#11 - 02/2018

data: η καινούργια “πρώτη ύλη”

δεν μπορείς να χαθείς

Στο σπίτι που μεγάλωσα, το δάσος έφτανε μέχρι την πίσω πόρτα μας. Πολλά καλοκαιρινά πρωϊνά έβγαινα τρέχοντας και χανόμουν στο δάσος με τους φίλους μου. Παίζαμε επί ώρες, τριγυρίζοντας σε μερικά τετραγωνικά χιλιόμετρα δάσους μέχρι να πεινάσουμε. Έπειτα γυρίζαμε σπίτι για να καταβροχθίσουμε μακαρόνια με τυρί και μετά επιστρέφαμε στο δάσος μέχρι να έρθει η ώρα για το βραδινό. Οι γονείς μας είχαν μια γενική ιδέα για το που βρισκόμασταν, αλλά δεν ενδιαφέρονταν κιόλας να μάθουν πού ακριβώς. Δεν μας παρακολουθούσε κανείς. Δεν μπορούσε να μας εντοπίσει κανείς. Δεν μπορούσε να μας βρει κανείς. Δεν υπήρχαν πουθενά μεγάλοι. Μόνο παιδιά και ζώα. Οι γονείς μας ήξεραν ότι μόλις πεινούσαμε, θα γυρίζαμε σπίτι.
Αυτή ήταν η συνηθισμένη κατάσταση για τα παιδιά της γενιάς μου. Τα παιδιά στα προάστια καβαλούσαν τα ποδήλατά τους· τα παιδιά της πόλης μαζεύονταν στις παιδικές χαρές και τις υπόγειες διαβάσεις. Σήμερα κάθε παιδί έχει κινητό τηλέφωνο, συμπεριλαμβανόμενου και του δεκατριάχρονου γυιού μου. Όταν τα σημερινά παιδιά βγαίνουν απ’ το σπίτι, βρίσκονται σε συνεχή επαφή με γονείς και φίλους μέσω τηλεφώνου και γραπτών μηνυμάτων. Εκπέμπουν σήματα GPS. Αφήνουν ψηφιακά αποτυπώματα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Είναι μικροί ραδιοφάροι που παράγουν και καταναλώνουν δεδομένα. Αν οποιοδήποτε απ’ τα τρία παιδιά μου έβγαινε εκτός δικτύου, όπως κάναμε εμείς κάποτε, η σύζυγός μου κι εγώ θα κοντεύαμε να τρελαθούμε απ’ την ανησυχία ότι κάτι κακό έχει συμβεί.
Έχουμε προσαρμοστεί σε μια πραγματικότητα όπου μπορούμε να βρίσκουμε τους πάντες ανά πάσα στιγμή... και περιμένουμε αλλά και απαιτούμε, να είμαστε συνδεδεμένοι ανά πάσα στιγμή.
...

Την πρώτη φορά που ένα παιδί πιάνει στα χέρια του κινητό ή παίζει το πρώτο του βιντεοπαιχνίδι, αρχίζει να χτίζει μια στοίβα από προσωπικά δεδομένα η οποία θα μεγαλώνει καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, μια στοίβα που μπορεί διαρκώς να αντιπαραβάλλεται, να συσχετίζεται, να κωδικοποιείται και να πουλιέται. Όσο ήμουν στο κολέγιο, πριν από καμιά εικοσαριά χρόνια, δεν έστειλα ούτε έλαβα έστω ένα mail ή γραπτό μήνυμα. Δεν πόσταρα τίποτα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Δεν είχα δικό μου κινητό. Παρ’ όλα αυτά, είμαι πλέον πέρα ως πέρα φακελωμένος και εμπορευματοποιημένος, όπως οι περισσότεροι Αμερικανοί. Ιδιωτικές εταιρείες συλλέγουν και πωλούν έως και 75.000 επιμέρους σημεία δεδομένων σχετικά με τον μέσο Αμερικανό καταναλωτή. Και ο αριθμός αυτός είναι μικροσκοπικός σε σύγκριση με όσα έπονται.

Η έκρηξη της παραγωγής δεδομένων αποτελεί πολύ πρόσφατο φαινόμενο, και από τότε που ξεκίνησε, η δυνατότητα αποθήκευσης δεδομένων αυξάνεται με εκθετικό ρυθμό. Επί χιλιετίες η τήρηση αρχείων σήμαινε πήλινες πινακίδες, ή ειλητάρια από πάπυρο ή περγαμηνή καμωμένη από δέρματα ζώων. Το πρώτο σύγχρονο χαρτί, από πολτό ξύλου ή χλόης, απετέλεσε σημαντική εξέλιξη· όμως το πρώτο ορόσημο σε ό,τι αφορά τη μαζική παραγωγή δεδομένων ήταν η εφεύρεση του τυπογραφικού πιεστηρίου. Τα πρώτα 50 χρόνια μετά την εμφάνιση του πρώτου τυπογραφικού πιεστηρίου τυπώθηκαν 8 εκατομμύρια βιβλία - περισσότερα από όλα τα βιβλία που είχαν παραγάγει οι Ευρωπαίοι γραφείς κατά την προηγούμενη χιλιετία.

Χάρη στις διαδοχικές εφευρέσεις του τηλεγράφου, του τηλεφώνου, του ραδιοφώνου, της τηλεόρασης και των υπολογιστών, η ανά τον κόσμο ποσότητα δεδομένων αυξήθηκε ραγδαία κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα. Το 1996 υπήρχαν τόσο πολλά δεδομένα και η υπολογιστική είχε γίνει τόσο φτηνή, ώστε η ψηφιακή αποθήκευση να αποτελεί για πρώτη φορά στα χρονικά πιο οικονομική λύση από τα συστήματα που βασίζονται στο χαρτί.
Ακόμα και το 2000, μόλις το 25% των δεδομένων αποθηκευόταν σε ψηφιακή μορφή. Προτού καν περάσει μια δεκαετία, το 2007, το ποσοστό αυτό είχε εκτιναχτεί στο 94%. Και έκτοτε συνεχίζει να αυξάνεται.
Η ψηφιοποίηση αύξησε με αξιοσημείωτο τρόπο τις δυνατότητες συλλογής δεδομένων. Το 90% των παγκόσμιων ψηφιακών δεδομένων έχει παραχθεί κατά την τελευταία διετία. Κάθε χρόνο η ποσότητα ψηφιακών δεδομένων αυξάνεται κατά 50%. Κάθε λεπτό που περνάει, στέλνονται 204 εκατομμύρια mail, γίνονται 2,4 εκατομμύρια αναρτήσεις περιεχομένου στο Facebook, αναρτώντας βίντεο διάρκειας 72 ωρών στο You Tube και 216.000 νέες φωτογραφίες στο Instagram. Οι βιομηχανικές επιχειρήσεις ενσωματώνουν αισθητήρες στα προϊόντα τους έτσι ώστε να διαχειρίζονται καλύτερα τις αλυσίδες εφοδιασμού και διαχείρισης - διακίνησης εμπορευμάτων. Όλα αυτά συμποσούνται στη δημιουργία 5,6 zettabyte το 2015. Ένα zettabyte ισούται με 1 εξάκις εκατομμύριο (1021) byte ή 1 τρισεκατομμύριο gigabyte.

