#13 - 10/2018

bytes & genes

Fake AI: Υποτίθεται ότι η τεχνητή νοημοσύνη κάνει άλματα και ότι θα είναι μία από τις βασικές τεχνολογικές κατευθύνσεις της 4ης βιομηχανικής επανάστασης. Υποτίθεται επίσης ότι θα μηχανοποιήσει πολλές εργασίες και ότι θα αφανίσει εξίσου πολλές θέσεις εργασίας. Προς το παρόν πάντως φαίνεται να αντιμετωπίζει μερικά θεματάκια, μερικές φορές ακόμα και στην εκτέλεση των πιο απλών εργασιών. Μια εταιρεία πουλούσε υπηρεσίες μετατροπής φωνητικών μηνυμάτων σε κείμενο, χρησιμοποιώντας (υποτίθεται) τεχνητή νοημοσύνη. Όμως αποκαλύφθηκε ότι αυτό που τελικά έκανε ήταν να προσλαμβάνει υπαλλήλους τηλεφωνικών κέντρων για να κάνουν αυτοί, εννοείται με χαμηλό κόστος, τη δουλειά της μετατροπής σε κείμενο. Κάποιες άλλες πουλούσαν υπηρεσίες ατζέντας και προγραμματισμού εργασιών χρησιμοποιώντας (υποτίθεται) chatbot. Μέχρι που αποκαλύφθηκε ότι οι φωνές πίσω από τα chatbot ήταν πραγματικοί άνθρωποι που δούλευαν επί 12 ώρες ημερησίως προσποιούμενοι ότι είναι chatbot. Ήταν τόσο εξαντλητική η δουλειά τους (το κοινώς λεγόμενο «κάψιμο») που παρακαλούσαν να αντικατασταθούν επιτέλους από πραγματικά chatbot. Και κάποια άλλη εταιρεία χρησιμοποιούσε (υποτίθεται) τεχνολογία έξυπνης σάρωσης ώστε να διαβάζει και να επεξεργάζεται τυπωμένες αποδείξεις. Αλλά αποδείχτηκε ότι χρησιμοποιούσε το Mechanical Turk της Amazon, μια crowdsourcing πλατφόρμα (το crowdsourcing είναι η εκτέλεση μιας εργασίας χαμηλών απαιτήσεων αλλά μεγάλου όγκου μέσω του κατακερματισμού της σε τμήματα που το καθένα το αναλαμβάνει ένας άνθρωπος, είτε εθελοντικά είτε επί πληρωμή) από την οποία προσλάμβανε χαμηλόμισθους υπαλλήλους που διάβαζαν και ψηφιοποιούσαν τις αποδείξεις.
Η ιστορία φαίνεται να επεναλαμβάνεται. Ο παλιός, καλός μηχανικός Τούρκος του Benjamin ήταν (υποτίθεται) ένα μηχανικό αυτόματο του 18ου αιώνα που μπορούσε να παίζει σκάκι. Ήταν μάλιστα τόσο καλός που είχε νικήσει ακόμα κι επαγγελματίες σκακιστές. Κάποια στιγμή αποκαλύφθηκε ότι οι νίκες του οφείλονταν όντως στην ιδιοφυή του κατασκευή, αν και η ιδιοφυία συνίστατο στην κατασκευή ενός χώρου μη εύκολα αντιληπτού και αρκετά μικρού ώστε να χωράει ένας άνθρωπος (πραγματικός πρωταθλητής στο σκάκι) που έβλεπε την παρτίδα και κουνούσε τα χέρια του Τούρκου. Όμως ο Τούρκος είχε κάνει τη δουλειά του. Είχε πείσει αρκετούς ότι ήταν όντως δυνατό να μηχανοποιηθεί ακόμα και η αφηρημένη σκέψη· υπήρχαν ήδη αρκετά εντυπωσιακά αυτόματα που μπορούσαν να επιτελέσουν σωματικές κινήσεις. Έτσι και τώρα φαίνεται ότι το hype γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη πρέπει να χτιστεί μεθοδικά, ακόμα κι αν οι πραγματικές της δυνατότητες ακόμα δεν ανταποκρίνονται στις υποσχέσεις της. Η φάρσα (επανάληψη της ιστορίας...) εν προκειμένω συνίσταται στο ότι το αυτόματο δεν κινείται από τον κρυμμένο καμπούρη νάνο σκακιστή αλλά από έναν φανερό και ταυτόχρονα αόρατο puppet master: τον καπιταλισμό στη φάση της ακραίας εκμηχάνισής του.

