#14 - 02/2019

bytes & genes

Η δημόσια τάξη πάνω απ’ όλα. Στις αρχές του περασμένου Δεκέμβρη η βουλή της αυστραλίας ενέκρινε ένα νόμο που απαιτεί απ’ τις εταιρείες επικοινωνιών να παραχωρούν στο σύμπλεγμα της ασφάλειας (αστυνομία, υπηρεσίες, κλπ) πρόσβαση στις κρυπτογραφημένες πληροφορίες· με δυο λόγια το know how της αποκρυπτογράφησής τους. “Έτσι οι υπηρεσίες ασφαλείας και η αστυνομία μας θα έχουν τα σύγχρονα εργαλεία, υπό την κατάλληλη επίβλεψη, να παρακολουθούν μια κρυπτογραφημένη επικοινωνία εκείνων που θέλουν να μας κάνουν κακό” δήλωσε ο αυστραλός γενικός εισαγγελέας Christian Porter.
Οι αντιρρήσεις, τόσο απ’ τις αυστραλέζικες εταιρείες όσο και απ’ τους χρήστες ήταν έντονες· αλλά όχι αποτελεσματικές. Αντιρρήσειςόχι μόνο για τους λόγους που φαντάζεται κανείς, αλλά και γι’ αυτόν: η αυστραλία, μαζί με την αγγλία, τη νέα ζηλανδία, τον καναδά και τις ηπα συγκροτούν την “συμμαχία ασφαλείας” (κατασκοπείας ουσιαστικά) που είναι γνωστή διεθνώς σαν five eyes. Πράγμα που σημαίνει ότι οι παρακολουθήσεις σ’ αυτά τα κράτη γίνονται όχι μόνο με “εθνικά κριτήρια” αλλά και μετά από αιτήματα των συμμάχων.

Θα είναι αφελής όποιος εξακολουθεί να πιστεύει ότι η προστασία της ιδιωτικότητάς απέναντι στα κράτη (και όχι μόνο), στον 21ο αιώνα, θα γίνει με τεχνικά μέσα. Απ’ την άλλη μεριά η μεγαλύτερη βοήθεια προς την γενικευμένη επιτήρηση είναι η “εξάτμιση” της μέσης κοινωνικής αντίληψης για την σημασία της ιδιωτικότητας. Δεν έχω τίποτα να κρύψω είναι το συνηθισμένο motto του μέσου υπηκόου, που σηκώνει τους ώμους σε τέτοιες εξελίξεις.
Όμως ποτέ το ζήτημα δεν ήταν αν κάποιος έχει ή δεν έχει κάτι να κρύψει. Το ζήτημα ήταν πάντα το κλείσιμο των δρόμων, ο περιορισμός της κρατικής δράσης. Τώρα, το δεν έχω τίποτα να κρύψω είναι πολιτικά συνώνυμο του κράτος σ’ αγαπώ...

Κάνε μια ευχή... Η ιαπωνική “astro live experiences” (ALE) θέλει να είναι η πρώτη που θα προσφέρει (επί πληρωμή) “τεχνητές βροχές αστεριών” - οι Περσίδες ή τα πεφτάστερα, που όταν πέφτουν μόνα τους μπορεί να τα χαζέψει κανείς τις Αυγουστιάτικες νύχτες.

Η εταιρεία νοίκιασε ήδη έναν τεχνητό δορυφόρο, που εκτόξευσε τον περασμένο μήνα. Θα εκτοξεύσει άλλους έξι. Κάθε δορυφόρος κουβαλάει 400 “μπάλες” που, κατά την εταιρεία, είναι αρκετές για 20 έως 30 show. Οι “μπάλες” που θα εκτοξεύονται προς την ατμόσφαιρα ώστε να “καίγονται” στη διάρκεια της τροχιάς τους σ’ αυτήν, θα αφήνουν χρωματιστές γραμμές: πράσινες, μπλε και βιολετί. Σύμφωνα με τον ceo της ALE Hiroki Kajihara “... Σε σύγκριση με τυς φυσικούς μετεωρίτες, οι δικοί μας είναι σαφώς περισσότεροι και κινούνται στην ατμόσφαιρα πιο αργά, πράγμα που επιτρέπει να φαίνονται για περισσότερη ώρα”.

Κάτι σαν “ατμοσφαιρικά πυροτεχνήματα”. Γιατί όχι; Μελλοντικά θα πρέπει αυτές οι “μπάλες” να γράφουν στο νυχτερινό ουρανό και το όνομα εκείνου που πλήρωσε για το θέαμα. Γιατί, βέβαια, θα υπάρχουν πολλοί ακάλεστοι, λαθροθεατές των show: αν είναι να γιορτάσεις τον γάμο σου ή τα γενέθλιά σου με “βροχή απ’ τον ουρανό”, ας μαθαίνουν όλοι ποιος είσαι.

Για να σου ευχηθούν...

