#20 - 02/2021

Συνθετική βιολογία, η γενεαλογία: η ζωή είναι φτηνή!

Είναι βιοτεχνολογία; Ειναι νανοτεχνολογία; Ή μήπως είναι πληροφορική τεχνολογία; Το πεδίο της συνθετικής βιολογίας είναι πρακτικά και τρία μαζί – ένα παράδειγμα των «αλληλοκαλυπτόμενων τεχνολογιών», μια ακόμα απ’ τις επιχειρηματικές / βιομηχανικές στρατηγικές που άρχισαν να αναπτύσσονται εκθετικά απ’ τις αρχές του 21ου αιώνα.

Τα όρια μεταξύ των τεχνολογιών «ρευστοποιούνται πραγματικά» λέει ο Mark Bunger, αναλυτής της αγοράς. Τεχνολόγοι από πεδία όπως οι βιοτεχνολογίες και η φυσική διασταυρώνονται με όμοιούς τους από τμήματα των νευροεπιστημών και τις επιστήμες νέων υλικών. Όλοι χειραγωγούν την ύλη στην κλίμακα των ατόμων και των μορίων, στην κλίμακα του νανομέτρου (nm), που είναι το ένα δισεκατομυριοστό του μέτρου: ένα μόριο DNA είναι 2,5 nm, και ένα άτομο σιδήρου είναι 0,25 nm σε διαμετρο. Η κατασκευή dna, για παράδειγμα ,περιλαμβάνει την κατασκευή ενός βιολογικού μορίου που ενσωματώνει πληφορορίες· αυτό είναι νανοτεχνολογία, βιοτεχνολογία και πληροφορική τεχνολογία μαζί.

Εκδόσεις από μ.κ.ο.: πάνω και στη μέση απ’ το “etc group”, Γενάρη του 2007 και Οκτώβρη 2008. Κάτω απ’ τους “φίλους της γης”, 2015.

Κυβερνήσεις και οι σχετικές βιομηχανίες έχουν δείξει πολύ μεγάλο ενθουσιασμό για την τεχνολογική σύγκλιση στην κλίμακα nano. Την έχουν χρηματοδοτήσει με τεράστια ποσά. Η αμερικανική κυβέρνηση, ίσως ο πιο φωνακλάς οπαδός αυτής της σύγκλισης και των στρατηγικών της, την βάφτισε NBIC, τα αρχικά των τεχνολογιών που εμπέκονται: νανοτεχνολογία, βιοτεχνολογία, info τεχνολογία και επιστήμες της συνείδησης (cognitive). Στην ευρώπη η σύγκλιση ονομάστηκε CTEKS, και στον καναδά σύνθεση βιοσυστημάτων. Άλλοι μπορεί να μιλούν για GRAIN (genetics, robotics, artificial inteligence και nanotechnology), COMBINE (congo, meets bio, info, nanotech) ή GRIN (genetics, robotics, informatics και nanotechnology). Χωρίς τον μυστικισμό αυτών των αρκτικόλεξων, τα «υλικά» της συνθετικής βιολογίας είναι bits, άτομα, νευρώνες και γονίδια. Τα διαφορετικά τεχνο-επιστημονικά πεδία είναι οι επιμέρους αφετηρίες της σύγκλισης:

Οι νανοτεχνολογίες υπηρετούν τον έλεγχο της ύλης μέσα απ’ την χειραγώγησή τους πάνω στα άτομα·
Οι βιοτεχνολογίες υπηρετούν τον έλεγχο της ζωής μέσω της χειραγώγησης των γονιδίων·
Οι πληροφορικές τεχνολογίες υπηρετούν τον έλεγχο των δεδομένων μέσω της χειραγώγησης των bits·
Οι νευροεπιστήμες της συνείδησης υπηρετούν τον έλεγχο της σκέψης και των αισθήσεων μέσω της χειραγώγησης των νευρώνων.

Όποιος ψάξει συστηματικά τα επιστημονικά προφίλ όσων εμπλέκονται στη συνθετική βιολογία θα βρει πολλά διδακτορικά: χημείας, ηλεκτρολόγων μηχανικών, βιοχημικών μηχανικών, φυσικών, φαρμακολόγων – και μερικά μοριακών βιολόγων. Το τελευταίο που θα μπορούσε να κατηγορήσει ο οποιοσδήποτε αυτόν τον τεχνολογικό / επιχειρηματικό τομέα είναι για αντι-επιστημονικότητα.

Ο θεμέλιος λίθος της δυτικής επιστήμης στο σύνολό της και, κατά συνέπεια, της συνθετικής βιολογίας είναι η πεποίθηση ότι τα πάντα μπορούν να διαλυθούν στα «ελάχιστα βασικά συστατικά τους στοιχεία»· και, ύστερα, να ξανασυντεθούν δημιουργώντας την αρχική κατάσταση. Αυτό που στη δύση ονομάζεται Επιστημονική Αλήθεια (με κεφαλαία γράμματα παρακαλούμε!) είναι αυτή η πορεία προς όλο και μικρότερα σε μέγεθος και απλούστερα «βασικά συστατικά στοιχεία». Ποιά είναι αυτά τα συστατικά στοιχεία της γλώσσας, για παράδειγμα; Μια εποχή οι φράσεις· αργότερα οι λέξεις· αργότερα τα φωνήματα (ή τα γράμματα / γραφήματα στην γραπτή γλώσσα). Ποιά είναι τα ελάχιστα συστατικά στοιχεία της ύλης; Αρχικά τα μόρια· αργότερα τα άτομα· αργότερα τα ατομικά σωματίδια· μετά τα υπατομικά σωματίδια· και βλέπουμε.

