#24 - 06/2022

Ψηφιακά νομίσματα, αλγοριθμικές φυλακές

Όταν επιβλήθηκε (στην ελλάδα) η υποχρεωτική χρήση “πλαστικού χρήματος” για το 30% του φορολογητέου ποσού καθενός / καθεμιάς, η δικαιολόγηση ήταν “για την πάταξη της φοροδιαφυγής”: το να περνάνε οι χρηματικές συναλλαγές μέσα απ’ τους υπολογιστές και τους αλγόριθμους των τραπεζών φαινόταν ένας εύκολος και αποδοτικός τρόπος για να περιοριστεί η “μαύρη οικονομία”· δηλαδή οι δοσοληψίες στις οποίες το κράτος δεν παίρνει το μερδικό του (και δεν θα σχολιάσουμε εδώ τι κάνει το ελληνικό κράτος τα φορολογικά του έσοδα...)
Πριν γίνει νόμος η υποχρεωτική χρήση “πλαστικού χρήματος” οι τράπεζες είχαν προσπαθήσει με άλλα επιχειρήματα να το κάνουν δημοφιλές. Το πιο συνηθισμένο ήταν η “ασφάλεια”, σε σχέση με το πορτοφόλι και το ρευστό: ακόμα κι αν σου κλέψουν την “κάρτα” μπορείς εύκολα να την μπλοκάρεις. Ελάχιστη προσοχή δόθηκε στο κατά πόσον αυτή η “ασφάλεια” είναι πράγματι δωρεάν, και τι σημαίνει να έχουν οι τράπεζες (μαζί με κρατικές υπηρεσίες) εποπτεία του τι αγοράζει και τι πληρώνει ο καθένας. Συν τω χρόνω οι “κάρτες” έγιναν must, και αντίστοιχα αόρατο και, εν τέλει αδιάφορο έγινε το γεγονός ότι αν οι δοσοληψίες του καθενός είναι προσωπικό του ζήτημα τότε το να του αποσπώνται τα σχετικά δεδομένα και μετα-δεδομένα είναι κατάχρηση εξουσίας. Αυτό έγινε ξεκάθαρο με το “κλείσιμο των τραπεζών”, το καλοκαίρι του 2015 - φαίνεται όμως ότι εκείνη η διδακτική εμπειρία έχει ξεχαστεί...
Η υγιεινιστική τρομοεκστρατεία και οι απαγορεύσεις έσπρωξαν την ψηφιοποίηση και σ’ ότι αφορά το χρήμα. Αφενός με την τρομοκρατία ότι τα κέρματα και τα χαρτονομίσματα είναι parking του τσαχπίνη, και καλύτερα να αποφεύγονται... Αφετέρου με την εκπαίδευση ενός τμήματος των υποτελών στο να πληρώνουν μεταφέροντας ποσά ηλεκτρονικά από λογαριασμό σε λογαριασμό.
Αυτά δείχνουν ότι ο δρόμος για το ψηφιακό χρήμα έχει ανοίξει, και ότι είναι σχεδόν λεωφόρος.
Περί τίνος πρόκειται;

Το “πλαστικό χρήμα” είναι επίσης ψηφιακό· και από πρώτη ματιά μπορεί ο καθένας (ειδικά οι λάτρεις της “κάρτας”) να νομίσει ότι δεν αλλάζει τίποτα με τα επερχόμενα digital currencies. Αν αντί για χαρτονομίσματα και κέρματα έχει κάποιος μια “ιδέα” χρήματος παρκαρισμένου στο τραπεζικό λογιστήριο, θα μπορούσε αντί για το γνωστό χρήμα να έχει ένα καλάθι με βότσαλα ή φασόλια: αν μπορεί να πληρώνει “μεταφέροντας” απ’ τον δικό του λογαριασμό σ’ έναν άλλο λογιστικές μονάδες (που αναπαριστούν ποσά), είναι απλά ζήτημα σύμβασης το ότι αυτό το “χρήμα” έχει την τάδε ή την δείνα μορφή. Ουσιαστικά η μορφή είναι αδιάφορη· σημασία έχουν τα συν (οι εισροές) και τα πλην (οι εκροές) στο “ψηφιακό καλάθι”, που πάντα αναπαριστώνται με αριθμούς.

