#25 - 10/2022

bytes & genes

Nikopol, Jill, Gogol, Horus...
By Enki Bilal

YOUSHALLNOTpass... FuelPass, PowerPass, προσεχώς και FoodPass. Οι υπήκοοι των δυτικών κοινωνιών φαίνεται ότι σιγά-σιγά πρέπει να συνηθίσουν στην ιδέα ότι από δω και πέρα θα πρέπει να κυνηγάνε το επόμενο ΚάτιPass αν θέλουν να επιβιώσουν. Η οργή απέναντι σε αυτήν την τακτική του να παίρνεις χρήματα από τη μία τσέπη των δημοσίων αποθεματικών για να τα μεταφέρεις στην άλλη είναι απολύτως δικαιολογημένη. Δεν είμαστε καθόλου σίγουροι όμως ότι η αναζήτηση των βαθύτερων αιτιών πίσω από τέτοιες τακτικές πάει στις ρίζες τους.

Μία συνηθισμένη στάση απέναντι σε αυτό το φαινόμενο είναι αυτή που το αντιμετωπίζει σαν μια ακόμα επιδοματική τακτική. Και αυτό είναι το πρώτο σφάλμα. Αν έπρεπε τα διάφορα «διαβατήρια επιβίωσης» να παρομοιαστούν με κάποια πρακτική εισοδηματικής υποστήριξης του παρελθόντος, τότε μάλλον μοιάζουν περισσότερο με κουπόνια. Το επίδομα σου δίνεται με τη μορφή χρήματος το οποίο μπορείς να το διαθέσεις καταπώς επιθυμείς. Τα διάφορα διαβατήρια, αντιθέτως, διακρίνονται από μια σαφή δέσμευση κατανάλωσης συγκεκριμένων προϊόντων. Από αυτή την άποψη, επομένως, επανανοηματοδοτούν την έννοια του μισθού και της χρηματικής υποστήριξης. Αν το χρήμα είναι ούτως ή άλλως κρυσταλλωμένη κοινωνική σχέση σε πραγμοποιημένη και αφηρημένη μορφή, επιτρέπει τουλάχιστον, υπό τη μορφή του μισθού και ακριβώς επειδή έχει αφηρημένη μορφή, έναν βαθμό «ελευθερίας» ως προς τη διάθεσή του. Τα διαβατήρια, επιβάλλοντας συγκεκριμένες μορφές κατανάλωσης, αφαιρούν από τους δικαιούχους τους ακόμα και αυτά τα πενιχρά περιθώρια ελευθερίας. Το μακρύ χέρι του κράτους απλώνεται έτσι ακόμα και μέσα στις μικρο-συμπεριφορές των υπηκόων του.

Όμως ούτε η παρομοίωση με κουπόνια είναι απολύτως ακριβής. Γιατί και τα (χάρτινα) κουπόνια ενέχουν τη δυνατότητα να λειτουργήσουν ως οιονεί χρήμα, στο βαθμό που μπορούν να ανταλλαχτούν. Τα διαβατήρια είναι απολύτως προσωποποιημένα. Το δεύτερο σφάλμα είναι ότι πολλοί αρνούνται να μεταφράσουν το pass κατά κυριολεξία, ως διαβατήριο δηλαδή. Ίσως γιατί τους θυμίζει κάτι από το όλο φιάσκο με τον κορωνοϊό. Κάτι που αρκετοί θα ήθελαν να ξεχάσουν. Μάταια κλείνουν τα μάτια όμως. Το μεγάλο πλεονέκτημα των διαφόρων διαβατηρίων, όσο η χρήση τους εξαπλώνεται (ποιος βγήκε άραγε να αντιταχθεί στα υγειονομικά διαβατήρια πέρα από κάποιους «περιθωριακούς»;), βρίσκεται στις δυνατότητες που παρέχουν για συγκέντρωση δεδομένων, για καταγραφή και επιτήρηση των συμπεριφορών σε μικροσκοπική πλέον κλίμακα. Και δεν θα παραμείνει ανεκμετάλλευτο. Ας διαμαρτύρονται λοιπόν οι διάφοροι «επαναστάτες» για το ότι πρέπει να ζήσουν με επιδόματα. Αυτά ίσως και να παραμεριστούν κάποια στιγμή. Η λογική όμως του διαβατηρίου έχει έρθει για να μείνει. Μπορεί να μη λέγεται επίδομα, αλλά πληρωμή με κάρτα και σε ψηφιακό νόμισμα. Ίσως συνειδητοποιήσουν τότε ποιο ακριβώς ήταν/είναι το διακύβευμα. Μόνο που θα είναι (και πάλι) αργά.