Deep fakes. Αν σας έχει θορυβήσει (ή σας έχει θυμώσει) η ευκολία με την οποία γίνεται η “διασπορά ψευδών ειδήσεων” μέσω των δικτύων των social media, κρατείστε χώρο. Οι τεχνολογικές εξελίξεις στη διαχείριση κινούμενων εικόνων, σε συνδυασμό με εφαρμογές “τεχνητής νοημοσύνης” μέσω της αξιοποίησης δεδομένων, επιτρέπουν την (ακόμα και σε πραγματικό χρόνο) χειραγώγηση video.

Γράφαμε επ’ αυτού στο προηγούμενο τεύχος (fake2fake). To ενδιαφέρον που προέκυψε εν τω μεταξύ είναι η φιλολογία για τους κινδύνους χρήσης των deep fakes στις αντιπαραθέσεις μεταξύ κράτων! “Κινδύνους χρήσης”; Θα μπορούσαν να λέγονται και “ευκαιρίες”: εξαρτάται, πάντα, αν τα ψέμματα είναι εναντίον μας ή υπέρ μας... Συνεπώς ας ανατεθεί στο “σύμπλεγμα της ασφάλειας” και αυτή η υπόθεση!!! Αυτοί ξέρουν...

Κατά τα υπόλοιπα για την πλέμπα θα μείνει αυτό που πάντα ήταν ο στόχος κάθε κρατικής / εξουσιαστικής προπαγάνδας: πραγματικότητα είναι αυτό που λέει το αφεντικό...
(Εκτός αν... Ένα όχι απλοϊκό “αν”...)

Κι άλλη πρέζα; Έχει υπάρξει τα τελευταία χρόνια video game που δεν ήταν εθιστικό; Αμφιβάλλουμε. Το τωρινό παγκόσμιο χιτ φαίνεται πως είναι το Fortnite - και θεωρείται τόσο εθιστικό όσο η πρέζα.
Οι ειδικοί επιβεβαιώνουν (με την ευκαιρία) πως προκαλείται αυτός ο video εθισμός: μέσα απ’ την πρόκληση αυξημένης παραγωγής της γνωστής ορμόνης “ντοπαμίνη”, που ακολουθείται απ’ την έκκριση άλλων “συνοδευτικών” ορμονών.

Στους ενηλίκους (λένε οι ειδικοί) το Fornite “κλείνει σπίτια” (: προκαλεί διαζύγια...). Στους ανηλίκους; Εννοείται ότι αυτός είναι ο νο 1 κίνδυνος: “τα παιδιά μας”!
Όμως λίγος οικογενειακός ρεαλισμός δεν θα έβλαπτε. Σε κοινωνίες (ειδικά την αμερικανική) όπου κάποιος συμμαθητής μπορεί να γαζώσει όλη την τάξη, το να καθήσει “το παιδί μας” σε μια καρέκλα στα γενέθλιά του φέτος και να σηκωθεί στα επόμενα, δεν είναι το χειρότερο ενδεχόμενο...
Ε;

Επαγγελματικός προσανατολισμός. Την ίδια ώρα που τα video games (σίγουρα τα πιο “πετυχημένα”) κατηγορούνται για πρόκληση εθισμών και εξαρτήσεων, μπαίνουν σιγά σιγά στον ευγενή γαλαξία των ολυμπιακών αθλημάτων!

Στους ασιατικούς αγώνες που έγιναν στην Τζακάρτα τον περασμένο Αύγουστο επιλέχτηκαν 6 video games σαν αγώνες “εκτός επίσημου προγράμματος”. Τα 4 ήταν ατομικά: pro evolution soccer, starcraft, hearthstone και clash royale. Τα άλλα δύο ήταν ομαδικά: arena of valor και league of legends. Η επίσημη ένταξη video games στο πρόγραμμα των ολυμπιακών (ή παρόμοιου βεληνεκούς) αγώνες έχει ζεσταθεί.

Δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Πρόκειται για μια “βιομηχανία συναγωνισμού” της οποίας τα έσοδα υπολογίζονται να φτάσουν το 2020 τα 1,65 δισεκατομμύρια δολάρια. Μια έρευνα στην αγγλία με ερωτήματα σχετικά με τον “έρωτα” για την μπάλα ή το gaming έβγαλε ένα 72% των ερωτηθέντων να προτιμάει ένα ευχάριστο ψηφιακό παιχνίδι παρά να κλωτσάει ένα τόπι στο γκαζόν.

Να λοιπόν που αντί οι οικογένειες να τρομάζουν με την “ψηφιακή πρέζα” ίσως πρέπει να αναρωτιούνται μήπως εκεί, κολλημένο κάτι μήνες στην καρέκλα και στην οθόνη, έχουν κάποιον εκκολαπτόμενο παγκόσμιο πρωταθλητή...

Κλωβός (ασφαλείας). Το 2016 η γνωστή amazon πατεντάρισε αυτό που φαίνεται στην φωτογραφία: ένα στενό κλουβί πάνω σε ρόδες, κατευθυνόμενο από μέσα, εφοδιασμένο με έναν ρομποτικό βραχίονα.

Η amazon δεν έβαλε ως τώρα σε εφαρμογή την πατέντα της. Τι την ήθελε όμως; Σύμφωνα με την αίτηση που έκανε για την πατέντα, πρόκειται για ένα “προστατευμένο σύστημα μεταφοράς ατόμων για δουλειά σε περιοχές γεμάτες με άλλα ρομπότ”....
Έχουν οι τεράστιες αποθήκες της amazon απείθαρχα, επικίνδυνα ρομπότ; Κι αν ναι γιατί δεν τα επισκευάζουν; Μήπως υπάρχει ανησυχία για “βλάβες” στη λειτουργία τους; Μήπως πρόκειται για την θωράκιση “ειδικών αποστολών” εξουδετέρωσης ρομποτικών μηχανών με βλάβη;

Θα φανεί - όταν η amazon πουλήσει την πατέντα της. Εν τω μεταξύ δεν μπορεί παρά να γεννιούνται αστείες ή ανησυχητικές σκέψεις.
Για παράδειγμα: μήπως είναι σχέδιο για κοτέτσια που θα βάζουν μόνα τους τα αυγά στο καλάθι;

Αυτόματη δικαιοσύνη. Το ότι οι εφαρμογές της διαχείρισης των big data (αυτό που θα μοιάζει και θα ονομάζεται “τεχνητή νοημοσύνη” ) θα αντικαταστήσουν διανοητικές εργασίες υψηλού κύρους όχι μόνο έχει αναγγελθεί, αλλά έχει ξεκινήσει. Τα ρομποτικά χειρουργεία, για παράδειγμα, είναι γεγονός· για όσα δημόσια συστήματα υγείας (ή ιδιωτικές εταιρείες) έχουν το απαραίτητο χρήμα να επενδύσουν σ’ αυτά τα συστήματα.

Θα μπορούσε να φανταστεί κανείς δικαστήρια (δίκες) με πολύ μεγάλη συμμετοχή “τεχνητής νοημοσύνης”; Πολλοί στα μέρη μας θα το απέρριπταν με αγανάκτιση (ποιον να δωροδοκήσεις;)· αλλού, όμως, το κουβεντιάζουν σοβαρά.
Τον περασμένο Ιούλη η νομοθετική επιτροπή της γαλλικής γερουσίας δημιούργησε μια ομάδα εργασίας για να ερευνήσει τις δυνατότητες και τα προβλήματα του αυτοματισμού στα δικαστήρια, στις τρέχουσες συνηθισμένες δίκες. Αυτό εφόσον σε ειδικές περιπτώσεις οι “νομικές εφαρμογές” και παρόμοια προγράμματα (LegalTech) βρίσκονται ήδη σε χρήση: οι νομικές υπηρεσίες μεγάλων εταιρειών τις χρησιμοποιούν για την σύναψη “έξυπνων συμβολαίων”, ασφαλή ανταλλαγή δικογράφων, εφαρμογές έξυπνων κινητών για εμπιστευτική ενημέρωση πελατών, ή/και ρομποτική γραμματειακή υποστηρίξη.