Όμως ακόμα μεγαλύτερη σημασία έχει ότι μέσα απ’ αυτήν την ψηφιοποίηση, οι συναλλαγές περνάνε, καταγράφονται, ταξινομούνται και ελέγχονται από ένα “κέντρο”, που τεχνικά είναι ένας υπολογιστής, και πολιτικά κάποια έκφανση της εξουσίας. Μπορεί να είναι τραπεζική, φορολογική, αστυνομική, εμπορική... Αυτή είναι μια τεράστια διαφορά ανάμεσα σ’ αυτό που (για λόγους συνεννόησης) θα λέγαμε “φυσικό χρήμα”, χρήμα σε “φυσική μορφή” (χαρτονομίσματα, κέρματα) και στο “ψηφιακό χρήμα”, τους αριθμούς και την λογιστική της. Με το “φυσικό χρήμα” κανείς δεν μπορεί να ξέρει τις συναλλαγές άλλων, κι άρα τις συνήθειες, την καθημερινότητα, τα ιδιαίτερα γούστα τους. Με το “ψηφιακό χρήμα” ξέρει (και μάλιστα πολύ καλύτερα, εφόσον διαθέτει πλήρες ιστορικό “χρήσης”) το πολιτικό κέντρο: τραπεζικό, φορολογικό, αστυνομικό, εμπορικό...

Συμβαίνει ήδη. Αλλά η υπεξαίρεση δεν έχει φτάσει ακόμα στην ακραία, οριακή, ιδανική εκδοχή της. Αυτό πρόκειται να γίνει με τα Central Bank Digital Currencies (CBDCs) που προετοιμάζονται πυρετωδώς.
Η στρατηγική διαφορά των CBDCs σε σχέση με το”πλαστικό χρήμα” είναι ενδιαφέρουσα. Το δεύτερο αντιστοιχεί με διαφορετικές (εμπορικές) τράπεζες, στις οποίες ο καθένας κρατάει έναν καταθετικό λογαριασμό. Στο βαθμό που η χρήση του “πλαστικού” ή του ηλεκτρονικού χρήματος είναι εν μέρει μόνο υποχρεωτική, είναι ελεύθερος να κρατάει σ’ αυτόν μόνο το ποσοστό που πρέπει να χρησιμοποιήσει με κάρτα· ή μπορεί να “τραβάει” επιλεκτικά ποσά (“φυσικό χρήμα”) κατά βούληση. Αντίθετα ο τελικός (δηλωμένος) σκοπός της δημιουργίας των CBDCs είναι η εξαφάνιση του “φυσικού χρήματος”, των μορφών χαρτονόμισμα ή/και κέρμα, και η υποχρεωτική διέλευση κάθε συναλλαγής, αδιάφορο πόσο “μεγάλη” ή “μικρή” είναι, από το κέντρο ελέγχου. Ο τελικός (δηλωμένος) σκοπός του ψηφιακού χρήματος είναι να είναι ο μοναδικός τρόπος, η μοναδική μορφή “κατοχής χρήματος” - και μάλιστα με άτυπη αλλά ουσιαστική συν-ιδιοκτησία, ανάμεσα στον κάθε υπήκοο και στους χειριστές του “κέντρου ελέγχου”.

Ας δώσουμε τρία χειροπιαστά παραδείγματα του τι σημαίνει ήδη αυτή η παράξενη (αλλά στρατηγική για τα αφεντικά) συν-ιδιοκτησία.
Πρώτο παράδειγμα, το λεγόμενο “ακατάσχετο” του ποσού ενός τραπεζικού λογαριασμού. Τι σημαίνει ότι το “κέντρο” (η συνεργασία μεταξύ τράπεζας και εφορίας...) αναγνωρίζει μόνο ένα ποσό ως 1000 ευρώ (αν δεν κάνουμε λάθος) ως πλήρη και ανέγγιχτη ιδιοκτησία χρήματος οποιουδήποτε έχει τραπεζικό λογαριασμό; Σημαίνει ότι σε αντίθεση με το “φυσικό χρήμα” το “ψηφιακό” (αυτή είναι η αναγνωρίσιμη μορφή των αριθμών σ’ έναν τέτοιο λογαριασμό) μπορεί να κατασχεθεί - ας πούμε εξαιτίας χρεών-προς-την-εφορία... Αυτό μπορεί να διατυπωθεί διαφορετικά: απ’ τα 1001 ευρώ και πάνω οι λογιστικές μονάδες που καταγράφονται σ’ έναν τραπεζικό λογαριασμό, ΔΕΝ ανήκουν στον ουσιαστικό κάτοχό τους παρά μόνο υπό όρους. (Και φυσικά οι 1000 λογιστικές μονάδες μπορούν να γίνουν με κεντρική απόφαση 900 ή 800...)
Τι όρους; Ποιός επιβάλει αυτούς τους όρους; Εκείνος που έχει την εξουσία...

