#11 - 02/2018

01001100110111 – cyborg

CyberΜαγδαληνές! Διαβάζουμε από ελληνικό καθεστωτικό μέσο (“έθνος”, 22/12):

Σον Πάρκερ. Ο 38χρονος υπήρξε πρώτος πρόεδρος του κοινωνικού δικτύου του Μάρκ Ζάκερμπεργκ, του Facebook, και συνιδρυτής της δημοφιλούς υπηρεσίας Napster. Σήμερα δηλώνει “αντιρρησίας συνείδησης των social media”. Ο Πάρκερ έγινε γνωστός στο ευρύ κοινό μέσα από την ταινία “The Social Network”, όπου τον υποδύθηκε ο τραγουδιστής Τζάστιν Τιμπερλεϊκ. Παραδέχεται ότι οι ιδρυτές του Facebook γνώριζαν από την αρχή πως δημιουργούσαν κάτι εθιστικό, που εκμεταλλευόταν “ένα τρωτό σημείο της ανθρώπινης ψυχολογίας”. “Αλλάζει τη σχέση μας με την κοινωνία και πιθανότατα παρεμβαίνει στην παραγωγικότητα με διάφορους τρόπους. Μόνο ο Θεός ξέρει τι κάνει στους εγκεφάλους των παιδιών”, σημειώνει, ενώ αποκαλύπτει πως το Facebook δημιουργήθηκε με στόχο “να απορροφάει όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο και περισσότερη προσοχή”. Όπως εξηγεί, αυτός ήταν και ο λόγος της δημιουργίας διάφορων χαρακτηριστικών, όπως για παράδειγμα το κουμπί “Like”. Πρόκειται για μια “δόση ντοπαμίνης”, όπως υπογραμμίζει, με στόχο να ενθαρρύνονται οι χρήστες να ανεβάζουν περισσότερο περιεχόμενο.

Τσαμάτ Παλιχαπιτίγια. Ο 41χρονος πριν από λίγες ημέρες προκάλεσε πάταγο με τις δηλώσεις του για τα social media και ειδικότερα για το Facebook. Ο ίδιος υπήρξε αντιπρόεδρος της εταιρείας στον τομέα της ανάπτυξης κοινού. Έχοντας πλέον αποχωρήσει δηλώνει πως αισθάνεται “τρομερές τύψεις” για τη συμβολή του στην ανάπτυξη όλων αυτών των εργαλείων. “Δημιουργήσαμε κάτι που διαλύει τον κοινωνικό ιστό”, είπε και κάλεσε τους χρήστες να σταματήσουν τα social media. “Οι βραχυπρόθεσμοι κύκλοι Feedback που έχουμε δημιουργήσει και κινητοποιούνται από την ντοπαμίνη καταστρέφουν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η κοινωνία και το πως αλληλεπιδρούν μεταξύ τους οι άνθρωποι”, σημείωσε αναφερόμενος στις διάφορες εφαρμογές όπως το like, το love κλπ. των social media. Όπως υπογράμμισε, υπάρχουν παράγοντες που μπορούν να χειραγωγήσουν μεγάλες ομάδες ατόμων, ενώ ταυτόχρονα οι χρήστες επιδεινώνουν το πρόβλημα μέσα από μια ναρκισσιστική προσέγγιση, που προβάλει μια εξιδανικευμένη εκδοχή του κάθε ατόμου. “Δεν το καταλαβαίνετε αλλά σας προγραμματίζουν... όμως τώρα πρέπει να αποφασίσετε πόσα είστε διατεθειμένοι να παραχωρήσετε, πόση από τη διανοητική σας ανεξαρτησία”.

Τρίσταν Χάρις. Το πρώην στέλεχος της Google εξέφρασε πρόσφατα την μετάνοιά του για όλες τις τεχνολογίες που βοήθησε να αναπτυχθούν. Ήταν για τρία χρόνια υπεύθυνος του κολοσσού του διαδικτύου για θέματα ηθικής και πιο συγκεκριμένα για θέματα που σχετίζονται με το πώς η τεχνολογία επηρεάζει τις σκέψεις και τις ενέργειες δισεκατομμυρίων χρηστών. “Όλοι μας είμαστε μπλεγμένοι μέσα σε αυτό το σύστημα, το οποίο μπορεί να πάρει τον έλεγχο των μυαλών όλων μας. Οι επιλογές μας δεν είναι τόσο ελεύθερες όσο νομίζουμε”, προειδοποίησε ο Χάρις, ο οποίος παραιτήθηκε το 2016 από τη Google για να εργαστεί στη ΜΚΟ “Time Well Spent”.

