#22 - 10/2021
Ο καπιταλισμός τεχνητής νοημοσύνης
Συνέντευξη του Nick Dyer-Witheford στον Brian Justie
- δημοσιεύτηκε στις 11 Μάρτη 2020 στους Los Angeles / Review of Books
Ερώτηση: Το Inhuman Power [1Inhuman Power, Artificial Intelligence and the Future of Capitalism είναι ο τίτλος βιβλίου που εκδόθηκε το 2019.
Υπάρχει διαθέσιμη και μια εκδήλωση / παρουσίαση κι απ’ τους 3 συγγραφείς που έγινε στο Τορόντο στις 22 Νοέμβρη του 2019, στο: https://www.youtube.com/watch?v=3jYnh0vpqhQ] χαρακτηρίζεται από εσάς ταυτόχρονα σαν “μια Μαρξιστική κριτική στην τεχνητή νοημοσύνη” και σαν “μια κριτική στον Μαρξισμό επηρεασμένη απ’ την τεχνητή νοημοσύνη”. Τί είναι εκείνο που κάνει την συγκεκριμένη ιστορική στιγμή κατάλληλη για ένα διπλό πλαίσιο τέτοιου είδους;
Απάντηση: Η στιγμή είναι κατάλληλη εξαιτίας του εκρηκτικού επιχειρηματικού ενδιαφέροντος για την τεχνητή νοημοσύνη και τις εφαρμογές της μηχανικής μάθησης (machine learning) και άλλων κλάδων έρευνας για την τεχνητή νοημοσύνη. Μεγάλες εταιρείες πληροφορικής έχουν φτάσει στο σημείο να θεωρούν τα συνειδησιακά και βιολογικά όρια του ανθρώπινου σαν εμπόδιο στη συσσώρευση, και καλοβλέπουν τις δυνατότητες να ξεπεράσουν αυτό το εμπόδιο μέσω της μηχανικής μάθησης, της αναβαθμισμένης ρομποτικής και άλλων τεχνολογιών της “4ης βιομηχανικής επανάστασης”. Η τεχνητή νοημοσύνη βρίσκεται σήμερα σ’ ένα αρχικό στάδιο, περιορισμένη σε εξειδικευμένες εφαρμογές, αρκετά μακριά απ’ το ανθρώπινο ισοδύναμο ή την γενική ανθρώπινη διανόηση, το επίπεδο δηλαδή που είναι υλικό για την επιστημονική φαντασία· αν και τέτοιος είναι πράγματι ο στόχος μερικών σοβαρών ερευνητικών προγραμμάτων. Παρ’ όλα αυτά, ακόμα κι αυτή η περιορισμένη εκδοχή τεχνητής νοημοσύνης έχει εισβάλει στην καθημερινή ζωή, στον παγκόσμιο Βορρά/Δύση, στην Κίνα, σε κάποιο βαθμό και παγκόσμια: οι αλγόριθμοί της οργανώνουν την λειτουργία των social media, οικονομικές δραστηριότητες, εικονικά παιχνίδια, τον έλεγχο εργασιακών χώρων, συστήματα κοινωνικής πρόνοιας και την αστυνομική επιτήρηση.
Βρισκόμαστε λοιπόν σ’ αυτό που μαζί με τους Atle Mikkola Kjosen και James Steinhoff (συν-συγγραφείς του βιβλίου) αποκαλούμε “υπαρκτός καπιταλισμός τεχνητής νοημοσύνης”. Οι τεχνολογίες του θα συνεχίσουν να αποικιοποιούν όσα θεωρούσαμε αποκλειστικά ανθρώπινες ικανότητες, και θα εφαρμόζονται σ’ ένα όλο και πιο εκτεταμένο φάσμα δραστηριοτήτων. Όπως υποστηρίζει ο James Steinhoff η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί τελικά να γίνει εκείνο που ο Μαρξ αποκαλούσε “γενική συνθήκη της παραγωγής”, μια βασική υποδομή για κάθε εμπορική δραστηριότητα, όπως ήταν οι ατμομηχανές και τα τραίνα τον 19ο αιώνα, ή ο ηλεκτρισμός και οι μαζικές μεταφορές στον 20ο.