Δεύτερο παράδειγμα: στην πρόσφατη κινητοποίηση μερικών χιλιάδων φορτηγατζήδων στον καναδά εναντίον των υποχρεωτικών πλατφορμιασμών, το καναδικό κράτος “πάγωσε” τους τραπεζικούς λογαριασμούς τους σαν αντίποινα για την πολυήμερη συγκέντρωσή τους στην πρωτεύουσα... Προσπάθησε να “παγώσει” επίσης τους λογαριασμούς (το “ψηφιακό χρήμα”...) όσων συλλαμβάνονταν να βοηθούν πρακτικά τους φορτηγατζήδες... Αν και αυτή η ύπουλη κατασταλτική τακτική κράτησε, τελικά, μόνο δύο ή τρεις ημέρες, έγινε σαφές ότι η λογιστική μορφή του χρήματος που παραμένει στις τράπεζες υπό τον έλεγχο του κέντρου συνιστά μια περιορισμένη και υπό αμφισβήτηση μορφή κατοχής, ιδιοκτησίας χρήματος. Εκείνοι που έχουν την εξουσία μπορούν να εγείρουν μονομερώς και κατά βούληση αξιώσεις πάνω σ’ αυτήν την λογιστική μορφή, και τους είναι πανεύκολο από τεχνική κατ’ αρχήν άποψη να καταχραστούν-το-χρήμα υπηκόων τους, επικαλούμενοι λόγους δημόσιας τάξης...

Τρίτο παράδειγμα: στην άλλη άκρη του πλανήτη, στην αυστραλία (μέλος, όπως και ο καναδάς, των 5eyes...) κάποια ομοσπονδιακή κυβέρνηση “πάγωσε” τους συνταξιοδοτικούς τραπεζικούς λογαριασμούς όσων ηλικιωμένων αρνούνταν να πλατφορμιαστούν. Προφανώς δεν θα μπορούσε να μπουκάρει με την αστυνομία της στα σπίτια των ανθρώπων ψάχνοντας τα πορτοφόλια τους· το να βάλει χέρι όμως στις λογιστικές μορφές χρήματος ήταν εύκολο τεχνικά. Εδώ η επίκληση ήταν λόγοι δημόσιας υγείας...

Μιας και η εξουσιαστική εφευρετικότητα δεν έχει περιορισμούς, μπορεί εύκολα να καταλάβει ο καθένας ότι η καθολική επιβολή του ψηφιακού χρήματος (των CBDCs) και η εξαφάνιση του “φυσικού χρήματος” είναι μια ξεκάθαρη μετατόπιση των σχέσεων εξουσίας προς όφελος εκείνων που κατέχουν το “κέντρο ελέγχου” των ροών (και των σταθμεύσεων) των λογιστικών μορφών χρήματος. Μπορούν να επιβάλουν οποιονδήποτε όρο “σωστής συμπεριφοράς” καταχρώμενοι αυτές τις μορφές· αφήνοντας τα θύματά τους σε διαβαθμισμένη ή και πλήρη φτώχια, σαν ποινή, σαν τιμωρία.

Μια ακόμα καινοτομία των CBDCs έχει όχι μόνο τεχνική αλλά και πολιτική σημασία. Αξιοποιώντας τμήματα της τεχνολογίας blockchain που διαμορφώθηκε για λογαριασμό των “κρυπτονομισμάτων” [1Αναλυτικά στο cyborg 15, blockchain: προς μια νομοθετική τεχνολογία] τα ψηφιακά νομίσματα γενικής χρήσης (τα οποία θα “εκδίδονται” απ’ τις κεντρικές τράπεζες των κρατών) θα μεταφέρονται πολύ γρήγορα απ’ τον ένα “ταμείο” στο άλλο, διευκολύνοντας, επιταχύνοντας σε πολύ μεγάλο τις συναλλαγές ανεξάρτητα από ποσά ή αποστάσεις μεταξύ των συμβαλλόμενων. Ουσιαστικά αντί να έχει ο καθένας έναν (ή περισσότερους) λογαριασμό σε κάποια εμπορική τράπεζα (πράγμα που απαιτούσε ενδοτραπεζικές συναλλαγές) θα έχει κάτι σαν “ψηφιακό πορτοφόλι” με λογιστικές μονάδες που θα μπορεί να τις μεταφέρει εύκολα και, κυρίως, γρήγορα σε άλλα “ψηφιακά πορτοφόλια”. Για τους μεμονωμένους χρήστες αυτό μπορεί να μην φαίνεται εντυπωσιακό· θα πρέπει όμως να σκεφτούμε εκατομμύρια συναλλαγές που γίνονται ταυτόχρονα, των οποίων η “τακτοποίηση” (και η εκκαθάριση, όπου κάτι τέτοιο χρειάζεται) θα γίνεται αυτόματα (μέσω αλγορίθμων).

