#13 - 10/2018

01001100110113 – cyborg

(Ερώτηση): Πόσο ανησυχείτε ότι οι δυτικές δημοκρατίες θα διολισθήσουν προς μια κινεζικού τύπου κοινωνία συνολικής παρακολούθησης, στο όνομα της εθνικής ασφάλειας και αξιοκρατείας;

(Απάντηση): Ανησυχώ πάρα πολύ, Οι εργαζόμενοι της Tencent δεν διαφέρουν όσον αφορά την ηθική τους με τους εργαζόμενους της Facebook. Απλά ζουν σε μια κοινωνία με διαφορετικούς θεσμούς, όπου δεν υπάρχουν ανθρώπινα δικαιώματα. Και νομίζω ότι (στη Δύση) οι ρυθμιστικές αρχές δεν παρακολουθούν τις εξελίξεις. Η Facebook έχει αρχίσει τις επαφές με τράπεζες για να αποκτήσει πρόσβαση στα οικονομικά δεδομένα των χρηστών της και έχει αρχίσει να φτιάχνει τη δική της εκδοχή ενός δείκτη πιστωτικής αξιολόγησης. Αντιστοίχως, αναπτύσσει δείκτες αξιοπιστίας, και οι αναρτήσεις χρηστών με χαμηλό βαθμό δεν διαδίδονται ευρέως.
...

(Ερώτηση): Οι ανατρεπτικές τεχνολογίες της εποχής μας (smartphones, μέσα κοινωνικής δικτύωσης), έχουν περισσότερο υπονομεύσει τα αυταρχικά καθεστώτα ή τα έχουν βοηθήσει;

(Απάντηση): Θα έλεγα ότι υπάρχει ένα έτος καμπής, το 2015. Ως τότε, κυρίως έπλητταν τους δικτάτορες τα νέα μέσα - έσπαγαν το μονοπώλιο της πληροφόρησης, απέτρεπαν τις κυβερνήσεις από το να έχουν τον πλήρη έλεγχο των ειδήσεων.
Ο κύριος παράγοντας που έχει αρχίσει να αλλάζει την κατάσταση είναι η τεχνητή νοημοσύνη και τα δεδομένα μεγάλης κλίμακας. Όπως γράφει στο νεότερο τεύχος του περιοδικού Atlantic ο Γιουβάλ Νόα Χαράρι, η τεχνητή νοημοσύνη αρχίζει να κάνει τις δικτατορίες πιο αποτελεσματικές από τις δημοκρατίες.
Το τυπικό παράδειγμα είναι το καθεστώς της Κίνας: στην αρχή έτρεμαν το διαδίκτυο. Τώρα, συνειδητοποιούν ότι η τεχνολογία είναι φίλη τους, καθώς τους έχει επιτρέψει να οικοδομήσουν ένα οργουελιανό σύστημα παρακολούθησης των πολιτών τους.

Αυτά έλεγε ο Alex Gladstein (που συστήνεται σαν υπεύθυνος στρατηγικής της αμερικανικής μκο human rights foundation αλλά και λέκτορας του εν μέρει virtual singularity university) σε συνέντευξή του στην καθεστωτική “καθημερινή”, εν όψει του πρώτου συνεδρίου στην ελλάδα για την singularity (Αθήνα, 19 - 20 Νοέμβρη). Η “singularity” (μοναδικότητα) είναι μια μάλλον βρώμικη ιδέα του νέου βιοπληροφορικού καπιταλιστικού παραδείγματος, που αν και δεν έχει διαδοθεί “στις μάζες” είναι αρκετή για να συγκεντρώνει διάφορους, από μελλοντολόγους μέχρι επιχειρηματίες, για να ανταλλάσουν απόψεις για την ανάπτυξη (και τις χρήσεις) των “εκθετικών τεχνολογιών”: τεχνητή νοημοσύνη, blockchain, βιοτεχνολογίες, ρομποτική, κλπ.