Αυτή η διαδικασία ξεδιπλώνεται σχεδόν αποκλειστικά υπό την καθοδήγηση γιγάντιων ολιγοπωλιακών επιχειρήσεων - Google, Microsoft, IBM, Amazon, Facebook, Alibaba, Tencent, Baidu - με την βοήθεια κυβερνήσεων που διψούν για εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης στην εθνική ασφάλεια. Ο Μαρξ θα την είχε καταλάβει πολύ καλά αυτήν την εξέλιξη. Συνεπώς χρειαζόμαστε μια μαρξιστική κριτική στην τεχνητή νοημοσύνη ως πιθανότατα το πρωταρχικό σύγχρονο παράδειγμα της οδηγούμενης απ’ το κέρδος και την επαναστατική / καταπιεστική ιδιοποίηση τεχνο-επιστημονικής γνώσης. Όμως αυτή η ίδια διαδικασία αμφισβητεί τις ανθρωπιστικές παραδοχές που υπάρχουν στην μαρξιανή αντίληψη για την εργασία: συνεπώς χρειαζόμαστε επίσης μια κριτική στον μαρξισμό απ’ την σκοπιά της τεχνητής νοημοσύνης.
Ερώτηση: Ο λανθάνων ανθρωπισμός του Μαρξ είναι ένας απ’ τους κύριους στόχους σας στο δεύτερο μισό του βιβλίου. Μπορείς να πεις μερικά πράγματα επ’ αυτού;
Απάντηση: Για τον Μαρξ το αποκορύφωμα του καπιταλιστικού μηχανικού εξοπλισμού ήταν φυσικά το εργοστάσιο το βασισμένο στις ατμομηχανές, αυτό υπήρχε στην εποχή του, ένα τεχνολογικό καθεστώς που απασχολούσε και εκμεταλλευόταν εργάτες σε μαζική κλίμακα. Συνεπώς μπορούσε να συνεχίσει να θεωρεί την μηχανή σαν ένα συμπλήρωμα και παράγωγο του ανθρώπινου κόπου - σαν “νεκρή εργασία” που προέρχεται και πρέπει να κινητοποιείται απ’ την “ζωντανή εργασία”. Είχε μια ή δυο προφητικές εκλάμψεις σχετικά με την περιθωριοποίηση των εργατών που θα μπορούσε να προκαλέσει η ακραία αυτοματοποίηση, στιγμές μέσα στο έργο του που παραμένουν αμφιλεγόμενες μέσα στην μαρξιστική παράδοση. Αλλά ο Μαρξ δεν βρέθηκε ποτέ μπροστά έστω σ’ έναν πρώιμο μηχανικό υπολογιστή, κι ούτε κατά διάνοια μπροστά στην τεχνητή νοημοσύνη. Αυτό που βάζουν στον ορίζοντα οι έρευνες τεχνητής νοημοσύνης είναι, ωστόσο, η πιθανότητα ότι το μηχανικό “συμπλήρωμα” στην εργασία γίνεται το κυρίως παιχνίδι. Και ότι το όριο που αντιλήφθηκε ο Μαρξ ανάμεσα στο ζωντανό και στο νεκρό καταρρέει.