Εξίσου αυτόματα θα μπορούν να γίνουν οι κατασχέσεις και τα “παγώματα” των λογιστικών μονάδων του καθενός. Αν, για παράδειγμα, έχει επιβληθεί δελτίο για την κατανάλωση αλκοόλ, δεν θα μπορεί κάποιος να αγοράσει απ’ το super market περισσότερες μπύρες γιατί θα μπλοκάρεται αυτόματα το ψηφιακό πορτοφόλι του (και ίσως, αν επιχειρήσει να το ξανακάνει, να κατάσχεται το περιεχόμενό του...). Το ίδιο θα μπορεί να συμβεί αν κάποιος έχει “αυστηρή ιατρική οδηγία” να μην αγοράζει το Χ ή Ψ είδος τροφίμων, λόγω παχυσαρκίας. Μια “παράβαση καλής συμπεριφοράς” (με βάση τους “κώδικες κοινωνικής ευθύνης” που θα επιβάλουν οι εργοδότες ή το κράτος) θα τιμωρείται ακαριαία με αφαίρεση λογιστικών μονάδων (πρόστιμο) και προειδοποίηση.
Μιλώντας γενικά: δεν μπορούμε να φανταστούμε το εύρος και την ποικιλία του ελέγχου που θα κάνει εύκολο και απλό η γενικευμένη επιβολή των CBDCs - αλλά μην έχετε καμμία αμφιβολία: τα χειρότερα θα μπορούν να γίνουν “νέα” κι “ακόμα πιο νέα κανονικότητα”. Τα περί καταπολέμησης-της-φοροδιαφυγής είναι η πιο φτηνή στάχτη στα μάτια...

Ας δούμε τώρα σε ποιο σημείο βρίσκονται οι κρατικές έρευνες / εφαρμογές για την επιβολή των CBDCs σε διάφορα σημεία του καπιταλιστικού πλανήτη, που είναι ευνόητο, χρειάζονται μακρόχρονη τεχνική προετοιμασία. (Τα στοιχεία τα οφείλουμε στον James Corbett).

κίνα

Το κινεζικό κράτος / κεφάλαιο είναι μακράν το πιο προχωρημένο σ’ αυτόν τον τομέα. Το e-γουάν θεωρείται αυτή τη στιγμή το σχεδόν έτοιμο να μπει σε μαζική χρήση, ακόμα και διεθνή. Η τεχνική προετοιμασία ξεκίνησε πριν (το λιγότερο) 5 χρόνια. Η κεντρική τράπεζα της κίνας, σε συνεργασία με μεγάλες κινεζικές αλυσίδες λιανικών πωλήσεων (με φυσικά και ηλεκτρονικά μαγαζιά) έχει κάνει ήδη αρκετές δοκιμές σε μεγάλες κινεζικές πόλεις. Η πρώτη άσκηση διεθνοποίησης της χρήσης του e-γουάν έγινε στους πρόσφατους χειμερινούς ολυμπιακούς αγώνες, τον περασμένο Φλεβαρη. Σύμφωνα με την κεντρική τράπεζα οι αθλητές και οι συνοδοί των δεκάδων εθνικών ομάδων καθώς και οι δημοσιογράφοι χρησιμοποίησαν για αγορές και πληρωμές το ψηφιακό γουάν σε ποσά τουλαχιστον 2 εκατομυρίων κάθε μέρα (315.000 δολάρια). Τώρα, στη φάση των τελικών δοκιμών, 3 μεγάλες κινεζικές πόλεις ανακοίνωσαν ότι θα δέχονται το e-γουάν για τις πληρωμές φόρων...