Κοινωνική ευθύνη. Ποιος θα διαφωνούσε; Αν έχεις κατοικίδιο και δεν το φροντίζεις είσαι ανάξιος “κύριός” του.
Στην μακρινη e-κίνα αυτό δεν είναι λόγια του αέρα. Κάθε κάτοχος σκύλου (επιτρέπεται ένας μόνο κατά κεφαλήν - και η ζωοφιλία πρέπει να έχει μέτρο!) οφείλει κατ’ αρχήν να έχει την σχετική άδεια απ’ την αστυνομία. Η άδεια (κατοχής και κυκλοφορίας σκύλου...) παρέχεται μαζί με 12 πόντους που είναι ενσωματωμένοι σαν ηλεκτρονικοί ρούμποι στο κολάρο του σκύλου: είναι η βαθμολογία φροντίδας και κοινωνικής ευθύνης. Για κάθε ανευθυνότητα αφαιρούνται κάποιοι. Ας πούμε όταν ο σκύλος βγάζει βόλτα το αφεντικό του πρέπει να είναι δεμένος με λουρί μήκους έως 1,5 μέτρο· ο δε συνοδός του θα πρέπει να είναι άνω των 18 χρονών. Αν αυτός ο κανόνας παραβιαστεί αφαιρούνται 3 πόντοι. Μεγαλύτερες είναι οι ποινές αν ο κύριος δεν μαζέψει τα “κακάκια” του σκύλου του, ή αν αυτός γαυγίζει και ενοχλεί τους γείτονες. Κάτω από ένα όριο πόντων ο κύριος πληρώνει πρόστιμο. Κι αν οι πόντοι μηδενιστούν κατάσχεται ο σκύλος: ο ιδιοκτήτης του αποδείχθηκε ανάξιος...

Μοιάζει χαριτωμένο και φιλοζωϊκό, αλλά ίσως δεν είναι. Αποτελεί τμήμα του “συστήματος κοινωνικής ευθύνης” που περιλαμβάνει την εκτεταμένη αξιολόγηση της ζωής των υπηκόων, μέσα - κυρίως - απ’ τα ίχνη που αφήνουν στον κυβερνοχώρο. Τα κοινωνικά δίκτυα, τον γεωεντοπισμό, κλπ. Δεν είναι μόνο το κράτος που αξιολογεί τους υπηκόους του - αυτό είναι ξεπερασμένο στην εποχή της κοινωνικής δικτύωσης. Οι υπήκοοι αλληλοβαθμολογούνται· και δεν χωράνε ούτε φτηνές δικαιολογίες αλλά ούτε μνησικακίες.

Κι αν για τους σκύλους υπεύθυνοι είναι ιδιοκτήτες τους, για την κοινωνική συμπεριφορά του υπεύθυνος είναι ο καθένας και η καθεμιά ατομικά. Το όνειρο κάθε πανοπτικού: στους σταθμούς και στα τραίνα των κινεζικών πόλεων είναι σίγουρο ότι ανά κάποια ώρα μια γυναικεία φωνή θυμίζει πως προσέξτε την συμπεριφορά σας, διότι αυτή καταγράφεται και θα έχετε συνέπειες στο σύστημα κοινωνικής σας αξιολόγησης...

Ποιός δεν θα εκτιμούσε την κρατική επιτήρηση του καθημερινού savoir vivre;

Πέφτωντας στις γραμμές δεν σταματάς το τραίνο. Η Ουάσιγκτον προσπαθεί να φρενάρει την παγκόσμια επέκταση της κινέζικης προέλευσης 5G τεχνολογίας επικοινωνιών, που έχει το κωδικό όνομα Huawei. Αυτή τη στιγμή η Huawei είναι πολύ μπροστά από κάθε ανταγωνιστή της στον κόσμο: όχι απλά στην έρευνα αλλά στα “έτοιμα, τελικά προϊόντα”. Μπορεί να πουλήσει τα πάντα σχετικά, απ’ τις κεραίες και το απαραίτητο λογισμικό μέχρι την τεχνολογία των κινητών και λοιπών συσκευών. (Έχει πουλήσει ήδη 25.000 σταθμούς βάσης 5G παγκόσμια). Μόλις στα τέλη του περασμένου Γενάρη ανακοίνωσε και την κατασκευή ενός βασικού τσιπ, που έχει σχεδιαστεί ειδικά για τους 5G σταθμούς. Το ονομάζει tiangang.

Η Ουάσιγκτον κατηγορεί την κινεζική εταιρεία ότι θα έχει την δυνατότητα να κατασκοπεύει τους πάντες που θα χρησιμοποιούν την τεχνολογία της· κι αυτό είναι το αμερικανικό επιχείρημα για να πείσει τα συμμαχικά κράτη (και τις τηλεπικοινωνιακές εταιρείες τους) να μην περάσουν στην 5G φάση, να μείνουν καθηλωμένες, έως ότου κάποια αμερικανική πετύχει να τους πουλήσει τα σχετικά δίκτυα... Πράγματι, η κατασκοπεία είναι αρκετά πιθανή. Μόνο που η Ουάσιγκτον λέει την μισή αλήθεια. Η πρωτοπορεία της Huawei σ’ αυτόν τον (κεντρικό) τομέα της 4ης βιομηχανικής επανάστασης ήταν γνωστή εδώ και καιρό. Το αμερικανικό κράτος θα μπορούσε να την αντέξει αν η Huawei είχε δεχτεί την απαίτηση της αμερικανικής NSA να της δοθεί “κρυφή πρόσβαση” στα 5G δίκτυα της εταιρείας. Αν, δηλαδή, είχε δεχτεί την αμερικανική κατασκοπεία. Την απέρριψε - και έτσι άρχισε ο πόλεμος.

Ο Snowden αποκάλυψε το 2014 ότι η NSA είχε καταφέρει να “μπει” στους εταιρικούς servers της Huawei ήδη απ’ το 2010, και παρακολουθούσε την εταιρική της αλληλογραφία. Αλλά, προφανώς, οι ειδικοί της αμερικανικής κρατικής ασφάλειας δεν μπορούν να κάνουν (ακόμα) το ίδιο με τις 5G...
Πίσω, λοιπόν, απ’ τον προφανή εμπορικό πόλεμο κρύβεται ένας πολύ πιο σοβαρός: ο πόλεμος για την επιτήρηση, τον έλεγχο και την κατασκοπεία. Και προκειμένου να παραδεχτεί το αμερικανικό κράτος ότι έχει χάσει προς το παρόν κι αυτό το τραίνο, πέφτει στις γραμμές μήπως το σταματήσει...