Ερώτηση: Η τεταμένη διάκριση ανάμεσα στο “ζωντανό” και στο “νεκρό”, ανάμεσα στο ανθρώπινο και στο μη ανθρώπινο, έχει κεντρική θέση στο βιβλίο σας. Αλλά η προοπτική της αποσταθεροποίησης μπορεί να διαβαστεί σαν προάγγελος μιας δυστοπικής απειλής ή σαν η πραγματοποίηση μιας συγκεκριμένης ουτοπικής υπόσχεσης. Συνεπώς τι σκέφτεσθε για τον όλο και πιο διευρυνόμενη παρέα σημαντικών παικτών της Silicon Valley που συνασπίζονται γύρω απ’ την θολή ιδέα της “ανθρώπινης τεχνολογίας”; Ο ανθρωπισμός όπως έχουν δείξει και άλλοι, είναι και πάλι στις δόξες του!
Απάντηση: Η ώθηση υπέρ της δημιουργίας ψηφιακών τεχνολογιών που θα στηρίζουν την ανθρωπότητα πάντα ήταν σημαντική. Για παράδειγμα είναι παρούσα στην αφετηρία του internet, στις εφόδους των χάκερς στο δίκτυο των δικτύων που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο του Πενταγώνου. Και αυτό το είδος της απελευθερωτικής ελπίδας επανέρχεται σταθερά. Αλλά η μη ανθρώπινη δύναμη που εμποδίζει αυτήν την ελπίδα είναι η αγορά. Αυτό είναι στο οποίο αναφερόταν ο Μαρξ όταν έγραψε μια φράση απ’ την οποία πήραμε τον τίτλο του βιβλίου: “Στο τέλος μια απάνθρωπη δύναμη ελέγχει τα πάντα”. Εκείνο που τονίζουμε είναι ο τρόπος που το κεφάλαιο κατευθύνει και σχεδιάζει τις τεχνολογίες σαν προέκταση της δύναμης της αγοράς, σαν μέσα όχι υπέρ της ανθρώπινης ανάπτυξης αλλά υπέρ της συσσώρευσης κερδών. Με την εμφάνιση της τεχνητής νοημοσύνης αυτά τα μέσα μοιάζουν να αποκτούν ζωή τα ίδια, κάνοντας το κεφάλαιο σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητο απ’ το ανθρώπινο στοιχείο.
Στη δεκαετία του 1990, τον πρώτο καιρό της κοινωνικοποίησης του internet, ότ ν άρχισα να γράφω για τις ψηφιακές τεχνολογίες, πριν ο επιχειρηματικός κόσμος βρει τον τρόπο να τις απορροφήσει, υπήρχε ένας διανοητικός και πολιτικός αναβρασμός, μια ένταση σε σχέση με την δυνατότητα των δημιουργικών κοινών [creative commons], του software ανοικτού κώδικα, και των αποκεντρωμένων συλλογικών παγκόσμιων επικοινωνιών: οι φιλοδοξίες τύπου “dot.com” και οι βλέψεις τύπου “dot.communist” απλώθηκαν οι μεν δίπλα στις δε. Αλλά στα μέσα της δεκαετίας του 2000, μετά την κατάρρευση των dot.coms, το κεφάλαιο πραγματικά προσγειώθηκε καταφέρνοντας να ενσωματώσει την ψηφιακή τεχνολογία, αναπτύσσοντας το μοντέλο που ο Nick Srnicek αποκαλεί “καπιταλισμό πλατφορμών”, που στηρίζεται στη συγκέντρωση των big data, την διαφημιστική στόχευση ακριβείας, και την εμπορευματοποίηση του περιεχομένου που προέρχεται απ’ τους χρήστες, όλα διαχειριζόμενα από αλγοριθμικές διαδικασίες που τώρα εντατικοποιούνται απ’ την μηχανική μάθηση, ουσιαστικά τις περιορισμένες ακόμα μορφές της τεχνητής νοημοσύνης.
