#01 - 10/2014
01001100110101 – cyborg
Βιοτεχνολογίες· νευροεπιστήμες· γενετική μηχανική· επιστήμες της συνείδησης· θεωρία του χάους· κυβερνητική· νανοτεχνολογίες· φυσική νέων υλικών· κβαντομηχανική: εάν όροι σαν αυτούς προκαλούν αμηχανία, ενόχληση, φόβο ή αδιαφορία, τότε απλά είμαστε ξένοι μέσα στην ίδια την εποχή που ζούμε. Οι τεχνο-επιστήμες καλπάζουν, όχι όμως σε κρυφά, μυστηριώδη εργαστήρια. Διαμορφώνουν την τεχνική βάση του καινούργιου καπιταλιστικού “παραδείγματος” εδώ και πολλά χρόνια. Χτες· σήμερα· αύριο. Και τι σημασία έχει αυτή η καινούργια τεχνική βάση; Μήπως δεν είναι αλήθεια ότι η καθημερινή ζωή, ατομική ή/και κοινωνική, είναι η ίδια - όπως - πάντα;
Αν πούμε “όχι, δεν είναι η ίδια” κάποιοι θα μας κατηγορήσουν για τεχνολογικό ντετερμινισμό. Ότι, δηλαδή, συναρτούμε άμεσα και απευθείας την διαμόρφωση και την οργάνωση των κοινωνικών σχέσεων με τις τεχνικές εφαρμογές, με τις μηχανές. Δεν σκοπεύουμε να κάνουμε τέτοιες μονόδρομες συσχετίσεις: για εμάς και οι μηχανές είναι επίσης προϊόντα (κοινωνικών) σχέσεων. Έτσι ώστε υπάρχει μια συνεχής διαλεκτική, ακόμα και στην καθημερινότητα των καπιταλιστικών κοινωνιών, ανάμεσα στις σχέσεις και στα εργαλεία. Όμως αυτή η διαλεκτική είναι πολυεπίπεδη. Έτσι ώστε ενώ, για παράδειγμα, η εφεύρεση του κινητήρα εσωτερικής καύσης, τότε, κάποτε παλιά, ήταν προϊόν όχι μόνο κάποιας ατομικής εφευρετικότητας αλλά και κοινωνικών διαδικασιών, η μαζική χρήση του ι.χ. αυτοκινήτου στη συνέχεια τροποποίησε έως άλλαξε ριζικά μια μεγάλη γκάμα των κοινωνικών σχέσεων: απ’ τις χρήσεις, τις επενδύσεις, τις αξιολογήσεις του καθημερινού χρόνου ως τον σχεδιασμό και την κατασκευή των πόλεων. Κάτι ανάλογο έχει συμβεί με την πιο κοινότυπη σύγχρονη ηλεκτρονική συσκευή: το κινητό τηλέφωνο. Που ξεκίνησε σαν τηλέφωνο και προορίζεται να είναι (είναι ήδη σε ικανό βαθμό) το καθολικό χειριστήριο της καθημερινότητας.
Συνεπώς, λέμε, η τεχνολογική βάση των κοινωνιών (κι ακόμα περισσότερο των καπιταλιστικών κοινωνιών) είτε είναι σταθερή για ένα μικρότερο ή μεγαλύτερο χρονικό διάστημα είτε είναι δυναμική και σε διαρκή εξέλιξη, συνδιαλέγεται με τις κοινωνικές σχέσεις. Διαμορφώνεται απ’ αυτές, αλλά τις διαμορφώνει κι όλας. Ίσως μάλιστα η πρώτη πλευρά, η “παραγωγή” των τεχνοεπιστημονικών νεωτερισμών, να είναι ιστορικά το πιο μυστικοποιημένο κομμάτι αυτής της διαδικασίας. Αλλά στις τωρινές συνθήκες εξαιρετικά μυστικοποιημένο είναι και το δεύτερο τμήμα της διαλεκτικής: η μεταμόρφωση (σε ορισμένες περιπτώσεις ριζική) των κοινωνικών σχέσεων.
Cyborg κυριολεκτικά σημαίνει κυβερνητικός οργανισμός. Ζωντανός οργανισμός που περιλαμβάνει σαν “συστατικά μέρη” του κατασκευές των νέων τεχνολογιών. Στη μέση φαντασία ο cyborg φαίνεται σαν ανθρωποειδές ρομπότ / πολεμιστής, κάτι σαν τον κινηματογραφικό “εξολοθρευτή”. Αλλά οι cyborgs, πέρα απ’ την υλική τους υπόσταση αυτή καθ’ εαυτή, είναι πολύ περισσότερα. Είναι η γενική κωδικοποίηση των σχέσεων ανάμεσα στις καινούργιες μηχανές και στους χειριστές τους, στο διαμορφούμενο νέο καπιταλιστικό παράδειγμα. Απ’ αυτή την άποψη το πρώτο κύμα μορφοποίησης των cyborgs είναι ήδη παντού: σε κάθε εκδοχή συσχέτισης χεριού, αυτιού, ματιού με οποιαδήποτε touch screen.
Αυτή εδώ η έκδοση σκοπεύει να ψάξει και να αναδείξει την κοινωνική και πολιτική σημασία αυτού του “καινούργιου θαυμαστού κόσμου”, σε όσες περισσότερες πλευρές είναι δυνατό. Πρόκειται για κάτι παραμελημένο, αγνοοημένο· ή, το πολύ πολύ, ακαδημαϊκή ενασχόληση διάφορων ειδικών του ελέγχου επί των κοινωνιών.
