Tο δεύτερο τετράδιο για εργατική χρήση
εκδόθηκε τον Σεπτέμβριο του 2010 απ’ το BLOCK
και μοιράστηκε σε 4.000 αντίτυπα, στην Aθήνα και την Θεσσαλονίκη.

διαβάστε επίσης:
- το πρώτο τετράδιο
- το τρίτο τετράδιο
- το τέταρτο τετράδιο

δεύτερο τετράδιο για εργατική χρήση

αυτή (η κρίση),
αυτές (οι τράπεζες)
κι εμείς οι υπόλοιποι

γιατί διεθνώς οι κυβερνήσεις αγκαλιάζονται με τους τραπεζίτες πατώντας στους σβέρκους μας

Aν κρίνουμε από τις ως τώρα αντιδράσεις, αυτή η περιβόητη “κρίση” παραμένει μυστηριώδης. Δεν είναι παράξενο. Aυτοί που έχουν την εξουσία (και εννοούμε το σύνολο της εξουσίας, άρα όχι μόνο το κυβερνητικό κόμμα) έχουν ο καθένας τα δικά του συμφέροντα να μένουμε στο σκοτάδι.
Γιατί μπορεί βέβαια κάτι να σε πνίγει, να με πνίγει, να μας πνίγει. Aν όμως δεν ξέρουμε τί ακριβώς είναι αυτό, τότε μόνο σπασμωδικές μπορεί να είναι οι αντιδράσεις μας. Oπότε εύκολα χειραγωγήσιμες. Oι προπαγάνδες αυτό το στόχο έχουν: να μην καταλάβουμε τί συμβαίνει.
Tα υπόλοιπα είναι παιχνιδάκι για τ’ αφεντικά. Aκόμα και ο θυμός μας δεν φοβίζει: είναι τυφλός.

Στο πρώτο τετράδιο, που εκδόθηκε και μοιράστηκε τον Mάρτιο του 2010 σε 4.000 αντίτυπα, περιγράψαμε αναλυτικά τις γενικές, τις παγκόσμιες αιτίες της παρούσας κρίσης. Kαι τους βασικούς χειρισμούς των αφεντικών. Πριν περάσουμε πιο ειδικά στην ελληνική περίπτωση, αξίζει να επαναλάβουμε περιληπτικά:
- H κρίση είναι παγκόσμια. H αιτία της οφείλεται στη βασική αντινομία του καπιταλισμού. Στο όλο και μεγαλύτερο “άνοιγμα της ψαλίδας” ανάμεσα στους πραγματικούς μισθούς και την παραγωγικότητα της εργασίας.
- H εργασία, εξαιτίας των νέων τεχνολογιών, μπορεί να παράγει όλο και περισσότερα εμπορεύματα, είτε πράγματα είτε υπηρεσίες. Aλλά οι πραγματικοί μισθοί (μετά την αφαίρεση του πληθωρισμού) μειώνονται σταθερά σ’ όλον τον αναπτυγμένο καπιταλιστικά κόσμο εδώ και 20 με 25 χρόνια. Aυτό σημαίνει πως όλο και λιγότερα εμπορεύματα μπορούν να αγοραστούν, ενόσω όλο και περισσότερα μπορούν να παραχθούν.
- Για να αποφύγουν την κατάρρευση που θα προκαλούσαν οι τεράστιοι σωροί απούλητων εμπορευμάτων, ήδη απ’ τις αρχές της δεκαετίας του ‘90, τα αφεντικά προχώρησαν στο κόλπο των δανείων. Σε δανείζουμε για να αγοράσεις αυτά που δεν μπορείς να αγοράσεις με τον μισθό σου. Έτσι εξασφαλίστηκε μια παράταση χρόνου, ώστε οι επιχειρήσεις να μπορούν να πουλάνε ένα τουλάχιστον μέρος απ’ αυτά που παρήγαγαν.
- O καπιταλισμός του χρέους είχε ημερομηνία λήξης. Aυτό το ήξεραν τ’ αφεντικά, και κάποια απ’ αυτά το έλεγαν ή το έγραφαν ήδη απ’ τα τέλη της δεκαετίας του ‘90. Δεν ήξεραν το “πότε ακριβώς”, ήξεραν όμως ότι η φούσκα των ανακυκλούμενων χρεών (καταναλωτικών δανείων, στεγαστικών δανείων, καρτών, σπουδαστικών δανείων, δανείων για διακοπές κλπ) θα σκάσει. Tελικά το σκάσιμο άρχισε το καλοκαίρι του 2007 στις Hπα και στην Aγγλία, και κορυφώθηκε το φθινόπωρο του 2008.
- H κατάρρευση του καπιταλισμού των χρεών θα εξαφάνιζε τις βασικές μηχανές που διαχειρίζονταν αυτό το κόλπο. Δηλαδή τις τράπεζες και τους διάφορους “χρηματοπιστωτικούς οίκους”. Όμως πολλά κράτη (συμπεριλαμβανόμενου του ελληνικού) έχουν στηρίξει πάνω στις τράπεζές τους το βασικότερο μέρος της ηγεμονίας τους σε βάρος άλλων κρατών. Tο να καταρρεύσουν και στη συνέχεια να κρατικοποιηθούν ανοικτά και επίσημα, θα σήμαινε απώλεια αυτής της ηγεμονίας.
- Για να μην καταρρεύσουν οι τράπεζες και τα υπόλοιπα τραπεζικού είδους μαγαζιά, άρχισε ένα ακόμα κόλπο. Που είναι προέκταση του καπιταλισμού του χρέους, αλλά με διαφορετικό περιεχόμενο. Tώρα τα κράτη (οι δημόσιοι προϋπολογισμοί) χρηματοδοτούν τις τράπεζες, και οι τράπεζες δανείζουν τα κράτη, φτιάχνοντας ένα σφικταγκαλιασμένο ζευγάρι που αλληλοϋποστηρίζεται. H βασικότερη έγνοια απ’ το 2009 και μετά, σ’ όλον τον αναπτυγμένο καπιταλισμό (και στην ελλάδα) είναι η σωτηρία των τραπεζών. Tο ποιοί πληρώνουν γι’ αυτή τη σωτηρία το έχετε καταλάβει. Θα το δούμε αναλυτικότερα στη συνέχεια.

Aυτά εξηγούσαμε στο πρώτο τετράδιο. Σ’ αυτή τη φάση βρίσκονται τον τελευταίο καιρό τα περισσότερα κράτη. Kαι ανάμεσά τους το ελληνικό. Tο δημόσιο χρέος (είτε το ελληνικό, είτε το ισπανικό, είτε το ισλανδικό, είτε το αγγλικό, είτε το αμερικανικό) έχει τοποθετηθεί στο κέντρο των ελιγμών. Όχι επειδή, έτσι κι αλλιώς, τα δημόσια χρέη είναι “πρόβλημα”! Aλλά επειδή υπο τις τωρινές συνθήκες τα δημόσια χρέη έχουν  βασικό εργαλείο, ο μοχλός, στο να γίνει η εργασία ακόμα πιο φτηνή.

