#12 - 06/2018

01001100110112 – cyborg

“Είτε είμαστε έτοιμοι είτε όχι, οι υπολογιστές φτάνουν στον πολύ κόσμο. Αυτά είναι καλά νέα, ίσως τα καλύτερα απ’ την εποχή των ψυχεδελικών”.

Έτσι ξεκινούσε μια ιστορία που δημοσιεύτηκε στο επετειακό τεύχος του περιοδικού Rolling Stone για τα πέντε χρόνια έκδοσής του (7 Δεκέμβρη 1972). Η ιστορία επιγραφόταν “Spacewar: Fanatic Life and Symbolic Death Among the Computer Bums” και είχε την υπογραφή του Stewart Brand, ενός ψηλόλιγνου Καλιφορνέζου που είχε ήδη καταφέρει να γίνει γνωστός ως εκδότης του Whole Earth Catalog. Το βιογραφικό του Brand ήταν μοναδικό, αν και γνωστός οπαδός της αντικουλτούρας. Τη δεκαετία του ‘60, στο πανεπιστήμιο Stanford είχε συμμετάσχει σε επιχορηγούμενα από το υπουργείο Άμυνας πειράματα με παραισθησιογόνα. Επίσης βοήθησε τον Doug Engelbart να παρουσιάσει την εργασία του για τον αλληλεπιδραστικό τρόπο λειτουργίας των υπολογιστών στη θρυλική πια συνεδρίαση του Υπολογιστικού Συνεδρίου των Δεκέμβριο του 1968, στο Σαν Φραντσίσκο. Ο Brand ήταν αρκετά εξοικειωμένος με τους υπολογιστές και τους νέους τρόπους χρήσης τους ως αλληλεπιδραστικά εργαλεία.

Τα λόγια του Brand αποδείχθηκαν προφητικά. Οι υπολογιστές όντως έφτασαν στον πολύ κόσμο. Η δε είσοδος της υπολογιστικής ισχυος στη μαζική αγορά είχε προφανώς μεγαλύτερη απήχηση στην κοινωνία απ’ ό,τι η εξάπλωση των διεγερτικών ναρκωτικών.
Όμως ο προσωπικός υπολογιστής δεν ήλθε με τον τρόπο που περίμενε ο Brand - ή σχεδόν κάθε άλλος. Η ανάπτυξη του προσωπικού υπολογιστή ακολούθησε μια πορεία η οποία δύσκολα θα χαρακτηριζόταν ορθολογική. Προσπαθώντας κανείς να περιγράψει αυτά τα χρόνια, από το 1972 μέχρι και το 1977, δεν γίνεται να μην θυμηθεί τα λόγια του Mark Twain: ¨”Ελάχιστα πράγματα συμβαίνουν την κατάλληλη στιγμή, και τα υπόλοιπα δεν συμβαίνουν καθόλου. Ο ευσυνείδητος ιστορικός θα διορθώσει αυτές τις ατέλειες”.
...

Έτσι ξεκινάει ο Paul Ceruzzi την εξιστόρηση για την εμφάνιση και την ανάπτυξη των προσωπικών υπολογιστών. Δεν θα μπορούσε να φανταστεί κανείς κάτι πιο αντιηρωϊκό για την έναρξη της 3ης βιομηχανικής επανάστασης: αλανιάρικα ‘70s, ψυχεδέλεια, κατσαβιδάκηδες των ηλεκτρονικών κυκλωμάτων (και αρκετό υπουργείο άμυνας των ηπα, ψηλά και μακριά...)