Κάτι ψιλά περισσεύουν... Βλέπω πως κάνει αυτή τη δουλειά η Κίνα... Αν θέλεις να παρακολουθείς κάθε συναλλαγή, αυτό μπορείς να το κάνεις μόνο μέσω του ψηφιακού νομίσματος μιας κεντρικής τράπεζας... Αν θέλεις να βάλεις αρνητικά επιτόκια, αυτό μπορείς να το κάνεις μέσω ενός ψηφιακού νομίσματος μιας κεντρικής τράπεζας... Αν θέλεις να φορολογήσεις κατευθείαν τους λογαριασμούς των πολιτών, αυτό μπορείς να το κάνεις μόνο μέσω ενός ψηφιακού νομίσματος μιας κεντρικής τράπεζας...
Αυτά δήλωνε τον περασμένο Αύγουστο ο Neel Kashkari, πρόεδρος της fed στη Μιννεάπολη (και πρώην στέλεχος της Goldman και της Pimco). Πόσα σπουδαία πράγματα μπορείς να κάνεις μ’ ένα ψηφιακό νόμισμα - χαζή είναι η κίνα;

Απ’ τις αρχές του περασμένου Μάρτη ο αμερικάνος πρόεδρος έχει υπογράψει το “διάταγμα νο 14067” που ορίζει τις παραμέτρους του ψηφιακού δολαρίου. Και τον περασμένο Σεπτέμβρη η ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα επέλεξε την Amazon, την ισπανική τράπεζα CaixaBank, την γαλλική Worldline, την ιταλική Nexi και την “ευρωπαϊκή πρωτοβουλία πληρωμών” (ένα κονσόρτσιουμ 31 μεγάλων ευρωπαϊκών τραπεζών και ενδιάμεσων στις πληρωμές) για να αναπτύξουν το ψηφιακό ευρώ.

Θα χρειαστεί κάποιος χρόνος, και εν τω μεταξύ το ψηφιακό γουάν θα έχει προχωρήσει την διεθνοποίησή του. Θα χρειαστεί επίσης και κάποιο σχέδιο “έκτακτης ανάγκης” για να πειθαναγκαστούν οι υπήκοοι. Ειδικά οι κεντροευρωπαίοι είναι κατά πλειοψηφία αρνητικοί σε μια μορφή χρήματος που, το καταλαβαίνουν, θα τελειώσει ακόμα και τα κουρέλια ιδιωτικότητας και προσωπικής ζωής που έχουν απομείνει.

Εν τω μεταξύ, ώσπου να φτιαχτούν αυτά, υπάρχουν περιθώρια για “ενεργειακές κρίσεις”. Βλέπετε και τα ψηφιακά νομίσματα θέλουν ρεύμα... Οπότε πρέπει γρήγορα να αποκατασταθεί η πυρηνική ενέργεια...

Τα ρούχα συμπληρώνουν τις παραισθήσεις. Η στολή στην πιο πάνω φωτογραφία μοιάζει με εξοπλισμός δύτη. Όχι: διαφημίζεται σαν το απαραίτητο αξεσουάρ για την απολαυστική είσοδο στο “μετασύμπαν”. Με 90 αισθητήρες / ηλεκτρόδια εξασφαλίζει εκείνο που ως τώρα έλειπε. Οι τεχνικοί έχουν προχωρήσει στις οπτικές και ακουστικές παραισθήσεις· η στολή εξασφαλίζει και τις απτικές. Απ’ την αίσθηση των σταγόνων της βροχής πάνω σου, μέχρι το να φας μια σφαίρα - όλα αυτά με ασφάλεια!

