#12 - 06/2018

το οικολογικό αποτύπωμα

Μπροστά στα έξυπνα κινητά που χωράνε σε μια παλάμη και μπορούν να κάνουν σχεδόν τα πάντα (αν και αγκομαχώντας ακόμα και για τα απλούστερα…), ένας παλιός επιτραπέζιος υπολογιστής μοιάζει με ολόκληρο εργοστάσιο επεξεργασίας πληροφοριών. Κάπως σαν τα εργοστάσια της ΔΕΗ στη Μεγαλόπολη σε σχέση με μια κομψή συστοιχία φωτοβολταϊκών πάνελ. Μόνο η σύγκριση μεγέθους ανάμεσα στο τροφοδοτικό ενός υπολογιστή και στην μπαταριούλα ενός κινητού θα ήταν αρκετή για να καταδικάσει όλους τους χρήστες υπολογιστών ως οικολογικούς εγκληματίες. Και πόσο πιο κομψό και οικολογικά φιλικό δεν μοιάζει ένα υβριδικό αυτοκίνητο ή ένα Tesla σε σχέση με ένα βενζινοκίνητο εικοσαετίας; Ο καπιταλισμός οδεύει ολοταχώς λοιπόν προς μια πράσινη επανάσταση! Αν και η μετάβαση του δυτικού ενεργειακού μοντέλου προς ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι σε ένα βαθμό όντως υπαρκτή – μεταξύ άλλων και για λόγους που δεν έχουν να κάνουν με οικολογικές ευαισθησίες αλλά με τον τεχνολογικό ανταγωνισμό έναντι νεοαναδυόμενων καπιταλιστικών δυνάμεων – ωστόσο ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες.

Το μερίδιο της βιομηχανίας τηλεπικοινωνιών και πληροφορικής στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ανέρχεται αυτή τη στιγμή σε ένα «ταπεινό» 3%. Πόσο ταπεινό είναι όντως αυτό το ποσοστό όμως; Όχι και τόσο αν λάβει κανείς υπόψιν του τις αυξητικές τάσεις του. Μέσα στην τελευταία δεκαετία έχει ήδη τριπλασιαστεί και στα επόμενα είκοσι χρόνια αναμένεται να φτάσει στο 14%· ποσοστό διπλάσιο από αυτό ολόκληρης της βιομηχανίας μεταφορών! Και υπάρχουν πολύ συγκεκριμένοι λόγοι για αυτή την τάση.

Η αντίληψη ότι τα έξυπνα κινητά είναι απλά υπολογιστές σε σμίκρυνση είναι τόσο εύστοχη όσο κι εκείνη που βλέπει τα αυτοκίνητα ως πιο αποδοτικές άμαξες με περισσότερα «άλογα». Όχι, τα κινητά δεν αποτελούν αυτόνομες συσκευές, αλλά κάτι πολύ πιο «απλό» και συνάμα ύπουλο. Πρόκειται για χειριστήρια, για σημεία διεπαφής των ιδιοκτητών τους με το cloud. Οι πραγματικά αυτόνομες μηχανές βρίσκονται χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά και λέγονται data center· εκεί όπου συλλέγονται και γίνονται αντικείμενο επεξεργασίας όλα τα (κρίσιμης σημασίας) δεδομένα των χρηστών. Αυτό που βλέπουν τελικά οι χρήστες τις περισσότερες φορές είναι ό,τι τους επιστρέφει πίσω ένα τέτοιο κέντρο δεδομένων. Κάθε φορά που ελέγχετε τα μέιλ σας στο κινητό, το μόνο που κάνει αυτό είναι απλά να στείλει ένα αίτημα σε κάποιους απομακρυσμένους σέρβερ κι εκεί ξεκινάει μια διαδικασία αναζήτησης των μέιλ σας μέσα σε τεράστιες, κατανεμημένες βάσεις δεδομένων. Κι αυτή η διαδικασία είναι ακριβή, οικολογικά πολύ ακριβή. Από αυτό το ταπεινό 3% που αναφέραμε, το μισό σχεδόν αφορά ακριβώς στη λειτουργία των κέντρων δεδομένων. Χωρίς καν ακόμα να έχει πάρει μπρος το Internet of Things.

Η ιστορία δεν τελειώνει εκεί όμως. Αν αλλάξετε ένα έξυπνο κινητό μέσα σε λιγότερο από δύο χρόνια, τότε οι εκπομπές διοξειδίου που προέρχονται από τη χρήση του μέσα σε αυτό το διάστημα λειτουργίας του είναι λιγότερες από αυτές που οφείλονται στη διαδικασία παραγωγής του. Κι ο λόγος είναι ότι στις ηλεκτρονικές συσκευές, κι ακόμα περισσότερο στα κινητά, γίνεται εκτεταμένη χρήση σπανίων γαιών των οποίων η εξόρυξη είναι εξαιρετικά κοστοβόρα από ενεργειακή άποψη. Το ίδιο, και ίσως σε μεγαλύτερο βαθμό, ισχύει βέβαια και για τα υβριδικά και ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Στην περίπτωση των ηλεκτρικών αυτοκινήτων, το οικολογικό αποτύπωμα της κατασκευής τους είναι μάλιστα τόσο βαρύ ώστε έχει υπολογιστεί ότι το να αγοράσει κανείς ένα μεταχειρισμένο βενζινοκίνητο, ειδικά αν αυτό έχει μια καλή αναλογία χιλιομέτρων ανά λίτρο βενζίνης, αποδεικνύεται τελικά πιο οικολογικά φιλικό. Κι εδώ οι υπολογισμοί δεν λαμβάνουν καν υπόψιν τους το ενεργειακό κόστος που προκύπτει από τη χρήση του ηλεκτρικού αυτοκινήτου (ίσως θεωρείται αυτονόητο ότι η ηλεκτρική ενέργεια που καταναλώνει προέρχεται με κάποιο μαγικό τρόπο εξ ολοκλήρου από ανανεώσιμες πηγές).

Το έχουμε ξαναπεί. Η 4η βιομηχανική επανάσταση δεν πρόκειται να είναι άυλη και καθαρή· όπως δεν ήταν και η 3η. Πίσω από τα χειριστήρια κάθε είδους, είτε αυτά είναι οθόνες αφής είτε τιμόνια, υπάρχει ένας βρώμικος και πολύ ματωμένος κόσμος. Για την ακρίβεια, δεν υπάρχει απλώς, αλλά η ύπαρξή του αποτελεί προϋπόθεση για να γεμίζουν οι βιτρίνες με νέα μοντέλα κινητών κι αυτοκινήτων. Κάθε δωρεάν εφαρμογή στο κινητό γεννιέται χρεωμένη με μερικούς κάλους στα χέρια, με σακατεμένες μέσεις που ανεβοκατεβαίνουν στα ορυχεία και το πιθανότερο και με μερικές ζωές.

Separatrix