Παρότι στην εξέλιξη των πραγμάτων εμφανίστηκαν αρκετοί προφήτες (σχεδόν πάντα με μια λιγότερο ή περισσότερο αντισυμβατική έως ελευθεριακή κουλτούρα), μανιφέστα και διακηρύξεις, η 3η βιομηχανική επανάσταση, επειδή ήταν καπιταλιστική (και όχι κάτι άλλο...) προχώρησε με τρόπους που δεν είχε φανταστεί κανείς έστω κατά προσέγγιση. Προχώρησε, κυρίως, πολύ μακρύτερα και βαθύτερα απ’ όσο επιτρέπεται να υποθέσει κανείς κοιτώντας σήμερα τους προσωπικούς υπολογιστές χειρός (τύπου smart phone): στις επιστήμες και στις εφαρμογές υγείας, στις έρευνες του dna αλλά και του εγκεφάλου / νευρικού συστήματος· στα νέα υλικά και στη χημεία· στις βιομηχανίες της διασκέδασης και των επικοινωνιών· στην κατασκευή ιδεολογίας, συναίνεσης ή αδιαφορίας· στην (παγκόσμια) αναδιάρθρωση της “αγοράς εργασίας”...

Πόσοι / πόσες κατάλαβαν τα τελευταία 40 χρόνια ότι ζουν μέσα σε μια βιομηχανική επανάσταση; Λιγότεροι κι από ελάχιστοι! Αντίθετα, οι πρακτικές εξελίξεις αλλά και οι κοινωνικές συνέπειές τους κύλησαν μέσα σε μια ομίχλη που άλλοτε είχε κάτι απ’ τα ρετάλια της ελευθεριακής αισιοδοξίας των ‘70s και των ‘80s, και άλλοτε έναν “εργαλειακό μυστικισμό”· τελικά κυρίως αυτόν...

Ώσπου η 3η βιομηχανική επανάσταση ωρίμαστε τόσο ώστε να “γεννάει”, ήδη, την 4η... Τώρα, όμως, υπάρχουν διαφορές στα “γεννητούρια”. Πρώτον, η 4η βιομηχανική επανάσταση έχει αναγγελθεί επίσημα! Κι αυτό οφείλεται στο ότι δεν είναι πια ψυχεδελικοί και αλάνια που την ξεκινούν· αλλά τα κράτη και οι εταιρείες που διαμορφώθηκαν μέσα από (ή αξιοποίησαν στο μέγιστο βαθμό) τα κατορθώματα της 3ης. Μ’ άλλα λόγια, εκεί που στα ‘70s υπήρχε περιέργεια, παιχνιδιάρικη διάθεση και αβεβαιότητα τώρα υπάρχει ένα κάποιο σχέδιο.

Επιπλέον η αισιοδοξία πηγαίνει στην άκρη. Οι τωρινοί προφήτες αναγγέλουν κινδύνους: απ’ τα ρομπότ... απ’ την τεχνητή νοημοσύνη... Τα χρώματα της μετάβασης απ’ τον βιομηχανισμό (2η επανάσταση) στον “μεταβιομηχανισμό” (3η) ήταν χαρούμενα. Τώρα, στο πέρασμα προς την 4η, είναι μουντά.
Υπάρχει ωστόσο κάτι κοινό στην τότε αισιοδοξία και στην τωρινή απαισιοδοξία: η παραγραφή του γεγονότος ότι πρόκειται για καπιταλιστικές διαδικασίες!!! Όπως οι βασικές καπιταλιστικές λειτουργίες δεν εξαφανίστηκαν πίσω απ’ την (κάποτε) ελευθεριακή γοητεία του κυβερνοχώρου και του διαδικτύου, έτσι δεν πρόκειται να εξαφανιστούν πίσω απ’ την σκοτεινή δυστοπία ενός κόσμου όπου, υποτίθεται, θα δουλεύουν τα ρομπότ και οι άνθρωποι θα ζητιανεύουν (κρατική πρόνοια)! Οι θεμελειώδεις κανόνες της συσσώρευσης και του ελέγχου είναι που γεννάνε τις τεχνολογικές αναδιαρθρώσεις· όχι η τύχη ή τα παραισθησιογόνα.
Εκείνο που συμβαίνει, λοιπόν, είναι ότι από βιομηχανική επανάσταση σε βιομηχανική επανάσταση διευρύνεται το πεδίο της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης / πειθάρχησης. Προχωράει η πραγματική υπαγωγή της κοινωνίας στο κεφάλαιο - όπως είχαν υποδείξει ήδη απ’ τα ‘70s οι πολιτικοί μας πρόγονοι...

Ziggy Stardust