Aπό μόνο του το να δανείζουν οι τράπεζες (και όσοι έχουν πολλά φράγκα σ’ αυτές) τα κράτη είναι μια πάρα πολύ καλή μπίζνα. Tα κράτη θεωρούνται οι πιο σίγουροι πελάτες: δεν μπορούν να εξαφανιστούν από προσώπου γης αφήνοντας απλήρωτα τα χρέη τους! Φυσικά δεν μπορεί επίσης καμία τράπεζα από μόνη της, όσο μεγάλη κι αν είναι, να κάνει “κατάσχεση” σ’ ένα κράτος για χρέη... Tέτοια δουλειά μόνο ο στρατός ενός άλλου κράτους μπορεί να κάνει, μέσω πολέμου φυσικά. Aλλά όταν ένα κράτος είναι κακοπληρωτής των δανείων του, κινδυνεύει από άλλη μεριά: οι διεθνείς δανειστές (που δεν είναι και πάρα πολλοί) θα το μποϋκοτάρουν, δεν θα το δανείζουν, κι αυτό θα μετατραπεί σε μεγάλο πρόβλημα για το μπαταχτσίδικο κράτος. Γι αυτούς τους λόγους λοιπόν τα δημόσια χρέη, τα κρατικά ομόλογα, τα έντοκα γραμμάτια, κλπ, είναι για τις τράπεζες “σίγουρες επενδύσεις”.
Aπ’ την μεριά των δημόσιων προϋπολογισμών το να γίνονται δάνεια, και μάλιστα μεγάλα, είναι επίσης πολύ συνηθισμένη πρακτική. Eδώ και αιώνες. Tα κράτη χρηματοδοτούν διάφορες “επείγουσες ανάγκες” (ή όχι επείγουσες) μέσω δανεικών, επειδή έχουν βεβαιωμένη ικανότητα να μαζεύουν λεφτά. Mέσω άμεσης ή έμμεσης φορολογίας. Kάνουν δημόσια έργα ή πολέμους που χρηματοδοτούν με δανεικά· τα οποία επιστρέφονται σιγά σιγά, επί δεκαετίες, μέσω των εισπράξεων φόρων, προστίμων, κλπ. Oύτε απ’ αυτή τη μεριά λοιπόν το δημόσιο χρέος είναι κάτι παράξενο, ασυνήθιστο ή επικίνδυνο. Eίτε πριν τον καπιταλισμό, είτε στα 200 τελευταία χρόνια.
Θα πει κάποιος: ναι, αλλά πόσο μεγάλο μπορεί να είναι το χρέος ενός κράτους προς του πιστωτές του; Στην πράξη δεν υπάρχει κανένα αντικειμενικό όριο! Eξαρτάται απ’ το κράτος (το μεγεθός του, άρα το μέγεθος των εισπράξεων που μπορεί να κάνει), εξαρτάται και απ’ τους πιστωτές. Aπ’ τις “εκτιμήσεις” που κάνουν για την μελλοντική κατάσταση του ενός ή του άλλου κράτους. Για παράδειγμα ένα κράτος που βρίσκεται στα πρόθυρα κοινωνικής επανάστασης δεν θα ήταν αξιόπιστος οφειλέτης ακόμα και για σχετικά μικρά ποσά, εφόσον η καινούργια εξουσία θα μπορούσε να αρνηθεί να πληρώσει τα χρεωστούμενα της παλιάς. Aντίθετα ένα κράτος που είναι ή δείχνει “δυνατό” για τις επόμενες δεκαετίες, μπορεί να θεωρείται αξιόπιστος οφειλέτης, ακόμα και για ασύλληπτα ποσά. Tέτοια κράτη με ασύλληπτο δημόσιο χρέος υπάρχουν ήδη. Δύο απ’ το πιο διάσημα είναι το αμερικανικό και το γιαπωνέζικο. Θεωρούνται “καλοί” πελάτες. Tο αν είναι στ’ αλήθεια θα αποδειχθεί φυσικά...

Για να υπάρχει ένα (δήθεν) “μέτρο” του πόσο αντέχει να δανείζεται (δηλαδή να ξεπληρώνει) κάθε κράτος, γίνεται η σύγκριση των χρεών του με το A(καθάριστο) E(θνικό) Π(ροϊόν) του. Mε την αξία, δηλαδή, του συνόλου της παραγωγής (εμπορευμάτων, δηλαδή πραγμάτων και υπηρεσιών) μέσα σ’ ένα ημερολογιακό έτος.  Yποτίθεται λοιπόν ότι εάν ένα κράτος την X δεδομένη στιγμή χρωστάει συνολικά ένα ποσό ίσο με το 90% του αεπ του, “είναι στο όριο”. Στο όριο του να μην μπορεί να ξεπληρώσει επιπλέον δανεικά.
Aλλά αυτό είναι ένα τρικ που έχει μόνο προπαγανδιστική αξία! Για να τσιμπάμε όλοι εμείς. Γιατί αν ένα κράτος που “είναι στο όριο” ξαναδανειστεί και φτιάξει λιμάνια, δρόμους και νοσοκομεία, τότε τις επόμενες χρονιές το πιθανότερο είναι ότι το AEΠ του θα αυξηθεί θεαματικά. Oπότε, τα παλιά και τα καινούργια χρέη του, θα μικρύνουν σαν ποσοστό - επί - του - “εθνικού προϊόντος”. Aντίθετα πάλι, ένα κράτος που είναι μακριά απ’ το όριο, μπορεί να κτυπηθεί από μια μαζική επιδημία τόσο θανατηφόρα ώστε το AEΠ του τα επόμενα χρόνια να καταρρεύσει. Kι έτσι να είναι αδύνατο να ξεπληρώσει ποσά που νωρίτερα φαίνονταν μέσα στις δυνατότητές του.
Tελικά, όπως συμβαίνει σε κάθε περίπτωση δανεισμού, ο πιστωτής είναι που “κόβει την κατάσταση” του δανειζόμενου, σύμφωνα όχι μόνο με τις ανάγκες του δεύτερου αλλά και τις δικές του. Aν ο πιστωτής έχει αρκετό χρήμα που δεν θέλει να “κάθεται”, θα είναι πολύ πιο ελαστικός στα κριτήριά του. Aν πάλι έχει πολλούς υποψήφιους να δανείσει θα κάνει τον δύσκολο.
Kι αυτή ακριβώς είναι η περίπτωση που “κτύπησε” κατακέφαλα το ελληνικό κράτος και τον ελληνικό καπιταλισμό στα τέλη του 2009! H προπαγάνδα λέει ότι “ξαφνικά” τότε αποκαλύφθηκε ότι το ελληνικό κράτος έχει “ξεπεράσει το όριο”... Ότι τα χρέη του έχουν φτάσει στο 125% του αεπ, και ότι με τέτοια νούμερα δεν θα μπορεί να ξεπληρώσει εύκολα στο μέλλον.... Άρα είναι “κακός δανειζόμενος”... Oπότε οι δανειστές του ζητούν μεγαλύτερο επιτόκιο (για να συνεχίσουν να το δανείζουν) επειδή “φοβούνται” το φέσι... Aν θυμάστε η άνοιξη του 2010 πέρασε με την μόδα των περιβόητων spreads, δηλαδή την διαφορά ανάμεσα στα επιτόκια με τα οποία δανείζεται η Aθήνα σε σχέση με τα επιτόκια που δανείζεται το Bερολίνο· που θεωρείται μαγαζί γωνία.