Το συνταγματικό δικαστήριο της γαλλίας αποφάσισε πρόσφατα να μη νομιμοποιήσει τις “αυτόματες δίκες” επικαλούμενο ανησυχία για την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Τι θα μπορούσαν να είναι οι “αυτόματες δίκες”; Κατάλληλοι αλγόριθμοι στους οποίους θα εισάγονται (διαμορφωμένα) όλα τα δεδομένα μιας υπόθεσης, έτσι ώστε στη βάση μιας κατάλληλα μορφοποιημένης νομοθεσίας να προκύπτουν με μια απλή εντολή οι δέουσες αποφάσεις...

Μπορεί να φαίνεται αποκρουστικό - αλλά οι δικαστικές αίθουσες είναι ελκυστικότερες;

Κοινωνική ανευθυνότητα. Λέγεται Fan Bingbing. Είναι μια απ’ τις μεγαλύτερες σταρ του κινεζικού θεάματος, ηθοποιός και τραγουδίστρια. Μια κρατική έρευνα βρήκε σε βάρος της στοιχεία φοροδιαφυγής (απ’ αυτά που είναι κοινότοπα για τέτοιες περσόνες στη δύση): διπλά συμβόλαια. Άλλο συμβόλαιο με την εταιρεία με τις πραγματικές απολαβές, και άλλο συμβόλαιο στην εφορία, με σημαντικό μικρότερα νούμερα.

Ως εδώ τίποτα παράξενο. Όμως το κινεζικό κράτος έχει ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα μεγάλης ακροαματικότητας όπου το κοινό βαθμολογεί τα αστέρια του θεάματος, για την κοινωνική τους υπευθυνότητα, με βάση τρία κριτήρια: την επαγγελματική τους ποιότητα, την φιλανθρωπική δράση τους και την προσωπική τους ακεραιότητα.
Σ’ αυτές τις “εξετάσεις” η Bingbing πήρε μηδέν. Ένα ολοστρόγγυλο 0. Αυτό είναι ασυνήθιστο για τα δυτικά ήθη, όπου όχι μόνο επιτρέπονται στα “αστέρια” οι παρεκτροπές, αλλά επιπλέον λειτουργούν και σαν “παράδειγμα” (ή άλλοθι).

Όμως ο κινεζικός καπιταλισμός δεν είναι ηθικός - παρότι αυτό προσπαθεί να δείξει. Η βαθμολόγηση των αστεριών απ’ το κοινό για την “κοινωνική υπευθυνότητά” τους είναι μια πολύ καλή μέθοδος για να συνηθίσει ο πληθυσμός στην ιδέα πως ο καθένας πρέπει να ελέγχεται γι’ αυτήν.
Κι εκεί έρχεται το καθολικό ψηφιακό πανοπτικό: ο κάθε πολίτης δεν (θα) βαθμολογείται μόνο απ’ τις “αρχές” αλλά και απ’ τους υπόλοιπους συμπολίτες τους· μια εξέλιξη των γνωστών “like”... Σα να λέμε: “η κοινωνία θα κρίνει την κοινωνική υπευθυνότητά σου” (όπως ισχύει, άλλωστε, για κάθε Fan Bingbing, ε;). Όσοι / όσες πετυχαίνουν ψηλά σκορ θα ανταμείβονται απ’ το κράτος. Όσοι / ες πατώνουν; Χμμμ...

Πως σας φαίνεται; Απλό και κομψό - εφιαλτικά κομψό...

Dragonfly. Στα ελληνικά αυτό το άκακο (αλλά εντυπωσιακό) έντομο λέγεται λιβελούλα. Στα αγγλικά dragonfly. Αυτό το όνομα έδωσαν οι μηχανικοί της google σε search engine (πάνω στο android) που συνδέει το ιντερνετικό ψάξιμο οποιουδήποτε με τον αριθμό του κινητού του / της - ερήμην, προφανώς.

