#07 - 10/2016

σώμα, εγκυμοσύνη, καταγραφή, αναπαράσταση: η αλλαγή του “κανονικού”

Στα τέλη της δεκαετίας του ‘60, μια εγγράματη νεαρή γυναίκα, πρώτη φορά μάνα, ανοίγει προσεκτικά ένα δερματόδετο τετράδιο με λευκές σελίδες. Σημειώνει στο επάνω μέρος της πρώτης την ημερομηνία και την χρονολογία, με καθαρά γράμματα. Και από κάτω συνεχίζει:

Σήμερα αγαπημένο μου αγοράκι αρχίζω αυτό το ημερολόγιο σου, το οποίο θα προσπαθήσω να κρατήσω όσο περισσότερο μπορέσω, και λέω όσο μπορέσω γιατί μόλις προλαβαίνω τις δουλειές που μου προκαλεί η παρουσία σου.
... Όταν γεννήθηκες το κεφαλάκι σου εκεί ακριβώς που είναι η κορυφή ήταν εξογκωμένο και μαλακό. Ήταν απ’ την θέση που είχες στη μήτρα. Τα χαρακτηριστικά σου ήταν τραβηγμένα. Μόλις σ’ ετοίμασαν και σ’ έντυσαν σε πήγε η προϊσταμένη της κλινικής στο κρεββατάκι σου. Μόλις μετά από λίγο σ’ έφεραν και σε είδα, είπα στον πατέρα σου, “τι άσχημο που είναι το παιδί μας”, αυτό όμως δεν μείωνε την αγάπη μου. Ο πατέρας σου πετούσε από τη χαρά του, εκείνο το βράδυ έμεινε στην κλινική μαζί μας...

Μια προσωπική στιγμή μιας προσωπικής σχέσης, αναμφίβολα... Μαζί, όμως (κι αυτό θέλουμε να υποδείξουμε) ένα ορισμένο κοινωνικό πεδίο μέσα στο οποίο αυτή η προσωπική σχέση, κοινότοπη από πολλές απόψεις, αποτυπώνεται. Στο χαρτί. Σε ένα ημερολόγιο.
Το χειρόγραφο ημερολόγιο είναι μια συγκεκριμένη σχέση με τον χρόνο. Υπάρχει εδώ το σήμερα· με την επικεφαλίδα του, την ημερομηνία. Υπάρχει νωρίτερα, καθώς φυλλομετράει κανείς τις σελίδες ανάποδα, το στέρεο ίχνος της χθεσινής και της προσθεσινής ημέρας, της προηγούμενης βδομάδας, του περασμένου μήνα, της περασμένης χρονιάς. Υπάρχει, υλοποιημένο σαν αφήγηση ή σα σημείωση ή σα σχόλιο το παρελθόν.
Και υπάρχει, επίσης, το μέλλον. Όχι σαν οι άγραφες σελίδες του τετραδίου. Αλλά σαν ο άγνωστος χρόνος κατά τον οποίο θα επανέρχεται, κατ’ επιλογή της, η συγγραφέας στο χτες· ενόσω αυτό καθε φορά σημερινό αύριο θα έχει αφήσει επιπλέον ίχνη, σημάδια, λέξεις, φράσεις στο χαρτί.
Οι προσωπικές εξομολογήσεις στο χαρτί, μιας πρωτόγεννης που θηλάζει, ξεσκατίζει και νανουρίζει το μωρό της, γράφονται, αποτυπώνονται, σωρρεύονται τακτοποιημένα, δίνοντας μια συγκεκριμένη μορφή στις μέρες (και τις νύχτες) - σα - σχέση. Θα μπορούσε να είναι μια άλλη σχέση· ερωτική, φιλική... Ένα άλλο περιεχόμενο ημερολογίου. Όμως και πάλι θα ήταν κάτι ανάλογο. Όχι οι αναμνήσεις του μυαλού που κάποτε θολώνουν, αναμορφώνονται ή χάνονται. Ούτε οι σκέψεις για το αύριο, για το μετά, που άλλοτε είναι καταρρακτώδεις και άλλοτε αργές και επαναλαμβανόμενες σαν ατέρμονας. Εγγραφές: μια συγκεκριμένη οργάνωση του χρόνου (μέσα απ’ την γραφή), την βιασύνη ή την ηρεμία της. Ημερολόγιο: όχι, απλά, ένα δεκανίκι για την μνήμη· αλλά ένας τρόπος για την διακράτιση της διάρκειας της (καθημερινής) εμπειρίας. [1Είναι βέβαιο ότι τα ημερολόγια εμφανίστηκαν σε εγγράμματους πληθυσμούς· σε ανθρώπους που είχαν πάει στο σχολείο και είχαν εξοικειωθεί με την γραφή και την ανάγνωση. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι “μη γραμματιζούμενοι” στερούνταν τρόπων καθημερινών - εγχαράξεων - του - χρόνου... απ’ το σώμα τους το ίδιο ως τα πράγματα - του - σπιτιού και το φυσικό περιβάλλον τους.] Την διακράτιση αυτής της διάρκειας όχι για “μελλοντική χρήση” αλλά τώρα. Από κάποιες απόψεις: το ημερολόγιο ήταν μια καθυστέρηση του καθημερινού χρόνου, ειδικά εκεί που ήταν (ή έμοιαζε) πυκνός. Ένα χειροποίητο, σωματικό φρενάρισμα· μια στάση - όχι απλά του τώρα, αλλά του τώρα στη σχέση του με το χτες και το αύριο.

Το σώμα (το γυναικείο, το σώμα ενός μωρού)· ο χρόνος· οι σχέσεις· οι εμπειρίες: αυτά αλλάζουν, η αλλαγή τους έχει αρχίσει από πολλές μεριές. Το ότι οι αλλαγές (ριζικές από πολλές απόψεις) γίνονται εθελοντικά, αυτό είναι βέβαιο. Το αν είναι συνειδητές σαν τέτοιες, αυτό είναι αμφίβολο. Οι αλλαγές γίνονται αδιόρατα. Είτε επειδή δεν υπάρχει μέτρο σύγκρισης, είτε επειδή οι ενδιαφερόμενοι / ες δεν θέλουν να κάνουν τέτοιες συγκρίσεις.
Το ερώτημά μας δεν είναι η ηθικολογία (τέτοιων ή άλλων αλλαγών στις κοινωνικές σχέσεις, στις ιδέες, στις πεποιθήσεις περί “κανονικότητας”, στις αναπαραστάσεις)· το αν είναι “καλές” ή “κακές”. Το ερώτημά μας (πολιτικό εξ αρχής) είναι αν αναγνωρίζονται σαν τέτοιες. Όταν δεν έχεις συνείδηση του τι, τελικά, κάνεις μπορείς να ηθικολογείς ανόητα. Αν έχεις συνείδηση, πιθανόν να συνειδητοποιήσεις ότι κάνεις επιλογές. Και, κυρίως, ότι οι επιλογές έχουν συνέπειες.

τελειοποιώντας την γονιμότητα:
ο ψηφιοποιημένος αναπαραγωγικός πολίτης [2Τίτλος του πρωτότυπου: “Mastering Your Fertility”: The Digitised Reproductive Citizen. Γράφτηκε τον Οκτώβριο του 2016, και είναι κεφάλαιο του υπό έκδοση (στην αγγλία θα εκδοθεί μέσα στον Οκτώβρη) βιβλίου Negotiating Digital Citizenship: Control, Contest and Culture. Η έννοια του “mastering” αφορά την κυριότητα, που συνδυάζει τον έλεγχο με την βελτίωση.
Η συγγραφέας Deborah Lupton είναι καθηγήτρια του πανεπιστημίου της Καμπέρα (Αυστραλία), στο Ερευνητικό Κέντρο Μέσων και Ειδήσεων, της σχολής “τεχνών και σχεδιασμού”.]