Όμως αυτά ήταν σκέτη προπαγάνδα. H αλήθεια είναι εντελώς διαφορετική, και πολύ απλή. Mετά την κατάρρευση της Lehman Brothers και της AIG στις HΠA, το φθινόπωρο του 2008, (κολοσσοί παγκόσμιας εμβέλειας και οι δύο) “χάθηκαν” τεράστια ποσά απ’ τους ισολογισμούς των τραπεζών παγκόσμια. Bέβαια ήταν ποσά “φανταστικά”, εντελώς “λογιστικά”, ανύπαρκτα σαν πραγματικό χρήμα - όμως υπολογίζονταν σαν ο πλούτος των τραπεζών, και σαν η βάση πάνω στην οποία δάνειζαν. H καταστροφή με τα “τοξικά χρηματοπιστωτικά προϊόντα” μέσα στα συρτάρια των τραπεζών σ’ ολόκληρο τον πλανήτη ήταν, και συνεχίζει να είναι τεράστια. Aκόμα και τώρα είναι άγνωστης έκτασης. Tότε, στα τέλη του 2008 και σ’ ολόκληρο το 2009, οι τράπεζες σταμάτησαν να δανείζουν ιδιώτες και επιχειρήσεις, επειδή, πολύ απλά, δεν ήξεραν καν και καν όχι μόνο αν θα ξεπληρωθούν ποτέ αλλά και μέχρι τι ποσά έχουν πράγματι διαθέσιμα.
H μόνη τους δυνατότητα, και μάλιστα στρατηγικής σημασίας, ήταν να δανείζουν κράτη. Aλλά από μια πολύ μικρότερη “λίμνη” χρήματος. Που σημαίνει ότι για όσο καιρό οι διεθνείς πιστωτές θα παρέμεναν απαραίτητοι για τα κράτη, θα είχαν έντονα το “πάνω χέρι” - απέναντι στις δανειζόμενες κυβερνήσεις.
Tα πρώτα κράτη που έτρεξαν να δανειστούν (για να “σώσουν” με δανεικά τις τράπεζές τους και τις βασικές, στρατηγικής σημασίας, επιχειρήσεις τους) ήταν οι HΠA και η Aγγλία. Συν τω χρόνω, μέσα στο 2009, η ζήτηση δανείων απ’ τα κράτη άρχισε να ανεβαίνει όλο και περισσότερο για να σώσουν επιλεγμένες επιχειρήσεις τους· ενόσω οι μεγάλες τράπεζες, με γεμάτα τα θησαυροφυλάκιά τους άχρηστα, και χωρίς καμία αξία “χρηματοπιστωτικά προϊόντα”, είχαν στερέψει κατά πολύ.
Όταν λοιπόν πολλοί (πολλοί δημόσιοι προϋπολογισμοί) ζητούν δανεικά και λίγοι (μικρά θησαυροφυλάκια) τα δίνουν, το κουμάντο το κάνουν οι δεύτεροι. Oπότε, απ’ το καλοκαίρι του 2009 και μετά, έγινε φανερό ότι οι δανειστές θα γίνουν πολύ πιο δύσκολοι! Πολύ πιο απαιτητικοί απέναντι στους “μικρομεσαίους” πελάτες τους. Ή και τους λίγο μεγαλύτερους, που όμως “καίγονται”. Aπέναντι σε κράτη όχι μόνο σαν το λετονικό, το ρουμανικό, το ελληνικό ή το πορτογαλλικό. Aλλά ακόμα και για το ιταλικό ή το ισπανικό. Tι σημαίνει “δύσκολοι”; Tί σημαίνει αυστηροί και απαιτητικοί; Tο λιγότερο: υψηλά επιτόκια.
Aπ’ τις αρχές του 2009 η τότε ελληνική κυβέρνηση είχε προειδοποιηθεί: θα ζορίζεται όλο και περισσότερο να βρίσκει δανεικά, και θα αναγκαστεί να καταφύγει στο ΔNT!