Παρά την μαθηματική επένδυση που έχει αυτό το θέωρημα περί «διάλυσης στα εξ ων συνετέθη», είναι βαθιά πολιτικό – με την έννοια ότι αντιλαμβάνεται την «τάξη» (την τάξη της ύλης, της γλώσσας, των σωμάτων ή των κοινωνιών) κατ’ αναλογία των δυνατοτήτων να προβληθεί μια απτή αναλογία της. Ο Δημόκριτος υποστηρίξε την σύσταση της ύλης από άτομα (α-τομα, μη τεμνόμενες ποσότητες) όχι επειδή τα είχε δει, αλλά επειδή στο εννοιολογικό του πεδίο, ιστορικά προσδιορισμένο, η αναλογία, η μεταφορά, ήταν η δημοκρατική πόλη/κράτος και ο πολίτης της σαν «η μη τεμνόμενη μονάδα» αποφάσεων.

Στην εξέλιξη των ιατρικών επιστημών τέτοιες αναλογίες είναι γνωστές. Η εντύπωση που προκάλεσε η εφεύρεση της ατμομηχανής και των πρώτων μηχανικά κινούμενων εργαλείων μετατράπηκε σε άποψη για το σώμα. Αργότερα η εφεύρεση του ηλεκτρισμού έγινε η αναλογία για την αντίληψη του τι είναι και πως δουλεύουν τα νεύρα· αυτή η «ηλεκτρική» θεώρηση ισχύει εν μέρει ακόμα....

Για την πιο πρόσφατη σύγκλιση διαφόρων τεχνολογιών στη συνθετική βιολογία η αναλογία είναι η εφεύρεση των υπολογιστών, των κυκλωμάτων, των ημιαγωγών. Η βασική ιδέα του ότι είναι εφικτό να κατασκευαστούν με χημικό τρόπο και εκ του μηδενός τα «ελάχιστα συστατικά της ζωής» γεννήθηκε στις παρέες / κοινότητες των προγραμματιστών της Silicon Valey· αν και η ιδέα για το πως «λειτουργεί» το DNA (: σαν «πληροφορικό σύστημα») ήταν εκείνων που υποστηρίξαν πως αυτό είναι το «ελάχιστο βασικό συστατικό της ζωής», απ’ την δεκαετία του 1950, και πάλι σε αναλογία των πρώτων βημάτων της κυβερνητικής / πληροφορικής. Με βάση τις εξελίξεις σ’ αυτήν, το DNA, πριν ακόμα «αποκωδικοποιηθεί» (και, φυσικά, πολύ περισσότερο μετά) αναγορεύτηκε στο software της ζωής, ενόσω τα κύτταρα με όλον το «μηχανισμό» τους, στο hardware.

Οι δοκιμές άρχισαν λίγο μετά. Στη δεκαετία του 1960 ένας ινδο-αμερικάνος χημικός (που βραβεύτηκε αργότερα με nobel) ονόματι Har Gobind Khorana [1To 1968 o Khorana, μαζί με τους Nirenberg και Holley μοιράστηκαν το νόμπελ φυσιολογίας της ιατρικής για τις έρευνές τους στον έλεγχο της κυτταρικής σύνθεσης πρωτεϊνών. Σαράντα χρόνια μετά η θεωρία είχε περάσει μαζικά στην πράξη, με τις έρευνες για την γενετική πειρατεία είτε στο RNA είτε το DNA των κυττάρων...] δημιούργησε ένα πρωτόκολλο για την κατασκευή των “ελάχιστων συστατικών στοιχείων του DNA”, των νουκλεοτιδικών βάσεων (αδενίνη, κυτοσίνη, γουανίνη και θυμίνη, Α, C, G, T) κατά βούληση και με οποιαδήποτε σειρά. Το 1970 μαζί μ’ ένα καλό συνεργείο κατάφερε να φτιάξει εργαστηριακά μια αλληλουχία 207 ζευγαριών αυτών των βάσεων· και το 1976 κατάφερε να κάνει ένα εντελώς συνθετικό γονίδιο (μια αλληλουχία βάσεων δηλαδή) να «δουλεύει κάπως» - να υπάρξει σαν μορφή ζωής δηλαδή. Εκείνη την εποχή για να φτιαχτεί μια αλληλουχία επτά ζευγαριών βάσεων χρειαζόταν την δουλειά ενός έτους για έναν βιοτεχνολόγο. Τριάντα χρόνια μετά η ίδια δουλειά μπορούσε να γίνει μηχανικά σε λίγα λεπτά, με κόστος 200 δολάρια: είχαν μεσολαβήσει αρκετές παράλληλες έρευνες και εφαρμογές για την μηχανοποίηση και επιτάχυνση αυτής της χημικής διαδικασίας. Η καλιφορνέζικη Genentech έγινε η πρώτη παγκόσμια εταιρεία εμπορικής χημικής σύνθεσης γενετικού υλικού την δεκαετία του ’80... (Από το 2009 εξαγοράστηκε απ’ την φαρμακευτική Roche…)
Η εκτόξευση είχε αρχίσει. Τον Δεκέμβρη του 2006, για παράδειγμα, ο John Mulligan, ceo της Blue Heron Biotechnology, μιλώντας σ’ ένα συνέδριο στην Ουάσιγκτον με τον χαρακτηριστικό τίτλο Συνθετική Γονιδιωματική: Επιλογές για την Διακυβέρνηση μπορούσε να διακηρύξει:

... Μπορούμε να σας φτιάξουμε ό,τι θέλετε: πλήρη πλασμίδια, πλήρη γονίδια, τμήματα γονιδίων... και σε ένα ή δύο χρόνια είναι πολύ πιθανό ότι θα μπορούμε να σας φτιάξουμε ένα πλήρες γονιδίωμα.