Το χακάρισμα του ανθρώπινου νευρικού συστήματος, ουσιαστικά των νευρικών κυττάρων και των εγκεφαλικών νευρώνων, είναι το δεύτερο μεγάλο κόλπο, μαζί με το βιο-γενετικό που σημαδεύει διάφορα κύτταρα, ανθρώπινα και μη - για τα αφεντικά της 4ης βιομηχανικής επανάστασης. Θα υπέθετε κανείς ότι η στολή είναι ο πόθος των gamers· και πράγματι αυτοί θα είναι οι πρώτοι αγοραστές / καταναλωτές. Που με τις παρατηρήσεις τους θα συμβάλουν στην βελτίωσή της. Ποιοί θα είναι οι αμέσως επόμενοι; Οι φίλοι / ες, οι οπαδοί του distance sex. Ο παράλληλος και ταυτόχρονος αυνανισμός πρόκειται να γνωρίσει μέρες δόξας χάρη στην τεχνολογία. Η αρχική ιδέα του σχεδιασμού της ήταν άλλωστε αυτή η αγορά, η αγορά του τηλε-σεξ. Κι αν από κάποια βλάβη η “τηλεκάβλα” καταλήγει σε ηλεκτροπληξία, ε, κάποια αποζημίωση θα προβλέπεται.

Α, λέγεται teslasuit, χωρίς να είναι βέβαιο ότι ανήκει στις επιχειρηματικές ιδέες του Musk. Είτε έτσι είτε αλλιώς έχει μέλλον...

Ιπτάμενες σακαράκες. Η τεχνολογία των ιπτάμενων, αυτόματων, ηλεκτρικών οχημάτων είναι έτοιμη ή σχεδόν. Κι εδώ όπως σε πολλούς άλλους τομείς ο κινεζικός καπιταλισμός έχει την πρωτιά: μετά από χρόνια δοκιμών, κινέζικης κατασκευής “ιπτάμενα ταξί” χρησιμοποιούνται στο Ντουμπάι.

Αλλά η γενικευμένη χρήση τέτοιων ι.χ. πτητικών μέσων έχει μεγάλες απαιτήσεις “ρύθμισης της εναέριας κυκλοφορίας”, πολύ μεγαλύτερες από το πιο πολυχρησιμοποιούμενο (κανονικό αεροδρόμιο). Μπορείτε να φανταστείτε μερικές χιλιάδες (ούτε καν εκατομύρια!) τέτοιων οχημάτων να πετάνε χαμηλά στον ουρανό μιας μεγα-πόλης, χωρίς να συγκρούονται; Ο απόλυτος αυτοματισμός, η εντελώς ρομποτική πτήση, ουσιαστικά επιβατικά drones, είναι αδιαπραγμάτευτη προϋπόθεση. Πράγμα που σημαίνει big data και τα κατάλληλα προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης που θα κατευθύνουν αυτά τα χιλιάδες, εκατοντάδες χιλιάδες, εκατομύρια μικρά ελικόπτερα σε διαφορετικούς αεροδιαδρόμους, σε διαφορετικά ύψη, από διαφορετικές αφετηρίες σε διαφορετικούς προορισμούς. Ο οδηγός δεν θα έχει αρμοδιότητες, εκτός απ’ το να ορίσει πάνω στην οθόνη τον προορισμό του. Ουσιαστικά θα είναι επιβάτης. Φυσικά θα πρέπει να κατασκευαστούν και οι κατάλληλοι χώροι απογείωσης / προσγείωσης.

Στις 22 Αυγούστου η κινεζική υπηρεσία πολιτικών μεταφορών (civil aviation administration of china) ξεκίνησε μια διαβούλευση 2 εβδομάδων για να σχεδιαστεί η χρήση ιπτάμενων ταξί στην κινεζική επικράτεια για μικρές αποστάσεις ως το 2025, για μεσαίες αποστάσεις ως το 2030 και για μεγάλες ως το 2035. Οι αμερικάνοι κατασκευαστές έχουν βάλει σαν στόχο να είναι έτοιμοι το 2024 - αλλά ως γνωστόν είναι συνήθως υπερόπτες και υπερφίαλοι στα χρονοδιάγραμματά τους.