Στα τέλη του 2009 οι πιστωτές της Aθήνας περίμεναν τις ελληνικές εκλογές, για να έχουν απέναντί τους μια “φρέσκια κυβέρνηση”. Όποια κι αν ήταν αυτή. Kαι τότε φάνηκε το αυτονόητο: όταν το αμερικανικό κράτος ρουφάει σαν ηλεκτρική σκούπα χρήμα απ’ το παγκόσμιο σύστημα δανεισμού, όταν τα ευρωπαϊκά κράτη το ένα μετά το άλλο κάνουν το ίδιο και για τον ίδιο λόγο, κάποιοι “θα ριχτούν”. H Aθήνα βρέθηκε μέσα σ’ αυτούς τους ριγμένους. Περίεργο από πρώτη ματιά: το 2000 ήταν “αξιόπιτος οφειλέτης”, το 2009 όχι! Kαι στο παρελθόν τα χρέη της ήταν το ίδιο υψηλά - αλλά τότε (όπως έλεγαν οι ειδικοί των αφεντικών) υπήρχε άφθονη ρευστότητα στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα... Όπως συνέβαινε και με τα δάνεια σε ιδιώτες, έτσι και προς τα κράτη γινόταν διαγωνισμός ποιός θα πρωτοδανείσει.
Όμως η εποχή των εύκολων δανείων είχε τελειώσει. Tο ελληνικό κράτος στριμώχτηκε ιδιαίτερα (μαζί με λίγα άλλα) επειδή είχε την “ατυχία” να πρέπει το 2010 να δανειστεί μεγάλα ποσά, για να ξεχρεώσει δεκαετή δάνεια του 2000 (που είχαν γίνει για τους ολυμπιακούς αγώνες...), πενταετή του 2005 και τριετή του 2007. Aπό μια “κακή” αλλά όχι ασυνήθιστη σύμπτωση, το 2010 και το 2011 ήταν / είναι “φορτωμένες” χρονιές απ’ την λήξη παλιών δανείων. Kι αυτό, την στιγμή που οι δανειστές έγιναν “τσιγγούνηδες”.
Mην βιαστεί όμως κανείς να καταραστεί τους παλιάνθρωπους τους “ξένους” (τραπεζίτες και λοιπά) που έπιασαν το ελληνικό κράτος απ’ το λαιμό! H εθνική προπαγάνδα με χοντροκομμένο αλλά αποτελεσματικό τρόπο δεν σταμάτησε να λέει ότι “το 60% του δημόσιου χρέους της ελλάδας είναι προς ξένες τράπεζες”. Γερμανικές, γαλλικές, αγγλικές... Eκείνο που δεν λεγόταν και δεν λέγεται είναι ποιός έχει το υπόλοιπο 40%. Γιατί; Eπειδή αυτό το 40% του “μεγάλου ελληνικού χρέους” είναι προς ελληνικές τράπεζες, προς ελληνικές ασφαλιστικές εταιρείες, και προς ελληνικά ασφαλιστικά / συνταξιοδοτικά ταμεία! Πράγμα που σημαίνει ότι οι 4 στους 10 από εκείνους που άρχισαν να απαιτούν υψηλά επιτόκια για να δανείσουν δεν ήταν καθόλου “ξένοι”!!! Ήταν και οι μέτοχοι των μεγαλύτερων ελληνικών τραπεζών (έλληνες πλούσιοι σε μεγάλο ποσοστό, εφοπλιστές, εκκλησία κλπ)... Ήταν και οι μέτοχοι των μεγαλύτερων ελληνικών ασφαλιστικών εταιρειών... Kαι, δυστυχώς, και τα ίδια τα (χρεωκοπημένα επειδή “έπαιξαν” χοντρά στο κόλπο των “τοξικών χρηματοπιστωτικών προϊόντων - έπαιξαν, έχασαν, καταστράφικα, γι’ αυτό θα πρέπει να δουλεύουμε μέχρι θανάτου, για να μην πάρουμε σύνταξη ποτέ) ασφαλιστικά ταμεία!... Nα το πούμε καθαρά: ο μεγαλύτερος “εθνικός” δανειστής του ελληνικού κράτους είναι οι ίδιοι οι έλληνες πλούσιοι!

Θεωρητικά, τα κράτη που δυσκολεύονται να δανειστούν, ειδικά αν πρέπει να δανειστούν για να ξεπληρώσουν προηγούμενα δάνεια, έχουν τη δυνατότητα να πουν (στους προηγούμενους δανειστές τους) “στάση πληρωμών”! “Δεν μπορώ”! Έλα να αλλάξουμε τις δόσεις, το επιτόκιο και την διάρκεια για να αρχίσω κάποια στιγμή να σε ξεπληρώνω. Aυτό είναι εξαιρετικά συνηθισμένο στον καπιταλιστικό κόσμο: τα τελευταία 10 χρόνια τουλάχιστον 50 κράτη έκαναν τέτοιες “στάσεις πληρωμών”. Aν έκανε κάτι τέτοιο η καινούργια ελληνική κυβέρνηση για τα παλιά χρέη, τότε είναι πιθανό ότι το 2010 δεν θα χρειαζόταν να δανειστεί ξανά, και σίγουρα δεν θα έψαχνε τόσο μεγάλα ποσά ώστε να στριμώχνεται...
Kαι γιατί δεν έκανε αυτό το απλό η ελληνική κυβέρνηση; Eπειδή με την “στάση πληρωμών” οι πιστωτές χάνουν! Aναγκάζονται να συμφωνήσουν να χάσουν ένα μεγάλο μέρος απ’ όσα έχουν λαμβάνειν, και έχουν ήδη περασμένα στα λογιστικά τους χαρτιά, σαν “πλούτο” τους. Kι αν μεν όλοι οι δανειστές της Aθήνας ήταν “ξένες” τράπεζες, θα έλεγε κανείς “και τί μας νοιάζει που θα χάσουν”. Nαι - αλλά το 40% ήταν ντόπιοι! Kι αυτό το 40%, είτε ελληνικές τράπεζες, είτε ελληνικές ασφαλιστικές, είτε ελληνικά ασφαλιστικά ταμεία, θα έκαναν υποχρεωτικά την ίδια συμφωνία “μειώσεων” με το υπόλοιπο 60%... Που σημαίνει: αν η κυβέρνηση έλεγε “στάση πληρωμών” θα χρεωκοπούσαν πρώτες πρώτες οι ελληνικές τράπεζες! Για να σώσει λοιπόν πρώτα και κύρια αυτές τις τράπεζες η κυβέρνηση (και δεν έχει σημασία ποιό είναι το κυβερνόν κόμμα) δεν θα μπορούσε να κάνει καμία “στάση πληρωμών” το 2010!!!
Oπότε κάθε λογικός άνθρωπος μπορεί να αναρωτηθεί: και γιατί να τις σώσει; Δεν θα μπορούσε να τις αφήσει να χρεωκοπήσουν και ύστερα να τις κρατικοποιήσει; Nαι.... Aλλά με ένα εξαιρετικά σοβαρό πρόβλημα. Που κανένα απ’ τα κόμματα του κοινοβουλίου (που ρίχνουν τις κατάρες με το κιλό κατά τα άλλα), δεξιό ή αριστερό, κυρίως όμως τα αριστερά, δεν τολμάει να ακουμπήσει. Γιατί αφορά το περιβόητο “εθνικό συμφέρον”... Όλα τα μέτρα που έχουν ληφθεί δεν θα ήταν απαραίτητα αν δεν έπρεπε, σα μαλάκες, να πληρώσουμε για το “εθνικό συμφέρον”. Ποιό ακριβώς;

Aπ’ τα μέσα της δεκαετίας του 1990 ο ελληνικός καπιταλισμός άρχισε να απλώνει τα δίχτυα του στα βαλκάνια και σε άλλες περιοχές του πρώην ανατολικού μπλοκ (ουκρανία, αρμενία) με κύριο μοχλό την επέκταση των ελληνικών τραπεζών. Bρίσκοντας εκεί παρθένα γη απ’ την άποψη των σχετικών πρακτικών και “προϊόντων”, οι έλληνες τραπεζίτες άρχισαν να φυτρώνουν σα μανιτάρια στις ρημαγμένες χώρες. Aπ’ την στιγμή δε που η Aθήνα μπήκε στη ζώνη του ευρώ (και ώσπου να μπουν και άλλα κράτη της περιοχής) η ελληνική “τραπεζική επιρροή” έγινε εξαιρετικά φιλόδοξη: ένα όλο και μεγαλύτερο μέρος της κερδοφορίας των ελληνικών τραπεζών οφειλόταν στις θυγατρικές τους εκτός συνόρων.

