Πέμπτη 24 Μάη. Ο φίλος της ασταμάτητης μηχανής ήταν λιτός στο μήνυμά του: Θέλετε να εξετάσετε και την περίπτωση να μην ξέρουν τι κάνουν; Αναφερόταν στις γιουνάιτεντ στέιτς οφ αμέρικα, αλλά όχι μόνο.
Η σκέψη δεν είναι καινούργια – αλλά έχει σοβαρές προκλήσεις, ένα μέρος απ’ τις οποίες (αλλά όχι όλες) η ασταμάτητη μηχανή τις αντιμετωπίσει ήδη. Σύμφωνα με το ορθόδοξο manual, επικεφαλής καθε κράτους είναι η αντίστοιχη «εθνική αστική τάξη» (τα εισαγωγικά είναι με αιτία…) που, στις επιλογές, στις κατευθύνσεις και στις μεθοδεύσεις της πολιτικής εκφράζει και υπηρετεί τα γενικά καπιταλιστικά συμφέροντα στον εθνοκρατικό σχηματισμό που της αναλογεί· χωρίς παραπάνω διευκρινίσεις για το τι σημαίνει «γενικά συμφέροντα» και πως διαμορφώνονται.
Το σχήμα είναι βολικό, επειδή δείχνει να έχει μια τυπική επάρκεια, στη βάση της ταξικής διαστρωμάτωσης των καπιταλιστικών κοινωνιών. Κι ενώ αυτή η διαστρωμάτωση είναι (για εμάς) αναμφισβήτητη, το προβοκατόρικο ερώτημα είναι το εξής: Κι αν δεν υπάρχει πλέον «εθνική αστική τάξη» εδώ ή εκεί; Κι αν στη θέση της, εκ των πραγμάτων, υπάρχει «κάτι άλλο», επιφορτισμένο με τις αρμοδιότητές της ή έχοντας κάνει πειρατεία στο πόστο; Αν συμβαίνει κάτι τέτοιο – και η εργατική ανάλυση δεν πρέπει να είναι συντηρητική, κομπλεξική, ώστε να αποκλείει το ενδεχόμενο – τότε πως ακριβώς διεκπεραιώνεται η διακυβέρνηση των καπιταλιστικών κοινωνιών, στο πέρασμα απ’ την 3η στην 4η βιομηχανική επανάσταση;
Η δική μας εργατική ανάλυση σηκώνει αυτό το γάντι, επειδή το θεωρεί πολύ σοβαρό τόσο από θεωρητική όσο και από πρακτική άποψη. Την υπόδειξη της (σταδιακής ή ακαριαίας;) μείωσης της σημασίας της τάξης των ιδιοκτητών των μέσων παραγωγής (: ιστορική αστική τάξη…) δεν την έκανε προχτές κάποιος κομμουνιστής. Αλλά στη δεκαετία του 1930 ένας φιλελεύθερος, που έμεινε να αφήσει το όνομα και τις απόψεις του στην ιστορία: ο Κέυνς. Ήταν αυτός που εισήγαγε στην ανάλυση της «καπιταλιστικής οικονομίας» την πραγματικότητα της πολυμετοχικής καπιταλιστικής επιχείρησης και του στρώματος των διευθυντών (: managers), που τυπικά δεν είναι ΟΙ ιδιοκτήτες (ακόμα κι αν είναι μέτοχοι) αλλά είναι έμμισθοι υψηλόβαθμοι γραφειοκράτες – κι ωστόσο αυτοί είναι που αποφασίζουν. Ενημερώνοντας (ή κοροϊδεύοντας), ανάλογα με τα ειδικά συμφέροντά τους, τους «μετόχους» – τυπικά ιδιοκτήτες. Αυτό ισχύει στις επιχειρήσεις. Ισχύει και στο κράτος; Γιατί όχι;
Παρότι στα ‘60s (και σε σχέση με την τότε σοβιετική ένωση) δημιουργήθηκε μια αναλυτική βάση για τον γραφειοκρατικό καπιταλισμό, που τοποθετούσε τους «διαχειριστές» της καπιταλιστικής συσσώρευσης σε μια θέση “ad hoc μπουρζουαζίας» αν και χωρίς την τυπική ιδιοκτησία, το πράγμα ξεχάστηκε στη συνέχεια. Παρότι, ούτε η «πολυμετοχική» καπιταλιστική επιχείρηση εξαφανίστηκε (το αντίθετο), ούτε οι managers και οι ceo…