Η αόρατη εκστρατεία. Στα μέρη μας αυτά είναι ζητήματα εντελώς αδιάφορα· σοβαρά είναι τα πολιτικά καραγκιοζιλίκια και οι καθημερινές ασημαντότητες. Σε άλλες κοινωνίες έχουν αρχίσει να καταλαβαίνουν τη σοβαρότητα του πράγματος· ακόμα κι αν δεν έχει διαμορφωθεί ακόμα εκείνη η πλήρης και σύνθετη “μέση κοινωνική συνείδηση” που θα επιβάλλει τους απαραίτητους περιορισμούς, και κυρίως θα φροντίζει για την διαρκή ισχύ τους.

Ο λόγος για τα προσωπικά δεδομένα. Ο ceo της apple Tim Cook (η εταιρεία του είναι κεντρική στη συγκέντρωση τέτοιων data) δεν ήταν υπερβολικός όταν τον περασμένο Οκτώβρη δήλωσε δημόσια ότι οι πληροφορίες που σχετίζονται με τον καθένα και την καθεμιά μας, απ’ τις καθημερινές ενέργειές μας μέχρι τις μύχιες σκέψεις που εκφράζουμε, γίνονται όπλα που μας σημαδεύουν με στρατιωτική αποτελεσματικότητα.

Αν ως χτες η αφελής και αθώα παράδοση των προσωπικών δεδομένων του καθενός γινόταν κάτω απ’ την σκιά της επιτήρησης όπου ο καθένας απαντούσε (ηλίθια) “μα δεν έχω να κρύψω τίποτα”, τώρα πια δεν μιλάμε απλά για επιτήρηση. Μιλάμε για χειραγώγηση. Κι αυτή η χειραγώγηση, που ξεκινάει απ’ το profiling (μέσω της αξιοποίησης των προσωπικών data) και καταλήγει στις “εξατομικευμένες” προσφορές, υπηρεσίες και διαφημίσεις δεν θεωρείται ακόμα κίνδυνος. Θεωρείται “ευκολία” ή “εξυπηρέτηση”...

Πόσες γενιές και πόσα εκατομμύρια θα ζήσουν και θα πεθάνουν χαζοχαρούμενα στον 21ο αιώνα, χωρίς να πάρουν χαμπάρι το όπλο που τους σημαδεύει στο κεφάλι πυροβολώντας “πληροφοριακά” κατά ριπάς;

Η συνεργασία πάνω απ’ όλα... Αυτή καθ’ αυτή η αναγγελία είναι σίγουρα δυστοπική. Η αμερικανική darpa (ποιος άλλος;) ανακοίνωσε στα τέλη του περασμένου Νοέμβρη πως έκανε με επιτυχία άσκηση κοινής δράσης ρομποτικών όπλων (ιπτάμενων, χερσαίων και θαλάσσιων) χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση σε πραγματικό χρόνο. Στην τεχνολογική αργκώ αυτό το “χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση σε πραγματικό χρόνο” λέγεται υψηλή αυτονομία και βαθιά διασύνδεση των ρομποτικών όπλων· με ένα πιο επιθετικό τόνο αυτά τα “συνεργαζόμενα drones” λέγονται σμήνος...

Περί τίνος πρόκειται; Κάθε τεχνοστρατός που σέβεται τον εαυτό του ξέρει ότι αυτά τα high tech όπλα θα συναντήσουν (στην πραγματική χρήση τους) ηλεκτρονικά αντίμετρα απ’ τον αντίπαλο. Συνεπώς η πετυχημένη άσκηση της dapra αφορούσε την αποτελεσματική δράση των drones ακόμα κι αν χάσουν την “επαφή” με τους ανθρώπινους χειριστές τους· ακόμα κι αν χάσουν τον προσδιορισμό της θέση τους (μέσω gps)· ακόμα κι αν... Η επιτυχία της άσκησης έγκειται στο ότι παρά αυτήν την μερική “τεχνολογική αναπηρία” ο προγραμματισμός των drones τους επέτρεψε να συνεχίσουν να ανταλλάσουν μεταξύ τους στοιχεία και πληροφορίες, να “πάρουν ομαδικές αποφάσεις τακτικής”, και να “συνεργαστούν σ’ ένα δυναμικό και εχθρικό περιβάλλον με τις ελάχιστες επικοινωνίες μεταξύ τους”.

Με άλλα λόγια: οι πολεμικές μηχανές “αυτοοργανώνονται αποτελεσματικά”· επειδή “είναι έξυπνες”. Αυτό είπε με καμάρι η darpa, και δεν έχουμε λόγο να την αμφισβητήσουμε μιας και ανάλογες έρευνες (μερικές φορές με χαριτωμένες επιδείξεις...) κάνουν και άλλοι πρωτοκλασσάτοι στρατοί του καπιταλιστικού πλανήτη.

Το θέμα μας εδώ δεν είναι όμως τι είδους θα είναι οι high tech πόλεμοι που θα υποστούμε στο (δυστυχώς όχι μακρινό) μέλλον. Αλλά ποιο θα είναι το πικρό συμπέρασμα όταν η “αυτο-οργάνωση των μηχανών” αποδειχθεί αποτελεσματικότερη απ’ την δική μας, ανθρώπινη αυτο-οργάνωση.
Ο καιρός δεν δικαιολογεί τα ψευτοφιλοσοφικά και τα ψευτοϋπαρξιακά τραυλίσματα του είδους “επιστροφή στη φύση”...