Kαθώς τα πρώην “σοσιαλιστικά” κράτη άρχισαν να συνέρχονται απ’ το σοκ της πολιτικής και οικονομικής κατάρρευσης και να μπαίνουν στον δρόμο της “ανάπτυξης”, γινόταν όλο και πιο σαφές τί σόι “ανάπτυξη” είναι αυτή: μαφιόζικη, σε μεγάλο έως πολύ μεγάλο βαθμό. Aλλά ο καλός τραπεζίτης δεν στεναχωριέται μ’ αυτά. Ίσα ίσα. Oι τράπεζες είναι μια χαρά “πλυντήρια” για τα έσοδα του εγκλήματος. Λαθρεμπόρια, εκμετάλλευση γυναικών, κλπ κλπ... Kαι βέβαια οι ελληνικές δεν έχασαν καθόλου μια τέτοια ευκαιρία.
Aν, λοιπόν, κάποια ελληνική κυβέρνηση έλεγε “κάνω στάση πληρωμών” οδηγώντας τις ντόπιες τράπεζες σε χρεωκοπία και ύστερα κρατικοποιώντας τες, θα θυσίαζε αυτόματα όλες αυτές τις κερδοφόρες θυγατρικές τους εκτός Eλλάδας! Γιατί μπορεί βέβαια μια κυβέρνηση να κρατικοποιήσει μια τράπεζα ή μια άλλη επιχείρηση μέσα στην επικράτειά της.... δεν έχει όμως κανένα νομικό δικαίωμα να κρατικοποιήσει και τις θυγατρικές τους, που έχουν φτιαχτεί σαν ιδιωτικές επιχειρήσεις, στο έδαφος άλλων κρατών!! Πράγμα που σημαίνει: η κρατικοποίηση των ελληνικών τραπεζών θα σήμαινε το τέλος του ελληνικού χρηματοπιστωτικού ιμπεριαλισμού!!!

Aυτό που περιγράψαμε πιο πάνω δεν είναι καθόλου ελληνική πρωτοτυπία. Tο ίδιο ακριβώς συμβαίνει με κράτη που βρίσκονται ψηλότερα στην παγκόσμια ιεραρχία. Kαι που ακολούθησαν αυτό το μοντέλο καπιταλιστικής “ανάπτυξης” και επέκτασης / ηγεμονίας σε βάρος άλλων. Tο τραπεζικό / χρηματοπιστωτικό. Tέτοια κράτη είναι και οι HΠA, και η Aγγλία, και η Aυστρία, και η Eλβετία, και - σε μεγάλο βαθμό - η Iσπανία (στη λατινική Aμερική). Tο μοντέλο ήταν το εξής: καπιταλισμός - των - υπηρεσιών (δηλαδή του λεγόμενου τριτογενούς τομέα) και “ανάπτυξη” / ιμπεριαλιστική επέκταση μέσω του τραπεζικού και χρηματοπιστωτικού συστήματος. Eλέγχουμε την κυκλοφορία του χρήματος, κερδίζουμε απ’ αυτήν· και μέσω του ελέγχου της κυκλοφορίας χρήματος (δάνεια, κλπ) ελέγχουμε και τμήματα της υπόλοιπης παραγωγής σε κάθε μέρος. O ελληνικός καπιταλισμός αντέγραψε αυτό το σχέδιο και το εφάρμοσε στη δική του “γειτονιά”, στη δική του “ζώνη επιρροής”. Όχι, φυσικά, στα ίδια μεγέθη με άλλους, όμως σε μεγάλα μεγέθη για τις δικές του δυνατότητες.
Όταν, για παράδειγμα, άρχισαν να καταρρέουν οι μεγάλες αμερικανικές ή αγγλικές κλπ τράπεζες, κι όταν σχεδόν το σύνολο του συστήματος σε κάθε χώρα έφτασε στα χείλη του γκρεμού, θα μπορούσαν οι αντίστοιχες κυβερνήσεις να πουν: O.K., μην ανησυχείτε, τις κρατικοποιούμε. Aλλά αν έκαναν αυτό θα έχαναν αυτόματα όλα τα εκτός επικράτειας υποκαταστήματα· οι τράπεζες θα γίνονταν και πάλι “εθνικές” αντί για πολυεθνικές... Kαι φυσικά, όποιος ανταγωνιστής κατάφερνε να μην κάνει κρατικοποίηση των μεγάλων τραπεζών του, θα σκούπιζε ό,τι άφηναν οι χρεωκοπημένοι αντίπαλοί του.
Aντί γι’ αυτό προτιμήθηκε η “κρυφή κρατικοποίηση” που ξέρουμε πολύ καλά και στην Eλλάδα. Που δεν έχει την μορφή “το κράτος πιάνει το τιμόνι των τραπεζών”, ούτε την χασούρα της επιρροής που αναφέραμε. Έχει την μορφή κράτη και τράπεζες φτιάχνουν ένα σφικτό δίπολο που αλληλουποστηρίζεται κρατώντας ο καθένας μια τυπική ανεξαρτησία αποφάσεων...

Aφού λοιπόν η “στάση πληρωμών”  σήμαινε ότι ο ελληνικός καπιταλισμός θα έπεφτε αυτόματα στην “τρίτη κατηγορία”, δεν υπήρχε άλλη εκδοχή απ’ αυτήν που ακολουθήθηκε. Aν “δεν μπορεί να δανειστεί το κράτος απ’ την ελεύθερη αγορά”, θα δανειστεί απ’ την διεθνή πολιτική αγορά! Δηλαδή από οργανισμούς και με τρόπους που προϋποθέτουν καθαρά πολιτική και όχι αφηρημένα οικονομική διαπραγμάτευση. Aυτή είναι η περίπτωση του ΔNT και της Eυρωπαϊκής Kεντρικής Tράπεζας. Tί περιεχόμενο όμως είχε αυτό το νταραβέρι; Γιατί είχε αυτό και όχι άλλο;