Υποτίθεται πως η δημιουργία αυτού του μηχανικού ρουφιάνου ήταν όρος για να επιστρέψει η goggle στην κινεζική αγορά: ένας συμβιβασμός των “αρχών” της εταιρείας με το Πεκίνο. Όταν η σχετική είδηση διέρρευσε προκλήθηκε ένας κάποιος σάλος στο εσωτερικό της google, και διάφοροι μηχανικοί και προγραμματιστές (που δεν συμμετείχαν στο project) παραιτήθηκαν.

Αλλά... Κάποιο τμήμα κάποιας εταιρείας (ή κάποιας υπηρεσίας), κάπου, κάπως, κάποτε, μπορεί να κάνει τέτοιες δουλειές· κι ίσως καταφέρει να αποφύγει (γιατί όχι;) την αποκάλυψή της....

Πράγμα που σημαίνει ότι οι καθημερινές digital συνήθειες / διευκολύνσεις αποδεικνύονται διαρκώς όλο και πιο δηλητηριώδεις.

Η ψηφιοποίηση της ζητιανιάς. Τι προοπτική έχει ένας ζητιάνος σε μια κοινωνία που χρησιμοποιεί σε μεγάλο βαθμό ψηφιακά μέσα επικοινωνίας;
Είναι μια ερώτηση που δεν θα την κάνατε στον εαυτό σας· πέρασε όμως απ’ το μυαλό ερευνητών του διάσημου πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Έτσι ξεκίνησαν ένα project προμήθειας ζητιάνων με μια καρτέλα με barcode: σκανάροντας το ο περαστικός φιλάνθρωπος βλέπει το προφίλ του ατόμου που βρίσκεται σε οικονομική δυσκολία, συμπεριλαμβανόμενης της ιστορίας του πως έμεινε άστεγος ή άνεργος. Αν αποφασίσει ότι “αξίζει τον κόπο” ο φιλάνθρωπος μεταφέρει το “περίσσευμά” του σ’ έναν λογαριασμό που δηλώνει (στην οθόνη) τι θα υποστηρίξει οικονομικά (για το συγκεκριμένο πρόσωπο).

΄Έχει το ενδιαφέρον του το γεγονός ότι αυτό το πανεπιστημιακό τεχνολογικό project προέκυψε μετά απ’ την διαπίστωση ότι το περιοδικό που πουλάνε σε διάφορα σημεία των αγγλικών πόλεων οι άστεγοι (το “the big issue”, στην ελλάδα κυκλοφορεί το ανάλογο “σχεδία”) έχει σταθερή πτώση πωλήσεων εξαιτίας αυτού του γεγονότος: ότι λιγοστεύουν αυτοί που κουβαλάνε μαζί τους χρήμα σε άλλη μορφή εκτός από κάρτα.

Αν η εξέλιξη των πραγμάτων το φέρει οι ζητιάνοι να έχουν μαζί τους φορητό σκάνερ καρτών, ποιος θα στραβώσει;

Tσίτα τα γκάζια! Ωραία, έχουμε καταλάβει το σχέδιο: το μέλλον ανήκει στα ιπτάμενα αυτοκίνητα που θα σπάσουν όλες τις νόρμες της πολεοδομίας, θα διαρρήξουν κάθε σχέση με τις ένδοξες λεωφόρους της πίσσας και θα θέσουν επιτακτικά την αναγκαιότητα ριζικού επανασχεδιασμού των πόλεων (η οποία θα απαιτήσει την ισοπέδωση των παλιών, καλών πόλεων που τώρα ζούμε… αλλά αυτό είναι άλλη ιστορία). Αλλά τι θα γίνει μ’ αυτούς κι αυτές που δεν το ‘χουν με τους τενεκεδένιους αυτοκινούμενους ιδιωτικούς χώρους, που δεν τους πάει να βάζουν τα ψώνια στο πορτ-μπαγκάζ και τη φωτογραφία «μπαμπά μην τρέχεις» στο ταμπλό, αλλά γουστάρουν οδήγηση, ταξίδι κι αέρα να φυσάει τα μαλλάκια τους; Τι θα γίνει με τους εραστές της μοτοσυκλέτας; Να λοιπόν η απάντηση: Aero-X! Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα χόβερ-κραφτ, που θα έχει την δυνατότητα να μεταφέρει 2 επιβάτες, με ταχύτητα 70 χλμ/ώρα, σε ύψος 3 μέτρων πάνω από το έδαφος (κι αυτά ισχύουν για το πρωτότυπο· η εμπορική έκδοση που ετοιμάζεται για το 2019 θα έχει σαφώς βελτιωμένα χαρακτηριστικά).