Τετραπέρατες πόλεις. Με 500.000 κάμερες και αισθητήρες σε όλους τους δημόσιους χώρους δεν είναι εύκολο να τα βάλει κανείς· ακόμα κι αν ήθελε. Αν το δώρο αυτού του γιγα-πανοπτικού είναι η απόλυτη ασφάλεια τότε όποιος έχει αντιρρήσεις μπορεί, προς το παρόν τουλάχιστον, να κατηγορηθεί για ανερμάτιστη ιδεολογία...

Η Σαγκάη είναι η πόλη με τα 500.000 μηχανικά “μάτια”, αισθητήρες κάθε είδους, κλπ. Είναι μια πόλη internet of things σε πραγματική εφαρμογή. Και φυσικά προσφέρει υπηρεσίες. Για παράδειγμα στα δημοτικά πάρκινγκ οι εξουσιοδοτημένοι χρήστες δεν χρειάζεται να κάνουν τίποτα εκτός απ’ το να οδηγήσουν: κάμερες με αναγνώριση προσώπου και πινακίδας σηκώνουν αυτόματα τις μπάρες. Ή, σ’ ένα ακόμα και μικρής σοβαρότητας τροχαίο ατύχημα, το ασθενοφόρο εμφανίζεται σε ελάχιστο χρόνο, για να προσφέρει τις πρώτες βοήθειες. Εννοείται ότι στα 3.500 μεγάλα κτίρια της πόλης που έχουν εγκατασταθεί ανιχνευτές καπνού και φωτιάς, η πυροσβεστική φτάνει πριν καν την καλέσει κανείς...

Το κέντρο διαχείρισης όλων αυτών των δεδομένων έχει 5.000 servers με συνολική μνήμη 18 εκατομμύρια megabytes· και 400 διαφορετικούς αλγόριθμους. Τα 25 εκατομμύρια κατοίκων της Σαγκάης θα πρέπει να νοιώθουν ασφαλείς. Πολύ περισσότερο που οι πεντακόσιες χιλιάδες μηχανικοί φύλακες μπορούν να γίνουν και εξακόσιες, και εφτακόσιες· και ένα εκατομμύριο αν χρειαστεί...

Φυσικά αυτά έχουν ένα τίμημα: σε βλέπουν από παντού, θες δεν θες. Συνηθίζονται όμως αυτά - έτσι δεν είναι;

Ο Αλημπαμπά μόνος του. Η γνωστή κινέζικη ανταγωνίστρια της amazon alibaba καθιέρωσε το εμπορικά αξιοποιήσιμο cloud της, κατ’ αρχήν για χρήση εντός κίνας, το 2009. Στα μέσα της προηγούμενης χρονιάς άρχισε να προσφέρει υπηρεσίες cloud για εμπορική χρήση στην υπόλοιπη ασία, την ευρώπη και τις ηπα - μέσα από εφαρμογές τεχνολογίας blockchain.

Σ’ αυτή τη φάση η εμπορική επέκταση της alibaba (και οποιασδήποτε ανάλογης, δεν είναι μόνη της) στην αξιοποίηση του blockchain αφορά επιχειρήσεις μεγάλου μεγέθους: αφενός σε ότι σχετίζεται με την εξασφάλιση της αξιοπιστίας τους στην (ηλεκτρονική) διοίκηση και αφετέρου στις πιστοποιήσεις που απαιτούνται απ’ τους τελικούς καταναλωτές.

Μπορεί να καταντάει μονότονο, αλλά ο κινεζικός καπιταλισμός και οι τεχνολόγοι του διεκδικούν την παγκόσμια πρωτοκαθεδρία και σ’ αυτόν τον τομέα. Το 2017, απ’ τις 406 “πατέντες” που δόθηκαν για την τεχνολογία blockchain, οι μισές ήταν σε κινεζικές εταιρείες...

Καθόλου ευγενής άμιλλα. Παρά τα άλματα προόδου που έχει κάνει ο κινέζικος καπιταλισμός τα τελευταία χρόνιασε τεχνολογίες αιχμής, όπως η τεχνητή νοημοσύνη (ό,τι κι αν σημαίνει ο όρος), τα δίκτυα επόμενης γενιάς 5G και οι οπτικές ίνες, υπάρχει ένας τομέας κρίσιμης σημασίας στον οποίο υπολείπεται σταθερά: η βιομηχανία ημιαγωγών. Πίσω από όλα τα τσιπάκια των ηλεκτρονικών συσκευών, είτε πρόκειται για επεξεργαστές είτε για κάρτες γραφικών και δικτύου, βρίσκεται μια τεράστια αλλά αφανής (τουλάχιστον σε σχέση με το hype που δημιουργούν εταιρείες λογισμικού) βιομηχανία, οι κρίκοι της οποίας είναι διάσπαρτοι σε όλο τον πλανήτη. Κάποιοι από αυτούς τους κρίκους όμως παρουσιάζουν μια γεωγραφική και πολιτική συμπύκνωση.
Η αντίληψη ότι η κίνα είναι το παγκόσμιο εργοστάσιο παραγωγής hardware λόγω χαμηλού εργατικού κόστους είναι εν μέρει μόνο σωστή. Μιλώντας ακριβέστερα, η κίνα έχει αναλάβει το μεγαλύτερο κομμάτι του σταδίου συναρμολόγησης και πακεταρίσματος των ηλεκτρονικών προϊόντων. Η ίδια η κατασκευή των τσιπ γίνεται κυρίως σε χώρες φίλιες προς τις ηπα. (π.χ., ταϊβάν και κορέα), ενώ η σχεδίασή τους εξακολουθεί να είναι αρμοδιότητα κυρίως αμερικανικών εταιρειών. Η κίνα αυτή τη στιγμή μπορεί να καλύψει με δική της παραγωγή μόλις το ένα τρίτο των αναγκών της σε προϊόντα πυριτίου και ξοδεύει περισσότερα χρήματα σε εισαγωγές τέτοιων προϊόντων απ’ ό,τι σε εισαγωγές πετρελαίου.