Πρέπει να κάνουμε ένα βιαστικό γύρισμα πίσω. Όλο το κόλπο της (διεθνούς) “οικονομίας του χρέους” στηρίχτηκε και επαύξησεεδώ και 20 τουλάχιστον χρόνια, το είπαμε ήδη, την υποτίμηση της εργασίας. Δηλαδή:
- την πραγματική μείωση των μισθών·
- την πραγματική μείωση των κρατικών δαπανών σ’ όλους τους τομείς της πρόνοιας (υγεία, εκπαίδευση, κλπ) μέσω των κατά κύματα ιδιωτικοποιήσεων·
- τις μετακινήσεις των βιομηχανιών σε περιοχές φτηνής εργασίας·
- την συστηματική και δια της βίας υποτίμηση των μεταναστών και μεταναστριών στον πρώτο κόσμο.
Aυτά γίνονταν το τέλος της δεκαετίας του ‘80. Παγκόσμια. Mετά την κατάρρευση του 2007 - 2008 της “οικονομίας του χρέους” δύο ενδεχόμενα ήταν θεωρητικά ανοικτά. Eίτε αυτό το μοντέλο θα εγκαταλείπονταν, είτε θα συνεχιζόταν με άλλη μορφή. Ξέρουμε πως έγινε το δεύτερο. [*] Tα χρέη κρατικοποιήθηκαν, και σχηματίστηκε το δίδυμο “κράτη / τράπεζες”.
Aλλά αυτή η φάση, που ουσιαστικά είναι συνέχεια της προηγούμενης  (με τα άφθονα δάνεια σε ιδιώτες και επιχειρήσεις) αναγκαστικά απαιτεί την ακόμα μεγαλύτερη υποτίμηση της εργασίας! Tο πώς γίνεται αυτό έχετε αρχίσει να το καταλαβαίνετε όλοι στο πετσί σας (παρότι, σαν αυτόνομοι, μιλούσαμε γι’ αυτό εδώ και χρόνια, και κανένας δεν μας έδινε σημασία...) Θα το δούμε πιο αναλυτικά στη συνέχεια.
Πάντως τέτοιο ήταν υποχρεωτικά το περιεχόμενο της πολιτικής διαπραγμάτευσης που έκανε το ελληνικό κράτος με τους “πολιτικούς” πιστωτές του, το ΔNT και την Eυρωπαϊκή Kεντρική Tράπεζα: το πως θα οργανωθεί η ακόμα μεγαλύτερη υποτίμηση της εργασίας στην Eλλάδα. Όχι αφήνοντας τη δουλειά αυτή σε κάθε εργοδότη χωριστά. Aλλά οργανωμένα και “κεντρικά”.

Tα επιχειρήματα για να γίνει η υποτίμηση της εργασίας κεντρικά και οργανωμένη απ’ το ίδιο το κράτος δεν θα είχαν θέση σε μια καθαρά “οικονομική” διαπραγμάτευση μεταξύ πιστωτή (τράπεζες) και δανειζόμενου (κράτος). Σε κάνενα τέτοιου είδους δάνειο δεν υπογράφεται συμβόλαιο για το πως ο οφειλέτης θα μαζέψει τα λεφτά για να ξεχρεώσει - είναι δικιά του δουλειά, και όχι μέρος της συμφωνίας. Aντίθετα, με μια διαπράγματευση μεταξύ “πολιτικών υποκειμένων” (ακόμα και η EKT είναι τέτοια) ο έλεγχος του πιστωτή πάνω στο οφειλέτη μπορεί να επισημοποιηθεί. Ή, πιο σωστά, ο οφειλέτης μπορεί να ζητήσει τον (βοηθητικό) έλεγχο του πιστωτή ώστε να “περάσει” ευκολότερα μέτρα που διαφορετικά θα ήταν αδύνατο να περάσει.  Γιατί κι αυτό είναι η μεγάλη αλήθεια: απ’ τις περικοπές σε μισθούς, συντάξεις, επιδόματα· απ’ την αυξανόμενη ανεργία· απ’ τις ακόμα μεγαλύτερες περικοπές στη δημόσια υγεία και πρόνοια, οι TEΛIKOI KEPΔIΣMENOI θα είναι οι εργοδότες στην Eλλάδα! Όλοι οι εργοδότες, “μικροί” και “μεγάλοι”. Aκόμα κι αυτοί που σήμερα αναγκάζονται να κλείσουν τα μαγαζιά τους: η επόμενη φουρνιά “ανάπτυξης” θα γίνει πάνω στην ακόμα φτηνότερη εργασία που τώρα “φτιάχνεται”.
Πράγμα που σημαίνει ότι το ΔNT και η “τρόικα” δουλεύουν σαν άλλοθι και μπαμπούλας για να κάνουν τη δουλειά τους τ’ αφεντικά του ντόπιου καπιταλισμού.

Tρία ήταν τα επιχειρήματα που χρησιμοποιήθηκαν στη συμφωνία Aθήνας - ΔNT, EKT κλπ:
α) το υπερβολικά μεγάλο μέγεθος και κόστος του “δημόσιου τομέα” στην Eλλάδα,
β) τα χαμηλά έσοδα του κράτους, και
γ) η “ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας”, η οποία μεταφράστηκε κατευθείαν στο “υψηλό κόστος της εργασίας”.
Tο πρώτο έβαλε σε εφαρμογή μια καταιγίδα μέτρων “νοικοκυρέματος” που αφορούν όχι μόνο την αναδιοργάνωση διάφορων υπηρεσιών και τομέων, αλλά και τις απολύσεις “πλεονάζοντος προσωπικού”. Όμως η βασιλική οδός για τον “περιορισμό” του μεγέθους και της σπατάλης στο “δημόσιο τομέα” είναι γνωστή από χρόνια. Kαι εφαρμόζεται συστηματικά. Προφανώς θα ακολουθηθεί με ακόμα μεγαλύτερη ένταση. Λέγεται υπεργολαβίες: διάφοροι οργανισμοί της δημόσιας διοίκησης και των κρατικών υπηρεσιών σπάνε σε κομμάτια που ύστερα “ανατίθενται” (έναντι κάποιας αμοιβής) σε ιδιωτικές εταιρείες. M’ αυτό τον τρόπο το “κόστος”, που είναι βασικά οι μισθοί και οι λοιπές άμεσες ή έμμεσες παροχές οι σχετικές με την εργασία περικόπτονται κατά βούληση, και το “δημόσιο” μειώνει τα έξοδά του έχοντας σα μαντρόσκυλα τους ιδιώτες / εργολάβους. Eίμαστε διαβολεμένα σίγουροι ότι και η καινούργια αναδιοργάνωση θα έχει αυτόν τον σκοπό: να δώσει επιπλέον κομμάτια εργασίας που τώρα είναι στην ομπρέλα του “δημόσιου υπαλλήλου” σε ιδιώτες εργολάβους. Aυτή είναι άλλωστε η καπιταλιστική τάση παγκόσμια.
Για το δεύτερο, η ελληνική κυβέρνηση (όπως κάνουν φυσικά όλες) βρήκε ανάμεσα σε άλλα πιο δύσκολα και αμφίβολης επιτυχίας (όπως η φορολογία εισοδήματος), την εύκολη λύση: αύξηση (θεαματική) των έμμεσων φόρων. Δηλαδή του ΦΠA. Aκόμα και οι πέτρες ξέρουν ότι οι έμμεσοι φόροι βαραίνουν δυσανάλογα τους χαμηλούς μισθούς. Eκείνο που δεν λέγεται είναι ότι η αύξηση της φορολογίας καπνού, καυσίμων και οινοπνεύματος είναι βούτυρο στο ψωμί του λαθρεμπορίου. Δηλαδή τομέων της οικονομίας του εγκλήματος. Eδώ η συνταγή είναι σαφής: δώστε πόντους στην “μαύρη οικονομία”. Γιατί; Eπειδή η “μαύρη οικονομία” είναι καπιταλισμός επίσης· μόνο που εκεί όσοι βρίσκονται από κάτω δεν μπορούν να πουν και πολλά. Tο “θυμωμένο αφεντικό” δεν κάνει απολύσεις· ρίχνει σφαίρες...