Ο όρος μεγάλα σύνολα δεδομένων (big data) είναι ένας γενικός όρος που περιγράφει το πως αυτές οι μεγάλες ποσότητες δεδομένων μπορούν πλέον να χρησιμοποιούνται για την κατανόητη, ανάλυση και πρόγνωση τάσεων σε πραγματικό χρόνο. Ο όρος μπορεί να χρησιμοποιείται εναλλάξ με τους όρους ανάλυση μεγάλων συνόλων δεδομένων, αναλυτική ή deep analytics.
Μια συνηθισμένη παρανόηση είναι ότι η πρόοδος που σημειώνεται χάρη στα μεγάλα σύνολα δεδομένων είναι απλως συνάρτηση της ποσότητας δεδομένων που συλλέγονται. Στην πραγματικότητα αυτή η καθαυτή η αύξηση της ποσότητας των δεδομένων είναι άχρηστη αν δεν υπάρχει δυνατότητα επεξεργασίας τους.
...

Έτσι ξεκινάει ένα απ’ τα κεφάλαια του βιβλίου του οι βιομηχανίες του μέλλοντος ο Alec Ross, μια απ’ τις σύγχρονες “βεντέτες” στην, ας την πούμε έτσι, τεχνοεπιστημονική φιλολογία / μελλοντολογία [1Το βιβλίο εκδόθηκε στα αγγλικά το 2016, και στα ελληνικά (εκδ. Ίκαρος, σε μετάφραση Νίκου Ρούσσου) τον Ιούνιο του 2017. Στο “αυτί” του εξωφύλλου αναφέρονται τα εξής:
Ο Άλεκ Ρος (Τσάρλεστον Δυτικής Βιρτζίνια, 1971) θεωρείται ένας από τους κορυφαίους ειδικούς σε θέματα καινοτομίας παγκοσμίως. Διετέλεσε ανώτερος σύμβουλος καινοτομίας του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ και συνεργάστηκε με την Χίλαρι Κλίντον κατά τη διάρκεια της θητείας της.
Το 2013 αποχώρησε από το Υπουργείο Εξωτερικών και εντάχτηκε στη Σχολή Διεθνών και Δημοσίων Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Κολούμπια ως ανώτατο στέλεχος.
Το βιβλίο Οι βιομηχανίες του μέλλοντος ξεχώρισε στη λίστα Best Sellers των New York Times, μεταφράστηκε σε 18 γλώσσες και απέσπασε το βραβείο για το καλύτερο βιβλίο της χρονιάς από τα Tribeca Disruptive Innovation Awards το 2016.]. Οι αναφορές στο παρελθόν (εδώ στην παιδική ηλικία του συγγραφέα), σε μια “εποχή αθωώτητας”, μπορεί να προκαλεί, ηθελημένα ή αθέλητα, ένα κύμα νοσταλγίας: είναι ο καλύτερος τρόπος για να συμφιλιωθεί ο αναγνώστης με το σκληρό ίσως αλλά αναπόφευκτο της dat-oποίησης των πάντων.

Ταυτόχρονα όμως (το πιο πάνω απόσπασμα) είναι μια υπόδειξη για το paradigm shift [2Το κρατάμε αμετάφραστο ώστε να μην υπάρξουν τα λάθη εννόησης στα οποία αναφέρεται το προηγούμενο κείμενο, περί αλλαγής παραδείγματος... ξανά.] που συμβαίνει ήδη και είναι εύκολο να “χαρτογραφηθεί” στην καθημερινή ζωή: δεν γίνεται να “χαθείς” στο διασυνδεδεμένο ψηφιακά / ηλεκτρονικά κοινωνικό πεδίο εφόσον είσαι πια μια μικρή, ασήμαντη διαρκής γεννήτρια δεδομένων. Δεν θέλεις καν να “κρυφτείς”! Κι αν συμβεί (από κάποια βλάβη ή ατύχημα) να διακοπούν αυτές οι λεπτές, αόρατες, ηλεκτρομαγνητικές ίνες που σε “διασυνδέουν”; Τότε πράγματι “χάνεσαι” με μια καινούργια παραλλαγή της οδύνης - για - την - απώλεια: “χάνεσαι” ακόμα και μέσα στο σπίτι σου...
Για χάρη της ανάλυσης μπορούμε να συνοψίσουμε, κάπως σχηματικά αλλά όχι αυθαίρετα.

Υπάρχει ο “κόσμος Α”, όπου συμβαίνουν τα εξής:
α) Δεν “χάνεσαι”, είτε στον “φυσικό χώρο / χρόνο” είτε στη ροή των σκέψεών σου, επειδή έχεις μάθει (κι αυτό έγινε σταδιακά) να αναγνωρίζεις “σημεία προσανατολισμού”. Ανάλογα με το αν πρόκειται για ένα περιαστικό δάσος, για ένα εντελώς άγνωστο βουνό, για το κέντρο της πόλης, για ένα προάστειο, για μια ανοικτή θάλασσα, για μια παράκτια θαλάσσια διαδρομή, για τους συλλογισμούς σου, αυτά τα σημεία προσανατολισμού μπορεί να έχουν διάφορες μορφές. Η θέση αστεριών και αστερισμών τη νύχτα· η θέση του ήλιου και το σύστημα βορράς / νότος / ανατολή / δύση· δέντρα, κτίρια, βράχοι, ρυάκια, μνημεία, θέσεις (ή αντικείμενα) καθ’ ύψος, πινακίδες· ακόμα και η οδική urban αρίθμηση των κτιρίων... Αλλά και “σημεία επιτροφής” σ’ έναν συλλογισμό, σταθερές σκέψεις που αντιστοιχούν σε ισχυρές πεποιθήσεις, αισθήσεις και τα ερεθίσματά τους...
β) Αν “χαθείς” μπορείς (ανάλογα με τον βαθμό ψυχραιμίας...) να προσπαθήσεις να “ξαναβρεθείς” αξιοποιώντας τα πιο πάνω ή άλλα παρόμοια.
γ) Αν θέλεις να “χαθείς”, αν θέλεις δηλαδή να μην σε βρίσκουν (οι όποιοι...) μπορείς να το κάνεις κατά βούληση. Μπορείς, δηλαδή, να κρυφτείς με την κυριολεκτική ή την μεταφορική έννοια: μπορείς να βρεις μια φυσική κρυψώνα, ή μπορείς να κινείσαι διαρκώς, ή μπορείς να μην ξεστομίσεις τις σκέψεις σου· να τις κρατήσεις για τον εαυτό σου, συγκροτημένες, κατασταλαγμένες αλλά προσωπικές...