Πού βρισκόμαστε τώρα; Βρισκόμαστε σ’ ένα σύστημα που για να επιταχύνει την προώθηση και τις πωλήσεις εμπορευμάτων, συνδυάζει την μαζική επιτήρηση με την στοχευμένη διασπορά περιεχομένων που προκαλούν εξάρτηση της προσοχής, άσχετα με τις τοξικές κοινωνικές και οικολογικές συνέπειες· ένα σύστημα που κυριαρχείται από τεράστιες εταιρείες, με τις παράπλευρες απώλειες να πετιούνται στους προσωρινούς, χαμηλόμισθους και σακατεμένους εργάτες - του - κλικ. Είναι τα ολιγοπώλεια που έφτιαξαν αυτό το καθεστώς - η Google, η Facebook, η Amazon, η Microsoft και οι ανάλογες στην Κίνα Baidu, Alibaba, Tencent - οι οποίες, με την υποστήριξη των κρατών την οποία ανταποδίδουν ενισχύοντας την δημόσια τάξη και εθνική ασφάλεια, διευθύνουν ουσιαστικά την ανάπτυξη της μηχανικής μάθησης και άλλων τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης, φροντίζοντας να συνθέσουν μέσα τις εμπορικές προτεραιότητές τους για τον σχεδιασμό κι εκείνες των στρατιωτικών και παραστρατιωτικών εταίρων τους. Σήμερα οι ανανεωμένες ελπίδες για απελευθερωτική ψηφιοποίηση είναι σε μεγάλο βαθμό φρούδες, εκτός αν θέλουμε να σκεφτούμε την αποδιάρθρωση και την απαλλοτρίωση του σημερινού συμπλέγματος τεχνητής νοημοσύνης - βιομηχανίας.
Κατά συνέπεια το να εκφράζονται τέτοιες ελπίδες απ’ τους “δυνατούς παίκτες” της Silicon Valley και μάλιστα ενσωματωμένες σ’ αυτό το σύμπλεγμα είναι, στην καλύτερη των περιπτώσεων, υποκριτικό.
Ερώτηση: Θα ήθελα να εστιάσω σ’ αυτήν την αναφορά στο “τρέχον σύμπλεγμα τεχνητής νοημοσύνης - βιομηχανίας” ή εκείνο που είπατε “υπαρκτός καπιταλισμός τεχνητής νοημοσύνης”, ένα κεντρικό ζήτημα στο βιβλίο. Η συνέπεια που έχει μια τέτοια προσέγγιση είναι ότι αυτός ο τύπος καπιταλισμού τεχνητής νοημοσύνης πρέπει οπωσδήποτε να θεωρηθεί σαν κάτι διαφορετικό απ’ τους προκατόχους του, με μια διαφορά είδους και όχι απλά βαθμού. Αυτό φέρνει στο μυαλό με το πρόσφατο βιβλίο της Shoshana Zuboff The Age of Surveillance Capitalism. Κάποιοι που έκαναν κριτική στο βιβλίο της υποστηρίξαν, νομίζω σωστά, ότι η επιτήρηση και ο καπιταλισμός είναι παλιοί εταίροι, και πως κατά συνέπεια ο έντονος ισχυρισμός ότι πρόκειται για ένα νέο μοντέλο είναι υπερβολικός και πιθανόν παραπλανητικός. Ο καπιταλισμός που έχει μπροστά το ΑΙ (τεχνητή νοημοσύνη) συνιστά ένα καινούργιο μοντέλο;
Απάντηση: Θα απαντήσω σε δύο επίπεδα. Το πρώτο είναι απλό: είναι γενικά αποδεκτό πως ενώ ο καπιταλισμός έχει μια σταθερή λογική - την εμπορευματοποίηση των πάντων - κατά περιόδους αλλάζει τον τρόπο που αυτή η λογική γίνεται πράξη, αλλάζει την σύνθεση των κυρίαρχων τεχνολογιών, την οργάνωση της εργασίας, τις πρακτικές κατανάλωσης, και τα λοιπά. Έτσι, για παράδειγμα, ο φορντισμός των μέσων του 20ου αιώνα, οργανωμένος γύρω απ’ την αλυσίδα συναρμολόγησης, την μαζική εργασία και την μαζική κατανάλωση, εξελίχθηκε στις αρχές του επόμενου αιώνα σε μετα-φορντισμό, σ’ ένα σύστημα ψηφιακής τεχνολογίας, ελαστικοποιημένης (όπως την ονομάζουν) εργασίας και εξειδικευμένης διαφήμισης. Στο Inhuman Power αυτό που υποστηρίζουμε είναι ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα είναι ένα σημαντικό στοιχείο σε μια ακόμα μεταμόρφωση ή, όπως το θέτει ο David Harvey, στη “θάλασσα των αλλαγών” των τρόπων με τους οποίους δρα το κεφάλαιο. Συνεπώς εδώ η θέση μας είναι μια επέκταση και συναγωγή των προηγούμενων καπιταλιστικών περιόδων.