Οι γυναίκες έχουν εμπλακεί σε πρακτικές σχετικές με την γονιμότητα και τις αναπαραγωγικές λειτουργίες τους για χρόνια. Εκεί που κάποτε μπορεί να σημείωναν την σεξουαλική τους δραστηριότητα, τους κύκλους της περιόδου, σημάδια ωορρηξίας κι εξελίξεις στην εγκυμοσύνη τους με χαρτί και μολύβι, τώρα υπάρχει μια πληθώρα ψηφιακών τεχνολογιών που υποστηρίζουν τις γυναίκες στο να παρακολουθούν, να μετρούν και να απεικονίζουν αυτές τις πλευρές του σώματός τους. Η ανάπτυξη του internet επέτρεψε την χρήση online υπολογιστών για την περίοδο, την ωορρηξία και την εγκυμοσύνη, την αναζήτηση πληροφοριών σχετικά με την σύλληψη και την εγκυμοσύνη και την συμμετοχή σε συζητήσεις με άλλες γυναίκες σε online φόρουμ. [...] Κατά την τελευταία δεκαετία, η εύκολη πρόσβαση στις πιο πρόσφατες ψηφιακές τεχνολογίες παρέχει πολλές ευκαιρίες στις γυναίκες να φτιάξουν online περιεχόμενο, να παρακολουθήσουν το σώμα τους με αυξημένη μετρήσιμη ακρίβεια και να μοιραστούν τα προσωπικά τους δεδομένα στα κοινωνικά δίκτυα. Αυτές οι ποικίλες δυνατότητες για παραγωγή και μοίρασμα προσωπικών πληροφοριών γύρω από την γυναικεία σεξουαλικότητα, την γονιμότητα και τις αναπαραγωγικές ικανότητες, έχουν εκτεταμένες συνέπειες. Τουλάχιστον, αυτές οι πλευρές της γυναικείας σωματικότητας έχουν μετακινηθεί από το βασίλειο του ιδιωτικού, στο πεδίο του δημόσιου.
Στο κείμενο αυτό εστιάζω στις ψηφιακές τεχνολογίες που έχουν αναπτυχθεί ειδικά για την γυναικεία γονιμότητα και εγκυμοσύνη. Οι τεχνολογίες αυτές διατρέχουν υπολογιστικές πλατφόρμες, apps διαθέσιμα για κινητά και τάμπλετ και συσκευές αυτο-καταγραφής που φοριούνται. Υποστηρίζω ότι αυτού του τύπου οι συσκευές και τα προγράμματα συμβάλλουν στην διαμόρφωση του υποκειμένου του ψηφιοποιημένου αναπαραγωγικού πολίτη, ή αλλιώς την γυναίκα που χρησιμοποιεί ψηφιακές τεχνολογίες σαν έναν τρόπο για να αφιερώνει μεγάλη προσοχή στην υγεία της, την γονιμότητα, την σεξουαλική συμπεριφορά και την ευεξία. Οι τεχνολογίες αυτές εντατικοποιούν μια ήδη φρενήρη ατμόσφαιρα αυτο-παρακολούθησης και αυτο-υπευθυνότητας μέσα στην οποία η γυναικεία αναπαραγωγή βιώνεται και συντελείται.
Πρόσθετες σε αυτές τις ήδη παγιωμένες κανονιστικές παραινέσεις, είναι νέες προσδοκίες σχετικά με το πώς οι γυναίκες πρέπει να χρησιμοποιούν τις ψηφιακές τεχνολογίες σαν μέρος της αναπαραγωγικής ιδιότητάς τους και της διαχείρισης των συνόλων από data που παράγουν αυτές οι τεχνολογίες. Οι πιο προσωπικές και ιδιαίτερες λεπτομέρειες σχετικά με τον εαυτό τους - που παράγονται καθώς οι γυναίκες χρησιμοποιούν τις ψηφιακές τεχνολογίες - έχουν πλέον επενδυθεί με εμπορική αξία. Το ψηφιακό περιεχόμενο που σκόπιμα δημιουργείται από την πλευρά των χρηστών και τα ψηφιακά υποπροϊόντα δεδομένων που αφήνει πίσω της κάθε απλή συναλλαγή και δραστηριότητα, όπως το online ψάξιμο, μπαίνουν στην ψηφιακή οικονομία στην οποία οι πληροφορίες για τα σώματα και τις συμπεριφορές έχουν εμπορική, διοικητική και ερευνητική αξία. Τα προσωπικά δεδομένα γυναικών σχετικά με την γονιμότητα και τις εγκυμοσύνες τους, που δημιουργούνται από τέτοιες πρακτικές, κυκλοφορούν και ξαναχρησιμοποιούνται για ένα ευρύ φάσμα λόγων, από ένα ευρύ φάσμα παραγόντων και υπηρεσιών. Οι γυναίκες μπορεί να γνωρίζουν και να έχουν συναινέσει σε κάποιες από αυτές τις πρακτικές, αλλά σίγουρα αγνοούν άλλες.
[...]

Στο κείμενο αυτό έχουν συνεισφέρει θεωρητικές προσεγγίσεις που επιχειρούν να κατανοήσουν τους τρόπους με τους οποίους η γυναικεία σωματικότητα συλλαμβάνεται και βιώνεται. Όπως έχουν υπογραμμίσει διάφοροι θεωρητικοί της κουλτούρας (Grosz, Shildrick, Ussher και Longhurst) τα γυναικεία σώματα στις δυτικές κοινωνίες γίνονται τυπικά κατανοητά κι αναπαρίστανται σαν υποδεέστερα, εξαιτίας της φαινομενικής ρευστότητάς τους, των διαρροών τους και της αδυναμίας συγκράτησης. Τέτοια είναι ιδιαίτερα η περίπτωση των γυναικών που έχουν ωορρηξία, περίοδο, εγκυμονούν, γεννούν ή είναι σε εμμηνόπαυση. Τα σώματα τους θεωρούνται πιο ανοιχτά στον κόσμο και λιγότερο ελεγχόμενα από τα αντρικά, κάτω από την επίδραση των γυναικείων ορμονών που προκαλούν παράλογες ή υπερβολικές συναισθηματικές συμπεριφορές ή εξαιτίας της παραγωγής σωματικών υγρών που απειλούν να διαρρεύσουν από το σώμα τους. Φέρνω μαζί αυτές τις θεωρητικοποιήσεις της γυναικείας σωματικότητας με τις θεωρίες του κοινωνιο-υλισμού για να εξετάσω το ρόλο που παίζουν οι ψηφιακές τεχνολογίες στην αναπαράσταση, κανονικοποίηση και διαμόρφωση της γυναικείας αναπαραγωγής.

