#14 - 02/2019

01001100110114 – cyborg

...Ο ξανακερδισμένος χρόνος από τις αμέτρητες εφαρμογές των κινητών είναι πολύ μεγαλύτερος από αυτόν που θα εξασφαλίσει κανείς αν παραμείνει για λίγο offline. Πλέον, η ζωή εκτός Διαδικτύου είναι πιο ψεύτικη και προσποιητή από την κανονική.

Έτσι τέλειωνε μια επιφυλλίδα ύμνος στα ατομικά τηλεχειριστήρια η δημοσιογράφος Ξένια Κουναλάκη, στην “καθημερινή” της 3/1/19. Αν το ζητούμενο ήταν αυτό το αφηρημένο που η ίδια (και, υποθέτουμε, πολλοί ακόμα) ονομάζει “κερδισμένο χρόνο” τότε “η ζωή εκτός Διαδικτύου” δεν θα έπρεπε να είναι ούτε πιο ψεύτικη ούτε πιο προσποιητή. Γιατί είναι κι αυτή αποτέλεσμα διαδοχικών κυμάτων “κερδισμένου χρόνου”. Δεν “κέρδισε χρόνο”, άραγε, η ανθρωπότητα, όταν άφησε τα μουλάρια και τα κάρα στις μετακινήσεις της και άρχισε να χρησιμοποιεί τραίνα, αεροπλάνα, πλοία και ι.χ.; Δεν “κέρδισε χρόνο” όταν παράτησε την αλληλογραφία σε χαρτί και άρχισε να τηλεφωνεί; Δεν “κέρδισε χρόνο” όταν σταμάτησε να χαζεύει και να περπατάει σε δημόσιους χώρους και βούλιαξε “διασκεδάζοντας” μπροστά σε μια τηλεοπτική οθόνη; Από “κερδισμένο χρόνο”, λοιπόν, άλλο τίποτα...

Η αλήθεια ωστόσο είναι ότι αυτό που εμφανίζεται σαν “κερδισμένος χρόνος” στη σφαίρα της κατανάλωσης (συμπεριλαμβανόμενης της αυτο-κατανάλωσης) είναι η χρονική υπερένταση. Τα οφέλη της ταχύτητας (απ’ τα ταξίδια ως το φαγητό και απ’ τις επικοινωνίες ως τις φιλικές και ερωτικές σχέσεις) είναι πάντα συζητήσιμα για τους καταναλωτές. Εκεί που είναι αδιαμφισβήτητα τα κέρδη είναι για την κυκλοφορία των εμπορευμάτων. Εκείνο που εμφανίζεται σαν “προσωπικός χρόνος” γίνεται όλο και πιο εντατικά ο χρόνος κατανάλωσης: πραγμάτων, υπηρεσιών, σχέσεων, προσώπων.

Η επανάσταση στις επικοινωνίες (που ξεκίνησε στη δεκαετία του 1980, άρχισε να επιταχύνεται στην επόμενη, και από τότε έχει πλημμυρίσει σχεδόν τα πάντα) δεν ήταν βέβαια κάποιου είδους βάθεμα των ανθρώπινων / κοινωνικών σχέσεων. Ούτε προκλήθηκε σαν κοινωνικό αίτημα οποιουδήποτε. Κανένας δεν ζήτησε ποτέ αυτό που η τεχνοφετιχίστρια δημοσιογράφος (αλλά και πολλοί άλλοι) επαινούν σαν “... απλοποίηση της ζωής με τα smartphones, τη διαρκή και γρήγορη συνδεσιμότητα, την αέναη πρόσβαση σε ειδήσεις, πληροφορίες και δεδομένα...” Ούτε ποτέ κανείς φαντάστηκε ότι “η διαρκής και γρήγορη συνδεσιμότητα” είναι η ... “απλοποίηση της ζωής”!

Καμμία “απλοποίηση”! Μηχανική μεσολάβηση παντού, engineering of everything, περί αυτού πρόκειται! Κι αυτό ήταν και παραμένει απαίτηση και “ιδέα” εκείνου που ονομάζεται καπιταλισμός. Η επιτάχυνση της κυκλοφορίας ήταν και είναι πάντα επιτάχυνση της κυκλοφορίας των εμπορευμάτων. Σμίκρυνση του χρόνου ανάμεσα στην παραγωγή και την κατανάλωσή τους. Εκεί και μόνο εκεί βρίσκεται ακλόνητο και πιεστικό το “κέρδος χρόνου”.Fast ‘n’ furious...