Ωστόσο - κι αυτό είναι το δεύτερο επίπεδο - προβλέποντας έναν “καπιταλισμό τεχνητής νοημοσύνης” εκείνο στο οποίο αναφερόμαστε είναι ένας μετασχηματισμός που μπορεί να προκαλέσει μερικά πολύ σοβαρά προβλήματα, πιθανόν στο κεφάλαιο το ίδιο· κι αν όχι, σίγουρα στα ανθρώπινα υποκείμενα. Και, επιπλέον, σαν μια μικρή παράλπευρη απώλεια, στην μαρξιστική θεωρία. Αυτό το τελευταίο, φυσικά, έχει να κάνει με την κατάσταση της εργασίας στην εποχή της μηχανικής νοημοσύνης.
Λίγα χρόνια πριν εκδηλώθηκε ένας εκτεταμένος συναγερμός για την “ρομποτο-αποκάλυψη”, μια ξαφνική κρίση τεχνολογικής ανεργίας. Αυτοί οι φόβοι για ένα ξαφνικό “τέλος της εργασίας” αντικρούεονται σήμερα για την σημαντική άνοδο του επιπέδου εργασίας στην μετα-ύφεση εποχή· με αβεβαιότητα σίγουρα για τους μισθούς και τις συνθήκες εργασίας. Αλλά σε πιο μακροπρόθεσμο ορίζοντα υπάρχουν πραγματικές προοπτικές ότι η υιοθέτηση της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί, με βαθμιαίους και έμμεσους τρόπους, να εξασθενίσει και να κάνει ρηχή την σχέση ανάμεσα στην εργασία και στον μισθό. Κάτι τέτοιο το αντιλαμβανόμαστε σαν αργό τσουνάμι. Κύματα τεχνολογικής ανεργίας σε διάφορους επιμέρους τομείς, ενσχυόμενα απ’ την συγχρονία τους με επιχειρηματικούς κύκλους και οικονομικές κρίσεις: αυτά μπορεί να είναι κομμάτια του αργού τσουνάμι. Όπως επίσης και διάφορες ενδιάμεσες φάσεις αλλαγής εργασίας, όπου για παράδειγμα οι νταλικιέρηδες μετατρέπονται σε απλούς συνοδηγούς / συνοδούς αυτοματοποιημένων φορτηγών, ή κόσμος που απολύεται απ’ τα τηλεφωνικά κέντρα που δουλεύουν πια με τεχνητή νοημοσύνη βρίσκεται να καλύπτει τις ανάγκες των τραπεζικών αλγοριθμικών υπηρεσιών.
