ατομικές ελευθερίες (τους), είναι διατεθειμένοι, νόμιζοντας ότι ζουν απλά μια πρόσκαιρη συναλλαγή, να παραχωρήσουν ό,τι τους ζητιέται απ’ αυτές, για χάρη εκείνου που πείστηκαν ότι είναι “η σωτηρία απ’ τον Θάνατο”.

Υπάρχει ένας ακόμα γνωστός όρος, τον οποίο αρκετοί ξέρουν αλλά προσέχουν να μην χρησιμοποιούν στην παρούσα συγκυρία. Είναι ο όρος δημιουργική καταστροφή. Καταστροφή μεν για τους περισσότερους· εκκαθάριση δε του πεδίου ώστε να “ξανακαλλιεργηθεί” με νέους όρους δημιουργώντας επιπλέον κέρδη και πειθαρχίες... Η πατρότητα του όρου ανήκει στον οικονομολόγο Σουμπέτερ: η διευκόλυνση της αποδοτικότερης προσαρμογής σε νέες συνθήκες προϋποθέτει σοκ και ένα χάος όπου βασιλεύει ο φόβος και η αβεβαιότητα, και όπου η προσδοκία μιας νέας λύσης μοχλεύεται ώστε να είναι τόσο έντονη για να πετάξει στα σκουπίδια την έλλογη αξιολόγησή της...

Ziggy Stardust