Εκείνη την χρονιά (2006) υπήρχαν τουλάχιστον 66 επιχειρήσεις εμπορικής γενετικής σύνθεσης, απ’ τις οποίες οι περισότερες στις ηπα, μετά στην δυτική ευρώπη, συν 2 στη ρωσία, μία στο ιράν, δύο στην ινδία, τρεις στην κίνα, μία στη νότια κορέα, μία στην ιαπωνία, μία στην αυστραλία και μία στη νότια αφρική. Παρότι ακόμα τότε ο τζίρος τους συνολικά ήταν περίπου 30 με 40 εκατομύρια δολάρια τον χρόνο (ένα μικρό μόνο μέρος των συνολικά 2 δισεκατομυρίων που ήταν ο συνολικός κύκλος της υπεξαίρεσης και της χαρτογράφησης του DNA των πάντων) ο τομέας της συνθετικής παραγωγής «ελάχιστων βασικών συστατικών της ζωής» γνώριζε ήδη εκρηκτική αύξηση παραγωγικότητας. Τον Ιούλιο του 2006 η Codon Devices ανακοίνωσε ότι κατασκεύασε και πούλησε μια αλληλουχία DNA μήκους 35.000 ζευγών βάσεων. Οι γενετιστές του κλάδου ήταν υπε-αισιοόδοξοι. Προέβλεπαν ότι μια αλληλουχία με 1 εκατομύριο μύριο ζευγάρια θα ήταν κατασκευάσιμη ως το 2008· και ένα πλήρες γονιδίωμα ως το τέλος της δεκαετίας. Ο Drew Endy, καθηγητής μηχανολογίας στο M.I.T. (θα τον ξαναδούμε στη συνέχεια) δήλωνε:

... Δεν υπάρχει τεχνικό όριο στο να συνθέσουμε εξ’ αρχής φυτά και ζώα. Θα γίνει τόσο γρήγορα όσο το να εμφανιστεί κάποιος που να πληρώσει γι’ αυτό...

Τότε μπορούσαν αυτά να χαρακτηριστούν υπερφίαλα. Δεν ήταν... Εν τω μεταξύ, και για την διευκόλυνση των παραγγελιών, των συναλλαγών, των κοστολογήσεων, δημιουργήθηκε και η «μονάδα μέτρησης» των συνθετικών «ελάχιστων συστατικών»: kbp. Ένα kbp είναι 1000 base pairs, χίλια «ζευγάρια βάσεων». Αν η μονάδα θυμίζει κάτι άλλο, είναι αυτονόητη η συγγένεια.
Δέκα χρόνια μετά, το 2016, οι 66 επιχειρήσεις εμπορικής γενετικής σύνθεσης είχαν γίνει πάνω από 350. Και τα 15 κράτη είχαν γίνει 40. Όσο για τον τζίρο τους στην αγορά; Είχε φτάσει αισίως τα 4 δισεκατομύρια...

Η ζωή είναι φτηνή – και μπορεί να φτιαχτεί γρήγορα

... Μερικοί επιστήμονες προβλέπουν ότι το κόστος σύνθεσης DNA θα πέσει στο 1 σεντ ανά ζευγάρι βάσεων σε κανά δυο χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι ένα καλό γονίδιο θα κοστίζει 10 δολάρια. Θα μπορείς να αγοράσεις το γονιδίωμα ενός βακτηριδίου στην τιμή ενός αυτοκινήτου...

Αυτά έγραφε στο γνωστό wired τον Γενάρη του 2005 ο Oliver Morton, σ’ ένα άρθρο με τίτλο Η επανεφεύρεση της ζωής [2Διαθέσιμο στο https://www.wired.com/2005/01/mit-3/] (life reinvented). Επειδή είναι τόσο παλιό (και θα μπορούσε να προκαλέσει στους σημερινούς 35ρηδες την αμήχανη σκέψη Ρε συ, ήμουνα 20 χρονών τότε, έβραζε το αίμα μου... Και δεν πήρα τίποτα χαμπάρι, ούτε τότε ούτε ως σήμερα... Για τους μεγαλύτερους; Ούτε λόγος...) αξίζει να μεταφέρουμε και μερικά αποσπάσματα ακόμα:

... Ο Drew Endy, επίκουρος καθηγητής βιολογικής μηχανικής, είναι η τελευταία στρατολόγηση σε μια σέχτα μηχανικών του M.I.T. που έχουν μαζευτεί γύρω από έναν γκουρού των υπολογιστικών επιστημών του συγκεκριμένου πανεπιστημίου, τον Tom Knight. Ο σκοπός τους είναι να δημιουργήσουν ένα πεδίο μηχανικής που θα κάνει με τα βιολογικά μόρια εκείνο που κάνουν τα ηλεκτρονικά με τα ηλεκτρόνια. Την ονομάζουν συνθετική βιολογία.

«Νομίζω ότι αυτό θα είναι το πιο σημαντικό πράγμα που έχω κάνει» λέει ο Knight, του οποίου το βιογραφικό περιλαμβάνει ήδη μερικά απ τα πρώτα διαδικτυακά intefaces, προχωρημένες οθόνες και σταθμούς εργασίας. «Βρισκόμαστε στην αιχμή μερικών δραματικών αλλαγών».

Αν η ιδέα του χακαρίσματος του DNA ακούγεται σαν γενετική μηχανική ξανασκεφτείτε το. Η γενετική μηχανική γενικά αφορά την μετακίνηση ενός προϋπάρχοντος γονιδίου από έναν οργανισμό σ’ έναν άλλον, μια δραστηριότητα που ο Endy ονομάζει ξήλωμα του DNA. Παρά τα εντυπωσιακά και κερδοφόρα αποτελέσματα το ξήλωμα του DNA δύσκολα αποδεικνύεται δημιουργικό. Η έγκαιρη μηχανοποίηση, απ’ την άλλη, σημαίνει να σχεδιάσεις αυτό που θέλεις να φτιάξεις, να αναλύσεις το σχέδιο για να είσαι σίγουρος ότι θα δουλέψει, και ύστερα να το φτιάξεις εκ του μηδενός. Κι αυτό κάνει η συνθετική βιολογία: εξειδικεύει κάθε bit του DNA που πηγαίνει σ’ έναν οργανισμό για να προκαθοριστεί η μορφή του και η λειτουργία με έναν ελεγχόμενο, προβλέψιμο τρόπο, όπως το να φτιάξεις έναν μικροϋπολογιστή. Ο σκοπός, όπως το θέτει ο Endy, είναι «να ξαναφτιάξουμε την ζωή με τον τρόπο που θέλουμε».