Εβγκενί Μορόζοφ. Ο “γκουρού του Ιντερνετ”, σε αντίθεση με τους συναδέλφους του, ακαδημαϊκούς του Πανεπιστημίου του Στανφορντ και υποτρόφους της Yahoo που έχουν ιδρύσει πολλές startups και έχουν εισχωρήσει στη Σίλικον Βάλεϊ, γράφει βιβλία και αρθρογραφεί για τους κινδύνους της τεχνολογίας του διαδικτύου. Όπως επισημαίνει “ψηφιακός παράδεισος δεν υπάρχει” και μακροπρόθεσμα “οι συνέπειες της ψηφιακής επανάστασης θα είναι συγκρίσιμες με εκείνες της κλιματικής αλλαγής”. Εξάλλου ο 33χρονος Λευκορώσος προειδοποιούσε για τις κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις αλλά και για την κατάχρηση των προσωπικών δεδομένων πολύ πριν όλα αυτά γίνουν αντιληπτά από τις αμερικανικές κρατικές αρχές και τις Βρυξέλλες, οι οποίες σήμερα επιχειρούν να περιορίσουν τους γίγαντες του διαδικτύου. “Προσφέρουν χωρίς χρέωση όλα τα είδη υπηρεσιών, αλλά αυτό που δεν βλέπουμε είναι το αντίτιμο: η δίψα για likes και η συγκέντρωση τόσων προσωπικών δεδομένων σε εταιρικά χέρια”, επισημαίνει.

Το φαινόμενο των “μετανοιωμένων” υψηλόβαθμων στελεχών το είχαμε συναντήσει για πρώτη φορά στα ‘80s με τις λίγες αλλά χαρακτηριστικές περιπτώσεις αρχικαραβανάδων του νατο που, κάποια στιγμή, πέρασαν στο αντιπολεμικό ή/και στο αντιπυρηνικό κίνημα. Δεν αμφιβάλλαμε ότι οι καινούργιες απόψεις τους, ενάντια στις παλιότερες, ήταν ειλικρινείς. Ωστόσο τέτοιου είδους μεταστροφές, όπως οι τωρινές υψηλόβαθμων στελεχών επιχειρήσεων της γενικευμένης μηχανικής μεσολάβησης των κοινωνικών σχέσεων, μοιάζει σα να επιβεβαιώνουν ότι μπορεί κανείς να αφυπνίσει την ηθική του συνείδηση αν προηγουμένως έχει καταφέρει να βγάλει αρκετά ώστε να ζήσει χωρίς υλικές έγνοιες το υπόλοιπο της ζωής του... Μετανοιώνει, συγχωριέται, προχωράει...

Πάντως αυτά που υποστηρίζουν οι cyberμετανοιωμένοι είναι, σε γενικές γραμμές σωστά· χωρίς τους μελοδραματικούς τόνους. Και το ενδιαφέρον - για εμάς - είναι το γιατί τόσες δεκάδες εκατομμυρίων πρωτοκοσμικών υιοθέτησαν τόσο εύκολα και χαρούμενα την ηλεκτρονική / μηχανική μεσολάβηση των κοινωνικών τους σχέσεων. Δεν συμφωνούμε καθόλου ότι τους διέφθειραν οι διαφημίσεις των εταιρειών! Έχουμε την ανάποδη γνώμη. Ότι οι κοινωνικές σχέσεις (σίγουρα στον πρώτο κόσμο, αν και όχι μόνον εκεί) είχαν αρχίσει να αποδιαρθρώνονται ήδη, πριν και κυρίως στη διάρκεια της δεκαετίας του ‘90, για λόγους άσχετους με το διαδίκτυο και τις συναφείς εφαρμογές. Και πως ήταν αυτή η αποδιάρθρωση που “θεραπεύτηκε” απ’ την ευκολία, την ανωνυμία, την πλαστοπροσωπία έτσι όπως προσφέρθηκαν αναδιαρθωμένες μέσα απ’ την μηχανική μεσολάβηση. Διότι αν συνέβαινε αλλιώς, αυτά τα προσόντα των new media θα είχαν προκαλέσει απέχθεια. Η ανωνυμία, η ψευδωνυμία, η πλαστοπροσωπία ήταν κάποτε συνώνυμα της ατιμίας και όχι της “ελευθερίας”. Η διαρκής αυτοπροβολή ήταν συνώνυμη της ματαιοδοξίας και της έπαρσης, απόδειξη αντικοινωνικότητας κι όχι “κοινωνικότητας”. Κανένας διαφημιστής δεν θα μπορούσε να τα αλλάξει αυτά.

Να ένα θέμα ιδιαίτερα ενδιαφέρον από κοινωνική / πολιτική άποψη για μελλοντική έρευνα...