Αλλά δεν τελειώνει εκεί το ζήτημα. Όπως λέει ο Jason Smith, υπό τις καπιταλιστικές συνθήκες οι άνθρωποι πρέπει να πουλάνε την εργατική τους δύναμη για να αποφύγουν την πλήρη περιθωριοποίηση, συνεπώς ακόμα κι αν η αυτοματοποίηση προχωρά αυτοί θα αναζητούν δουλειά και θα βρίσκουν εκμετάλλευση, ή θα αναζητούν αυτο-απασχόληση και θα βρίσκουν αυτο-εκμετάλλευση, σε όλο και πιο μπαρόκ μορφές παροχής υπηρεσιών. Αλλά η εργασία στον καπιταλισμό τεχνητής νοημοσύνης είναι πιθανό ότι θα είναι κατά περιόδους εξαρτημένη, αποειδικευμένη και μιας χρήσης, ελεγχόμενη από αδιαφανή προγράμματα τα οποία, από ένα επίπεδο και πάνω, θα είναι ακατανόητα ακόμα και απ’ τους ίδιους τους δημιουργούς τους. Σε τέτοιες συνθήκες το ανθρώπινο στοιχείο θα είναι σε μεγάλο βαθμό περιφερειακό τόσο στην παραγωγή όσο και στην κερδοφορία.
Το ζήτημα πιθανότατα δεν θα είναι τόσο η ανεργία αλλά η αδυναμία· μια εργατική δύναμη χωρίς δύναμη καθώς το κεφάλαιο σταδιακά θα ανεξαρτητοποιείται απ’ το ανθρώπινο. Απ’ αυτή την άποψη ο καπιταλισμός τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να αποδειχθεί μια περίοδος όχι τόσο κοντινή με τον φορντισμό ή τον μεταφορντισμό αλλά μάλλον πιο κοντά στη διαδικασία της πρωταρχικής συσσωρευσης, κατά την οποία το κεφάλαιο έσπρωξε πληθυσμούς μακριά απ’ τη γη τους και μέσα στη βιομηχανική εργασία· μόνο που τώρα η κίνηση θα είναι ανάποδη. Μπορεί να είναι η αφετηρία μιας περιόδου φουτουριστικής συσσώρευσης, στην οποία το κεφάλαιο αντί να συσσωρεύει προλεταριακή εργατική δύναμη, βαθμιαία, μέσα στους αιώνες, θα την περιθωριοποιεί και θα την αποβάλει.
Ερώτηση: Άλλοι συγγραφείς της μαρξιστικής παράδοσης βλέπουν τον αυτονομισμό (autonomism) και τον επιταχυνσμό accelerationism) [2Accelerationism είναι η ιδέα ότι αν επιταχυνθούν οι καπιταλιστικές διαδικασίες και ειδικά οι τεχνολογικές αλλαγές θα προκύψει μια ριζοσπαστική κοινωνική αλλαγή...] σαν βιώσιμη απάντηση στον καπιταλισμό τεχνητής νοημοσύνης. Γιατί, κατά την γνώμη σας, αυτά δεν είναι αποτελεσματικά;
Απάντηση: Ο αριστερός επιταχυνσμός θεωρεί την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης σαν ένα εργαλείο πολλά υποσχόμενο υπέρ του σοσιαλισμού, που θα απελευθερώσει τους ανθρώπους απ’ την μισθωτή εργασία και θα ενισχύσει τις δυνατότητες οικονομικού σχεδιασμού. Και συγκεκριμένοι κλάδοι του αυτόνομου μαρξισμού εκδηλώνουν έναν παρόμοιο ενθουσιασμό, βασισμένο στην πίστη ότι η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης θα στηριχτεί και θα ενισχύει την κατανεμημένη τεχνο-επιστημονική γνώση για την ανθρώπινη κατάσταση - ακόμα κι αν είναι cyborg - του γενικού διανοούμενου. Αυτές οι θέσεις διαπνέονται από μια ιδιαίτερα μοντερνίστικη εμπιστοσύνη στην ουσιαστικά προοδευτική κατεύθυνση της καπιταλιστικής τεχνολογικής ανάπτυξης, μια πεποίθηση που είναι μέρος του μαρξισμού. Δεν αποκλείω την πιθανότητα απελευθερωτικών χρήσεων της τεχνητής νοημοσύνης. Αλλά εκείνο που επιταχύνεται τώρα, στην τωρινή εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης, είναι η καπιταλιστική προσταγή πάνω (και η δυνατότητα απαλλαγής από) τους εργάτες. Και εκείνο που επεκτείνεται δεν είναι η αυτονομία της εργασίας απ’ το κεφάλαιο αλλά η καπιταλιστική ανεξαρτητοποίηση απ’ το ανθρώπινο.