Η βασική του τεχνολογία, ως προς την πτήση, δεν είναι καθόλου καινούρια - τα χόβερ-κραφτ υπάρχουν εδώ και δεκαετίες. Οι καινοτομίες του όμως έχουν να κάνουν με δύσκολες μηχανικές προκλήσεις σχετικά με την σταθερότητα και τον έλεγχο, οι οποίες είχαν καταδικάσει κάθε προηγούμενη απόπειρα να φτιαχτεί ένα τέτοιο όχημα. Πρώτα-πρώτα, ειδικοί αισθητήρες στο τιμόνι, τη σέλα και στα σημεία που ακουμπάνε τα γόνατα, καταγράφουν διαρκώς τη στάση του σώματος του οδηγού και τις κινήσεις του, προκειμένου να διορθώσουν την πορεία του αερο-οχήματος και να προσδώσουν μια πιστή εκδοχή της οδήγησης μοτοσικλέτας. Στη συνέχεια, μια δεύτερη ομάδα αισθητήρων - ηλεκτρονικά γυροσκόπια και επιταχυνσιόμετρα - αναλαμβάνουν την ασφάλεια της πτήσης / οδήγησης, ιδιαίτερα όταν το όχημα έρχεται αντιμέτωπο με δυνατούς κι απότομους ανέμους, μια τεχνολογία δανεισμένη από τα drones. Όλα τα στοιχεία, κάθε στιγμή της πτήσης θα καταλήγουν σε ένα κεντρικό υπολογιστή που θα ελέγχει και θα ρυθμίζει την οδήγηση κατάλληλα, αφήνοντας όμως στον αναβάτη την ψευδαίσθηση της οδήγησης και της «ελευθερίας». Αν μάλιστα οι σχεδιαστές του Aero-X διαβάζουν Cyborg, θα τους προτείναμε να φτιάξουν και τα κατάλληλα apps, ώστε μέσω smartphone, ο καμικάζι του μέλλοντος να διαλέγει mode οδήγησης: μπαντιλίκια, σούζες, ξερό, στην αριστερή λωρίδα, σφήνα στ’ αμάξια σε ώρα αιχμής, κράνος-αγκώνα και σαγιονάρα, τέρμα γκάζι και καρφωτές ταχύτητες… όλα αυτά που έχουν χαρίσει άπειρες ώρες οδηγικής απόλαυσης. Έστω σε virtual έκδοση υπό την εποπτεία του κομπιούτερ…