Και που θα το πάνε οι ειδικοί αυτής της αναδυόμενης επιστήμης με τέτοιες θεϊκές δυνατότητες; Μέσα σε μια δεκαετία μερικοί ελπίζουν ότι θα φτιάξουν βακτηρίδια που θα μπορούν να παράγουν μαζικά φάρμακα των οποίων τα ενεργά συστατικά πρέπει τώρα να μαζεύονται από σπάνια φυτά. Άλλοι μιλούν για την κατασκευή ιών κρυμμένων σε πρωτεϊνικές θήκες που θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να παράγουν ιστούς με μοριακά κυκλώματα. Στο πιο μακρινό μέλλον, οι συνθετικοί βιολόγοι οραματίζονται την κατασκευή πιο πολύπλοκων οργανισμών, όπως για παράδειγμα υπερκοραλιών που θα απορροφούν τον διοξείδιο του άνθρακα απ’ την βιόσφαιρα και θα το μετατρέπουν σε δομικά στοιχεία... Και υπάρχει πάντα η ευκαιρία να προστεθούν νέα χρωματοσώματα στο ανθρώπινο γονιδίωμα, φτιάχνοντας μια πανοπλία ανθρώπινης ενίσχυσης και βελτίωσης...

Το λιγότερο που πρέπει να αναγνωρίσει κανείς είναι ότι πριν 20 ή 15 χρόνια, όταν η συνθετική βιολογία ήταν ενασχόληση «τολμηρών οραματιστών», δεν μασούσαν τα λόγια τους. Αυτή η τωρινή δημαγωγική, public relations «σεμνοτυφία» του να παρουσιάζονται οι mRNA πλατφόρμες ή τα DNA πλασμίδια σαν αθώα «εμβόλια», σα νεράκι ένα πράγμα, δεν χρειαζόταν τότε. Τότε μπορούσαν να μιλούν και να συνεννοούνται για χακάρισμα του DNA… Όπως επίσης να κάνουν ακροβασίες ορολογίας θεωρώντας «μετάλλαξη» μόνο το να γίνεται αντιμετάθεση «φυσικών» γονιδίων από έναν οργανισμό σ’ έναν άλλο· κι όχι το να γίνεται η δουλειά με τον ίδιο στόχο μέσω συνθετικών γονιδίων.

Εν τω μεταξύ η έντονα πτωτική τάση της τιμής του να φτιαχτούν συνθετικά γενετικές αλληλουχίες έδειχνε ήδη κάτι εφιαλτικό. Ότι υπήρχε απ’ τις αρχές του 21ου αιώνα εκρηκτική εξέλιξη στις σχετικές τεχνολογίες σε συνδυασμό με μια εξίσου έντονα αναπτυσσόμενη αγορά. Την χρονιά που ο Morton αναριωτόταν «που θα πάει αυτή η θεϊκή δυνατότητα» η εταιρεία Craig Venter είχε το ρεκόρ ταχύτητας στην κατασκευή συνθετικού μονοκλωνικού DNA με την κατασκευή του γονιδιώματος του ιού / βακτηριοφάγου phix 174, αποτελούμενου από 5.386 ζευγάρια βάσεων σε δύο εβδομάδες (και με κάμποσα λάθη...). Αν παράγγελνε κανείς το ίδιο γονιδίωμα στην εταιρεία Epoch Biolabs θα πλήρωνε κάτι λιγότερο από 6.000 δολάρια, αν και θα έπρεπε να περιμένει μερικές μέρες παραπάνω για την παραλαβή. Όποιος θα ήθελε κάτι πιο σύνθετο, όπως ένα συνθετικό αντίγραφο του πιο μικρού βακτηριακού γονιδιώματος, του Carsonella rudii (με 159.622 ζευγάρια βάσεων) θα πλήρωνε (τότε) γύρω στα 125.000 δολάρια. Και η κατασκευή του πλήρους ανθρώπινου γονιδιώματος (3 δισεκατομύρια ζευγάρια βάζεων) θα πήγαινε γύρω στα 2,5 δις δολάρια· ένα ποσό μικρό μάλλον για διάφορα μεγάλα θησαυροφυλάκια.

Κοντύτερα στον στόχο: RNA

Σε κάθε περίπτωση η συνθετική κατασκευή DNA εκ του μηδενός θα ήταν άχρηστη αν δεν ήταν έτσι σχεδιασμένο ώστε να δίνει σωστές οδηγίες στο RNA του κυττάρου· για να φτιάξει την επιθυμητή πρωτεΐνη. Όπως το είχε θέσει ο Francis Crick, ο ένας απ’ τους δύο που αναγνωρίστηκαν σαν οι θεμελειωτές της ιδέας ότι το DNA έχει διάταξη διπλής έλικας: ... Το DNA κατασκευάζει το RNA, το RNA φτιάχνει τις πρωτεΐνες, και οι πρωτεΐνες φτιάχνουν εμάς. Αυτές είναι το ζητούμενο των τεχνολόγων / θεών!