η ψηφιοποίηση της εγκυμοσύνης και το αγέννητο

Τα ανθρώπινα σώματα ψηφιοποιούνται όλο και περισσότερο καθώς ένα ευρύ φάσμα ψηφιακών τεχνολογιών έχει αναπτυχθεί με στόχο την αναπαράσταση και παρακολούθηση των σωμάτων. Αυτές περιλαμβάνουν από ψηφιακές ιατρικές τεχνολογίες απεικόνισης, μέχρι φωτογραφίες που ανεβαίνουν στα κοινωνικά δίκτυα και μέχρι τα ψηφιακά data που παράγονται από την εθελοντική βιομετρική παρακολούθηση με την χρήση apps ή συσκευών που φοριούνται. Μέσω τέτοιων διαδικασιών και τεχνολογιών, τα ανθρώπινα σώματα διαμορφώνονται ως συλλογές ψηφιακών data - συναθροίσεις ψηφιακών data - που διαρκώς μεταβάλλονται καθώς νέα data παράγονται και συναθροίζονται.
Με την επέλαση των κινητών και πανταχού παρόντων υπολογιστών, οι συσκευές αναπαράστασης και παρακολούθησης της γυναικείας γονιμότητας, της εγκυμοσύνης και του αγέννητου έχουν τώρα μετακινηθεί έξω από την κλινική και μέσα στην δημόσια αρένα. Πέρα από τα blogs, τα websites και τα φόρουμ συζητήσεων, σήμερα υπάρχουν βίντεο στο YouTube, φωτογραφίες που διανέμονται σε πλατφόρμες όπως το Instagram, ειδικευμένες σελίδες στο Facebook, hashtags στο Twitter, ομάδες στην Google και την Yahoo και η Wikipedia, που δίνουν πληροφορίες κι υποστήριξη πάνω στην γυναικεία αναπαραγωγική υγεία. Οι γυναίκες μπορούν να χρησιμοποιήσουν apps, ψηφιακές πλατφόρμες και φορετές συσκευές για να καταγράψουν την περίοδο και την ωορρηξία, την σεξουαλική δραστηριότητα, τις απόπειρες σύλληψης και την εγκυμοσύνη. Τα νέα αυτά μέσα φτιάχνουν και διαμορφώνουν καινοφανείς τρόπους αναπαράστασης του γυναικείου αναπαραγωγικού σώματος, το οποίο, σαν συνέπεια, έχει γίνει περισσότερο ορατό από ποτέ. Το ίδιο ισχύει και για το αγέννητο σώμα που είναι περισσότερο ορατό, έτσι ώστε το δημόσιο έμβρυο - σε όλα τα στάδια της ανάπτυξης, από την στιγμή της γονιμοποίησης, μέχρι την στιγμή της γέννας - να είναι πλέον διαθέσιμο στο βλέμμα του κοινού, στα websites και τα κοινωνικά δίκτυα

Η ανάπτυξη νέων προγραμμάτων σχετικών με την γυναικεία αναπαραγωγικότητα έχει συμβάλλει σε μια ακόμη μεγαλύτερη διαφάνεια κι ορατότητα της εμμηνόρροιας, της ωορρηξίας, της εγκυμοσύνης και των αγέννητων σωμάτων, αλλά και στην εγκαθίδρυση νέων τρόπων παρακολούθησης αυτών των σωμάτων. Υπάρχουν διαθέσιμα πολλά apps για γυναίκες, για να παρακολουθούν την σεξουαλική τους δραστηριότητα, την ωορρηξία, τους κύκλους περιόδου, σχετικά συμπτώματα κι ενδείξεις, απόπειρες σύλληψης και πρακτικές πριν την σύλληψη. Κάποια apps υπενθυμίζουν στις γυναίκες να πάρουν τα αντισυλληπτικά τους· άλλα στέλνουν ειδοποιήσεις ότι πλησιάζει η περίοδος ή ότι πρέπει να αλλαχτεί το ταμπόν. Ένα φάσμα τεχνολογιών με βιο-αισθητήρες είναι επίσης διαθέσιμο με σκοπό την παρακολούθηση της γονιμότητας. Οι γυναίκες μπορούν προμηθευτούν φορετές συσκευές με αισθητήρες που μετράνε την βασική θερμοκρασία (η χαμηλότερη θερμοκρασία που καταγράφεται κατά την ξεκούραση και αποτελεί ένδειξη ωορρηξίας ή μη) και συγχρονίζονται με άλλα apps που παρακολουθούν την γονιμότητα. Υπάρχουν άλλες συσκευές που μετράνε τους ηλεκτρολύτες στο σάλιο (τοποθετούνται στην γλώσσα) ή την βλέννα του τραχήλου που αλλάζει ανάλογα με την παραγωγή οιστρογόνων (αυτή η συσκευή τοποθετείται μέσα στον κόλπο) και στέλνουν πληροφορίες σε ένα πρόγραμμα που απεικονίζει τα αποτελέσματα με πίνακες και διαγράμματα.

Μόλις η γυναίκα επιτύχει την σύλληψη, εκατοντάδες apps σχετικά με την εγκυμοσύνη είναι διαθέσιμα. Μια ανάλυση που έκανα τον Ιούνιο του 2015 όλων των σχετικών με την εγκυμοσύνη apps τόσο στο App Store όσο και στο Goggle Play, έδειξε ότι η συντριπτική πλειοψηφία τους μπορεί να καταταγεί σε τρεις κατηγορίες: “ψυχαγωγία”, “παρακολούθηση εγκυμοσύνης και εμβρύου” και “πληροφορίες εγκυμοσύνης”. Τα apps με αντικείμενο την ψυχαγωγία περιελάμβαναν παιχνίδια όπως η πρόσκληση φίλων και συγγενών να μαντέψουν το όνομα του μωρού, το φύλο, την ημερομηνία γέννησης, το βάρος και το ύψος· το φτιάξιμο προσωποποιημένων αναγγελιών γέννησης για φίλους και συγγενείς· υπερήχους φάρσες και διάφορα κουίζ για την εγκυμοσύνη. Διάφορα παιχνίδια για μικρά κορίτσια τα καλούσαν να φροντίσουν την περιποίηση μιας εγκύου ή ακόμη και να βοηθήσουν στον τοκετό. Άλλα apps επιτρέπουν στις γυναίκες να φωτογραφίζουν τις εγκυμονούσες κοιλιές τους βδομάδα τη βδομάδα και να φτιάχνουν βίντεο με αλληλουχίες εικόνων καθώς η κοιλιά φουσκώνει. Άλλα apps ενθαρρύνουν τις γυναίκες να κρατάνε ημερολόγιο με τις εμπειρίες και τα συναισθήματα κατά την εγκυμοσύνη. Ένα άλλο είδος apps είναι προσανατολισμένο στο να βοηθάει τις γυναίκες να επιλέξουν προϊόντα για τον εαυτό τους και τα μωρά τους.
Πολλά apps για την παρακολούθηση της εγκυμοσύνης και του εμβρύου κατευθύνουν κι ενθαρρύνουν τις γυναίκες να παρατηρούν και να καταγράφουν αναλυτικά δεδομένα όχι μόνο για το σώμα τους: για την δίαιτά τους, την λήψη βιταμινών, την κατανάλωση υγρών, την φυσική δραστηριότητα, τα συμπτώματα της εγκυμοσύνης, διάθεση, αποτελέσματα ιατρικών τεστ, βάρος σώματος και θερμοκρασία σώματος. Διάφορα τέτοια apps περιλαμβάνουν ρολόγια αντίστροφης μέτρησης μέχρι την γέννα, ώστε οι γυναίκες να έχουν ακριβή εικόνα του χρόνου που απομένει. Υπάρχουν άλλα apps που χρησιμοποιούν το σώμα της εγκύου ως σημείο πρόσβασης ή ενδιάμεσο για να καταγράψουν την καλή κατάσταση του εμβρύου. Κάποια άλλα ενθαρρύνουν τις γυναίκες να καταγράφουν και να παρακολουθούν λεπτομερώς και τις παραμικρές κινήσεις του εμβρύου. Κάποια δουλεύουν μαζί με διάφορα προσαρτήματα στο κινητό (μίνι συσκευές Doppler) ώστε να έχουν οι γυναίκες την ευκαιρία να καταγράφουν τον καρδιακό χτύπο του εμβρύου όποτε θέλουν. Μια άλλη ομάδα apps διευκολύνει την εξέλιξη του τοκετού, καταγράφοντας λεπτομερώς τις συστολές για παράδειγμα. Και πολλά από αυτά τα apps έχουν λειτουργίες που επιτρέπουν στις γυναίκες να μοιράζονται όλες αυτές τις λεπτομέρειες στα κοινωνικά δίκτυα.