minibrains. Αγαπημένο θέμα της επιστημονικής φαντασίας (σε αυτό βασίζεται ολόκληρο το The Matrix) αλλά και συζητήσεων ανάμεσα στους «φιλοσόφους της νόησης»: τι θα γινόταν αν ένας εγκέφαλος μπορούσε να συντηρηθεί μέσα σε ένα βάζο με τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά ώστε να παραμένει «ζωντανός» ενώ ταυτόχρονα του παρέχονται ερεθίσματα μέσω ηλεκτροδίων; Μήπως θα ήταν όντως ένας εγκέφαλος με συνείδηση που θα ζούσε μέσα σε ένα είδος πλατωνικού σπηλαίου, μη έχοντας επίγνωση ότι οι εμπειρίες του είναι κατασκευασμένες ψευδαισθήσεις; Και θα έπρεπε όντως οι εμπειρίες του να αποκαλούνται ψευδαισθήσεις; Μήπως το ίδιο δεν συμβαίνει και με τους δικούς μας εγκεφάλους με τη μόνη διαφορά ότι το σώμα λειτουργεί ως διεπαφή για την παροχή ερεθισμάτων; Οπότε σε αυτή την περίπτωση ίσως θα έπρεπε να γίνεται λόγος για μια ψευδαισθησιακή φύση της ίδιας της πραγματικότητας. Βαθυστόχαστα ερωτήματα που φτιάχνουν καριέρες, οδηγούν σε πανεπιστημιακές έδρες και γεμίζουν τα ταμεία της μαζικής πολιτισμικής βιομηχανίας. Το γεγονός ότι προϋποθέτουν κάποιες καθόλου αυτονόητες προκείμενες (αυστηρός διαχωρισμός του σώματος από τη συνείδηση με έναν συνεπαγόμενο διαχωρισμό υποκειμένου – αντικειμένου ώστε να έχει καν νόημα μια τέτοια υπόθεση εργασίας) περνάει κατά κανόνα ασχολίαστο· παρόλο που τέτοια νοητικά πειράματα εύκολα ανοίγουν τον δρόμο προς έναν μεταμφιεσμένο σκοταδισμό. Σαν αυτόν του The Matrix...

Δεν θα παραμείνουμε σε αυτά υψίπεδα της φιλοσοφίας. Θα προσγειωθούμε στην πραγματικότητα του 21ου αιώνα και σε πραγματικά πειράματα που διεξάγονται σε πραγματικά εργαστήρια. Λέγονται μικρο-εγκέφαλοι (minibrains) στην καθομιλουμένη και εγκεφαλικά οργανοειδή (cerebral organoids) σε μια πιο τεχνική ορολογία. Πρόκεται για πραγματικά, βιολογικά νευρωνικά δίκτυα που καλλιεργούνται στο εργαστήριο και μπορούν να παραμένουν ζωντανά για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Έχοντας καταφέρει να ελέγξουν τον τρόπο που αναπτύσσονται τα ανθρώπινα βλαστοκύτταρα (τα πρωταρχικά κύτταρα που, κατά την ανάπτυξη ενός εμβρύου, σταδιακά διαφοροποιούνται για να γίνουν εξειδικευμένα κύτταρα) οι νευροβιολόγοι μπορούν πλέον να τα κατευθύνουν έτσι ώστε να εξελιχθούν σε νευρικά κύτταρα, τα οποία όχι μόνο παραμένουν ζωντανά, αν τους παρέχονται θρεπτικά συστατικά, αλλά σχηματίζουν και δίκτυα ή ακόμα και δομές που μοιάζουν με αυτές του ανθρώπινου εγκεφάλου. Η τεχνολογία είναι σχετικά πρόσφατη, αλλά σημειώνει εντυπωσιακές προόδους. Το διάστημα ζωής αυτών των μικρο-εγκεφάλων έχει επιμηκυνθεί αρκετά ώστε σήμερα κάποιοι από αυτούς μπορούν να γιορτάζουν πλέον τα πρώτα τους γενέθλια. Ένας χρόνος στο βάζο! Οι τεχνικές που τους κατευθύνουν να εξελιχθούν προς συγκεκριμένες κατευθύνσεις γίνονται κι αυτές όλο και πιο ακριβείς. Μερικοί από αυτούς έχουν μάλιστα εμφυτευτεί σε εγκεφάλους τρωκτικών όπου μπορούν να έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής. Προς το παρόν, δεν έχουν εντοπιστεί διαφορές στη συμπεριφορά και στις ικανότητες αυτών των «χιμαιρικών» τρωκτικών· κανένα ποντικάκι δεν έχει καταφέρει ακόμα να απαγγείλει Ρεμπώ.