Η επιστήμη εν τω μεταξύ κατέβαινε πολύ πιο χαμηλά, σε ακόμα πιο «μικρή» κλίμακα, αναζητώντας τα «ελάχιστα βασικά συστατικά της ζωής», για να τα απαλλοτριώσει. Τα «δομικά στοιχεία» των πρωτεϊνών είναι τα αμινοξέα (έχουν καταγραφεί 20 + 2 στους γενετικούς κώδικες), οργανικές ενώσεις που παράγονται στα κύτταρα υπό τις οδηγίες των κωδικονίων (όχι ιδιαίτερα ευφάνταστο όνομα!), τα οποία περιλαμβάνονται στο RNA σαν τριάδα χημικών βάσεων που ονομάζονται νουκλεοτίδια. Όποιος ακολουθήσει την διαδρομή (συνθετικό) DNA > RNA > προεπιλεγμένες, επιδιωκόμενες πρωτεΐνες, παίρνει τον πιο μακρύ δρόμο. Αν ήταν δυνατόν να «συνθέσει» κατευθείαν το RNA με ελεγχόμενο και προβλέψιμο τρόπο, θα είχε γλυτώσει όχι μόνο ένα στάδιο αλλά και τα πιθανά λάθη σ’ αυτό. Εννοείται πως αυτά ισχύουν αν δεν θέλει να φτιάξει έναν «καινούργιο οργανισμό» εκ του μηδενός αλλά, «απλά και μόνο», να παρέμβει σ’ έναν υπάρχοντα...

Οι τεχνολόγοι της συνθετικής βιολογίας έπεσαν νωρίς με τα μούτρα και σ’ αυτήν την δουλειά. Για παράδειγμα τον Σεπτέμβρη του 2004 (σ’ ένα paper δημοσιευμένο στην επιθεώρηση nature) υπό τον τίτλο Εξωγενής έλεγχος της γενετικής έκφρασης θηλαστικών μέσω τυποποίησης της αυτόματης υδρόλυσης (self-cleavage) του RNA θα μπορούσε να διαβάσει και τα εξής:

Οι πρόσφατες έρευνες πάνω στον έλεγχο συγκεκριμένων μεταβολικών διαδρομών σε βακτηρίδια έχουν επιβεβαιώσει την ύπαρξη μηχανισμών που βρίσκονται αποκλειστικά στο RNA για την έκφραση των γονιδίων. Αυτοί οι μηχανισμοί τυποποιούν την μετάφραση, το τελείωμα της συγγραφής ή την αυτόματη υδρόλυση του RNA μέσω της άμεσης διάδρασης συγκεκριμένων ενδοκυτταρικών μεταβολιτών και ακολουθιών του RNA. Εδώ δείχνουμε ότι ένα ανάλογο σύστημα ρύθμισης των γονιδίων βασισμένων στο RNA μπορεί να σχεδιαστεί αποτελεσματικά για τα κύτταρα των θηλαστικών ... μέσω της ενσωμάτωσης συγκεκριμένων ακολουθιών που προκαλούν την αυτόματη υδρόλυση σημείων του RNA... Αν τοποθετηθούν σωστά αυτές οι ακολουθίες οδηγούν στην εν δυνάμει αναστολή μιας συγκεκριμένης γενετικής έκφρασης, που οφείλεται στην προσωρινή ακύρωση τμήματος της λειτουργίας του RNA…

Έχετε το δικαίωμα να μην καταλάβετε όλα όσα λέει (και υπονοοεί) αυτή η παράγραφος, εκτός από τα εξής τέσσερα. Πρώτον, ότι θηλαστικό είναι και το είδος μας.... Δεύτερον, ότι ο σχεδιασμός συγκεκριμένων αλληλουχιών RNA λέγεται συνθετική βιολογία και είναι ακριβώς αυτό που διαφημίζεται σαν σωτηρία με τις mRNA πλατφόρμες (και τα πλασμίδια DNA σε σχέση με το χακάρισμα του DNA)... Τρίτον, ότι η πειρατεία πάνω στο RNA με σκοπό να αλλάξει η λειτουργία του ήταν θέμα σοβαρών ερευνών και συζητήσεων πολύ πριν εμφανιστεί κάποιος covid στον ορίζοντα... Και τέταρτον ότι έκφραση των γονιδίων είναι ... αυτό που κάνετε αυτή την στιγμή: το ότι διαβάζετε αυτές τις γραμμές!... Για να το πούμε αλλιώς: η ζωή είναι «η έκφαση των γονιδίων»!... Το να βάλει κάποιος χέρι στην δεύτερη σημαίνει ότι αποκτάει τον έλεγχο της πρώτης.

Δυο χρόνια μετά, τον Μάη του 2006, σ’ ένα άλλο paper με τον πιο βατό τίτλο RNA synthetic biology μπορούσε κάποιος να διαβάσει:

Τα μόρια RNA παίζουν σημαντικό και με μια γκάμα ελεγκτικό ρόλο στο κύτταρο, μέσω της αλληλεπίδρασής τους με άλλα νουκλεϊκά οξέα, πρωτεΐνες και μικρά μόρια. Εμπνευσμένοι απ’ αυτήν την φυσική πολυλειτουργικότητα οι ερευνητές έχουν κατασκευάσει μόρια RNA με καινούργιες βιολογικές λειτουργίες. Τα τελευταία δύο χρόνια οι προσπάθειες της συνθετικής βιολογίας έχουν δημιουργήσει καινοτόμα, συνθετικά RNA εξαρτήματα, ικανά να ρυθμίσουν την γενετική έκφραση στην πραγματική ζωή, κυρίως σε βακτηρίδια και μύκητες· πράγμα που είναι η βάση για μεγαλύτερης κλίμακας προγραμματίσιμη κυτταρική συμπεριφορά. Οι άμεσες προκλήσεις που αντιμετωπίζει αυτό το αναδυόμενο πεδίο περιλαμβάνουν το να καθοριστεί το πως οι υπολογιστικές (computational) και σχεδιασμένες τεχνικές μπορούν να αξιοποιηθούν για να αυξηθεί η συνθετότητα των μηχανοποιημένων συστημάτων RNA, όπως επίσης και να ξεκαθαριστεί το πώς αυτά τα συστήματα θα χρησιμοποιηθούν σε μεγάλη κλίμακα σε θηλαστικά. Επιπλέον προκλήσεις είναι ο σχεδιασμός RNA μορίων που θα δρουν σαν αισθητήρες των ενδοκυτταρικών και των περιβαλλοντικών ερεθισμάτων, καθώς και τα πειράματα για να ερευνηθούν οι συμπεριφορές των βιολογικών δικτύων και των εξαρτημάτων των μηχανοποιημένων συστημάτων κυτταρικού ελέγχου.