Φυσικά, πρόκειται για μια κατάσταση διόλου ευχάριστη για τις κεφαλές του κινέζικου καπιταλισμού. Εξίσου φυσικά, έχουν βαλθεί να ανατρέψουν αυτή την ανισορροπία δυνάμεων, επενδύοντας (κι εδώ) τεράστια ποσά για την ανάπτυξη μιας εγχώριας βιομηχανίας ημιαγωγών, προκαλώντας (και σε αυτόν τον τομέα) πονοκεφάλους στη δύση. Ο βαθμός επιτυχίας αυτών των προσπαθειών είναι μέχρι τώρα κυμαινόμενος. Θεωρείται δεδομένο ότι για τσιπ σχετικά χαμηλής πολυπλοκότητας (αλλά ευρείας εφαρμογής, όπως, π.χ., αυτά των router) οι κινέζικες εταιρείες έχουν ήδη αποκτήσει την απαραίτητη τεχνογνωσία και ικανότητα. Δεν έχουν όμως φτάσει ακόμα στο ίδιο επίπεδο όσον αφορά σε πιο εξελιγμένα τσιπ, όπως αυτά των επεξεργαστών αιχμής. Το πρόβλημα είναι ότι η βιομηχανία ημιαγωγών έχει πολύ υψηλό φράγμα εισόδου· το κόστος ενός εργοστασίου ημιαγωγών (που είναι πολύ υψηλής έντασης κεφαλαίου) μπορεί να ανέρχεται σε δισεκατομμύρια (!) δολάρια ενώ και τα αρχιτεκτονικά σχέδια των τσιπ φυλάσσονται ως κόρη οφθαλμού από τις εταιρείες – κατόχους τους. Δεν θα ποντάραμε πάντως ότι η κίνα δεν θα καταφέρει να σπάσει και αυτό το φράγμα.

Εκτός από το βάθος του κινέζικου καπιταλισμού, υπάρχει κι άλλος ένας παράγοντας που ίσως δράσει τελικά υπέρ του. Η ίδια η φυσική! Μέχρι τώρα, η παραδοσιακή μέθοδος για την ανάπτυξη όλο και πιο ισχυρών βασίζεται στη συνεχή συρρίκνωση των ηλεκτρονικών στοιχείων ώστε να χωράνε περισσότερα σε μια επιφάνεια πυριτίου. Αν δεν κάνουμε λάθος, η ελάχιστη απόσταση που μπορεί να έχουν δύο στοιχεία μέσα σε ένα τσιπ έχει φτάσει στα 7 νανόμετρα. Όσο μικραίνει αυτό το νούμερο όμως, αρχίζουν να εμφανίζονται φαινόμενα μη ελέγξιμα που καθιστούν τα τσιπ αναξιόπιστα. Επομένως; Ίσως τελικά χρειαστούν νέες σχεδιαστικές μέθοδοι ή και μια τελείως διαφορετική προσέγγιση. Όπως οι κβαντικοί υπολογιστές.

Κι εδώ δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι οι ηπα έχουν το προβάδισμα. Ο αγώνας θα ξεκινήσει και πάλι επί ίσοις όροις· ή ίσως και με ένα προβάδισμα της κίνας αυτή τη φορά.

Θαλιδομίνη 2; Η πρώτη έρευνα ξεκίνησε όταν καταγράφτηκαν δεκαπέντε περιπτώσεις παιδιών που γεννήθηκαν είτε χωρίς παλάμες (στο ένα ή και στα δύο χέρια) ή με σοβαρή δυσμορφία στα μπράτσα. Η έρευνα έκλεισε χωρίς να εντοπιστεί η αιτία. Όμως αμέσως μετά ανακοινώθηκαν άλλες 11 τέτοιες περιπτώσεις, στην ανατολική επαρχία της Ain.

Η γαλλική κοινωνία έχει ανησυχήσει - δικαιολογημένα. Οι ως τώρα γνωστές περιπτώσεις εντοπίζονται σε τρεις περιοχές, η μία (Ain) κοντά στα σύνορα με την ελβετία και οι άλλες δύο (Brittany και Loire-Atalntique) στα δυτικά. Αφορούν μια περίοδο 15 χρόνων, απ’ το 2000 και μετά. Το κακό είναι ότι εκτός απ’ τα αρχεία που κρατάει κάθε νοσοκομείο δεν υπάρχει γενική καταγραφή για παραπάνω απ’ το 20% των γεννήσεων κάθε χρόνου. Συνεπώς η πραγματική έκταση αυτής της κατάστασης εξαρτάται μόνο απ’ το αν τώρα, μετά απ’ αυτές τις σχεδόν 30 γνωστές περιπτώσεις, εμφανιστούν και άλλοι γονείς με παιδιά που έχουν ανάλογο πρόβλημα εκ γενετής.