Δεν πρόκειται για ζητήματα αφηρημένης μελλοντολογίας. Αφήνοντας στην άκρη το ερώτημα μιας μακροπρόθεσμης κρίσης της εργασίας, αυτό που βλέπουμε σήμερα είναι ότι οι κυρίαρχες εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης εντατικοποιούν τις διαδικασίες που βρίσκονται σε εξέλιξη από τότε που το κεφάλαιο άρχισε την κυβερνητική επίθεσή του στην οργανωμένη εργατική τάξη, εδώ και δεκαετίες. Αυτές περιλαμβάνουν την αυξανόμενη προσωρινότητα της εργασίας στην gig economy, που έχει άμεση σχέση με την δημιουργία της τεχνητής νοημοσύνης αυτής καθαυτής, όπως και την ανάπτυξη της μηχανικής μάθησης από εταιρείες όπως η Uber ή η Amazon· την πόλωση της εργατικής δύναμης ανάμεσα σε μια τεχνο-διοικητική ελίτ που έχει αναλάβει την αυτοματοποίηση πολλών δουλειών, και έναν τομέα παροχής υπηρεσιών όπου δουλεύουν κυρίως γυναίκες και μετανάστες, των οποίων η εργασία είναι σε μεγάλο βαθμό αρκετά φτηνή έτσι ώστε να μην συμφέρει η αυτοματοποίησή της· το φόρτωμα στους ιδιώτες του κόστους της εκπαίδευσης και της βελτίωσης των προσόντων τους με την ελπίδα ότι θα αντέξουν τις συνέπειες της 4ης βιομηχανικής επανάστασης· την εντατικοποίηση του ελέγχου των χώρων / χρόνων εργασίας· την διασύνδεση αυτής της επιτήρησης με προπαγανδιστικές εκστρατείες αλγοριθμικής ακρίβειας εκτελούμενες από bots, χρηματοδοτημένες από πλούσιους αντιδραστικούς· και η ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης με το ασφαλίτικο καθεστώς των big data για την πειθάρχηση των φτωχών, απ’ το ξεσκαρτάρισμα των παροχών κοινωνικής πρόνοιας ως την προληπτική αστυνόμευση. Αυτό το μίγμα προσωρινότητας, πόλωσης, πανοπτικού, προπαγάνδας και αστυνόμευσης συγκροτεί - για να χρησιμοποιήσω μια φράση του David Noble, αυτού του μεγάλου ριζοσπάστη ιστορικού της ψηφιακής τεχνολογίας - την “τρέχουσα εντατική” πολιτική του πρότζεκτ της καπιταλιστικής τεχνητής νοημοσύνης.
Ερώτηση: Βλέπεις κάποια προοπτική;
Απάντηση: Η πολιτική απάντηση δεν είναι η επιτάχυνση αλλά η άρνηση. Κι αυτό πράγματι έχει αρχίσει να εκδηλώνεται σε μια γκάμα κοινωνικών ανταρσιών. Σ’ αυτές συμπεριλαμβάνονται οι απεργίες των εργατών της gig economy, οι διαδηλώσεις των εργατών τεχνολογίας της Silicon Valley, τα κινήματα κατά της επιτήρησης, οι urban διαμαρτυρίες κατά της smart city, οι αποστασίες απ’ τα sites των social media, και τα εκδικητικά κτυπήματα (“techlash”) κατά της ολιγοπωλιακής συγκέντρωσης των ψηφιακών δυνάμεων. Αυτή είναι η νέα σύνθεση της τάξης ενάντια στον καπιταλισμό τεχνητής νοημοσύνης. Τέτοιες αρνήσεις θα προβοκάρονται πάντα με την ετικέτα του Λουδισμού, αλλά κατά την άποψή μας, τέτοιοι χαρακτηρισμοί είναι απλά άσχετοι. Το ζήτημα τώρα δεν είναι ανάσχεση ενός αναδυόμενου τεχνο-καπιταλισμού, αλλά η αποφυγή του εν δυνάμει καταστροφικού τερματισμού του. Αυτή η στιγμή της άρνησης είναι απαραίτητη για να κρατηθεί ανοικτό το μέλλον σε συνθήκες καπιταλιστικής τεχνητης νοημοσύνης, για να κερδηθεί χώρος και χρόνος για τον πραγματικά συλλογικό έλεγχο της τεχνητής νοημοσύνης.