Θα πρέπει να δημιουργήθηκε κάποιο savoir vivre «πολιτικής ορθότητας» της ορολογίας μεταξύ των γενετιστών που επιβάλλει ότι αν οι συζητούμενες τεχνολογικές εξελίξεις και εφαρμογές δεν μπορούν να ανεμίσουν απ’ την αρχή «είμαι για να φτιαχτεί μια θεραπεία για το alzheimer» τότε δεν γίνεται αναφορά σε «ανθρώπους» αλλά σε θηλαστικά. Γενικά...

Κριτική; Αντίθεση;

Αν το πιο πάνω κείμενο, όπως και οτιδήποτε άλλο σχετικό με βιοτεχνολογίες, γραφόταν πριν 2 μόλις χρόνια, θα συναντούσε την γενική αδιαφορία. [3Θα μπορούσαμε να πούμε το ίδιο για όλη την ύλη του cyborg, απ’ το πρώτο του τεύχος. Δυστυχώς ελάχιστοι έχουν συνειδητοποιήσει ότι αυτό εδώ το εγχείρημα, με τον κοινωνικό / ταξικό / αντικρατικό και αντικαπιταλιστικό προσανατολισμό του, είναι μοναδικό στην ελλάδα και ένα απ’ τα ελάχιστα στην ευρώπη· για να μην πάμε μακρύτερα. Χρειάζονται μεγάλες δόσεις βολονταρισμού απ’ την μεριά όσων εμπλέκονται σε τέτοια εγχειρήματα για να τους δώσουν ζωή.
Ή μεγάλες δόσεις εργατικής εντιμότητας...] Σήμερα, για ειδικούς λόγους (: υγιεινιστική τρομοεκστρατεία...) θα τραβούσε ίσως κάποιο ενδιαφέρον· όμως θα υπήρχαν και αρκετοί που θα το κατάγγελναν σαν «συνωμοσιολογικό», «τρομοκρατικό», ή «τεχνοφοβικό». Κατά τεκμήριο είναι είτε άσχετοι, είτε εγκάθετοι, είτε επαγγελματίες βιοτεχνολόγοι, ειδικοί γενετιστές, που βγάζουν το ψωμί τους, ή το πεντεσπάνι τους, και σίγουρα τις καριέρες τους από τέτοιες έρευνες και εφαρμογές.

Δεν ήταν πάντα έτσι! Ακόμα κι ως τα early ‘90s υπήρχε γνώση, αντιπληροφόρηση, ανταγωνιστικές κριτικές, ακόμα και οργανωμένες δράσεις στους κόλπους των όποιων αντι-εξουσιαστικών και με οικολογικούς προσανατολισμούς υποκειμένων. Εκτός ελλάδας ακόμα και μέσα στην (καθεστωτική) αριστερά θα μπορούσε να βρει κάποιος κριτικές στην εξέλιξη των βιοτεχνολογιών με ευρύτερη κοινωνική απεύθυνση. Με δυο λόγια μέχρι πριν 30 ή 25 χρόνια δεν ήταν δύσκολο να βρει κανείς ανθρώπους που να παρακολουθούν στοιχειωδώς τις τεχνοεπιστημονικές εξελίξεις σ’ αυτόν τον τομέα και να έχουν σχηματίσει κριτική έως και τεκμηριωμένα εχθρική άποψη.

Για παράδειγμα σήμερα (είναι σα να το ακούμε...) κάποιοι ανοήτοι ή εγκάθετοι θα έλεγαν: μα πως κάνετε έτσι; Αυτά (με το RNA ή/και το DNA) γίνονται έτσι κι αλλιώς και στη φύση! Πού είναι το πρόβλημα; Έλα ντε!!! Υπάρχει και φυσική ραδιενέργεια· συνεπώς τα πυρηνικά εργοστάσια και οι πυρηνικές / ατομικές βόμβες είναι κάτι «φυσικό» - έτσι δεν πάει; Γιατί να υπάρχει πρόβλημα;

Το πρόβλημα του προβλήματος είναι ότι ενώ ανέκαθεν τα αφεντικά του καπιταλισμού προωθούσαν την ιδέα ότι «είναι φυσικός», με θεωρήματα που ξεκινούσαν απ’ την «ζούγκλα» (όπου το πιο δυνατό ζώο τρώει το πιο αδύνατο...) και έφταναν ως την εκμετάλλευση της εργασίας (δεν είναι άραγε τα μυρμήγκια που «εκμεταλλεύονται» τις μελίγκρες;) υπήρχε πάντα ικανός αριθμός εργατών (και όχι μόνο) που απαντούσε κατάλληλα. Όχι μόνο με λόγια, αλλά και με πράξεις.