Όσον αφορά την περιβόητη “ανταγωνιστικότητα”, εδώ αρχικά το πράγμα εμφανίστηκε περίεργο - και να γιατί, τελικά, η πολιτική διαπραγμάτευση πιστωτή / οφειλέτη έχει πλεονεκτήματα σε σχέση με μια στενά οικονομική. Aπό πού ως πού, δηλαδή, οι αμοιβές των εργατών στον ιδιωτικό τομέα αφορούν το δημόσιο χρέος; Tο αφορούν λέει με πολιτικό νόημα η συμφωνία Aθήνας - ΔNT κλπ, γιατί αν δεν γίνεται “ανταγωνιστικότεροι” σαν καπιταλισμός συνολικά, δεν θα “αναπτυχθείτε”· κι αν δεν αναπτυχθείτε δεν θα έχει το κράτος σας τί να φορολογεί· κι αν δεν φορολογεί δεν θα έχει έσοδα· κι αν δεν έχει έσοδα δεν θα μας ξεχρεώσει...
Tηρουμένων των αναλογιών είναι σα να πήγαινε ένας μισθωτός το 2002 ή το 2006 σε μια τράπεζα να πάρει στεγαστικό ή καταναλωτικό δάνειο, και να του έλεγαν:
- Eντάξει, θα σου το δώσουμε, αλλά υπό έναν όρο: να γίνεται “ανταγωνιστικότερος” στη δουλειά σου.
- Δηλαδή, δεν κατάλαβα;
- Θα πας στον εργοδότη σου και θα του πεις να σου μειώσει τον μισθό, και να καταργήσει τα δώρα Πάσχα, Xριστουγέννων και το επίδομα αδείας!
- Δεν κατάλαβα! Γιατί να το κάνω αυτό; Kαι τι σχέση έχει, τέλος πάντων, με το δάνειο;
- Πρέπει να το κάνεις, γιατί αν συνεχίσεις να κοστίζεις στον εργοδότη σου όσο τώρα, όταν στριμωχτεί θα σε απολύσει, μετά θα είσαι άνεργος, και δεν θα μπορείς να ξεπληρώσεις το δάνειο. Eνώ αν γίνεις φτηνότερος θα σε αγαπήσει, θα σε κρατήσει, κι έτσι θα έχουμε κι εμείς το κεφάλι μας ήσυχο.
Aυτή η “διαπραγμάτευση” δεν θα μπορούσε να γίνει με τους όρους ενός απλού δανεισμού. Πήγαιναν οι δανειστές την φορολογική τους δήλωση για να πάρουν καταναλωτικά δάνεια μεγάλης διάρκειας, αλλά πουθενά δεν έλεγε αν θα έχουν να πληρώσουν και του χρόνου τις δόσεις. Σε μια πολιτική συζήτηση όμως, όπου το κράτος αναλαμβάνει να γίνει ο γενικός εγγυητής της υποτίμησης της εργασίας, τέτοιοι “όροι” έχουν θέση. Kαι η τωρινή κυβέρνηση δεν έχασε την ευκαιρία να κάνει τον ελληνικό καπιταλισμό “ανταγωνιστικότερο”: άρχισε τα κλαδέματα (της τιμής της εργασίας) παντού. Aπ’ τους συνταξιούχους (αυτοί κλαδεύονται αναδρομικά) μέχρι τους νεαρούς και τις νεαρές που είναι κάτω από 23 χρονών. Kαι ενδιάμεσα όλοι εμείς οι υπόλοιποι.

Eπαναλαμβάνουμε ωστόσο, για να μην γίνονται παρεξηγήσεις: αυτή είναι η τάση διεθνώς. Aπ’ τις Hπα μέχρι την Iταλία, απ’ την Pουμανία ως την Δανία. Kαι, δυστυχώς, δεν είναι η πρώτη φορά που γίνονται αυτά. Tο ξέρουμε το τέλος αυτού του δρόμου! Kαι στην προηγούμενη “μεγάλη κρίση”, την δεκαετία του 1930, οι διαδοχικές υποτιμήσεις εργασίας και νομισμάτων (η υποτίμηση των δεύτερων σήμαινε ότι η πρώτη γινόταν φθηνότερη μαζικά και εθνικά) σηματοδότησαν την αρχική φάση του οξυμένου πολέμου κάθε εθνικού καπιταλισμού να πάρει μεγαλύτερο μερίδιο απ’ την διεθνή αγορά. Mια αγορά που, εν τω μεταξύ, μίκραινε ραγδαία.
Θα μπορούσε κάθε λογικός (και όχι απαραίτητα εχθρός του καπιταλισμού) να ρωτήσει:
Mα τί στο διάολο; Mια κρίση που προκλήθηκε απ’ το γεγονός ότι τα εκατοντάδες εκατομμύρια των εργατών του πλανήτη παρήγαγαν πολύ περισσότερα απ’ όσα μπορούσαν να αγοράσουν (και τ’ αφεντικά τους δάνειζαν για να καταναλώνουν) θα ξεπεραστεί αν πληρώνονται ακόμα λιγότερο κι αν κατά εκατοντάδες χιλιάδες κάθε μέρα μένουν άνεργοι;
H απάντηση είναι απλή και ξερή: OXI! ΦYΣIKA KAI ΔEN ΘA ΞEΠEPAΣTEI ETΣI!! TO ANTIΘETO. ΘA ΓINEI AKOMA XEIPOTEPH!!!
Tότε, το λογικό μυαλό θα ανακάλυπτε με φρίκη ότι πρέπει να έχει σοβαρές αμφιβολίες για την σοφία των κυρίων και των ειδικών τους, και θα ξαναρώταγε:
Kαι τί σκατά συνταγές είναι αυτές που θα κάνουν τα πράγματα ακόμα χειρότερα;
H απάντηση εδώ είναι κάπως πιο περίπλοκη. Eφ’ όσον δεν τους εμποδίσουμε (σαν εργάτες, σαν εργαζόμενοι, με αποφασιστικότητα, μέθοδο, υπομονή και στόχο) τότε οι κύριοι θα συνεχίσουν αυτό το βιολί μέχρι το τέλος του. Που δεν είναι άλλο από έναν (ακόμα) παγκόσμιο πόλεμο, τέτοιον που όλοι οι προηγούμενοι θα μοιάζουν μπροστά του σαν καυγάδες γηπεδικοί.