Μπορείτε, λοιπόν, να αισιοδοξείτε: αν την έχετε βγάλει καθαρή ως το τέλος της δεκαετίας ακόμα και στα μέρη μας θα έχουν εμφανιστεί ιπτάμενοι ταρίφες...

Η σωτηρία συμφέρει... Κάποιοι / κάποιες μπορεί να την θυμάστε σαν την μία απ’ τις δύο ιαπωνικές εταιρείες κατασκευάστριες φωτογραφικών φίλμ. Πρόκειται για την fujifilm (η άλλη ήταν η kodak).
Αυτή η τεχνολογία φωτογράφησης ξεπεράστηκε. Αλλά το κεφάλαιο-χρήμα δεν έχει εμμονές. Κι έτσι η fujifilm (ουσιαστικά μια ειδικευμένη χημική βιομηχανία) στράφηκε προς έναν απ’ τους τομείς του παρόντος και του μέλλοντος: την βιο-φαρμακευτική!

Πρόσφατα οι ceo της εταιρείας ανακοίνωσαν ότι θα “επενδύσουν” σχεδόν 1,5 δισ. δολάρια (200 δισ. γιέν) για να επεκτείνουν την σχετική παραγωγή και τις έρευνες που ήδη κάνουν. Το ποσό αυτό θα πάει σε κατασκευές νέων βιο-αντιδραστήρων και λοιπού εξοπλισμού στις ήδη υπάρχουσες εγκαταστάσεις της fujifilm στη δανία, κάνοντάς τες τις μεγαλύτερες μονάδες “καθετοποιημένης βιο-παραγωγής” στην ευρώπη. H σχετική θυγατρική λέγεται fujifilm diosynth biotechnologies, και αρχικά προέκυψε απ’ την εξαγορά του δικτύου εργοστασίων της αμερικανικής merck...

Ποιο άλλο βιομηχανικό μαμούθ κινείται άνετα σ’ αυτόν τον τομέα; Η νοτιοκορεατική samsung, γνωστή για οτιδήποτε άλλο εκτός από “παραγωγή υγείας”! Κι όμως: η θυγατρική samsung biologics ανακοίνωσε το 2021 αύξηση των κερδών της κατά 44% καθώς τα τρία εργοστάσιά της δουλεύουν φουλ. Το τέταρτο που είναι υπό κατασκευή θα είναι το μεγαλύτερο στον κόσμο· ενώ ψάχνει ευκαιρίες σχετικών εξαγορών στις ηπα και στην ευρώπη.

Πού είχαμε μείνει; Στη σωτηρία της ανθρωπότητας; Τα λεφτά είναι πολλά, πάρα πολλά!!!
(Στην φωτογραφία βιο-αντιδραστήρες της fujifilm στη δανία)