Μετά; Μετά «κάτι έγινε»! Έγιναν πολλά. Ένα απ’ αυτά (όχι το μοναδικό...) ήταν η συστηματική ακαδημαϊκο-ποίηση και θεσμο-ποίηση του μεγαλύτερου μέρους των κριτικών και των περιεχομένων που είχαν αναδειχθεί απ’ τον 19ο αιώνα ως τα ανταγωνιστικά κινήματα του ’60, του ’70 και του ’80 στον 20ο. Απ’ τον μαρξισμό ως τον φεμινισμό και την οικολογία. Το να συγκροτήσει κανείς πολιτική συλλογικότητα ή/και πολιτικό ανταγωνιστικό λόγο πεζοδρομίου (με κινηματικό προσανατολισμό δηλαδή) πάνω (και) σ’ αυτά τα ζητήματα έπαψε να έχει αξία· σε αντίθεση με το να κάνει ένα μεταπτυχιακό ή ένα διδακτορικό. Έτσι η κριτική έγινε εικονική, άσφαιρη, προνομιούχα απόφυση του συστήματος.

Δεν είναι η δουλειά μας να κατηγορήσουμε οποιονδήποτε. Υπάρχει ωστόσο ένα αντικειμενικό γεγονός, μια συγκεκριμένη «τάση», που κινήθηκε ταυτόχρονα απ’ τα πάνω (απ’ τους θεσμούς) προς τα κάτω και απ’ τα κάτω (απ’ τα άτομα) προς τα πάνω: το «κεφάλι» (η διανοητική εργασία, το έργο της κριτικής, ανάλογο με την κρατική και την καπιταλιστική πραγματικότητα) αποκόπηκε απ’ το «σώμα» (τις κοινωνικές πεποιθήσεις, γνώσεις, σχέσεις, την ζωή της εργατικής τάξης) – προς μεγάλη χαρά των αφεντικών κάθε είδους. Αλλά και των ειδικών τους. Διότι απαλλάχτηκαν απ’ το να δίνουν λογαριασμό για το τι ερευνούν, τι μεθοδεύουν, «πού το πάνε».

Στη θέση της κοινωνικής γνώσης και της κινηματικής κριτικής, εδώ και πάνω από δυο δεκαετίες, αναπτύχθηκαν ακαδημαϊκοί θεσμοί και πρωτοβουλίες, πλήρως διαχωρισμένα απ’ την κοινωνική κίνηση (και πλήρως ενταγμένα στο αποστειρωμένο περιβάλλον των debate μεταξύ ειδικών), καθώς και κάποιοι θεσμοί της «κοινωνίας των πολιτών» (μη κυβερνητικές οργανώσεις και think tanks), με αντικείμενα όπως η «βιο-ηθική». Τι θα συνέβαινε έτσι; Μπορεί να είναι αφόρητο αλλά ισχύει: η κοινωνική θέση προσδιορίζει και συμφέροντα, και προσανατολισμούς, και συμπεράσματα.
Ένα παράδειγμα: το αμερικανικό Hastings Center συστήνεται σαν:

... Μη κομματικός, μη κερδοσκοπικός οργανισμός, δημιουργημένος από διάφορα επιστημονικά πεδία συμπεριλαμβανόμενης της φιλοσοφίας, της νομικής, των πολιτικών επιστημών και της εκπαίδευσης. Το Hastings Center ήταν βασικό στην καθιέρωση του πεδίου της βιοηθικής το 1969 και από τότε εξελίσσεται. Ιδρυμένο απ’ τον φιλόσοφο Daniel Callahan και τον ψυχαναλυτή Willard Gaylin, το Hastings Center είναι το παλιότερο ανεξάρτητο, μη κομματικό και διεπιστημονικό ερευνητικό ινστιτούτο αυτού του είδους στον κόσμο..

Αυτό το κέντρο ανέθεσε το 2008 σε τέσσερεις ειδικούς να μελετήσουν «τους κινδύνους και τα αποτελέσματα της συνθετικής βιολογίας, δηλαδή: τα ζητήματα βιοασφάλειας, τα περιβαλλοντικά ζητήματα, τα ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τα πιθανά θεολογικά ερωτήματα». Μέσα στην τετράδα επιλέχτηκε απ’ την διοίκηση του κέντρου και ο Drew Endy, ο ίδιος ακριβώς Drew Endy του «μπορούμε να φτιάξουμε οτιδήποτε μας πληρώσετε να φτιάξουμε»... Απ’ τους υπόλοιπους τρεις, οι δύο (Michele Garfinkel και Robert Friedman) ήταν υψηλόβαθμα στελέχη του ινστιστούτου J Craig Venter… που αυτοσυστήνεται σαν world leader στην γονιδιακή έρευνα... Και για να μην υπάρχουν παράπονα ο τέταρτος του team που ανέλαβε να βγάλει πόρισμα για την συνθετική βιολογία (Gerald Epstein) ανήκε στο διαβόητο CSIS (center for strategic and international studies), και μάλιστα στον σκληρό του πυρήνα, στο «πρόγραμμα εσωτερικής ασφάλειας» των ηπα... Τι θα περίμενε κανείς οτι θα συμπεράνει αυτό το παρεάκι για την συνθετική βιολογία, τους κινδύνους, και τα «ηθικά» ζητήματα;
> Για την «βιοασφάλεια» συμπέραναν ότι δεν υπάρχει προς το παρόν (το 2008) θέμα, μπορεί να υπάρξει σε 5 ή 10, αλλά οι βιοτεχνολογικές εταιρείες το έχουν υπόψη τους και προσέχουν...
> Για τις «περιβαλλοντικές επιδράσεις» δεν υπάρχει θέμα, γιατί ο FDA και το αμερικανικό υπουργείο γεωργίας που έχουν την ευθύνη ελέγχου προσέχουν...
> Για τα «ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας» το μόνο ζήτημα είναι ότι οι εταιρείες που έχουν ή θα παντετάρουν οτιδήποτε γενετικό μπορεί να μην θέλουν να συνεργαστούν μεταξύ τους, οπότε αυτό μπορεί να καθυστερήσει την ανάπτυξη του τομέα.
> Για τα «θεολογικά ερωτήματα» συμπέραναν ότι οι βιοτεχνολόγοι που ασχολούνται με την συνθετική βιολογία δεν έχουν ηθικά προβλήματα. Παρατήρησαν επιπλέον ότι υπάρχουν «φυσικά και άνθρωποι που διαφωνούν στο ότι η δημιουργία οργανισμών είναι ηθική πράξη» αλλά δεν υπάρχουν οδηγίες για το τι πρέπει να γίνει, με δεδομένο ότι «οι επιστήμονες που είναι υπέρ έχουν μεγαλύτερη δύναμη απ’ τους διαφωνούντες».