ευρωπαϊκή ένωση

Στην ε.ε. γίνονται ήδη “εργαστηριακές δοκιμές” για το e-ευρώ, με την προοπτική μέσα στο 2023 να υπάρχει ένα πρωτότυπο για να αρχίσουν οι δοκιμές στο “ανοικτό πεδίο” των αγορών. Στα πλαίσια αυτής της ερευνητικής φάσης η ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα εξέδωσε τον Μάη του 2022 ένα σχέδιο εργασίας με τίτλο “η ψηφιακή οικονομία, η ιδιωτικότητα και τα CBDC”. Επειδή σ’ αυτή τη διαδικασία πρέπει να πουλήσει κάτι περί “προστασίας της ιδιωτικότητας” για να υπνωτιστούν οι υπήκοοι, το σχέδιο εργασίας ασχολείται με την ισορροπία ανάμεσα στις “όχι αποτελεσματικές” χρήσεις του ρευστού που προστατεύουν την ιδιωτικότητα και τις “αποτελεσματικές” χρήσεις του ψηφιακού ευρώ που δεν την προστατεύουν. Όπως γίνεται ήδη σχεδόν παντού, αλλάζουν οι ορισμοί! Το ευρωπαϊκό CBDC (λέει η κεντρική τράπεζα) δεν θα είναι τίποτα περισσότερο από μια διαδικασία “data sharing”, μοιρασιάς δεδομένων.... Δεν είναι ωραίο αυτό, το να “μοιράζεται ο καθένας τα δεδομένα του”; Η ιδιωτικότητα (λέει η σοφή κεντρική τράπεζα) δεν είναι το αντίθετο του μοιράσματος - είναι μάλλον ο έλεγχός του...
Αυτό δεν φαίνεται να το τρώει μεγάλο μέρος των ευρωπαίων υπηκόων. Ίσως χρειαστεί κι εδώ κάποια “κρίση”, για να πεισθαναγκαστούν...

ινδία

O ινδός υπ.οικ Nirmala Sitharaman ανακοίνωσε στις αρχές της χρονιάς ότι η κεντρική τράπεζα της ινδίας θα επιβάλει την e-ρουπία του χρόνου. Ο υπουργός ηλεκτρονικής και πληροφορικής τεχνολογίας του Ν. Δελχί συμπλήρωσε τον περασμένο Μάρτη ότι το CBDC είναι “εθνική πρόοδος”. Τα εκατομμύρια των ινδών πληβείων (απ’ τους φτωχούς αγρότες μέχρι τους προλετάριους των πόλεων) έχουν καεί από προηγούμενα βήματα “ψηφιοποίησης” διαφόρων επιδομάτων, και δεν πείθονται για τις αγαθές προθέσεις του ινδικού κράτους και της κεντρικής του τράπεζας. Η δήλωση του αντιπροέδρου αυτής της τελευταίας ότι “θα γίνουν προσεκτικά και ισορροπημένα βήματα” στην επιβολή της e-ρουπίας έγινε για καθησυχασμό, αλλά εύλογα προκαλούν το αντίθετο αποτέλεσμα...

ιράν

Ο καπιταλισμός είναι καπιταλισμός, άσχετα και πέρα απ’ τις ενδοκαπιταλιστικές αντιθέσεις! Τον περασμένο Γενάρη ο επικεφαλής των υπηρεσιών πληροφορικής της κεντρικής τράπεζας του ιράν Abutaleb Najafi δήλωσε ότι μετά από δύο χρόνια προεργασίας πάνω στην απαραίτητη πλατφόρμα “η υποδομή που χρειάζεται για το εθνικό CBDC και η πιλοτική εκδοχή του είναι έτοιμα”. Δεν είναι γνωστές οι λεπτομέρειες, αλλά ο Najafi επιβεβαίωσε ότι οι κρατικές και οι ιδιωτικές τράπεζες στο ιράν θα ενθαρρύνουν τους πελάτες τους να αποκτήσουν ψηφιακά πορτοφόλια, έτσι ώστε να συμμετάσχουν στις απαραίτητες δοκιμές χρήσης του e-ριάλ....

ισραήλ

Στο απαρτχάιντ καθεστώς φαίνεται ότι ακόμα και οι νομοταγείς πολίτες ανησυχούν με την εξουσία που θα αποκτήσει το “κέντρο” με το e-shekel. Μόνο έτσι μπορεί να εξηγηθεί το γεγονός ότι η κεντρική τράπεζα του ισραήλ ανακοίνωσε πρόσφατα ότι “λαμβάνει πολλά μηνύματα υποστηρίξης στα σχέδιά της για να καθιερώσει πιθανόν το ψηφιακό shekel, στη βάση του ότι θα βοηθήσει την οικονομία μέσω της υποστηρίξης της καινοτομίας του συστήματος πληρωμών, της μείωσης της ποσότητας τω μετρητών και της υποστήριξης του χρηματο-τεχνολογικού τομέα”. Η κεντρική ισραηλινή τράπεζα δηλώνει επίσημα ότι “δεν το έχει αποφασίσει ακόμα οριστικά” (το να επιβάλει το εθνικό CBDC) αλλά ας μην αμφιβάλει κανείς πως χάρη στον ιδιαίτερα αναπτυγμένο τεχνολογικό τομέα του απαρτχάιντ καθεστώτος έχει κάνει όλες τις προετοιμασίες.
Κι ας μην αμφιβάλει κανείς πως όταν αυτό θα επιβληθεί να είναι η αιώνια φυλάκιση των κατεχόμενων Παλαιστίνιων στο βαθμό που έχουν οικονομικές δοσοληψίες με οτιδήποτε ισραηλινό...