Υποτίθεται ότι τέτοιες έρευνες γίνονται για την καλύτερη μελέτη ασθενειών του εγκεφάλου. Κι όντως ενδέχεται να αποδειχθούν χρήσιμα εργαλεία. Βέβαια έχει ανακινηθεί και μια ηθική συζήτηση σχετικά με τη φύση αυτών των οργανοειδών. Έχουν συνείδηση; Ποιο είναι το μέγεθος και ο βαθμός πολυπλοκότητας πέρα από τα οποία θα πρέπει να μιλάμε για ενσυνείδητα όντα που ίσως να αισθάνονται πόνο; Θα πρέπει να καταρτισθεί ένας ηθικός κώδικας συμπεριφοράς ανάλογος με εκείνον που διέπει τα πειράματα σε ζώα; Συγκινητικές οι ευαισθησίες των νευροεπιστημόνων, όμως το βασικό διακύβευμα μάς φαίνεται ότι βρίσκεται αλλού. Τέτοιου είδους έρευνες είναι εξαιρετικά εργαλεία για την ανάπτυξη τεχνολογιών σύμφυσης βιολογικού υλικού και ηλεκτρομηχανικών συσκευών. Και η ανάπτυξη αξιόπιστων διεπαφών μεταξύ του σώματος και των πληροφοριακών μηχανών είναι στρατηγικής σημασίας για την «ομαλή» μετάβαση προς το επόμενο καπιταλιστικό παράδειγμα: αυτό που έχει αρχίσει να αποκαλείται 4η βιομηχανική επανάσταση.

Cyborg 13 - Bytes & Genes

Ο Homo Sapiens στην εποχή της μηδαμινότητας… Άνθρωπος: υποείδος του Homo Sapiens. Ανήκει στο γένος Homo, της οικογένειας των Ανθρωπίδων, της υπεροικογένειας των Ανθρωποειδών, στη τάξη των Πρωτευόντων. Συγγενεύει με τους πιθήκους (ιδιαίτερα με τους Μεγάλους ή Ανώτερους: ουραγκοτάγκους, γορίλες και χιμπαντζήδες), αλλά και με το είδος Μούσα, της οικογένειας των Μουσίδων, της τάξης των Ζιγγιβερώδων, με το οποίο μοιράζεται το 60% του DNA.

Διαφέρει από κάθε άλλο είδος των βασιλείων των Animalia και των Plantae, εξαιτίας της μοναδικής του εξελικτικής πορείας, η οποία είναι κυκλική και ακολουθεί το μοτίβο της εξέλιξης / αποεξέλιξης. Ενώ βιολογικά εκκινεί από την αμοιβάδα, ως είδος επιδεικνύει εντυπωσιακή αντίσταση στην εξελικτική διαδικασία, με αποτέλεσμα να επανέρχεται πολιτιστικά στην κατάσταση της αμοιβάδας. Πιθανόν αυτό να οφείλεται στο δεύτερο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του που ονομάζεται «αναζήτηση νοήματος» και απαντάται αποκλειστικά στο είδος των Homo Sapiens. Ενώ για παράδειγμα, η συγγενής Μούσα των Μουσίδων έχει αυθύπαρκτο βιολογικό κύκλο, στο ανθρώπινο υποείδος του Homo Sapiens φαίνεται η ανάπτυξη να έχει ως προϋπόθεση την απόκτηση της ιδιότητας «ταυτότητα» της ομάδας «ιδεολογία». Σύμφωνα με ορισμένες θεωρίες, το χαρακτηριστικό αυτό προέρχεται από την Οικογένεια (Hominidae) και το Γένος (Homo), αλλά δεν απαντάται στην Τάξη (Primates).

Στην φωτογραφία βλέπουμε μια χαρακτηριστική στιγμή της αποεξέλιξης του Ανθρώπου, λίγο πριν επιστρέψει στην αφετηριακή κατάσταση της αμοιβάδας. Το στιγμιότυπο έχει τραβηχτεί στο φυσικό αστικό περιβάλλον του Ανθρώπου (LA, αμερικανική ήπειρος) και δείχνει φυλασσόμενο από security γκράφιτι στο οποίο επιτρέπεται η φωτογράφηση μόνο κατόπιν αδείας. Η πινακίδα γράφει: «Ιδιωτική τοιχογραφία. Αποκλειστικά για επιβεβαιωμένα άτομα επιρροής και ανθρώπους με περισσότερους από 20.000 ακολούθους». Η επιστροφή της αμοιβάδας…