Δεν χρειάζονται σχόλια: οι λύκοι φυλάνε τα πρόβατα... Κι αυτό συμβαίνει σταθερά, μόνιμα, χωρίς αντιρρήσεις εδώ και δεκαετίες. Εννοείται ότι συμβαίνει και στη διάρκεια της υγιεινιστικής τρομοεκστρατείας, που είναι μαζί με τα υπόλοιπα (έχει πολλές πλευρές καιπολλούς ωφελούμενους) μια τεράστια psyop προώθησης της μαζικής εφαρμογής και αποδοχής της συνθετικής βιολογίας. Μαζί, εννοείται, με την πειραματική διάσταση του πράγματος. Όπως και την γεωπολιτική.

Τόσο στην ε.ε. όσο και στις ηπα το κύριο ενδιαφέρον διάφορων κρατικών, παρακρατικών ή/και μη κυβερνητικών οργανισμών απ’ τα τέλη της δεκαετίας του 2000 και μετά, είτε λέγεται ανοικτά είτε όχι, είναι η συμφιλίωση των πληθυσμών με την συνθετική βιολογία. Στην ε.ε. κατασκευάστηκαν δύο σχετικά project, το SYNBIOSAFE το 2007, και το COSY αργότερα, με αποκλειστικό σκοπό αυτό το δεύτερο την «πρόσληψη του ζητήματος απ’ το κοινό». Στις ηπα ο τότε πρόεδρος Obama κατασκεύασε το 2009 μια «Προεδρική Επιτροπή για την Μελέτη των Ζητημάτων Βιοηθικής» σε σχέση με την συνθετική βιολογία. Στο σοφό πορισμά της ένα χρόνο μετά η «προεδρική επιτροπή» συμπέρανε ότι «δεν μπορούμε να μιλάμε για δημιουργία ζωής» - συνεπώς δεν υπάρχει θέμα. Και ότι πρέπει να συνεχίσει η κρατική χρηματοδότηση σ’ αυτόν τον «αναπτυσσόμενο κλάδο» για τις έρευνες του – αλλά και για την εκπαίδευση του κοινού.

Εν τέλει, στις 13 Μάρτη του 2012, πάνω από 100 «περιβαλλοντικές οργανώσεις και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών» εξέδωσαν ένα μανιφέστο, με τίτλο Βασικά Ζητήματα Ελέγχου της Συνθετικής Βιολογίας [4Διαθέσιμο στο http://www.etcgroup.org/files/The%20Principles%20for%20the%20Oversight%20of%20Synthetic%20Biology%20FINAL.pdf] (Τhe principles for the oversight of synthetic biοlogy). Ζητούσαν το πάγωμα των ερευνών και της εμπορικής αξιοποίησης του οτιδήποτε έχει σχέση με ανθρώπους (: ένα απ’ τα θηλαστικά) μέχρι να ερευνηθούν και να κατανοηθούν οι κίνδυνοι. Το μέγιστο που θα μπορούσε να πει κάποιος είναι ότι «έκαναν το καθήκον τους», γιατί κατά τα υπόλοιπα παρά τα βαριά τους ονόματα αυτές οι οργανώσεις μία δύναμη είχαν και έχουν, αυτήν των δημόσιων σχέσεων. Συζητήσιμη γενικά, αμελητέα ειδικά.
Όπως παρατήρησε ο Richard Lewontin με αφορμή το συγκεκριμένο μανιφέστο «Αυτά είναι σωστά, αλλά το πρόβλημα είναι ότι ο κόσμος δεν καταλαβαίνει περί τίνος πρόκειται»...

Το έγραψε τον Μάη του 2014 αυτό, στο the new york review - ήταν κάτι σαν επικήδειος, ακόμα κι αν δεν ήταν τέτοιος ο σκοπός του.
Και ισχύει ακόμα.

Ziggy Stardust

Σημειώσεις

1 – To 1968 o Khorana, μαζί με τους Nirenberg και Holley μοιράστηκαν το νόμπελ φυσιολογίας της ιατρικής για τις έρευνές τους στον έλεγχο της κυτταρικής σύνθεσης πρωτεϊνών. Σαράντα χρόνια μετά η θεωρία είχε περάσει μαζικά στην πράξη, με τις έρευνες για την γενετική πειρατεία είτε στο RNA είτε το DNA των κυττάρων...
[ επιστροφή ]

2 - Διαθέσιμο εδώ>>
[ επιστροφή ]

3 – Θα μπορούσαμε να πούμε το ίδιο για όλη την ύλη του cyborg, απ’ το πρώτο του τεύχος. Δυστυχώς ελάχιστοι έχουν συνειδητοποιήσει ότι αυτό εδώ το εγχείρημα, με τον κοινωνικό / ταξικό / αντικρατικό και αντικαπιταλιστικό προσανατολισμό του, είναι μοναδικό στην ελλάδα και ένα απ’ τα ελάχιστα στην ευρώπη• για να μην πάμε μακρύτερα. Χρειάζονται μεγάλες δόσεις βολονταρισμού απ’ την μεριά όσων εμπλέκονται σε τέτοια εγχειρήματα για να τους δώσουν ζωή.
Ή μεγάλες δόσεις εργατικής εντιμότητας...
[ επιστροφή ]

4 - Διαθέσιμο εδώ>>
[ επιστροφή ]