ιαπωνία

Τον περασμένο Μάρτη ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας της ιαπωνίας Haruhiko Kuroda δήλωσε ότι η τράπεζα δεν σκοπεύει να καθιερώσει ψηφιακό νόμισμα προς το παρόν, προσθέτοντας ωστόσο ότι “θα προετοιμαστεί κατάλληλα για τις εξελίξεις που μπορεί να απαιτήσουν να το κάνει στο μέλλον”. Απ’ την μεριά του ο Kazushige Kamiyama, επικεφαλής του συστήματος πληρωμών της τράπεζας, δήλωσε τον περασμένο Απρίλη ότι θα ακολουθήσει την σουηδική μέθοδος των προσεκτικών και βήμα βήμα δοκιμών πριν έρθει η στιγμή της γενικευμένης επιβολής του e-γιέν. Επ’ ευκαιρία ο Kuroda μετατοπίστηκε λίγο απ’ την προηγούμενη δήλωσή του, για να παρατηρήσει ότι το CBDC “θα μπορούσε να είναι μια ευκαιρία για να εξασφαλιστεί μια διαρκούς ροής και ασφαλής δομή πληρωμών στην ιαπωνία”....

ρωσία

Το 2021 η κεντρική τράπεζα της ρωσίας ανακοίνωσε ότι δουλεύει πάνω στη δημιουργία του e-ρουβλιού εδώ καιχρόνια, και ότι έχει δημιουργήσει μια πιλοτική ομάδα 12 τραπεζών που θα το βάλουν σε χρήση μέσα στο 2022, σαν μια ευρεία δοκιμή. Σύμφωνα με εκπροσώπους της κεντρικής τράπεζας, οι υπήκοοι θα μπορούν να χρησιμοποιούν το ρωσικό CBDC “για αγορές, μεταφορές ποσών σε ιδιώτες, εταιρείες και το κράτος, πληρωμές φόρων, μετατροπές σε ξένα νομίσματα ψηφιακών πορτοφολιών και αποταμίευση”...

σαουδική αραβία - ενωμένα αραβικά εμιράτα

Το 2019 η κεντρική τράπεζα της πετροχούντας του Ριάντ ανακοίνωσε το project Aber, έναν συνεταιρισμό με την κεντρική τράπεζα της άλλης πετροχούντας, του Ντουμπάι, για την διερεύνηση του κατά πόσο ένα κοινό μεταξύ τους CBDC θα είναι βιώσιμο. Τα τελικά συμπεράσματα ανακοινώθηκαν το 2020, κι ήταν “ναι, ένα διασυνοριακό ψηφιακό νόμισμα είναι εφικτό και χρήσιμο”. Τον Οκτώβρη του 2021 ένας τραπεζικός αξιωματούχος του Ριάντ ανακοίνωσε ότι η κεντρική τράπεζα σχεδιάζει ήδη το e-ριάλ, με τον φιλόδοξο στόχο να καλύπτει το 70% όλων των πληρωμών εντός του κράτους ως το 2030...

ηπα

Σαφώς πιο πίσω απ’ τους rivals (Πεκίνο και Μόσχα) αλλά καθόλου έξω απ’ την εκστρατεία, ο νυσταλέος Jo εξέδωσε τον περασμένο Μάρτη Εκτελεστική Οδηγία για την Διερεύνηση της Αξιόπιστης Ανάπτυξης των Ψηφιακών Περιουσιακών Στοιχείων. Αλλά αυτή η εντολή δεν είναι η αφετηρία: το παράρτημα της Βοστώνης της αμερικανικής fed, σε συνεργασία με το τεχνολογικό ινστιτούτο της Μασσαχουσέτης, δουλεύουν απ’ το καλοκαίρι του 2020 το project Hamilton, ένα “πολυετές ερευνητικό σχέδιο για να διαπιστωθούν οι σχεδιαστικές ανάγκες, τα χαρακτηριστικά και οι δυνατότητες του CBDC”. Η πρώτη φάση του συγκεκριμένου εγχειρήματος τελείωσε νωρίτερα φέτος, για να ξεκινήσει η δεύτερη φάση όπου “θα διερευνηθούν νέες λειτουργικότητες και εναλλακτικά τεχνικά σχέδια”...