Κάποιες τεχνολογίες σχετικές με την γυναικεία γονιμότητα, σεξουαλικότητα κι εγκυμοσύνη εγγράφονται σε ένα φάσμα διασυνδεόμενων προγραμμάτων και συσκευών, σαν μέρος αυτών που προσφέρουν. Προγράμματα πλατφόρμες συχνά δουλεύουν με τα δικά τους προσαρμοσμένα apps ή άλλα apps κι επίσης με φορετές συσκευές αυτο-παρακολούθησης. Στα πλαίσια αυτής της διαδραστικότητας, οι χρήστριες μπορούν να ανεβάσουν ένα πλήθος από προσωπικές τους λεπτομέρειες σχετικά με το σώμα τους, είτε αυτές εισάγονται χειροκίνητα, είτε, σε κάποιες συσκευές, συγκεντρώνονται κι επεξεργάζονται αυτόματα από αισθητήρες. Η γονιμότητα, η σεξουαλικότητα και η αναπαραγωγή, συχνά συνυφαίνονται με άλλες πτυχές της σωματικότητας σε αυτές τις τεχνολογίες κι έτσι επεκτείνονται στο πεδίο της φυσικής κατάστασης και της συναισθηματικής ευεξίας.

Ένα σημείο κλειδί για τις πωλήσεις πολλών τέτοιων τεχνολογιών (όπως και άλλων συσκευών πληροφόρησης και αυτο-παρακολούθησης που αφορούν στην υγεία, την σεξουαλικότητα και την φυσική κατάσταση) είναι ότι η χρήση τους παρέχει καλύτερη γνώση των λειτουργιών και της συμπεριφοράς του αναπαραγωγικού σώματος. Έτσι, για παράδειγμα, η πλατφόρμα Glow και το σχετιζόμενο app παρέχουν καθημερινές προβλέψεις για την πιθανότητα σύλληψης και προσδιορίζουν την επόμενη φάση γονιμότητας, μέσω της επεξεργασίας δεδομένων που εισαγάγουν οι χρήστριες. Ο δικτυακός τόπος της Glow διαφημίζει τις υπηρεσίες της με το σύνθημα: “Γυναικεία φύση: απομυθοποίηση με δεδομένα”. Ένα app που προσφέρει η Glow είναι το Eve, που καταγράφει την εμμηνόρροια και την σεξουαλική δραστηριότητα κι επιτρέπει στις χρήστριες “να ξέρουν τι γίνεται εκεί κάτω”, ενώ υποστηρίζει ότι το ομώνυμο app θα επιτρέψει στις χρήστριες “να τελειοποιήσουν την γονιμότητά τους”. Η χρήση του Glow περιλαμβάνει την εισαγωγή περισσότερων από σαράντα διαφορετικών “υγειονομικών ενδείξεων” που χρειάζονται για να διαμορφωθεί ένα “ημερήσιο γνωστικό ημερολόγιο για την υγεία”. Οι προσωπικές πληροφορίες που χρειάζονται περιλαμβάνουν τους κύκλους περιόδου, ενδείξεις ωορρηξίας, συνευρέσεις, βασική θερμοκρασία σώματος, τραχηλική βλέννη, δείκτη μάζας σώματος, κράμπες, χρήση αντισύλληψης, σωματική άσκηση, δερματικά σημάδια, ροή περιόδου και συμπτώματα περιόδου. Η Glow επίσης προσφέρει ένα ανάλογο app για τον σύντροφο της χρήστριας προκειμένου να μετρηθεί η δική του γονιμότητα. Το πρόγραμμα συντονίζεται με τα data που εισάγονται από τους καταγραφείς φυσικής δραστηριότητας Google Fit και My Fitness Pal κι επίσης βοηθάει τις γυναίκες να ανανεώσουν τις συνταγές τους για την αντισύλληψη σε επιλεγμένα φαρμακεία. Οι χρήστριες λαμβάνουν τακτικές υπενθυμίσεις να πάρουν την αγωγή τους και να χρησιμοποιούν αντισύλληψη, εάν θέλουν να αποφύγουν την σύλληψη.
Όταν η εγκυμοσύνη επιτευχθεί (οι developers της Glow ισχυρίζονται ότι τον πρώτο χρόνο επιτεύχθηκαν 25.000 εγκυμοσύνες χάρη στην χρήση του προγράμματος) ένα άλλο app της ίδιας εταιρείας - το Nurture - παρέχεται στην γυναίκα με στόχο να φροντίσει εσάς ενώ φροντίζετε το μωρό σας, εισάγοντας επιπλέον λεπτομέρειες για το πώς αλλάζει το σώμα. Οι χρήστριες ενθαρρύνονται να συμμετάσχουν στο ανέβασμα των προσωπικών τους δεδομένων, για να λαμβάνουν “πιο προσωπικές διαγνώσεις υγείας” που “θα σας καθοδηγήσουν σε μια υγιή εγκυμοσύνη”. Αυτή η συγκέντρωση πληροφοριών και η πρακτική του ανεβάσματός τους, σε συνδυασμό με τον αλγοριθμικό χειρισμό και την οπτική απεικόνιση που προσφέρει η Glow, παρουσιάζονται σαν να είναι αυτές που επιτρέπουν τις γυναίκες να πάρουν τον έλεγχο του κατά τα άλλα μυστηριώδους κι ατίθασου σώματός τους. Επιπλέον, μια «κοινότητα Glow» παρουσιάζεται σαν μια ευκαιρία για τις γυναίκες να επικοινωνήσουν με άλλες χρήστριες τέτοιων τεχνολογιών.