Το πως κάποιος που εμφανίζεται υπέρμαχος των “ανθρωπίνων δικαιωμάτων” στη φάση της 4ης βιομηχανικής επανάστασης αποδέχεται, ταυτόχρονα, την ιδέα της singularity είναι ένα απ’ τα πολλά “αντιφατικά” μιας ορισμένης μεταβατικής (και νοσηρής) περιόδου. Το ζήτημα, όμως, του καθολικού ελέγχου πάνω στις κοινωνίες είναι υπαρκτό. Υπαρκτότατο. Κι εκεί πράγματι το κινεζικό κράτος / κεφάλαιο βρίσκεται μερικά βήματα μπροστά· ωστόσο τα δυτικά κράτη / κεφάλαια ακολουθούν σταθερά, και με μεγάλη όρεξη.
Το πλεονέκτημα που αποδείχθηκε πως έχει η κινεζική περίπτωση ήταν ότι σε μια κρατικά ελεγχόμενη “οικονομία” όλες οι επιμέρους πλατφόρμες παροχής “κοινωνικών υπηρεσιών” (απ’ τα κοινωνικά δίκτυα ως την τραπεζική και απ’ τις πληρωμές της ιδιωτικής κατανάλωσης ως τις διάφορες επιμέρους μικρο-εφαρμογές) δημιουργήθηκαν έτσι ώστε να είναι τμήματα μιας ενιαίας υπερ-πλατφόρμας. Που μπορεί να συγκεντρώνει ή/και να συνδυάζει τα δεδομένα (data) απ’ όλες τις άλλες. Κατ’ αυτόν τον τρόπο το κινεζικό κράτος έχει νόμιμα την δυνατότητα να διαθέτει on demand το πλούσιο και σύνθετο ψηφιακό profil καθενός χωριστά απ’ τους υπηκόους του.

Στον δυτικό κόσμο, αντίθετα, οι αντίστοιχες πλατφόρμες δημιουργήθηκαν και εξελίχθηκαν χωριστά, σαν διακριτές ιδιωτικές εταιρείες. Αυτό σημαίνει πως ενώ οι μεγαλύτερες απ’ αυτές μπορούν να συγκεντρώνουν άπειρα δεδομένα απ’ τους χρήστες / πελάτες τους, η ενοποίηση αυτών των δεδομένων (και άρα η δημιουργία του πλήρους ψηφιακού profil του καθενός / της καθεμιάς χωριστά) μπορεί να γίνει μόνο “κρυφά”. Προς το παρόν. Και έτσι γίνεται, είτε απ’ τον σκληρό πυρήνα των κρατών (μυστικές υπηρεσίες) είτε μέσω του εμπορίου δεδομένων μεταξύ εταιρειών.

Αυτή η κατάσταση έχει προκαλέσει έναν κρυφό (;) θαυμασμό / φθόνο των δυτικών αφεντικών απέναντι στα κινεζικά. Είναι ένα πολιτικό πρόβλημα, το οποίο θα πρέπει να αντιμετωπίσουν. Πως μπορούν να το κάνουν; Απευθείας μέσω μιας ανοικτά δικτατορικής τακτικής ή μέσω μιας τακτικής “φόβου / γοητείας” έτσι ώστε τουλάχιστον μια αρχική “κρίσιμη μάζα” υπηκόων να παραχωρήσει οικειοθελώς το Ο.Κ. για την ενοποίηση όλων των δεδομένων τους, δημιουργώντας έτσι μια νέα “δημοκρατική” καθεστωτική νομιμότητα του καθολικού ελέγχου;

Αν και δεν είναι δυνατόν αυτή τη στιγμή να εκτιμήσουμε σοβαρά τι απ’ τα δύο θα συμβεί, ξέρουμε πως υπάρχουν βασικές προϋποθέσεις και για τις δύο εκδοχές. Απ’ το “δεν έχω τίποτα να κρύψω” της μαζικής, εθελόδουλης ψηφιακής αυτοέκθεσης μέχρι την έλξη που ασκούν ακόμα και οι πλέον βλακώδεις “ψηφιακές υπηρεσίες”, και απ’ τον γενικό διανοητικό και ηθικό λουμπενισμό μέχρι τις ειδικές ψηφιακές εκδοχές του: μια σχέση πειθάρχησης - ανταμοιβής ψηφιακά μεσολαβημένης έχει ήδη πολλά υπέρ της.
Πάνω σε μια τέτοια σχέση, άλλωστε, δουλεύει και το κινεζικό κράτος...