Οργανικοί υπολογιστές. Πώς θα το εκλαμβάνατε αν κάποιο τμήμα του επεξεργαστή του υπολογιστή ή του τηλεφώνου σας ήταν... χμμμ... με κάποια έννοια “ζωντανό”;
Επιστημονική φαντασία; Ή μήπως διασπορά ψευδών ειδήσεων; Στην καλειδοσκοπική φάση της καπιταλιστικής πραγματικότητας ο καθένας την βλέπει όπως γουστάρει. Το γεγονός είναι όμως ότι τον περασμένο Δεκέμβρη (του 2021) η αυστραλέζικη Cortinal Labs ανακοίνωσε ότι ενσωμάτωσε νευρώνες (δηλαδή εγκεφαλικά κύτταρα) που καλλιέργησε εργαστηριακά, σε chip.
Στο σύστημα που η εταιρεία ονόμασε Dishbrain τα εγκεφαλικά κύτταρα “μεγάλωσαν” πάνω σε chip σιλικόνης. Αυτά τα κύτταρα “δουλεύουν σαν σύρματα” σύνδεσης διαφορετικών στοιχείων του κυκλώματος. Το πλεονέκτημά τους, εφόσον πρόκειται για στοιχειώδεις ζωντανούς οργανισμούς, είναι ότι μπορεί να αλλάξει το σχήμα τους, να μεγαλώσουν, να αναπαραχθούν (πάντα με τεχνική μεσολάβηση) ή και να πεθάνουν.
Σύμφωνα με τους κατασκευαστές το Dishbrain μπορεί να παίξει το ηλεκτρονικό παιχνίδι Pong γρηγορότερα από τις υπάρχουσες διατάξεις τεχνητής νοημοσύνης. Και φυσικά είναι κατενθουσιασμένοι: Δεν έχει υπάρξει ποτέ πριν κάτι τέτοιο... Είναι ένας εντελώς καινούργιος τύπος ύπαρξης... (Ύπαρξης είπατε; Ναι...)

Δεν είναι μόνη της Cortinal σ’ αυτό το πεδίο. Μια άλλη που υπόσχεται πολλά (ο ιδανικός τρόπος χρηματοδότησης των start-up είναι να υπόσχονται πολλά...) είναι η αμερικανική Koniku. Υπάρχουν κι άλλες: ένα “τεχνολογικό οικοσύστημα” όπως λένε στην αργκώ σ’ όλες τις αναπτυγμένες καπιταλιστικές ζώνες του πλανήτη.

Αν αυτό ακούγεται παρηγορητικό, για να φτάσουν αυτά τα υβρίδια τις δυνατότητες του ανθρώπινου μυαλού, πρέπει να μορφοποιηθούν σε υπερυπολογιστές· που όμως καταναλώνουν τεράστιες ποσότητες ενέργειες σε σύγκριση με εξαιρετικά λιτά στις ενεργειακές απαιτήσεις τους κυτταρά μας.

Ανθρώπινο μυαλό είπαμε; Μήπως θα συνέφερε τ’ αφεντικά να μας φιξάρουν κατευθείαν πάνω στη σιλικόνη; Ένας άλλος “τύπος ύπαρξης” ίσως;

Ζήτω το γίγνεσθαι της πλαστοποίησης! Είτε σας αρέσει αυτό το είδος pop είτε όχι, το γεγονός είναι σημαντικό από μόνο του: οι γνωστοί σουηδοί ABBA επανεμφανίστηκαν live - όπως “τότε”! - στο Λονδίνο. Πριν μερικούς μήνες. Νεώτατοι, σα να μην πέρασε μια μέρα.
Φυσικά ήταν avatars. Ομοιώματα φωτός. Αλλά έχει μεγάλη σημασία; Αγγίζει κανείς τους stars; Όλοι τους βιντεοσκοπούν πια.

Δεν ήταν ολογράμματα - η σχετική τεχνολογία, που δοκιμάστηκε με την Μαρία Κάλας (! ναι, αναστήθηκε για λίγο...), κρίθηκε ότι θέλει ακόμα δουλειά. Αντί γι’ αυτό τα avatars (ή, για την περίσταση, τα abba-tars) ήταν διδιάστατα ομοιώματα, που προβλήθηκαν σε μια τεράστια οθόνη, με διάφορους φωτισμούς και εφφέ που δημιουργούσαν την ψευδαίσθηση τριών διαστάσεων.
Για να γίνει αυτή η παραγωγή (που ξεκίνησε πριν χρόνια) χρειάστηκε, μεταξύ άλλων, τα γερασμένα μέλη του συγκροτήματος να κινούνται κάποιες ώρες την ημέρα επί σχεδόν 1,5 μήνες φορώντας ολόσωμες φόρμες με αισθητήρες κίνησης μέσα σ’ ένα δάσος από 160 ειδικές κάμερες. Μετά ανέλαβαν οι κομπιουτεράδες.