Ένα άλλο παράδειγμα είναι η ψηφιακή πλατφόρμα Ovuline και τα σχετιζόμενα apps. Σύμφωνα με το site της Ovuline, χρησιμοποιώντας αυτά που προσφέρει, οι γυναίκες “θα συλλάβουν γρηγορότερα, θα έχουν μια πιο υγιή εγκυμοσύνη και θα μάθουν το σώμα τους”. Οι χρήστριες ενθαρρύνονται να μετρούν και να παρακολουθούν ένα ευρύ φάσμα σωματικών ενδείξεων και δραστηριοτήτων, χρησιμοποιώντας διάφορες ψηφιακές συσκευές (συσκευές παρακολούθησης της άσκησης και του ύπνου όπως και ηλεκτρονικοί μετρητές, αγορασμένα όλα από το site) κι επίσης να εισάγουν διάφορα data στη βάση δεδομένων. Οι γυναίκες καλούνται να ανεβάσουν τα data που συγκεντρώνουν μέσω των συσκευών ή να εισαγάγουν χειροκίνητα τα δεδομένα για την δίαιτά τους, τους τρόπους άσκησης, την αρτηριακή πίεση, βάρος, διάθεση, κατάσταση υγείας και συνήθειες ύπνου. Όλα αυτά τα δεδομένα συγκεντρώνονται και συνδυάζονται προκειμένου να φτιαχτούν υπολογισμοί (εκφρασμένοι με πίνακες και διαδραστικά χρονοδιαγράμματα) που χρησιμοποιούνται για να δώσουν συμβουλές πάνω στο αν η εγκυμοσύνη ακολουθεί τις κανονικές νόρμες και για να φτιάξουν «προσωποποιημένα πλάνα» δίαιτας και βάρους.
Ψηφιακές πλατφόρμες και apps έχουν επίσης σχεδιαστεί προς την κατεύθυνση της μείωσης του υγειονομικού κόστους για τις εγκύους γυναίκες. Το app Due Date Plus, για παράδειγμα, αναπτύχθηκε από την εταιρεία υγείας Wildflower και παρέχει μια γκάμα ευέλικτων πλάνων υγείας για ανθρώπους που έχουν προγράμματα υγείας στις ΗΠΑ. Όπως σημειώνεται στο site της Wildflower: “τα προγράμματα μας για κινητά συνδέονται με το σύστημα υγείας και εστιάζουν σε πρακτικές και αποφάσεις που μπορούν να μειώσουν το κόστος υγείας για τους πελάτες μας”. Το app Due Date Plus παρέχει μια γκάμα υπηρεσιών για τις χρήστριες, από στοχευμένες πληροφορίες υγείας, μέχρι πληροφορίες για το τι καλύπτει το πρόγραμμα υγείας κι εργαλεία παρακολούθησης του βάρους ή των συμπτωμάτων. Πολλά apps γύρω από την εγκυμοσύνη χρησιμοποιούν τεχνικές παιγνιοποίησης, σαν μια μέθοδο προώθησης των πωλήσεων. Η παιγνιοποίηση έχει επίσης παρεισφρήσει στην φροντίδα της εγκυμοσύνης. Οι πάροχοι υγείας στις ΗΠΑ έχουν αρχίσει να ωθούν τις έγκυες γυναίκες στη χρήση παιγνιοποιημένων προγραμμάτων, προκειμένου να διαπιστώσουν εάν ακολουθούν την κατάλληλη αγωγή υγείας. Μόλις γίνουν συνδρομήτριες στο πρόγραμμα, οι έγκυες γυναίκες ξεκλειδώνουν online μπλοκς στο παιχνίδι εφόσον πηγαίνουν κανονικά στα ραντεβού τους κι αν ναι τότε λαμβάνουν δωροεπιταγές ως βραβείο.

ο ψηφιοποιημένος αναπαραγωγικός πολίτης

Είναι πολλά τα κομβικά νοήματα και πρακτικές που αναπαράγονται και διαμορφώνονται από τις ψηφιακές τεχνολογίες γύρω από την γυναικεία γονιμότητα και την αναπαραγωγή που περιέγραψα παραπάνω. Ένα από τα κεντρικά χαρακτηριστικά αυτών των τεχνολογιών είναι οι υπόρρητες παραδοχές αναφορικά με τις ανάγκες, τις επιθυμίες και τα συμφέροντα των γυναικών. Προϋποθέτουν ένα υποκείμενο που είναι έτοιμο και πρόθυμο να παραγάγει πληροφορίες σχετικά με την γονιμότητά της και την αναπαραγωγική της ικανότητα και να απολαύσει τα υποτιθέμενα προνόμια που παρέχει η τεχνική ευκολία των ψηφιακών τεχνολογιών, όπως για παράδειγμα, να εισάγει προσωπικές πληροφορίες, να δει αυτά τα data να γίνονται αντικείμενο αλγοριθμικού χειρισμού και να του παρουσιαστούν σε μετρήσιμη ή γραφική φόρμα. Αυτές οι τεχνολογίες επιπλέον, υποθέτουν ότι η χρήστρια συμμορφώνεται στην ιδεαλιστική θέση του αναπαραγωγικού πολίτη.
Ο αναπαραγωγικός πολίτης ακολουθεί την ευρύτερη ιδεαλιστική έννοια του πολίτη προαγωγού της υγείας. Ο πολίτης αυτός, μια φιγούρα κλειδί στο νεοφιλελεύθερο πολιτικό περιβάλλον, αναλαμβάνει την ευθύνη για την δική του ή δική της υγεία, ευεξία και παραγωγικότητα χωρίς να έχει την απαίτηση της συνδρομής από το κράτος. Αυτές οι πρακτικές εμφανίζονται συχνά μέσω της χρήσης των ψηφιακών τεχνολογιών στην ανάληψη της φροντίδας από τους ίδιους τους ασθενείς και στην προώθηση της υγείας. Όταν οι νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις εστιάζουν στις γυναικείες αναπαραγωγικές λειτουργίες και δυνατότητες, τότε δεν είναι μόνο οι ίδιες οι γυναίκες που εμπλέκονται αλλά και οι απόγονοί τους (υπαρκτοί ή δυνητικοί) επίσης. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων αιώνων, οι ιδιότητες που αποδίδονταν στα βρέφη επεκτάθηκαν ως τις αγέννητες οντότητες, καθώς αποκτούσαν όλο και μεγαλύτερη αξία ως ένα είδος πρωτο-ανθρώπων, ατομικές προσωπικότητες με δική τους αξία και δικαιώματα, ευάλωτα πλάσματα που απαιτούν την μέγιστη φροντίδα και προστασία. Σύμφωνη με την αναπαραγωγική υπηκοότητα είναι η έννοια της εμβρυικής υπηκοότητας που έχει πρόσφατα αναδειχτεί. Αυτές οι αναπαραστάσεις του αγέννητου έχουν συμβάλλει στην κοντινή αντίληψη που αναπαριστά το σώμα που εγκυμονεί ως ένα δοχείο μεταφοράς και φροντίδας αυτής της πολύτιμης οντότητας.

Το εγκυμονόν σώμα αναπαρίσταται τυπικά σαν επικίνδυνο και σε κίνδυνο ταυτόχρονα. Η έγκυος γυναίκα είναι επικίνδυνη επειδή είναι δυνητικά σε θέση να απειλήσει την υγεία και την ανάπτυξη του αγέννητου εάν δεν φροντίσει αρκετά να ρυθμίσει το σώμα της. Πιο συμβολικά, οι έγκυες γυναίκες αναπαρίστανται συχνά ως μίζερα σώματα - απωθητικά, χοντρά, άγαρμπα, ανεξέλεγκτα, με διαρροές, διαπερατά, δισυπόστατα - και γι’ αυτό επικίνδυνα για την κοινωνική και ηθική τάξη. Οι έγκυες γυναίκες θεωρούνται από τη θέση τους ότι είναι «σε κίνδυνο» επειδή μια πληθώρα κινδύνων και απειλών υποτίθεται ότι περιβάλλει τα σώματά τους, απέναντι στην οποία πρέπει να αμυνθούν, ξανά κατ’ αρχήν προς το συμφέρον του εμβρύου τους. Όταν φαίνεται να περιφρονούν αυτές τις προσδοκίες και να θέτουν το αγέννητο τους «σε κίνδυνο», τότε υποβάλλονται σε έντονη ηθική αποδοκιμασία και σε κάποιες περιπτώσεις ακόμη και σε ποινική δίωξη.
Στα προγράμματα και τις συσκευές για την εγκυμοσύνη, είναι εξαιρετικά θολά τα όρια μεταξύ των αναγκών των εγκύων γυναικών και των αγέννητών τους. Πολλές από αυτές τις τεχνολογίες είναι αποκλειστικά προσανατολισμένες στην παροχή δυνατοτήτων για την φροντίδα και την βελτιστοποίηση της ανάπτυξης και της υγείας του εμβρύου μέσω του σώματος της εγκύου γυναίκας. Έτσι, για παράδειγμα, ενώ πολλά apps είναι ρυθμισμένα ώστε να καταγράφει η έγκυος γυναίκα την δίαιτά της, την άσκηση, την διάθεση και λοιπά, ο τελικός ευνοημένος των δικών της προσπαθειών αυτο-καταγραφής είναι το έμβρυό της, απέναντι στο οποίο η ίδια είναι επιφορτισμένη με την φροντίδα και την ευθύνη. Κάποια apps, όπως για παράδειγμα το Glow Nurture, ενθαρρύνουν τις εγκύους γυναίκες να περιλάβουν και τους συντρόφους τους στην προσπάθεια αυτο-επιτήρησης, στέλνοντας τους μηνύματα, για παράδειγμα, εάν η έγκυος γυναίκα απέτυχε να ασκηθεί αρκετά ή να πιει αρκετό νερό την συγκεκριμένη μέρα.