αγγλία

Η κεντρική τράπεζα της αγγλίας ασχολείται με την δημιουργία e-στερλίνας απ’το 2015. Επίσημα παραμένει στο ερευνητικό στάδιο. Τον Νοέμβρη του 2021 η BoE έκανε μια ανακοίνωση ότι “προχωράει σε διαβούλευση για να καταλήξει στην οριστική απόφαση για ένα CBDC για το ενωμένο βασίλειο”. Η καχυποψία μας λέει ότι από τεχνική άποψη το πράγμα έχει προχωρήσει, αλλά χρειάζεται και ένα κουκούλωμα “λαϊκής συνηγορίας”...

ελβετία

Τον Δεκέμβρη του 2020 η τράπεζα διεθνών διακανονισμών ανακοίνωσε ότι σε συνεργασία με την κεντρική τράπεζα της ελβετίας ξεκινάει το project Helvetia, “ένα πείραμα για να συγκεντρωθούν αποδείξεις υπέρ της χρήσης ψηφιακών περιουσιακών στοιχείων και χρήματος”. Φέτος τον Γενάρη η ελβετική κεντρική τράπεζα ανακοίνωσε τα αποτελέσματα: “έγινε πετυχημένη χρήση ψηφιακού νομίσματος της κεντρικής τράπεζας από πέντα διαφορετικές εμπορικές τράπεζες”. Αυτό (είπαν τα στελέχη της) “ανοίγει τον δρόμο για την καθιέρωση ενός ψηφιακού νομίσματος στην ελβετία”...

νότια κορέα

Η νοτιοκορεατική κεντρική τράπεζα ξεκίνησε τον Αύγουστο του 2021 ένα πιλοτικό πρόγραμμα για να δει την βιωσιμότητα ενός εθνικού CBDC. Σε συνεργασία με την Ground X (την blockchain θυγατρική του Kakao, του μεγαλύτερου νοτιοκορεατικού ψηφιακού ‘κοινωνικού δικτύου’) και την Samsung το πρόγραμμα θα ασχοληθεί και με τις διασυνοριακές πληρωμές προς άλλα κινητά τηλέφωνα. Η κεντρική τράπεζα έχει επενδύσει σε πρώτη φάση 5 εκατομύρια γουόν. Η δεύτερη φάση του προγράμματος, που θα τσεκάρει “πληρωμές με χρήση e-γουόν, μεταφορές ποσών μεταξύ κρατών και εφαρμογές τεχνολογιών προστασίας της ιδιωτικότητας” σχεδιάζεται να ξεκινήσει τον ερχόμενο Ιούνη...

νότια αφρική

Η κεντρική τράπεζα της νότιας αφρικής ανακοίνωσε τον Μάη του 2021 ότι ολοκλήρωσε μια μελέτη βιωσιμότητας για ένα ψηφιακό νόμισμα γενικής χρήσης. Στις αρχές του 2022 προχώρησε στο project Κηοκηα 2, που αφορά την κατασκευή αυτού του e-ραντ. Εν τω μεταξύ απ’ τον Σεπτέμβρη του 2021, υπάρχει συμφωνία μεταξύ νότιας αφρικής, μαλαισίας, σιγκαπούρης και αυστραλίας για την δημιουργία μιας κοινής πλατφόρμας που θα επιτρέπει διασυνοριακές μεταβιβάσεις (: πληρωμές) με τα αντίστοιχα ψηφιακά νομίσματα...

αυστραλία

Η κεντρική τράπεζα της αυστραλίας έχει ανακοινώσει ότι μελετάει από το 2019 την προοπτική του e-δολαρίου (αυστραλίας). Το Νοέμβρη του 2020 ανακοίνωσε την συνεργασία της με άλλες 3 (εμπορικές) τράπεζες και την ConsenSys Software για την προώθηση του πράγματος...

καναδάς

Τον Μάρτη του 2022 η κεντρική τράπεζα του καναδά ανακοίνωσε την συνεργασία της με το τεχνολογικό ινστιτούτο της Μασσαχουσέτης σε ένα πρόγραμμα διάρκειας 12 μηνών, για την δημιουργία εθνικού CBDS....