Υπάρχει και ο “κόσμος Β”:
α) Δεν “χάνεσαι” επειδή είσαι αυτό που αναφέρει ο Ross (η παρομοίωσή του είναι πετυχημένη): ένας μόνιμος ραδιοφάρος. Εκπέμπεις σήματα προς οπουδήποτε, προσανατολισμένα ή όχι. Δεν χρειάζεται να έχεις γνώση, επίγνωση κανενός “σημείου προσανατολισμού”: αυτά είναι ενσωματωμένα στη μηχανή χεριού, και είναι η δική της λειτουργία που σου υποδεικνύει συντεταγμένες, κατευθύνσεις, διευθύνσεις, διαδρομές. Από νοητική άποψη δεν “χάνεσαι” μόνο στο βαθμό που διαρκώς εξωτερικεύεις (: ψηφιοποιείς) όχι απλά και μόνο συλλογισμούς αλλά και οποιαδήποτε στιγμιαία διανοητική ή συναισθηματική “έκλαμψη”. Σ’ αυτό το καινούργιο μοντέλο, στο βαθμό που οι μηχανές (και ο ραδιοφάρος σου σε σχέση μ’ αυτές) δουλεύουν σωστά δεν “μπορείς να χαθείς”. (Για την ακρίβεια: χάνεσαι οριστικά με τα “παλιά κριτήρια”, του “κόσμου Α” - αλλά γι’ αυτό πιο κάτω).
γ) Δεν θέλεις καν να “χαθείς”, κατά πάσα πιθανότητα. Κυρίως γιατί το “να χαθείς” σημαίνει άμεσα απώλεια ταυτότητας: έχεις συγκροτήσει “ταυτότητα ραδιοφάρου” και ένας ανθρώπινος ραδιοφάρος που σταματάει να εκπέμπει είναι ένας ανθρώπινος ραδιοφάρος κατεστραμμένος. Νεκρός...

Αυτοί οι δύο “κόσμοι” είναι εντελώς διαφορετικοί μεταξύ τους. Δεν μπορεί κάποιος να υποστηρίξει ότι ο “κόσμος Β” είναι η απλή εξέλιξη του “κόσμου Α”, παρότι είναι δυνατόν να βρεθούν γενεαλογικές σχέσεις του “καινούργιου” με τον “παλιό”. Ο “κόσμος Β”, πάντως, θεωρεί αδιανόητο το ότι υπήρξε ποτέ και ότι είναι δυνατόν να υπάρξει ο “κόσμος Α”· παρ’ εκτός σαν πρωτογονισμός. Ο “κόσμος Α” θεωρεί τεράστια έκπτωση τον “κόσμο Β”. Πρόκειται για κόσμους που είναι ασύμβατοι μεταξύ τους (και θα γίνουν περισσότερο τέτοιοι όσο θα εξελίσσεται ο “κόσμος Β”).

Αποδεικνύεται εύκολα λοιπόν, με απλή παρατήρηση (! ή και όχι τόσο απλή...) ότι εξελίσσεται ένα κυριολεκτικό paradigm shift στο κοινωνικό πεδίο καθώς “αναπτύσσεται” το βιοπληροφορικό, ψηφιακό μοντέλο - μια “αλλαγή παραδείγματος” σχεδόν στο σύνολο των κοινωνικών σχέσεων:
- Αλλάζουν, έχουν αλλάξει ήδη, οι κοινωνικές εννοήσεις, νοηματοδοτήσεις, αναπαραστάσεις των γενικών εννοιών “χώρος” και “χρόνος”. Αλλάζουν μέσα απ’ την ριζική αλλαγή της εννόησης, της νοηματοδότησης, της όποιας αναπαράστασης, της μνήμης της ίδιας για το τι είναι για τον καθένα και την καθεμιά η θέση του / της στον χώρο και στον χρόνο, είτε εννοούνται σαν “φυσικές” καταστάσεις, είτε σαν κοινωνικές διευθετήσεις. Για παράδειγμα, ενόσω βρίσκεται κανείς “κάπου” με την έννοια του “κόσμου Α”, όντας διασυνδεδεμένος, είναι πολύ πιθανό ότι “βρίσκεται οπουδήποτε αλλού” εκτός απ’ αυτό το “κάπου”· ή, ότι το “κάπου” υφίσταται μόνο σαν η ψηφιακή αναπαράστασή του (μέσα από κάποια selfie π.χ., που θα κυκλοφορήσει οπουδήποτε).
Είναι απτό καθημερινά. Ρήματα του είδους “ανεβάζω”, “κατεβάζω”, “φορτώνω”, που είχαν χωρικό και σωματικό νόημα, έχουν αλλάξει ριζικά σημασία. Ο χώρος ξαναμετατρέπεται σε χρόνο· μια σταθερή καπιταλιστική διαδικασία...
- Αλλάζουν, έχουν αλλάξει, αυτά που θα λέγαμε κοινωνικές δεξιότητες προσανατολισμού είτε με την φυσική είτε με την διανοητική έννοια. Απ’ το πως αρχίζει κανείς να μαθαίνει, σταδιακά, τον εαυτό του / της μέσα στον “κόσμο Α”, ως τις αξιώσεις (αξιώσεις ελέγχου, ιδιοκτησίας κυριολεκτικής ή συμβολικής, “επαφής”, “αναγνώρισης”) που έχει ο καθένας μέσα και πάνω στον “κόσμο Β”. Θα ήταν υπερβολικό να παρατηρήσουμε ότι καθώς η γενικευμένη πληροφοριακή, ψηφιακή, data μεσολάβηση καταργεί και υπάγει στον δικό της “τρόπο” όλες τις προηγούμενες (με την ιστορική έννοια), άρα και τα εμπόδια, τις δυσκολίες, τα πισωγυρίσματα, τις αμφιβολίες, ακόμα και το σώμα με τα όρια του (που διαμόρφωναν υποχρεωτικά τα μέσα και τους τρόπους του “κόσμου Α” όπως τον περιγράψαμε νωρίτερα), θα ήταν λοιπόν υπερβολικό να υποστηρίξουμε ότι αυτές οι οι αξιώσεις γίνονται πολύ πιο επιθετικές; Επειδή, ακριβώς, δεν ξέρουν τι σημαίνει “όρια”; [3Το όριο έγινε αφηρημένη έννοια μόνο στα μαθηματικά. Κατά τα άλλα ήταν μια έννοια εξαιρετικά χωρική (και σε ορισμένες περιπτώσεις χωρο/χρονική). Έχει συμβεί σε άλλους, παλιότερους πολιτισμούς, να δημιουργηθούν και θεότητες των ορίων• όπως, π.χ. η Άρτεμις. Αλλά δεν είναι το cyborg η κατάλληλη ευκαιρία γι’ αυτό το ενδιαφέρον θέμα.] Θα ήταν υπερβολικό να υποστηρίξουμε ότι αυτές οι αξιώσεις γίνονται τρομακτικές αλλά, επίσης, φοβούνται εύκολα (από υποκειμενική άποψη) επειδή δεν ξέρουν και δεν έχουν κανένα μέτρο για το τι σημαίνει ανάσχεση, αδυναμία, απόρριψη, απο-γοήτευση; Θα ήταν υπερβολικό, τέλος, να υποστηρίξουμε ότι ο εύκολα προσβάσιμος και προσπελάσιμος “γιγάκοσμος Β” κατασκευάζει, σιωπηλά και υπόγεια, ατομικούς “μικρόκοσμους Β”, σαν ένα είδος άγνωστου (υποκειμενικά) έρματος, “μικρόκοσμους Β” που προσπαθούν διαρκώς να βρουν την κεντρική τους θέση στον “γιγάκοσμο Β”, αποτυγχάνοντας συστηματικά, με ότι αυτό σημαίνει συναισθηματικά και ψυχολογικά;

Θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει ότι οι πιο πάνω ισχυρισμοί μας οφείλονται, απλά, στο ότι ανήκουμε (γενικά αν και όχι απόλυτα...) στον “κόσμο Α”. Μιλάμε δηλαδή από μια ιστορική θέση απ’ την οποία δεν μπορούμε παρά να βλέπουμε μόνο τις εκπτώσεις του “κόσμου Β” - και όχι τις καινούργιες δυνατότητές του. Αυτό είναι αλήθεια ως ένα σημείο· τέτοια είναι η θέση μας!
Όμως συμβαίνει κάτι ακόμα πιο επικίνδυνο. Ακόμα κι αν οι πιο πάνω ισχυρισμοί μας αποδειχθούν σωστοί, είναι επιμέρους. Επειδή είναι, στον ένα ή στον άλλο βαθμό, οντολογικοί. Ακόμα κι αν αυτό δεν το αναφέρουμε ρητά, έχουν στο κέντρο τους ένα αφηρημένο “ανθρώπινο ον”, όπως αυτό διαμορφώθηκε στον “κόσμο Α”. Ως εάν αυτό το “ον” να είναι που έχει εποικίσει τον πλανήτη (μελλοντικά και άλλους!) από πάντα, και όχι ιστορικά προσδιορισμένα ανθρώπινα υποκείμενα που με συγκεκριμένους τρόπους μετασχηματίζουν και τον “κόσμο” και τους εαυτούς τους· συνήθως προχωρώντας στα τυφλά.
Μ’ άλλα λόγια: όσο σωστά, ενδιαφέροντα ή απλά συζητήσιμα συμπεράσματα κι αν βγουν από μια οντολογική προσέγγιση του αδιαμφισβήτητου paradigm shift, τους λείπει κάτι πολύ βασικό: ο καπιταλισμός και οι δομές εξουσίας! Χωρίς την ανάλυση των καπιταλιστικών και εξουσιαστικών μετασχηματισμών η οποιαδήποτε οντολογική προσέγγιση, όσο χρήσιμη κι αν είναι στις παρατηρήσεις και τα συμπεράσματα που βγάζει, καταλήγει αργά ή γρήγορα στο ψευτοφιλοσοφικό και αποπροσανατολιστικό ερώτημα “τι είναι ο άνθρωπος;”. Κι εκεί δεν υπάρχει απάντηση· ή υπάρχουν τόσες πολλές που καταλήγουν σε αυτο-αναφορικές εμμονές...

δεν μπορείς να κρυφτείς (απ’ το κεφάλαιο...)

Το δίπολο που αποτελεί κατ’ εξοχήν καπιταλιστική διαδικασία είναι αυτό που περιλαμβάνεται στην τελευταία φράση του πιο πάνω αποσπάσματος του Ross: ...Στην πραγματικότητα αυτή η καθαυτή η αύξηση της ποσότητας των δεδομένων είναι άχρηστη αν δεν υπάρχει δυνατότητα επεξεργασίας τους. Data, πολλά data, άπειρα data· και η αλγοριθμική επεξεργασία τους: αυτά δεν έπεσαν σαν μήλα - κάτω - απ’ - την - μηλιά. Ούτε υπήρξαν το δηλωμένο “άγιο δισκοπήτηρο” της φιλοσοφικής ή της επιστημονικής διανοητικής περιπέτειας του είδους μας, σε όλες τις παραλλαγές τους, πριν τον 20ο αιώνα. Και, φυσικά, ο 20ος αιώνας δεν μπορεί να εννοηθεί με κανέναν άλλο τρόπο παρά σαν καπιταλιστικός. Να ένα ακόμα απόσπασμα απ’ το βιβλίο του Ross, ένα άλλο δείγμα του paradigm shift, όπου η οντολογία πάει περίπατο:

Η μεγαλύτερη ελπίδα για τον επισιτισμό ενός ολοένα και μεγαλύτερου παγκόσμιου πληθυσμού προέρχεται απ’ τον συνδυασμό big data και γεωργίας - τη γεωργία ακριβείας. Επί χιλιάδες χρόνια οι γεωργοί λειτουργούσαν με βάση έναν συνδυασμό εμπειριών και ενστίκτου. Στο μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας, οι φάσεις της σελήνης θεωρούνταν η σημαντικότερη επιστημονική εισροή στη γεωργία (λόγω των πανάρχαιων πεποιθήσεων σχετικά με την επίδραση της σελήνης στο έδαφος και στον σπόρο, και του πιο πρακτικού ζητήματος της διαχείρισης του χρόνου χωρίς ρολόι ή ημερολόγιο). Μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο ακολούθησε μια περίοδος επιστημονικής και τεχνολογικής καινοτομίας που έδωσε το έναυσμα για την λεγόμενη Πράσινη Επανάσταση, η οποία επέφερε τεράστια αύξηση της αγροτικής παραγωγής και περιόρισε τόσο την πείνα όσο και τη φτώχεια. Η Πράσινη Επανάσταση εισήγαγε νέες τεχνολογίες και πρακτικές σε ό,τι αφορά τους υβριδικούς σπόρους, την άρδρευση, τα γεωργικά φάρμακα και τα λιπάσματα. Ακόμα και σήμερα όμως οι γεωργοί συνήθως εργάζονται με βάση ένα σταθερό πρόγραμμα φύτευσης, λίπανσης, κλαδέματος και συγκομιδής, χωρίς να δίνουν μεγάλη σημασία στις μεταβολές των καιρικών και κλιματικών συνθηκών ή στις μικρές μεταβολές που σημειώνονται σε κάθε χωράφι· η γεωργία αποτελεί προέκταση της βιομηχανικής εποχής.