Πολλά τέτοια apps έχουν κατέβει από χιλιάδες μέχρι εκατομμύρια χρήστριες. Μεταξύ των κορυφαίων apps για την υγεία και την φυσική κατάσταση στο Google Play στις 21/10/15 για παράδειγμα, ήταν το Period Tracker στο νούμερο 7, με 10 ως 50 εκατομμύρια κατεβάσματα. Το MyCalendar – Period Tracker ήταν στο νούμερο 21, με 5-10 εκατομμύρια κατεβάσματα. Τα κορυφαία apps για την εγκυμοσύνη βρίσκονται στη θέση 23 (What to Expect Pregnancy Tracker, 1-5 εκατομμύρια κατεβάσματα) και στη θέση 27 (Glow Nurture Pregnancy Tracker, 50-100 χιλιάδες κατεβάσματα). Μια έρευνα αγοράς έδειξε ότι τα apps για την εγκυμοσύνη χρησιμοποιούνται περισσότερο από αυτά που έχουν σαν αντικείμενο την φυσική κατάσταση.
[...]

Αυτές οι τεχνολογίες παρουσιάζουν τα ιδεώδη της αναπαραγωγικής υπηκοότητας με ευέλικτες, προσπελάσιμες και συχνά εξαιρετικά ελκυστικές και αισθητικοποιημένες φόρμες. Πλατφόρμες και apps όπως αυτές που προσφέρουν η Ovuline και η Glow παρουσιάζουν όμορφες εικόνες εμβρύων ή εγκύων γυναικών και ευτυχισμένα, γοητευτικά νεαρά ζευγάρια με χαμογελαστά βρέφη. Τα παιχνίδια για νεαρά κορίτσια βάζουν τις παίχτριες να φροντίζουν ώστε οι εγκυμονούσες γυναικείες φιγούρες θα λάμπουν μέσω χτενισμάτων, ντυσίματος κι αλλαγών στην εικόνα τους, ώστε υποτίθεται να αναπτύξουν την αυτοπεποίθηση του να είναι έγκυες με στυλ. Κάποια apps που καταγράφουν τους κύκλους περιόδου ή την ωορρηξία χρησιμοποιούν αρχετυπικές θηλυκές εικόνες πολύχρωμων λουλουδιών ή κυκλικών σχημάτων (για να συμβολίσουν την γονιμότητα και τους αναπαραγωγικούς κύκλους) ή εικόνες μωρών ή γοητευτικών νεαρών γυναικών (μια εταιρεία χρησιμοποιεί την εικόνα μιας στυλιζαρισμένης μήτρας που χαμογελάει για να προωθήσει ένα app που παρακολουθεί την ωορρηξία). Τα στοιχεία παιγνιοποίησης σε πολλά από αυτά τα apps, απεικονίζουν την αυτο-επιτήρηση κατά την εγκυμοσύνη σαν μια εμπειρία πληρωτική και συναρπαστική και την κοινοποίηση και μοίρασμα προσωπικών πληροφοριών σαν κάτι που αξίζει να το χαίρεσαι με την οικογένεια και τους φίλους.
Η εστίαση στην αισθητικοποίηση της εμμηνόρροιας και της εγκυμοσύνης αναπαραγάγει ιδέες σχετικά με την σημασία της διατήρησης της φυσικής γοητείας κατά τη διάρκεια αυτών των σωματικών καταστάσεων με το να μην επιτρέπεται στο σώμα να γίνει ασουλούπωτο ή ανάρμοστο. Ακόμη πιο πέρα, προσφέροντας μετρησιμότητα κι αλγοριθμική ανάλυση, αυτές οι τεχνολογίες ορθολογικοποιούν την επιτήρηση και τον υπολογισμό, παρέχοντας πληροφορίες κι ευκαιρίες για παιχνιδίσματα και πανηγυρισμούς για την γυναικεία αναπαραγωγικότητα κι εγκυμοσύνη. Υπόσχονται να δαμάσουν, να αισθητικοποιήσουν και να περιορίσουν τους κινδύνους και τα άγχη που πηγάζουν από την ακαταστασία και το απρόβλεπτο (και κάποιες φορές την δυσφορία και τον πόνο) του σώματος που βρίσκεται σε εμμηνόρροια, ωορρηξία, εγκυμοσύνη ή τοκετό. Όπως το έθεσε ο προγραμματιστής του Clue (ένα δημοφιλές app παρακολούθησης της εμμηνόρροιας) σε μια συνέντευξή του στους New York Times:
“Υπάρχει μια βασική ανάγκη μεταξύ των γυναικών, να καταλάβουν το σώμα τους και να μάθουν περισσότερα για αυτό... Όταν η γνώση για το σώμα ανεβαίνει, δημιουργεί την αίσθηση ότι κάνεις κουμάντο κι έχεις τον έλεγχο”.