Η πρώτη έρευνα δεν έδειξε συσχέτιση των δυσμορφιών με διατροφικούς ή φαρμακευτικούς παράγοντες. Προφανώς, όμως, δεν είναι αυτοί οι μοναδικοί. Και ποιος ξέρει άραγε αν θα εξεταστούν όλοι, ακόμα κι εκείνοι που θα μπορούσαν να αναποδογυρίσουν “βαριά τραπέζια” στην γαλλική επικράτεια;

Insect allies. Εκτός απ’ το να μαθαίνει τα ρομποτικά όπλα την χαρά της συνεργασίας και των πρωτοβουλιών, η αμερικανική darpa, ο τεχνολογικός βραχίονας του αμερικανικού στρατού, θέλει να τροποποιήσει γενετικά (και μαζικά) έντομα ώστε να τα επιστρατεύσει - λέει στην ανακοίνωσή της - στην προστασία των καλλιεργειών και της διατροφικής αλυσίδας του αμερικανικού λαού. Είναι ζήτημα “εθνικής ασφάλειας” - όπως το περιέγραψε ο υπεύθυνος του προγράμματος dr. Blake Bextine:
Η εθνική ασφάλεια απειλείται γρήγορα από φυσικές απειλές στο σύστημα καλλιεργειών, όπως οι παθολογικοί παράγοντες, η ξηρασία, ο παγετός, αλλά ειδικά από απειλές που μπορούν να προκληθούν απο κρατικούς ή μη κρατικούς παράγοντες. Το πρόγραμμα “συμμαχικά έντομα” έχει σκοπό να ελαττώσει τις συνέπειες τέτοιων καταστροφών εφαρμόζοντας άμεσα στοχευμένες θεραπείες στα προσβεβλημένα φυτά...

Καθόλου πειστικό για νοημοσύνη πάνω από τον οποιοδήποτε εθνομιλιταριστικό πάτο. Το πρόγραμμα προβλέπει την γενετική τροποποίηση (μέσω crispr/cas9) και επιμόλυνση εντόμων με επίσης γενετικά τροποποιημένους ιούς - που θα μεταφέρονται, για θεραπευτικούς (λέει ο δόκτορ) λόγους στις καλλιέργειες.
Φωνάζει όμως το πράγμα: πρόκειται για κατασκευή βιολογικών όπλων - και των “φορεών” τους, των “συμμαχικών εντόμων”. Ο Bextine δεν το αρνείται εντελώς: Κάθε φορά που αναπτύσσεται μια καινούργια και επαναστατική τεχνολογία, υπάρχουν και αμυντικές και επιθετικές δυνατότητες... Αλλά εμείς ασχολούμαστε με τις θετικές τάσεις της ενίσχυσης των καλλιεργειών... δήλωσε στην washington post.

Τα ερευνητικά τμήματα τουλάχιστον 4 αμερικανικών πανεπιστημίων (το ινστιτούτο Boyce Thompson και τα πανεπιστήμια Penn State, Ohio State και Texas του Austin) έχουν χρηματοδοτηθεί για να προχωρήσουν. Ως γνωστόν “δεν επιτρέπεται να πηγαίνει κανείς κόντρα στην επιστημονική εξέλιξη”, και άλλωστε “πρέπει να προσέχουμε σε τίνος τα χέρια” βρίσκονται αυτά τα μέσα.

Αν, τελικά, αυτά τα βιο-όπλα χρησιμοποιηθούν στην Αφρική ή/και στην Παλαιστίνη θα το εξομοληθούν τα “χέρια των κακών”;

Πώς το είπατε; Έχει η γλώσσα κοινωνικο-πολιτικές διαστάσεις; Ακόμα κι όταν έχουμε να κάνουμε με τεχνικούς όρους μιας επιστήμης; Από την οπτική της σύγχρονης, στρουκτουραλιστικής έμπνευσης, γλωσσολογίας, τέτοια ερωτήματα μοιάζουν α-νόητα. Αυτό που έχει σημασία είναι η θέση ενός σημείου και οι σχέσεις του με άλλα σημεία μέσα σε ένα δίκτυο. Τα υπόλοιπα μοιάζουν να είναι αποτέλεσμα συμβάσεων, λίγο – πολύ αυθαίρετων. Ένα παράδειγμα από την ιστορία και τη γλώσσα των υπολογιστών ίσως και να δείχνει ορισμένες ρωγμές στην παραδεδομένη σοφία της γλωσσολογίας. Έχουμε συνηθίσει σήμερα να μιλάμε για τη μνήμη ενός υπολογιστή, χωρίς να αναρωτιόμαστε τι σημασίες μπορεί να κρύβει ένας τέτοιος τεχνικός όρος: «μνήμη ενός υπολογιστή». Έχουν οι υπολογιστές όντως μνήμη; Από πότε; Και τι σχέση έχει αυτή η μνήμη με την ανθρώπινη;