Δεν θα κουράσουμε με άλλες επιμέρους αναφορές. Αν, πάντως, υπάρχει η ιδέα πως μόνο τα ισχυρά καπιταλιστικά κράτη (ή μπλοκ) προχωρούν σε “ψηφιακά νομίσματα”, είναι λάθος. Σημειώστε: οι μπαχάμες (έχει καθιερωθεί ήδη ένα CBDC), η βραζιλία, η χιλή, η γκάνα, το χονγκ κονγκ, η ναμίμπια, η νιγηρία, η ρουάντα, ακόμα και η ουκρανία έχουν ανακοινώσει προθέσεις και ερευνητικά projects...
Είναι απαραίτητη μόνο μια ιδιαίτερη αναφορά στη βενεζουέλα. Όσο κι αν φαίνεται “παράξενο” η κεντρική τράπεζα του Καράκας έχει καθιερώσει το δικό της CBDC απ’ το 2018, χωρίς σπουδαία (ή με δύσθυμη) αποδοχή απ’ τους υπηκόους. Αλλά τον περασμένο Μάρτη ο Μαδούρο ανακοίνωσε ότι ο βασικός μισθός θα πληρώνεται πλέον σε e-μπολιβάρ - μετατρέποντας τους παρίες της βενεζουέλας σε όμηρους της “ψηφιακής μετάβασης” (και του ελέγχου)...

Οι αυταπάτες είναι της μόδας. “Η τεχνολογία είναι ουδέτερη, η επιστήμη είναι καλή και φιλάνθρωπη, οι εταιρείες απλά θέλουν ένα λογικό κέρδος”: αυτά ειπώθηκαν ξανά και ξανά και χωνεύτηκαν οπό εκατομύρια υποτελείς, που έχουν καταργήσει την σκέψη και την έχουν μετατρέψει σε επανάληψη και κατάφαση στις εντολές.
Οι λογιστικές μονάδες, πριν καν φτάσουν στην ολοκληρωμένη φάση των CBDCs, καθιερώθηκαν σαν διευκόλυνση και ασφάλεια των συναλλαγών / πληρωμών. Δεν υπάρχουν βέβαια δωρεάν ευκολίες ούτε δωρεάν εξασφαλίσεις στον ώριμο καπιταλιστικό κόσμο· αλλά πώς να το καταλάβουν τα μυαλά που έχουν παραδοθεί;
Τα CBDCs είναι η πιο προωθημένη τεχνολογικά αλλά και πολιτικά μέθοδος για να ελέγχονται, έστω με τον έμμεσο τρόπο της κατανάλωσης, οι καθημερινές συμπεριφορές των υπηκόων. Και όχι απλά να ελέγχονται αλλά και να καναλιζάρονται. Αρκεί, φυσικά, να μην προκύπτουν βλάβες, όπως αυτή στη γερμανία στις 29 Μάη του 2022 - για παράδειγμα.

Ενστικτώδικα ίσως το καταλάβουν αρκετοί. Όμως θα βρίσκουν μπροστά τους τους τοξικούς των ψηφιακών μεσολαβήσεων (όχι λίγους) που θα τους κατηγορούν για “πρωτόγονους”, “φοβικούς” και διάφορα άλλα. Οι απλές, καθημερινές σχέσεις έγιναν ιμάντας μεταφοράς των εκβιασμών και των απειλών του συστήματος τα δύο τελευταία χρόνια, στη διάρκεια της υγιειονομικής τρομοεκστρατείας· μέθοδος επιβολής της πειθάρχησης “απ’ τα κάτω” και “από γύρω”.
Το να καταλάβουμε τι είναι τι συνιστά την απαραίτητη αρχή, την προϋπόθεση της αντιπαράθεσής μας (και) στην καταναγκαστική επιβολή των digital currencies. Θα πρέπει όμως να προετοιμαστούμε ακόμα και συναισθηματικά: κάποια στιγμή στο όχι μακρινό μέλλον ατζέντηδες της αλγοριθμικής πειθάρχησης δεν θα είναι (μόνο) κάποιοι άγνωστοι των κέντρων εξουσίας· θα είναι και οι διπλανοί που θα θριαμβολογούν για την “ευκολία πληρωμών”...

Ziggy Stardust

Σημειώσεις

1 - Αναλυτικά στο cyborg 15, blockchain: προς μια νομοθετική τεχνολογία
[ επιστροφή]