εμπορευματοποιώντας το ψηφιοποιημένο αναπαραγωγικό σώμα

Η ενεργοποίηση της εμπλοκής των γυναικών ως ψηφιοποιημένων αναπαραγωγικών πολιτών, έχει έμμεσες οικονομικές και πολιτικές συνέπειες. Πάντως, αυτές οι συνέπειες εκτείνονται πολύ πέρα των προσπαθειών για μείωση των κρατικών δαπανών στον τομέα της υγείας ή για διασφάλιση ικανοποιητικού αριθμού νέων και δυνητικά παραγωγικών πολιτών (δηλαδή υγειών βρεφών). Τα data που παράγονται ενέχουν νέες μορφές εμπορικής αξίας, όχι μόνο για τις ίδιες τις εγκύους γυναίκες και τους κοντινούς τους, αλλά και για άλλα τρίτα και τέταρτα μέρη. Στην παγκόσμια οικονομία των ψηφιακών γνώσεων, οι προσωπικές πληροφορίες των ανθρώπων έχουν εμπορευματοποιηθεί, γίνεται συγκομιδή τους από ψηφιακά αρχεία και πωλούνται ως προϊόντα για εμπορική, διαφημιστική, ερευνητική και διοικητική χρήση. Ακριβώς όπως οι γυναικείες μήτρες και τα ωάρια έχουν μετατραπεί σε στοιχεία της βιο-οικονομίας σαν μέρος του εμπορίου στην ιατρική της αναπαραγωγής και στην παρένθετη μητρότητα, έτσι ακριβώς και τα data που παράγουν οι γυναίκες για την γονιμότητα και τις αναπαραγωγικές λειτουργίες και δυνατότητές τους έχουν αποκτήσει εμπορική αξία. Όπως και άλλα ψηφιακά δεδομένα σχετικά με το ανθρώπινο σώμα, έτσι και τα data της αναπαραγωγής μπορεί να θεωρηθεί ότι κατέχουν ένα είδος βιο-αξίας.
Η γυναίκα που προσπαθεί να συλλάβει ή ήδη εγκυμονεί είναι μέρος μιας ιδιαίτερα πολύτιμης δημογραφικής ομάδας. Η γυναίκα αυτή θεωρείται ότι χρειάζεται μια πανοπλία νέων προϊόντων και υπηρεσιών για την ίδια και το βρέφος της. Για τον λόγο αυτό, έχει υπολογιστεί ότι οι άνθρωποι της αγοράς πληρώνουν πολλά περισσότερα για τα data της διαδικτυακής πλοήγησης των εγκύων γυναικών, σε σύγκριση με άλλους χρήστες. Εάν μια γυναίκα αναγγείλει την εγκυμοσύνη της στην σελίδα της στα κοινωνικά δίκτυα, κατεβάσει κάποιο app σχετικό με την εγκυμοσύνη, κάνει online αγορές σχετικές με την εγκυμοσύνη ή κάνει ψαξίματα στο διαδίκτυο σχετικά με την εγκυμοσύνη, τότε το στάτους της αναγνωρίζεται γρήγορα από ιντερνετικές εταιρείες, εμπορικές φίρμες και τρίτα μέρη που αγοράζουν data.
Η παιγνιοποίηση έχει περιγραφεί από πολλούς σχολιαστές σαν ένας τρόπος ώστε οι προγραμματιστές να αποκτούν πρόσβαση στα προσωπικά δεδομένα των χρηστών, δελεάζοντάς τους να συμμετάσχουν σε διάφορες διαδικασίες, χρησιμοποιώντας πρακτικές εξαπάτησης. Αυτό είναι σίγουρα εμφανές στα προγράμματα σχετικά με την εγκυμοσύνη. Ενθαρρύνοντας τις έγκυες γυναίκες να κατεβάσουν apps (που από μόνο του επιτρέπει στους προγραμματιστές να αποκτήσουν πρόσβαση σε κάποιες προσωπικές πληροφορίες) και μετά να τα προσαρμόσουν με ακόμη περισσότερες προσωπικές πληροφορίες σχετικά με τον εαυτό τους και το έμβρυό τους· η παρακολούθηση των αλλαγών κατά την εγκυμοσύνη· η παρατήρηση του πώς μεγαλώνει κι αναπτύσσεται το έμβρυο, του πώς κινείται και πώς χτυπάει η καρδιά του· το μοίρασμα αυτών των λεπτομερειών με άλλους, όλα αυτά επεξεργάζονται και μετατρέπονται σε εμπορεύσιμο προϊόν για δεύτερα και τρίτα μέρη.

Κάποια apps, όπως το My Pregnancy Today της BabyCenter, στοχεύει τις χρήστριες με διαφημίσεις μόλις ανοίγουν το app. Η BabyCenter ανήκει στην Johnson & Johnson, που είναι προμηθευτής πολλών προϊόντων για εγκύους και βρέφη, από ρούχα, μέχρι καροτσάκια και πάνες. Στην γκάμα των apps που διαθέτει περιλαμβάνεται το My Baby Today και το Birth Class, όπως επίσης ένας ανιχνευτής ωορρηξίας κι έτσι μαζεύει προσωπικά δεδομένα για την γυναικεία γονιμότητα από όλο το φάσμα, από την έμμηνο ρύση μέχρι τα πρώτα στάδια της μητρότητας. Σύμφωνα με ένα ειδησεογραφικό άρθρο, ο αντιπρόεδρος της BabyCenter είχε σχολιάσει ότι η εταιρεία χρησιμοποιεί τα apps της για να κεφαλαιοποιεί τη γνώση που μαζεύουν σχετικά με τις εγκυμοσύνες των γυναικών συνδρομητριών, περιλαμβανόμενης της ημερομηνίας τοκετού. Η ημερομηνία αυτή είναι πολύ σημαντική για τους διαφημιστές, επειδή μπορούν μετά να στοχεύσουν την γυναίκα με διαφημίσεις και προσφορές που είναι κομμένες και ραμμένες πάνω της. Η BabyCenter ήταν μία από τις εταιρείες που είχαν αναφερθεί τον Σεπτέμβριο του 2013 κατά τη διάρκεια έρευνας που διεξήγαγε η επιτροπή εμπορίου της αμερικανικής γερουσίας σχετικά με τους εμπόρους δεδομένων και τις συλλογές προσωπικών δεδομένων που χρησιμοποιούνται για διαφημιστικούς λόγους. Εταιρείες κι από άλλους κλάδους έχουν εξίσου αναγνωρίσει την αξία των προσωπικών δεδομένων για την εγκυμοσύνη και την μητρότητα που συλλέγονται από διαδικτυακά φόρουμ και apps, όπως κατασκευαστές αυτοκινήτων, μεσίτες ακινήτων, χρηματοπιστωτικές κι ασφαλιστικές υπηρεσίες.
Οι προσωπικές ιατρικές και υγειονομικές πληροφορίες είναι κύριος στόχος σε ένα ευρύ φάσμα παραγόντων κι υπηρεσιών: όχι μόνο νόμιμες επιχειρήσεις όπως οι ιντερνετικές αυτοκρατορίες, οι εταιρείες που κάνουν data mining και οι διαφημιστικές κι ασφαλιστικές εταιρείες που αγοράζουν στη συνέχεια τα δεδομένα, αλλά επίσης κυβερνο-εγκληματίες , που βγάζουν κέρδη πουλώντας τέτοιες πληροφορίες στην μαύρη αγορά, ή επιχειρούν να εξαπατήσουν ασφαλιστικές επιχειρήσεις με ψεύτικες δηλώσεις, ή αποκτούν πρόσβαση σε φάρμακα και ιατρικό εξοπλισμό. Οι γυναίκες που χρησιμοποιούν ψηφιακές τεχνολογίες για την αναπαραγωγή, επομένως, μπορεί οι ίδιες να είναι ανοιχτές στην παραβίαση της ιδιωτικότητας και ασφάλειάς τους, ρισκάροντας οι προσωπικές πληροφορίες για το σώμα τους να χρησιμοποιηθούν παράνομα ή να γίνουν δημόσιες με απρόβλεπτο τρόπο. Παρόλα αυτά, στην έρευνα που έκανα με γυναίκες που χρησιμοποιούν apps εγκυμοσύνης, διαπίστωσα ότι δεν τις απασχολεί ιδιαίτερα ο τρόπος με τον οποίο τα προσωπικά τους δεδομένα θα χρησιμοποιηθούν από άλλους.