Όταν ο Babbage, στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα (σύγχρονος του Μαρξ), σχεδίαζε την αναλυτική του μηχανή, προέβη σε μια αρχιτεκτονική καινοτομία. Διαχώρισε το κομμάτι της μηχανής που θα ήταν υπεύθυνο για τους υπολογισμούς (προσθέσεις, πολλαπλασιασμοί, κ.τ.λ.) από το κομμάτι που θα ήταν υπεύθυνο για την αποθήκευση των αρχικών αριθμών και των αποτελεσμάτων. Μόνο που ποτέ δεν χρησιμοποίησε τον όρο «μνήμη». Το υπολογιστικό τμήμα το ονόμασε «μύλο» (mill) ενώ το αποθηκευτικό απλά «αποθήκη» (storage). Γιατί διάλεξε αυτούς τους όρους; Τους δανείστηκε απευθείας από ένα διαδεδομένο μοντέλο εργασίας της εποχής του και μάλιστα από το πιο προχωρημένο από την άποψη της βιομηχανικής ανάπτυξης. Από την κλωστοϋφαντουργική βιομηχανία, όπου σωροί νημάτων τοποθετούνταν αρχικά σε μια αποθήκη για να περάσουν κατόπιν από ένα στάδιο επεξεργασίας και να επιστραφούν στην αποθήκη ως τελειωμένα προϊόντα. Οι οικονομίες κλίμακας (για τα δεδομένα της εποχής) υπήρξαν το πρότυπό του για να σχεδιάσει και να ονοματίσει τα μέρη της δικής του μηχανής. Και αποτελεί ιστορικό τεκμήριο ότι ο Babbage είχε έντονο ενδιαφέρον για την οικονομία, σε τέτοιο σημείο μάλιστα ώστε να έχει γράψει και ένα δημοφιλές βιβλίο οικονομικής θεωρίας (Economy of Manufactures).

Ο όρος αποθήκη διατηρήθηκε σε χρήση για σχεδόν έναν αιώνα, ακόμα και στα πρώιμα σχέδια των σύγχρονων ηλεκτρονικών υπολογιστών κατά τη διάρκεια του Β παγκοσμίου πολέμου. Όταν ο von Neumann, κατά το τέλος του πολέμου, εισηγήθηκε τη δική του αρχιτεκτονική για τους σύγχρονους υπολογιστές (που μοιάζει αρκετά με αυτή του Babbage), προέβη και σε μια μικρή αλλαγή ορολογίας που τελικά επικράτησε: την αποθήκη την μετονόμασε σε μνήμη. Το κίνητρο του von Neumann δεν ήταν οικονομικής φύσης. Η πηγή της δικής του έμπνευσης ρίζωνε στην ενασχόληση του με τη μαθηματική λογική και με τις αρχές οργάνωσης του εγκεφάλου. Ήταν η εποχή που οι επιστήμονες άρχισαν να εξερευνούν την ιδέα ότι ο εγκέφαλος είναι μια μηχανή επεξεργασίας συμβόλων και που ο τύπος χαιρέτιζε τα νέα μηχανήματα αποκαλώντας τα «γιγάντιους υπερ-εγκεφάλους». Λίγο αργότερα, μέσα από αυτή τη σύγκλιση νευροεπιστημών και πληροφορικής, θα γεννιόταν και η τεχνητή νοημοσύνη.

Μέσα από αυτή τη διαδρομή επανανοηματοδοτήθηκε τελικά όχι μόνο η έννοια της αποθήκης ενός υπολογιστή αλλά και αντίστροφα η ίδια η έννοια της εγκεφαλικής (ανθρώπινης) μνήμης: ως μια αποθήκη δεδομένων έτοιμων προς επεξεργασία. Με μετρήσιμο μέγεθος, με σπάνη και με αξία· ανταλλακτική αξία.

Ακόμα μεγαλύτερη ευκολία. Αυτό είναι το επόμενο βήμα, είναι εδώ, και καλό θα είναι να το ξέρετε. Επειδή έχει επιχειρήματα υπέρ του· και τα προσόντα να γίνει μόδα.

Στη σουηδία μερικές χιλιάδες υπηκόων έχουν αρχίσει να ενσωματώνουν (κάτω απ’ το δέρμα, κάπου στο χέρι) τα μικροτσίπ (RFID) που ως τώρα υπήρχαν σε διάφορες κάρτες. Η “τοποθέτηση” είναι απλή (με “ένεση”) και τα οφέλη - λένε - πολλά: οπουδήποτε χρησιμοποιούνται σήμερα τέτοιες κάρτες (για να ανοίξει μια πόρτα· για να πληρώσεις κάπου) δεν χρειάζεται τίποτα άλλο απ’ το “να δείξεις το χέρι σου”.

Είναι τόσο μεγάλη (και μαζεμένη) η ζήτηση ώστε η εταιρεία που φτιάχνει τα συγκεκριμένα τσιπ, η Biohax international, δεν προλαβαίνει τις παραγγελίες. Ο ιδρυτής της Jowan Osterlund, πρώην επαγγελματίας body piercer, έχει ξεκινήσει εν τω μεταξύ προγράμματα εκπαίδευσης γιατρών και νοσοκόμων ώστε να τους προσλάβει για την αυξημένη πελατεία του.

Είναι λογική και αναμενόμενη (με πολιτισμικά κριτήρια) αυτή η χαρούμενη και εθελοντική μηχανοποίηση (κυριολεκτικά) του ανθρώπινου σώματος· σίγουρα στον πρώτο κόσμο. Έχουν προηγηθεί διευρυμένα και με επιτυχία άλλου είδους “εργαλειοποιήσεις”, στο όνομα της αισθητικής αυτές. Αν η τεχνολογία προσφέρει κάτι πιο πεζό, ευκολίες, μόνο τίποτα οπισθοδρομικοί θα στραβώσουν...
Ε;

bytes & genes - cyborg #14

My God! What have I done?... And you may find yourself / Living in a shotgun shack / And you may find yourself / In another part of the world / And you may find yourself / Behind the wheel of a large automobile / And you may find yourself in a beautiful house / With a beautiful wife / And you may ask yourself, well / How did I get here? / … / And you may ask yourself / How do I work this? / And you may ask yourself / Where is that large automobile? / And you may tell yourself / This is not my beautiful house! / And you may tell yourself / This is not my beautiful wife! / … / What is that beautiful house? / And you may ask yourself / Where does that highway go to? / And you may ask yourself / Am I right? Am I wrong? / And you may say yourself, "My God! What have I done?" / …