Εκείνο που υπόσχεται η γεωργία ακριβείας είναι ότι θα συλλέγει και θα αξιολογεί μια πληθώρα από δεδομένα πραγματικού χρόνου σχετικά με παράγοντες όπως ο καιρός, τα επίπεδα ύδατος και αζώτου, η ποιότητα του αέρα και οι ασθένεις - παράγοντες που δεν αφορούν συγκεκριμμένα το κάθε αγρόκτημα ή στρέμμα, αλλά αφορούν συγκεκριμένα το κάθε τετραγωνικό εκατοστό της αγροτικής γης. Στο χωράφι θα αναπτύσσονται αισθητήρες που τροφοδοτούν το νέφος [: cloud] με δεκάδες μορφές δεδομένων. Τα δεδομένα αυτά θα συνδυάζονται με δεδομένα από το σύστημα GPS και με μετεωρολογικά υποδείγματα. Μετά τη συλλογή και την αξιολόγηση αυτών των πληροφοριών, διάφοροι αλγόριθμοι θα μπορούν να διαμορφώνουν ένα ακριβές σύνολο οδηγιών για το τι πρέπει να κάνει ο αγρότης, πότε και που.

Το τρακτέρ ή η θεριστική μηχανή όπου σκαρφάλωνα παιδί, ήταν μια απλή και στιβαρή μηχανή: ένα χαλύβδινο πλαίσιο, μεγάλα λάστιχα, ένας κινητήρας και τίποτα παραπάνω. Ο γεωργός δούλευε το χωράφι με βάση τη μέρα και την ώρα, μετρώντας με το μάτι το κομμάτι αγροτικής γης που απλωνόταν εμπρός του. Τα αγροτικά μηχανήματα που κατασκευάζονται για το αύριο θυμίζουν περισσότερο κόπκιτ αεροπλάνου παρά τα τρακτέρ που θυμάμαι από τα παιδικά μου χρόνια. Υπάρχουν οθόνες διεπαφής γραφικών για προγράμματα λογισμικού που τρέχουν σε έναν υπολογιστή τύπου tablet στην οπτική γραμμή του αγρότη. Το μηχάνημα δεν κινείται με βάση το πού το κατευθύνει ο γεωργός, αλλά με βάση τις οδηγίες που δίνει το λογισμικό, το οποίο το κατευθύνει εξ αποστάσεως.
Καθώς το μηχάνημα δουλεύει στο χωράφι, ενεργοί αισθητήρες τοποθετημένοι δίπλα στους προβολείς τροφοδοτούν το σύστημα με πληροφορίες σχετικά με τη συγκόμωση. Καθώς διασχίζει μόνο του το χωράφι, το μηχάνημα συνεχώς απορροφά και αξιοποιεί πληροφορίες - από τους δορυφόρους ψηλά στον ουρανό και από το έδαφος που βρίσκεται από κάτω του. Τα ένστικτα βασίζονται πλέον σε αλγορίθμους. Το μηχάνημα λειτουργεί με έναν βαθμό ακρίβειας που ούτε στα πιο τρελά τους όνειρα δεν μπορούσαν να φανταστούν οι αγρότες σε οποιαδήποτε άλλη στιγμή της ανθρώπινης ιστορίας.

Οι σημερινές εκδοχές αποτελούν απλές νύξεις τού τι είναι εφικτό. Τελικά το τρακτέρ αυτό θα μπορεί να διαισθάνεται τι χρειάζεται κάθε τετραγωνικό εκατοστό εδάφους και να στέλνει μικροσκοπικές ποσότητες από ειδικά διαμορφωμένα μείγματα λιπασμάτων, ανάλογα με το τι ζητά αυτό το ένα τετραγωνικό εκατοστό. Αντί να καλύπτει ένα χωράφι με μια σταθερή ποσότητα φωσφόρου ή αζώτου, θα αναλύει την ποσότητα στο ακριβές επίπεδο που είναι απαραίτητο.
Οι πρώτες επενδύσεις προκειμένου να παγιωθεί η γεωργία ακριβείας σε παγκόσμια κλίμακα γίνονται ήδη αό τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις του αγροτικού τομέα, μεταξύ των οποίων οι Monsanto, DuPont και John Deere. Η Monsanto πείστηκε από νωρίς ότι η ανάλυση μεγάλων συνόλων δεδομένων είναι πολύ σημαντική και έχει επιδοθεί σε όργιο αγορών, πληρώνοντας δισεκατομμύρια δολάρια για να εξαγοράσει εταιρείες ανάλυσης γεωργικών δεδομένων. Η εταιρεία υπολόγισε πως η ανάλυση δεδομένων μπορεί να αυξήσει την αγροτική παραγωγή κατά 30%, με οικονομικό αντίκτυπο της τάξης των 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
...
Χάρη στις καινοτομίες ... οι αγρότες θα θυμίζουν όλο και περισσότερο εργαζόμενους γραφείου από πλευράς εμφάνισης και τρόπου εργασίας. Θα περνούν μεγαλύτερο μέρος της ημέρας τους αφοσιωμένοι σε εργασίες όπως η ολοκλήρωση δεδομένων και η επικαιροποίηση λογισμικού, και λιγότερο με τα χέρια τους στο χώμα.
Το 2014 ο γενικός διευθυντής τεχνολογίας της Monsanto, Ρομπ Φρέιλι, δήλωσε: “Μας βλέπω άνετα μέσα στα επόμενα πέντε με δέκα χρόνια να μετατρεπόμαστε σε εταιρεία πληροφορικής.
...