συμπέρασμα

Οι ψηφιακές τεχνολογίες της αναπαραγωγής επιτρέπουν στις γυναίκες να μετρήσουν στοιχεία του σώματός τους με πολλές λεπτομέρειες και να συγκρίνουν τα data τους με άλλες χρήστριες αυτών των τεχνολογιών. Τα προσωπικά τους αναπαραγωγικά δεδομένα συγκεντρώνονται μαζί με άλλα σε μεγάλες συλλογές data, δημιουργώντας νέες νόρμες σχετικά με την γυναικεία αναπαραγωγή, οι οποίες με την σειρά τους χρησιμοποιούνται για να αναπτυχθούν περαιτέρω οι αλγόριθμοι που ερμηνεύουν τις πληροφορίες των γυναικών και κάνουν προβλέψεις. Τέτοιες τεχνολογίες επομένως, ανοίγουν λεωφόρους στο πώς προσωπικές πληροφορίες, ακόμη και για πολύ ιδιαίτερα ζητήματα των σωμάτων, μπορούν να διανεμηθούν και να συγκριθούν.
Δυνητικά, υπάρχει μεγάλη απόλαυση στη χρήση αναπαραγωγικών τεχνολογιών και συσκευών. Οι γυναίκες κατά την εμμηνόρροια, που προσπαθούν να συλλάβουν, είναι έγκυες ή σε εμμηνόπαυση, συχνά βιώνουν το σώμα τους σαν ανεξέλεγκτο κι απρόβλεπτο, κι αυτά τα βιώματα μπορεί να συνδυάζονται με αισθήματα αμηχανίας, ντροπής, ανεπάρκειας κι απώλειας ελέγχου. Σε αυτό το κοινωνικο-πολιτιστικό και πολιτικό περιβάλλον, δεν είναι παράξενο που είναι δημοφιλείς οι τεχνολογίες υγείας γύρω από την γονιμότητα και την αναπαραγωγή που ισχυρίζονται ότι βοηθούν τις γυναίκες να καταλάβουν καλύτερα το σώμα τους. Η ευχαρίστηση μπορεί να περνάει από την συλλογή πληροφοριών σε σχέση με το σώμα και την επίτευξη μιας αίσθησης ελέγχου πάνω στους αναπαραγωγικούς κύκλους· τις προσπάθειες σύλληψης· την συγκέντρωση πληροφοριών πάνω στην εγκυμοσύνη και το μοίρασμά τους με συγγενείς και φίλους· την φαντασία πάνω στο πώς αναπτύσσεται κι αλλάζει ένα αγέννητο. Όπως ήδη παρατήρησα, πολλές από αυτές τις τεχνολογίες έχουν παιγνιώδη και αισθητικοποιημένα στοιχεία που καθιστούν την παρακολούθηση και καταγραφή των αναπαραγωγικών φάσεων και της εγκυμοσύνης, μια εμπειρία διασκεδαστική και γιορταστική.
Τα προγράμματα αυτά τείνουν να μην αναγνωρίζουν τις πιθανότητες γυναικών που μπορεί να είναι αμφίθυμες σχετικά με το να μείνουν έγκυες, που διαλέγουν να μην μπουν στην διαδικασία της λεπτομερούς αυτο-παρακολούθησης, που είναι χωρίς σύντροφο ή σε μια σχέση με το ίδιο φύλο ή που δεν ανταποκρίνονται στα στερεότυπα της ετερο-κανονικότητας ή τα ιδεώδη της αναπαραγωγικής υπηκοότητας. Σε όλες τις ψηφιακές τεχνολογίες της αναπαραγωγής που προσφέρονται στις γυναίκες, η γυναικεία σεξουαλικότητα αναπαρίσταται προσανατολισμένη αποκλειστικά σε ζητήματα όπως ή αποφυγή ή η επίτευξη της σύλληψης, η προετοιμασία για εγκυμοσύνη και η αποφυγή κινδύνων. Με δεδομένο το βάρος των προσδοκιών και τα ηθικά περιεχόμενα που περιβάλλουν το δυνητικά ανεξέλεγκτο γυναικείο σώμα που απαιτεί αυστηρή επιτήρηση και ρύθμιση, είναι πολύ δύσκολο για τις γυναίκες να ανταγωνιστούν ή να αντισταθούν στις νόρμες και τις επιταγές που είναι ενσωματωμένες σε αυτές τις ψηφιακές τεχνολογίες. Για τις γυναίκες που προσπαθούν να συλλάβουν και τις εγκύους γυναίκες ειδικά, το να το κάνουν αυτό εγκυμονεί τον κίνδυνο να χαρακτηριστούν σαν αποτυχημένες να συμμορφωθούν στο ιδεαλιστικό πρότυπο του αναπαραγωγικού πολίτη. Το βάρος της κοινωνικής κατακραυγής εναντίον τέτοιων «κακών μητέρων» είναι δυσβάστακτο.
Η εμπορευματοποίηση των γυναικείων προσωπικών πληροφοριών απαιτεί επίσης αναγνώριση. Αυτές οι τεχνολογίες επιστρατεύουν τις χρήστριες και τα αναπαραγωγικά τους όργανα στην διευρυμένη ψηφιακή οικονομία γνώσεων, στην οποία οι χρήστριες διαμορφώνονται σαν συναθροίσεις δεδομένων, συχνά με στόχο το κέρδος. Οι γυναίκες που χρησιμοποιούν τέτοιες ψηφιακές τεχνολογίες αναπαραγωγής, ενώ συμμορφώνονται με τις προσδοκίες της αναπαραγωγικής υπηκοότητας, συνεισφέρουν επίσης, και στην πραγματικότητα δωρίζουν, τις πολύτιμες προσωπικές πληροφορίες τους σε εμπορικές εταιρείες με τρόπους που μπορεί να μην κατανοούν πλήρως. Γι’ αυτό, οι ιδιωτικοί και προσωπικοί λόγοι για τους οποίους οι γυναίκες αποφασίζουν να εμπλακούν ως ψηφιοποιημένοι αναπαραγωγικοί πολίτες, και η δουλειά που επενδύουν σε αυτήν την κατεύθυνση, είναι πλευρές ανοιχτές σε εκμετάλλευση από διάφορους παράγοντες κι υπηρεσίες. Οι καινοφανείς ψηφιακές πρακτικές της “τελειοποίησης της γονιμότητας”, επομένως, φέρνουν μαζί την ιδιωτική και την δημόσια σφαίρα με καινούριους τρόπους.

Harry Tuttle

Σημειώσεις

1 - Είναι βέβαιο ότι τα ημερολόγια εμφανίστηκαν σε εγγράμματους πληθυσμούς· σε ανθρώπους που είχαν πάει στο σχολείο και είχαν εξοικειωθεί με την γραφή και την ανάγνωση. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι “μη γραμματιζούμενοι” στερούνταν τρόπων καθημερινών - εγχαράξεων - του - χρόνου... απ’ το σώμα τους το ίδιο ως τα πράγματα - του - σπιτιού και το φυσικό περιβάλλον τους.
[ επιστροφή ]

2 - Τίτλος του πρωτότυπου: “Mastering Your Fertility”: The Digitised Reproductive Citizen. Γράφτηκε τον Οκτώβριο του 2015, και είναι κεφάλαιο του υπό έκδοση (στην αγγλία θα εκδοθεί μέσα στον Οκτώβρη) βιβλίου Negotiating Digital Citizenship: Control, Contest and Culture. Η έννοια του “mastering” αφορά την κυριότητα, που συνδυάζει τον έλεγχο με την βελτίωση.
Η συγγραφέας Deborah Lupton είναι καθηγήτρια του πανεπιστημίου της Καμπέρα (Αυστραλία), στο Ερευνητικό Κέντρο Μέσων και Ειδήσεων, της σχολής “τεχνών και σχεδιασμού”.
[ επιστροφή ]