Το Inhuman Power εκδόθηκε πέρυσι, αλλά από τότε έχουμε δει σημαντικές εξελίξεις που επιβεβαιώνουν τις προσεγγίσεις του: ανανεωμένες προειδοποιήσεις απ’ τον σημαντικό επιστήμονα τεχνητής νοημοσύνης Stuart Russel για τις υπαρξιακές απειλές απ’ την μεριά της τεχνητής νοημοσύνης· την πρόταση του καθηγητή νομικής Frank Pasquale ότι η “λογοδοσία” των νέων ψηφιακών συστημάτων πρέπει να περιλαμβάνει και την δυνατότητα απαγορεύσεών τους ή περιορισμούς στην αδειοδότησή τους· και το εμπνευσμένο Manifest-No επιστημόνων φεμινιστικών data που κάλεσαν σε αποχώρηση απ’ την πειθαρχική, προκατειλημμένη και παρεμβατική ανάπτυξη της μηχανικής μάθησης. Αυτές οι εκκλήσεις προέρχονται από θέσεις διαφορετικές απ’ τις δικές μας αλλά μοιράζονται την αναγνώριση ότι οι καινούργιες εξελίξεις στην μηχανική μάθηση απαιτούν μια απάντηση που θα διασφαλίζει ένα μέλλον όπου, ακόμα κι αν η φύση του ανθρώπινου μπορεί να περάσει σημαντικές αλλαγές, αυτοί οι μετασχηματισμοί δεν θα επιβληθούν απ’ την εμπορευματική μονοκαλλιέργεια του καπιταλισμού τεχνητής νοημοσύνης.
Αν θέλουμε μια εικόνα για το τι συνεπάγεται μια τέτοια απάντηση, δεν χρειάζεται να ψάξουμε μακρύτερα απ’ τις εικόνες που έρχονται απ’ τους δρόμους του Χονγκ Κονγκ και του Σαντιάγκο, όπου οι διαδηλωτές ενάντια στην φτώχια και στην ανισότητα χρησιμοποιούν λέιζερ για να μπλοκάρουν τις τεχνολογίες αναγνώρισης προσώπου και τα drone της αστυνομίας.
Κάπως έτσι γίνεται σήμερα ο αγώνας ενάντια στην απάνθρωπη δύναμη.
Μετάφραση / απόδοση Z.S.
Σημειώσεις
1 - Inhuman Power, Artificial Intelligence and the Future of Capitalism είναι ο τίτλος βιβλίου που εκδόθηκε το 2019.
Υπάρχει διαθέσιμη και μια εκδήλωση / παρουσίαση κι απ’ τους 3 συγγραφείς που έγινε στο Τορόντο στις 22 Νοέμβρη του 2019, εδώ>>.
[ επιστροφή]
2 - Accelerationism είναι η ιδέα ότι αν επιταχυνθούν οι καπιταλιστικές διαδικασίες και ειδικά οι τεχνολογικές αλλαγές θα προκύψει μια ριζοσπαστική κοινωνική αλλαγή.
[ επιστροφή]