Η έρευνα με τέτοιους σκοπούς δεν είναι εύκολη. Το (καινούργιο) βιο-πληροφορικό παράδειγμα δεν είναι μια αλλαγή που γίνεται (ή έχει γίνει κιόλας) εφ’ άπαξ. Συνιστά μάλλον μια καινούργια στοιβάδα οργάνωσης των καπιταλιστικών κοινωνιών, που επικάθεται συν τω χρόνω πάνω στις προηγούμενες. Αυτό σημαίνει ότι διάφορες πλευρές του παλιού κόσμου, σε ότι αφορά τις κοινωνικές σχέσεις, τις ιδεολογίες, τις συνήθειες, τις συμπεριφορές, συνεχίζουν να ζουν. Μόνο που στον ένα ή τον άλλο βαθμό βρίσκονται υπό την λειτουργική και ιδεολογική ηγεμονία του νέου παραδείγματος. Αυτή η αναγκαστική, μεταβατική, και οπωσδήποτε χρονικά πεπερασμένη συνύπαρξη του παλιού με το καινούργιο θολώνει τα όρια, τις συνέπειες, τις αιτιακές σχέσεις. Επιτρέπει σε κάθε είδους φάντασμα, απ’ αυτά που γεννιούνται στο μισόφωτο ή στο μισοσκόταδο, να μεγαλουργεί. Στην πράξη οι κοινωνίες του αναπτυγμένου καπιταλισμού, σε τέτοιες περιόδους μετάβασης, πιάνονται στις δίδυμες παγίδες της τεχνοφοβίας και της τεχνολατρείας. Στις δίδυμες παγίδες της αποστροφής και διάφορων μορφών απεγνωσμένων “επιτροφών στο παρελθόν” απ’ την μια, και των φετιχιστικών σπονδών στο καινούργιο απ’ την άλλη. Το έργο της κριτικής γίνεται έτσι δυσκολότερο· αλλά ακόμα περισσότερο αναγκαίο.
Σε μια κοινωνία σαν την ελληνική, κοινωνία διανοητικού επαρχιωτισμού, συντηρητική, μωροφιλόδοξη, διπλής και τριπλής ηθικής, συναισθηματικής χρεωκοπίας και θεαματικής αντίληψης περί πολιτικής, δεν έχουμε ψευδαισθήσεις: η δουλειά του cyborg σαν περιοδικού είναι αναγκαστικά περιθωριακής “αξίας”. Υποθέτουμε ότι θα ακούσουμε, άμεσα ή έμμεσα, όλη την γκάμα των επικρίσεων που συνηθίζονται στους βάλτους της αμάθειας. Μιας και τα ξέρουμε αυτά, εκ των προτέρων, ούτε μας επηρεάζουν ούτε θα μας φρενάρουν. Κριτής του cyborg δεν πρόκειται να είναι η νεο-νεοελληνική βλακεία, στις διάφορες παραλλαγές της· κι ας ουρλιάξει όσο θέλει.
Το cyborg είναι από “καλό σόι”. Η καταγωγή του βρίσκεται στα θέματα ορισμένων ανοικτών συνελεύσεων που οργανώθηκαν από τα “μητροπολιτικά συμβούλια” απ’ το 2002 ως το 2004· και φυσικά στη δουλειά της συνέλευσης του game over εδώ και χρόνια. Φυσικά κανείς άλλος εκτός απ’ αυτούς κι αυτές που συμμετέχουν στην έκδοση του cyborg δεν έχει ευθύνη για τις απόψεις που θα εκφραστούν απ’ αυτές τις σελίδες.
Αυτό το πρώτο τεύχος είναι υποχρεωτικά δοκιμαστικό· πρώτα απ’ όλα για εμάς που εμπλεκόμαστε στο εγχείρημα. Το cyborg είναι συλλογικό. Γράφουν (και θα γράφουν) σ’ αυτό άνθρωποι που δουλεύουν σε διάφορα απ’ τα αντικείμενα της θεματολογίας του· αλλά και “μη - ειδικοί”, απλά μαχητικά περίεργοι. Όλοι / όλες όμως εθελοντικά στρατευμένοι / ες σ’ αυτήν την πολεμική περιπέτεια που έχει ονομαστεί κριτική.
Σε ότι αφορά την τακτικότητα της έκδοσης, δεν μπορούμε να δώσουμε προς το παρόν μεγάλες υποσχέσεις. Ο τωρινός σχεδιασμός προβλέπει 3 ή 4 τεύχη τον χρόνο· αυτό σημαίνει ένα τεύχος ανά 4 ή 3 μήνες αντίστοιχα. Οι διαθέσεις των συντελεστών δείχνουν ότι αυτό είναι εφικτό. Στην πράξη θα φανεί εάν μπορούμε (κι αν είναι οικονομικά εφικτή) μεγαλύτερη συχνότητα.
Η τιμή του τεύχους δεν (θα) είναι σταθερή, αλλά (θα) προσδιορίζεται απ’ το κόστος της έκδοσής του· κι αυτό απ’ τον αριθμό των σελίδων.
Επιστροφή στην αρχή. Βιοτεχνολογίες· νευροεπιστήμες· γενετική μηχανική· επιστήμες της συνείδησης· θεωρία του χάους· κυβερνητική· νανοτεχνολογίες· φυσική νέων υλικών· κβαντομηχανική: αυτά, και όλα τα παρόμοια, σκοπεύουμε να είναι τα θεματολογικά πεδία του cyborg. Το τι, πως και πόσο θα πετύχουμε είναι κάτι που θα κριθεί στην πράξη.
Η δική σας συμμετοχή, επίσης, περιμένει την πράξη της.