Μην βιαστεί κανείς να θεωρήσει τα πιο πάνω σαν ευφάνταστες προφητείες! Συμβαίνουν ήδη. Δεν υπάρχει, για παράδειγμα, σοβαρό θερμοκήπιο καλλιέργειας λουλουδιών (υποθέτουμε και άλλων φυτικών εμπορευμάτων), εδώ, στην καθυστερημένη τεχνολογικά ελλάδα, που να μην έχει στο εσωτερικό του συστήματα αισθητήρων διαφόρων ειδών: θερμόμετρα (και ανάλογα συστήματα κατεβάσματος της θερμοκρασίας μέσω τεχνητών καταρρακτών ή ανεβάσματός της με επαγγελματικά air condition)· υγρόμετρα για την μέτρησης της υγρασίας στον αέρα και στο χώμα· “έξυπνα” λάστιχα αυτόματου ποτίσματος αλλά και λίπανσης (τα λιπάσματα και τα φάρμακα διαλύονται στο νερό) με τρύπες ανά ρίζα και τηλερυθμιζόμενη ροή ώστε οι σταγόνες να είναι αυτές που πρέπει σε κάθε ρίζα· αισθητήρες ποιότητας και ποσότητας νερού στα καζάνια· “έξυπνα” τηλεχειριζόμενα ανοίγματα αερισμού: όλα αυτά ελεγχόμενα, αναπαριστώμενα και καθοδηγούμενα από ένα “κεντρικό σύστημα ελέγχου”, δηλαδή έναν υπολογιστή. Με το κατάλληλο λογισμικό, οθόνη αφής, κλπ κλπ. Αν και οι παλιές ειδικότητες που κάνουν την “βρώμικη δουλειά” (όπως την συλλογή των καρπών ή την ανίχνευση ασθενειών ή παρασίτων σε μεμονωμένα φυτά) δεν έχουν αντικατασταθεί από ρομπότ (και ίσως να μην αντικατασταθούν όσο τις κάνουν άθλια πληρωμένοι μετανάστες / μετανάστριες...), νέες ειδικότητες που θα ήταν αδιανόητες πριν λίγα μόνο χρόνια, έχουν προστεθεί στην οργάνωση αυτού του είδους της αγροτικής παραγωγής: ηλεκτρολόγοι, υδραυλικοί, προγραμματιστές, πωλητές ή/και επισκευαστές ρομποτικών συστημάτων... Τα θερμοκήπια, σαν σχετικά ελεγχόμενα περιβάλλοντα, ήταν πιο εύκολο να βάλουν την αγροτική παραγωγή στην ψηφιακή εποχή της, σε σχέση με τις ανοικτές εκτάσεις, όπου το περιβάλλον είναι πολύ πιο σύνθετο. Αλλά αυτό δεν είναι λόγος για να απαγοητευτούν οι καπιταλιστικές επιχειρήσεις! Το αντίθετο. Είναι αυτό που λέγεται πρόκληση...

Όμως το θέμα μας δεν είναι η αγροτική παραγωγή και η γεωργία ακριβείας. Είναι διαφορετικό: στην αγροτική παραγωγή, όπου δεν υπάρχουν ζητήματα κοινωνικής ηθικής, ιδεολογίας και, κυρίως, οντολογίας του “τι είναι ο άνθρωπος”, οι εταιρείες βγαίνουν εύκολα μπροστά σαν αυτό που είναι: διαδικασίες καπιταλιστικής συσσώρευσης, κερδοφορίας. Θα σας περνούσε όμως απ’ το μυαλό ότι όπως κάθε ρίζα ντοματιάς ή κάθε δέντρο πορτοκαλιάς (θα) ελέγχεται εξ επαφής με κάθε είδους αισθητήρες, θα είναι δηλαδή το φυσικό υπόβαθρο της συγκεκριμένης dato-ποίησής του, και μέσω της ροής των data και της κατάλληλης αλγοριθμικής επεξεργασίας τους θα επιτυγχάνεται η μέγιστη απόδοση της καλλιέργειας, έτσι ακριβώς η εθελοντική αυτο-dato-ποίηση [4Περισσότερα στο fitter, happier, more productive... (περί αυτοποσοτικοποίησης), της Shelley Dee, στο cyborg 2 (Φλεβάρης 2015).] των σύγχρονων υπηκόων, μέσα απ’ τις “ατομικές μηχανές” και τη “νέα κοινωνικότητα” ωθεί το είδος μας προς τις συνθήκες της μετατροπής του σε καλλιεργούμενο; Περνάει από κανενός το μυαλό ότι η αυτο-dato-ποίηση εμφανίζεται να έχει “προσωπικά οφέλη” μόνο επειδή αναδιαρθρώνεται το τι είναι (και τι δεν είναι) κοινωνική νόρμα· και ό,τι, κατά τα υπόλοιπα, αυτό που κάνει είναι η απλόχερη προσφορά ελέγχου (και εκμετάλλευσης) σε ασύλληπτο από ιστορική άποψη βάθος και έκταση, έτσι ώστε να μικραίνει αισθητά η απόσταση ανάμεσα στην “υποκειμενικότητα άνθρωπος” και στην οργανωμένη καλλιέργεια φυτών ή/και ζώων;

η ελεγχόμενη καλλιέργεια του κοινωνικού

Χάρη στη γενικευμένη και εθελοντική dat-oποίηση των κοινωνικών σχέσεων, ηθών, συμπεριφορών, πρακτικών, για πρώτη φορά όχι μόνο στην καπιταλιστική αλλά και στην ανθρώπινη ιστορία, οτιδήποτε έχει θεωρηθεί ιδιωτική υπόθεση παραδίδεται στην καταγραφή και στην συσσώρευση. Για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία αυτό που λέγεται σχέση αποκτάει μια ειδικού τύπου υλικότητα, “αόρατη” μεν με όρους ανθρώπινων αισθήσεων, αλλά πολύ χειροπιαστή απ’ τις κατάλληλες μηχανές, αποθηκεύσιμη και, κυρίως, επεξεργάσιμη. Πέρα από κάθε άλλη μορφή πρώτης ύλης, ο καπιταλισμός κατάφερε να φτιάξει, να διαδόσει και να εμπεδώσει την δημιουργία μιας κοινωνικής πρώτης ύλης ενιαίου τύπου, ενιαίας κωδικοποίησης, ενιαίας διαχείρισης: bytes.