Brian Eno και David Byrne, με τους Talking Heads, στο (απίθανο!) τραγούδι Once in a Lifetime του 1980. Μας τα ‘λεγαν από τότε, αλλά εμείς, τίποτε. Χορεύαμε! Μας προειδοποιούσαν, αλλά εμείς, χαμπάρι. Πίναμε αμέριμνοι τα ποτά μας! Όταν ο Byrne, με στυλιζαρισμένο στυλ ιεροκήρυκα, περιέγραφε τον κλονισμό της προσωπικής αντίληψης της πραγματικότητας - ή μήπως το ανάποδο: τον κλονισμό της πραγματικότητας που οδηγεί σε πλήρη αποπροσανατολισμό; - ήταν μέσα στο punk πνεύμα της εποχής και μιλούσε για την επιπλωμένη μικροαστική ζωή που στερούνταν νοήματος. Αλλά τα χρόνια πέρασαν, ήρθε το GAN και το τραγούδι μπήκε ξανά στο πνεύμα της εποχής, τώρα όμως σαν δυσοίωνη περιγραφή της παρούσης δυστοπίας.
GAN σημαίνει generative adversarial networks (παραγωγικά ανταγωνιστικά δίκτυα) και πρόκειται για μία μέθοδο που είχε προταθεί το 2014 από μία ομάδα ερευνητών του πανεπιστημίου του Μόντρεαλ και κατατάσσεται στην αιχμή των τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης. Το GAN αποτελείται από δύο αυτό-εκπαιδευόμενα δίκτυα εκ των οποίων το ένα αναζητά μοτίβα σε ένα οποιοδήποτε σετ δεδομένων και φτιάχνει αντίγραφα, ενώ το άλλο αξιολογεί τις προτάσεις του πρώτου κι αν διαπιστώσει διαφορές μεταξύ πρωτότυπου και αντιγράφου, στέλνει τη «δουλειά» πίσω για επανα-επεξεργασία· μέχρι να είναι πλέον αδύνατο να ξεχωρίσει το ένα από το άλλο. Με τις μέχρι σήμερα δοκιμές, το πεδίο της παραγωγής του καλύπτει ένα μεγάλο κομμάτι αυτής που συνηθίζαμε παλιότερα να αποκαλούμε «καλλιτεχνική δημιουργία»: μουσική, λόγο, ζωγραφική, φωτογραφία… Φανταστείτε δύο ρομπότ καλλιτέχνες, που το ένα ρίχνει «ιδέες», δανειζόμενο στοιχεία από δω κι από κει, το άλλο τις εξετάζει και τις κρίνει και το τελικό αποτέλεσμα της συνισταμένης των ενεργειών των δύο ρομπότ, αποτελεί το «καλλιτέχνημα». Για παράδειγμα, τον Οκτώβρη του 2018, τρεις γάλλοι φοιτητές έφτιαξαν μέσω GAN το πορτραίτο ενός ευγενούς του 18ου αιώνα και ο πίνακας πουλήθηκε σε δημοπρασία των Christie’s για 432 χιλιάδες δολάρια· με τους Christie’s να πανηγυρίζουν την είσοδο της τεχνητής νοημοσύνης στην τέχνη.
Εκεί που το GAN έχει αποδώσει τα περισσότερα είναι ο τομέας της φωτογραφίας, χάρη στη δουλειά της NVIDIA, η οποία, χωρίς να αλλάξει την αρχιτεκτονική των ανταγωνιστικών δικτύων, την υποστήριξε με τεράστια υπολογιστική ισχύ. Το αποτέλεσμα ήταν να μπορούν πλέον να παραχθούν φωτογραφίες ατόμων, συνδυάζοντας χαρακτηριστικά φυσικών προσώπων, οι οποίες είναι αδύνατον να εντοπιστούν ως κατασκευασμένες. Στην πρώτη φωτογραφία φαίνονται τα αποτελέσματα δοκιμών που έγιναν το 2014. Δεξιά, τα πρωτότυπα κι αριστερά η σειρά που κατασκεύασε το GAN: γκρίζες, θολές και καθόλου ρεαλιστικές. Στην δεύτερη (κάτω) φωτογραφία όμως φαίνονται τα αποτελέσματα 4 χρόνων δοκιμών κι αύξησης της ισχύος: πειστικές φωτογραφίες «κανονικών» ανθρώπων, φτιαγμένες με κοπτοραπτική από την artificial intelligence. Οι κατασκευασμένες είναι αυτές που έχουν προκύψει απ’ τον συνδυασμό της κάθε μιάς απ’ την επάνω σειρά (source) με κάθε μια απ’ την αριστερή στήλη (destination).
Μπορείτε να υποθέσετε σε τι καταστάσεις θα βρεθούμε εξαιτίας μιας τέτοιας τεχνολογίας: τα fake news και τα alternative facts θα καταντήσουν να μοιάζουν πταίσματα καθώς θα ξεδιπλώνονται οι καλοστημένες, καλλιτεχνικές και προσεγμένες ως την τελευταία λεπτομέρεια εναλλακτικές πραγματικότητες.
And you may ask yourself / How did I get here? / And you may ask yourself…