Το ενδιαφέρον στο θέμα δεν είναι όμως μόνο η παραγωγή. Είναι και η κατανάλωση. Σύμφωνα με τους οργανωτές το κοινό χάρηκε, διασκέδασε, συγκινήθηκε. Δεν θα περίμενε κανείς κάτι άλλο απ’ τους οργανωτές· αλλά μήπως οι ψευδαισθήσεις είναι όντως διασκεδαστικές, σ’ αυτή τη φάση ακόμα περισσότερο αν είναι επώνυμες;

Μην πείτε μπα, αποκλείεται! Μην το πείτε...

Για κάνε μου μια συμπερίληψη. Η amazon είναι διαβόητη εδώ και χρόνια για τις σκληρές αντεργατικές πρακτικές της και τις συνθήκες κατέργου που επικρατούν στις αποθήκες της. Τελευταίο της κατόρθωμα; Σύμφωνα με ένα εσωτερικό έγγραφο της εταιρείας που διέρρευσε, χρησιμοποιεί αλγορίθμους τεχνητής νοημοσύνης για να αναλύει τα δεδομένα από τις αποθήκες της και να δίνει ένα σκορ σε κάθε παράρτημά της για το κατά πόσον αυτό είναι ευεπίφορο σε συνδικαλιστικές δράσεις. Μία οθόνη απεικονίζει τις αποθήκες σε ένα heat map και οι πιο «επικίνδυνες» από αυτές απεικονίζονται ως πιο «θερμές». Κάθε καλό αφεντικουλίνι ονειρεύεται μια τέτοια εφαρμογή. Και προς θεού, η τεχνητή νοημοσύνη θα χρησιμοποιείται μόνο για την πιο έγκαιρη διάγνωση των καρκίνων και για τη διάσωση του πλανήτη.

Ένα επιπλέον ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι η εταιρεία υπολογίζει επίσης και έναν «δείκτη φυλετικής διαφοροποίησης» (diversity index) για κάθε κατάστημα. Και τα αποτελέσματα της ανάλυσής της έδειξαν ότι τα καταστήματα που είχαν υψηλότερο σκορ σε αυτόν τον δείκτη είχαν επίσης και χαμηλότερο σκορ επικινδυνότητας όσον αφορά την πιθανότητα συνδικαλιστικής οργάνωσης. Διάφορες ανοησίες γράφτηκαν για αυτό το εύρημα, όπως ότι η πολυπολιτισμικότητα αποτελεί από μόνη της κάποιο καταχθόνιο εργαλείο των «παγκοσμιοποιητών».

Στην πραγματικότητα, είναι το ακριβώς αντίστροφο που θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς. Ο σκοπός της amazon και της όποιας amazon δεν είναι να προωθήσει κάποια αθώα πολυπολιτισμικότητα, αλλά να πατήσει πάνω στις όποιες υπαρκτές φυλετικές εντάσεις και να τις εμβαθύνει στον μέγιστο βαθμό, χρησιμοποιώντας ως προκάλυμμα διάφορες αερολογίες περί συμπερίληψης και ανεκτικότητας. Όταν ο «αντιρατσιστικός εταιρικός ακτιβισμός» φτάνει σε τέτοιο σημείο ώστε να υπονοεί ότι ο οποιοσδήποτε λευκός κουβαλάει μέσα του ως προπατορικό αμάρτημα τον ρατσισμό (ή, άλλο τυχαίο παράδειγμα, ότι το ισραήλ πρέπει μονίμως να βρίσκεται στη θέση του θύματος), επιφυλάσσοντας για τους μαύρους ή τους λατίνους έναν μόνιμο ρόλο μπαρμπα-Θωμά, τότε δικαιολογημένα εγείρονται κάποιες υποψίες. Υποψίες ότι ο ρατσισμός βγαίνει από τη μία πόρτα απλά για να μπει από τη διπλανή. Ένας ρατσισμός σε έκδοση 2.0, τόσο μα τόσο χρήσιμος, όσο και οι αφελείς που θεωρούν ότι διεξάγουν κάποιον σπουδαίο αγώνα στο όνομα κάποιας «ταυτότητας».