Ήδη έχουν φανεί τρεις τουλάχιστον δυνατότητες που ανοίγονται για τον καπιταλισμό μέσα απ’ αυτήν την μηχανοποίηση / dato-ποίηση του κοινωνικού:4
- Η διαρκής κατασκευή της συναίνεσης, της υπακοής και του απροσανατολισμού με μηχανικά μέσα, που φαίνονται όμως “ανθρωπινα”, για να είναι πιο πειστικά. Τα λεγόμενα social media είναι το ως τώρα βασικό πεδίο άσκησης αυτής της δυνατότητας από διάφορα αφεντικά. Υποθέτουμε ότι μελλοντικά θα εξελιχθούν ακόμα περισσότερο.
- Το ισόβιο φακέλλωμα και αυτο-φακέλλωμα των υπηκόων, του καθενός χωριστά.
- Η βιο-πολιτική διαχείριση πληθυσμών μαζικά: με όρους αγέλης ή/και θερμοκηπίου.

Ακόμα και ένας flat υπερασπιστής των πληροφορικών / ρομποτικών “βιομηχανιών του μέλλοντος” όπως ο Alec Ross δεν μπορεί παρά να παρατηρεί ότι αυτό που εμείς λέμε πλήρη και πραγματική υπαγωγή της κοινωνίας στο κεφάλαιο θα έχει ορισμένες “ανεπιθύμητες παρενέργειες” για τους υπηκόους, προτείνοντας και που πρέπει να “ψαχτούν”:

... Ο φίλος μου και πρώην συνάδελφος μου στο υπουργείο εξωτερικών, Τζάρεντ Κοέν, είναι σήμερα διευθυντής της Google Ideas, ενός οργανισμού μελετών που ίδρυσε η Google το 2010. Πρόσφατα έγινε γονιός για πρώτη φορά και ανησυχεί ιδιαίτερα για την προστασία των προσωπικών δεδομένων των παιδιών σε μια εποχή μονιμότητας των δεδομένων. “Αυτό είναι που φοβίζει περισσότερο τους γονείς” λέει. “Είτε ζεις στη Σαουδική Αραβία είτε στις Ηνωμένες Πολιτείες, τα παιδιά μπαίνουν στο διαδίκτυο σε μικρότερη ηλικία και νωρίτερα από κάθε άλλη στιγμή στα ιστορικά χρονικά. Λένε και κάνουν πράγματα online που προτρέχουν κατά πολύ της σωματικής τους ωρίμανσης. Αν ένα εννιάχρονο αρχίσει να λέει βλακείες online, οι βλακείες αυτές θα διατηρηθούν για όλη του τη ζωή χάρη στη μονιμότητα των δεδομένων.

...
Οι κινδυνοι που ελλοχεύουν δεν είναι πάντα ορατοί, γεγονός που καθιστά ακόμα πιο περίπλοκη την προσπάθεια να αντιμετωπιστεί η μονιμότητα των δεδομένων. Ας πάρουμε για παράδειγμα την εφαρμογή κινητής τηλεφωνίας Good2Go, που λανσάρεται σαν “εφαρμογή συναίνεσης”. Στην κεντρική ιστοσελίδα της εφαρμογής βλέπουμε έναν νέο και μια νέα να στέκονται στη σκιά. Κοιτάζουν το τηλέφωνο που κρατάει ο νέος. Το κείμενο γράφει: “Όταν ένα κορίτσι γνωρίζει ένα αγόρι κι ο έρωτας είναι κεραυνοβόλος, και πρέπει να απαντηθεί το ερώτημα: ΕίμαστεGood2Go [σύμφωνοι να προχωρήσουμε]; Η εκπαιδευτική Εφαρμογή σεξουαλικής συναίνεσης”.
Η ιδέα στην οποία βασίζεται η εφαρμογή - να παροτρυνθούν οι άντρες και οι γυναίκες να εξασφαλισουν “θετική συναίνεση” πριν από το σεξ - είναι αξιόλογη. Ιδού όμως το πρόβλημα: η εφαρμογή καταγράφει τα ονόματα και τους αριθμούς τηλεφώνου των χρηστών τους, καθώς και τον βαθμό νηφαλιότητάς τους και την ακριβή χρονική στιγμή της “συναίνεσης”. Έτσι δημιουργείται μια μόνιμη καταγραφή σχετικά με το ποιος είναι αυτός με τον οποίο κάνετε σεξ, τι ώρα, και αν είσαστε νηφάλιοι, στο κέφι, ή μεθυσμένοι.
Έχει άραγε το Good2Go νόμιμο δικαίωμα να πουλά αυτές τις πληροφορίες σε διαφημιστές; Ναι. Η πολιτική προστασίας προσωπικών δεδομένων της εφαρμογής δεν εμφανίζεται στον ιστότοπό της, αλλά εφόσον τη βρείτε θα διαβάσετε πως “η εταιρεία ενδέχεται να μη δύναται να ελέγχει το πώς γίνεται ο χειρισμός, η μεταβίβαση ή η χρήση των προσωπικών σας στοιχείων”, ακόμα κι αν η ίδια η εφαρμογή εξαφανιστεί.
...

Δεν είναι μόνο τα παλιά email ή η ερωτική σας ζωή που μπορεί να εμφανιστούν ξανά και να σας δημιουργήσουν προβλήματα. Μπορεί να είναι και τα μαθηματικά στα οποία κοπήκατε, ο καβγάς στον οποίο μπλέξατε στο σχολείο, ή η αδυναμία σας να κάνετε φίλους ως νήπιο.
...

Είτε θέλουμε να σεβαστούμε μια αυστηρότερη εκδοχή της προστασίας των προσωπικών δεδομένων είτε όχι, κατά πάσα πιθανότητα είναι πλέον αδύνατον να γυρίσουμε πίσω και να ξαναβρούμε πραγματικά αυτή την έννοια της. Η Μάργκο Σέλτζερ, καθηγήτρια πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, υποστήριξε στο Παγκόμιο Οικονομικό Φόρουμ του 2015 στο Νταβός ότι “Η προστασία προσωπικών δεδομένων όπως την ξέραμε στο παρελθόν δεν είναι πλέον εφικτή. [...] Η κοινώς αποδεκτή ιδέα μας περί προστασίας προσωπικών δεδομένων έχει πεθάνει”.
Εξαιτίας της εξάπλωσης των αισθητήρων, των συσκευών και των δικτύων που απορροφούν δεδομένα από παντού, μάλλον έχουμε περάσει ανεπιστρεπτί το σημείο όπου είναι δυνατή οποιαδήποτε ουσιαστική διακοπή της συλλογής δεδομένων. Αντί γι’ αυτή, ίσως πρέπει να επικεντρώσουμε την προσοχή μας στη διατήρηση και την ορθή χρήση τους, δηλαδή να καθορίσουμε σαφώς για πόσον καιρό μπορούν να διατηρούνται τα δεδομένα και να ρυθμίσουμε το πώς μπορούν να χρησιμοποιούνται, αν μπορούν να πωλούνται και τι είδους συναίνεση απαιτείται από το πρόσωπο που τα παρέχει.
...