Το είδος μας δεν είναι “απλό” ή “απλούστερο” το 2020, όπως δεν ήταν “απλό” ή “απλούστερο” ούτε το 1920, ούτε το 1820. Ζει διαφορετικά, αυτό είναι το μόνο σίγουρο. Όμως αυτό που αντιλαμβάνεται σαν ζωή, “καλή” ή “κακή”, με “άγχη” ή “φόβους”, με ελπίδες ή απογοητεύσεις, λαχανιασμένα ή όχι, διαμορφώνεται με τρόπους που του διαφεύγουν όλο και περισσότερο (του είδους μας, στη γενικότητά του). Ή με τρόπους που τους απωθεί. Η μηχανική μεσολάβηση των πάντων άλλοτε βιώνεται σαν απελευθερωτική (από τι;) και άλλοτε σαν καταπιεστική (από τι;). Άλλοτε σαν ευκολία, άλλοτε σαν τυραννία. Παντού και πάντα, όμως, είναι καπιταλιστική. Υπάρχει μόνο για να αποφέρει κέρδη - σε εταιρείες και κράτη. Αν δεν υπήρχαν τέτοια κέρδη η “εξοικονόμηση χρόνου” θα ήταν μια προκαπιταλιστική χειροτεχνία μικρής (ή και προσωπικής) κλίμακας. Τώρα είναι μια στρατηγική βιομηχανία παγκόσμιων διαστάσεων.

Καθώς ο καθένας και η καθεμιά χουφτώνει όλο και πιο σφικτά το τηλεχειριστήριο της ζωής του, καθώς κρατάει και κρατιέται απ’ το μηχανικό υπερΕγώ του / της, καθώς μπορεί να κάνει όλο και λιγότερα στην καθημερινή ζωή “off line”, καθώς πιέζεται διακριτικά και συστηματικά να είναι 24ώρες το 24ωρο “on line”, καθώς η “πραγματική ζωή” (κατά πως λέει η συνήγορος) ζει με μπαταρίες, στην άλλη άκρη της line άγνωστοι εργάτες ζουν και πεθαίνουν σε ορυχεία σπάνιων γαιών, αφεντικά και χρηματιστές βγάζουν λεφτά που δεν θα μπορούσαν ποτέ να ονειρευτούν, άγνωστοι εργάτες και εργάτριες δουλεύουν σα σκυλιά στις αλυσίδες μικρο-συναρμολόγησης, αστυνομίες και διαφημιστικές τρίβουν τα χέρια τους απ’ τον ατέλειωτο όγκο της νέας κοινωνικής πρώτης ύλης που πέφτει στην κατοχή τους (τα data...), κράτη ετοιμάζουν τους επόμενους θηριώδεις πολέμους τους για την μοιρασιά αγορών και στρατηγικών πρώτων υλών. Και πολλά ακόμα - καθόλου ευχάριστα...

Είναι ο καπιταλισμός! Όσο και να σταυροκοπιούνται οι πιστοί καταναλωτές μπροστά στα μηχανικά φυλαχτά τους, δεν πρόκειται για θαύμα! Είναι ο καπιταλισμός και το κράτος - σκέτα. Και επειδή αυτά είναι που ξανασχηματίζουν τον κόσμο, επειδή η 4η βιομηχανική επανάσταση δεν είναι show, επειδή..., όποιος μιλάει περί “αληθινής” και “ψεύτικης” ζωής εκτρέποντας την προσοχή απ’ την πραγματικότητα σε κάθε κλίμακά της, μιλάει με πτώματα στο στόμα του. Ακόμα και το δικό του.
Τον σιδηρόδρομο εκατοντάδες χιλιάδες τον πλήρωσαν με τις ζωές τους, στον Α παγκόσμιο πόλεμο... Το πετρέλαιο και τα παράγωγά του εκατομμύρια τον πλήρωσαν με τις ζωές τους στον Β παγκόσμιο πόλεμο... Όποιος νομίζει ότι το λανθάνιο, το έρβιο και η κβαντική υπέρθεση θα μοιραστούν αναίμακτα απλά δεν ξέρει τι του γίνεται. Όση δικτύωση κι αν απολαμβάνει...
Αυτό: δεν καταλαβαίνει επειδή δεν προλαβαίνει: είναι on line... Πάνω στο σύρμα...

Ziggy Stardust