Ο Ross εμφανίζει σα μοναδική πια δυνατότητα την επίκληση της “υπευθυνότητας” και της “εντιμότητας” του καπιταλιστικού κόσμου, μέσα από κάποιους θεσμούς, ώστε να μην κάνουν τα αφεντικά καταχρήσεις με τα “προσωπικά δεδομένα” μας. Όμως κάτι τέτοιο, ακόμα κι αν ήταν πολιτικά επιθυμητό είναι πλέον ανέφικτο. Το αποδεικνύουν οι τεχνικές επιτήρησης (και συλλογής big data) των καθεστωτικών υπηρεσιών ασφαλείας: δρουν ακόμα και στην (τυπική) παρανομία, καθώς η διαδικασία της καταγραφής, της συσσώρευσης και της επεξεργασίας των data μπορεί να γίνεται οπουδήποτε στον πλανήτη, από εταιρείες και αστυνομίες· μακριά απ’ τους κινδύνους εν-τοπισμού τους.
Εξάλλου, στην προέλαση της μηχανοποίησης / dato-ποίησης του κοινωνικού, οι επιχειρήσεις και τα κράτη βρέθηκαν ήδη μπροστά στα οχυρώσεις προστασίας των “προσωπικών δεδομένων” που προσπάθησαν να στήσουν υπαρκτές (και σε μερικά κράτη μεγάλες) οργανώσεις τέτοιου είδους... Τις υπερφαλάγγισαν είτε εξαιτίας της μαζικής εθελόδουλης παροχής αυτών των data, είτε λόγω της μαζικής ασυγχώρητης άγνοιας του τι συμβαίνει σε κάθε χρήση δικτυωμένης πληροφορικής μηχανής, είτε λόγω των τεχνικών εξελίξεων στις δυνατότητες αλγοριθμικής κατεργασίας αυτής της πρώτης ύλης.

Σε άλλες εποχές, όταν οι μαζικές καταγραφές “προσωπικών στοιχείων” γίνονταν σε χαρτί και όταν οι αποθήκες τους ήταν δωμάτια με ντουλάπια και ράφια με φακέλους, σε διάφορες εξεγέρσεις ή και επαναστάσεις, τα ληξιαρχεία και, κυρίως, οι εφορίες γίνονταν στόχος εμπρησμών. Συνειδητά στον έναν ή στον άλλο βαθμό οι υπήκοοι καταλάβαιναν ότι η χρήση των όποιων “προσωπικών στοιχείων” τους γινόταν εναντίον τους, ακόμα κι αν το κράτος χαμογελούσε πατερναλιστικά και “υπεύθυνα”.
Στη γενικευμένη μετατροπή κάθε μας προσωπικής / κοινωνικής στιγμής σε ηλεκτρονικό “δεδομένο”, που διακινείται προς οπουδήποτε και, κάποιο του “αντίγραφο”, καταλήγει σε σκληρούς δίσκους εταιρειών και κρατικών υπηρεσιών για να αποτελέσει την πρώτη ύλη μιας οποιασδήποτε επεξεργασίας / κατεργασίας, είναι στα όρια του απίθανου να κινδυνεύσουν αυτοί οι μηχανισμοί από στοχευμένη, απελευθερωτική καταστροφή - κάποια στιγμή στο άγνωστο μέλλον.
Η συνειδητή απομάκρυνση από την αυτο-dato-ποίηση, με την τήρηση των μέγιστων αποστάσεων από οποιαδήποτε όχι εξαιρετικά απαραίτητη χρήση των νέων πληροφορικών μηχανών, και την ριζική αναθεώρηση των κοινωνικών ηθών και εθίμων που εδράζονται ήδη στη “δικτύωση”, είναι το μόνο που φαίνεται χειροπιαστά εφικτό αυτή την ιστορική στιγμή. Πριν γίνει “κακούργημα” κάτι τέτοιο!...

Για να γίνει όμως αυτό απαιτείται η συνειδητοποίηση του τι συμβαίνει στην 3η και 4η βιομηχανική επανάσταση. Δεν είναι δύσκολη δουλειά· είναι, όμως, επείγουσα!

Ziggy Stardust

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1 - Το βιβλίο εκδόθηκε στα αγγλικά το 2016, και στα ελληνικά (εκδ. Ίκαρος, σε μετάφραση Νίκου Ρούσσου) τον Ιούνιο του 2017. Στο “αυτί” του εξωφύλλου αναφέρονται τα εξής:
Ο Άλεκ Ρος (Τσάρλεστον Δυτικής Βιρτζίνια, 1971) θεωρείται ένας από τους κορυφαίους ειδικούς σε θέματα καινοτομίας παγκοσμίως. Διετέλεσε ανώτερος σύμβουλος καινοτομίας του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ και συνεργάστηκε με την Χίλαρι Κλίντον κατά τη διάρκεια της θητείας της.
Το 2013 αποχώρησε από το Υπουργείο Εξωτερικών και εντάχτηκε στη Σχολή Διεθνών και Δημοσίων Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Κολούμπια ως ανώτατο στέλεχος.
Το βιβλίο Οι βιομηχανίες του μέλλοντος ξεχώρισε στη λίστα Best Sellers των New York Times, μεταφράστηκε σε 18 γλώσσες και απέσπασε το βραβείο για το καλύτερο βιβλίο της χρονιάς από τα Tribeca Disruptive Innovation Awards το 2016.
[ επιστροφή ]

2 - Το κρατάμε αμετάφραστο ώστε να μην υπάρξουν τα λάθη εννόησης στα οποία αναφέρεται το προηγούμενο κείμενο, περί αλλαγής παραδείγματος... ξανά.
[ επιστροφή ]

3 - Το όριο έγινε αφηρημένη έννοια μόνο στα μαθηματικά. Κατά τα άλλα ήταν μια έννοια εξαιρετικά χωρική (και σε ορισμένες περιπτώσεις χωρο/χρονική). Έχει συμβεί σε άλλους, παλιότερους πολιτισμούς, να δημιουργηθούν και θεότητες των ορίων· όπως, π.χ. η Άρτεμις. Αλλά δεν είναι το cyborg η κατάλληλη ευκαιρία γι’ αυτό το ενδιαφέρον θέμα.
[ επιστροφή ]

4 - Περισσότερα στο fitter, happier, more productive... (περί αυτοποσοτικοποίησης), της Shelley Dee, στο cyborg 2 (Φλεβάρης 2015).
[ επιστροφή ]