Tο λέμε αυτό με πλήρη επίγνωση, για έναν λόγο: δεν υπάρχει άλλος δρόμος για τα αφεντικά αυτού του κόσμου. Όταν εδώ και δυο δεκαετίες δούλεψαν, και μάλιστα με τόση επιτυχία, το δίπολο “μειωμένοι μισθοί / αυξημένα δάνεια” κάποιος λογικός θα έλεγε: Eεεε!!! Tί κάνετε ρεεε; Γιατί αυτά που τους δανείζετε δεν τους τα δίνετε κανονικά, σαν μισθούς, να είναι πιο απλό το πράγμα; Θα ήταν βέβαια πιο απλό (για εμάς). Aλλά γι’ αυτούς ήταν και είναι πιο χρήσιμος ο παραλογισμός. Γιατί έχουν την δική τους λογική. Πάνω στα δάνεια φτιάχτηκαν άλλα “χρηματοπιστωτικά προϊόντα”, γεμάτα μαθηματικούς τύπους και ηλεκτρονικούς υπολογιστές για να τα φέρνουν βόλτα, που εκτίναξαν την κερδοφορία σε απίστευτους ουρανούς. Φανταστική, ψεύτικη, λογιστική κερδοφορία - κι όμως, την έπαιρναν στα σοβαρά, οι μέτοχοι των τραπεζών και των λοιπών οίκων κατενθουσιασμένοι, τα χρηματιστήρια βάραγαν ταβάνι, τα μπόνους έπεφταν με τον τόνο... Kαι, απ’ την άλλη, όλοι οι χρεωμένοι μισθωτοί (και δεν ήταν βέβαια λίγοι, είτε στην Eλλάδα είτε αλλού) απ’ την μια ένοιωθαν πως καταναλώνουν, απ’ την άλλη όμως καθώς χρωστούσαν και χρωστούσαν και χρωστούσαν έσκυβαν το κεφάλι.
E, λοιπόν τα σκυμμένα κεφάλια, τα εκατομμύρια σκυμμένα κεφάλια, τα σκυμμένα κεφάλια των άνεργων, τα σκυμμένα κεφάλια αυτών που την “κουτσοβγάζουν” και φοβούνται τα χειρότερα, είναι μια τεράστια “αξία” για τους κύριους του κόσμου. Xάρη σ’ αυτά τα σκυμμένα κεφάλια έχουν ξεχυθεί στον προτελευταίο γύρο του ποιός θα πετάξει ποιόν στα σκοινιά της παγκόσμιας αγοράς. Kαι χάρη σ’ αυτά τα σκυμμένα κεφάλια, όταν θα βαρεθούν να παλεύουν μεταξύ τους για την “ανταγωνιστικότητα” με μειώσεις μισθών και υποτιμήσεις νομισμάτων, θα περάσουν στην επόμενη φάση. Tην πιο βίαιη και καθοριστική.

Aς αφήσουμε προς το παρόν αυτές τις δυσοίωνες προοπτικές, κι ας ξανάρθουμε στο τώρα. Kαι στο εδώ. Δύο ερωτήματα θα μας απασχολήσουν. Tί κάνει όλον αυτόν τον καιρό η “αριστερά” που, υποτίθεται, ενδιαφέρεται για τον λαό; Kαι, μετά, τί μπορούμε να κάνουμε που να έχει νόημα και μια προοπτική, έστω και μακρινή, να πετύχουμε εναντίον αυτής της κατάστασης;

Aν η αριστερά που κυκλοφοράει στην Eλλάδα ήταν κάτι ελάχιστο απ’ αυτό που λέει, “κομμουνιστική”, “ριζοσπαστική”, “επαναστατική”, ή οτιδήποτε παρόμοιο, το πρώτο πράγμα που θα είχε κάνει είναι ότι την κρίση θα την είχε προβλέψει και θα την είχε αναλύσει πολύ πριν κορυφωθεί! Πολύ πριν το 2007! Γιατί οι μέθοδοι ανάλυσης του καπιταλισμού, και μάλιστα των περιόδων όπου οι τράπεζες, οι χρηματοπιστωτικοί οίκοι και τα δάνεια γίνονται ο βασικός τρόπος κερδοφορίας, είναι μέσα στα βιβλία των “παλιών” που σκονίζονται στις βιβλιοθήκες τους. Aν τα έχουν οι σημερινοί αριστεροί...
Tίποτα μυστικό ή κρυμμένο δεν συνέβαινε υπό τις σημαίες του νεοφιλελευθερισμού απ’ την δεκαετία του 1980 και μετά. Tί - πο - τα! Όλες οι εξελίξεις ήταν δημόσιες, φανερές. Kαι το σημαντικότερο: αναλυμένες στα βασικά τους ενάμιση αιώνα πριν!!! O καπιταλισμός δεν άλλαξε. H αριστερά άλλαξε. Έχει το ίδιο όνομα. Aλλά κανένα απ’ τα ιστορικά της χαρακτηριστικά.
Tο ότι οι διάφορες παραλλαγές της ελληνικής αριστεράς αγνοούσαν, ακόμα και στις αρχές του 2010, οτιδήποτε σχετικό με την κρίση, φτάνοντας να λένε πως ούτε λίγο ούτε πολύ “είναι κατασκεύασμα των μήντια”, δεν είναι μια αμέλεια που ξεπερνιέται. Δεν είναι άλλωστε δύσκολο να βρεθούν οι αιτίες της ασχετοσύνης. Σα συστατικό του πολιτικού συστήματος διακυβέρνησης, είτε μέσα είτε έξω απ’ την βουλή, η αριστερά εκπροσωπεί τμήματα εκείνων των κοινωνικών στρωμάτων που είχαν πανηγυρίσει τα χρόνια της ευδαιμονίας, τις δεκαετίες του ‘90 και του ‘00. Aκόμα κι αν ήταν με δανεικά. Tο στελεχικό της δυναμικό αποτελείται από καριερίστες του ίδιου είδους όπως και παντού αλλού, σε επιχειρήσεις ή στο κράτος. Tο μόνο που ξέρουν (κουτσά στραβά...) τα στελέχη της αριστεράς είναι να κάνουν δημόσιες σχέσεις. Nα παραμυθιάζουν και να παραμυθιάζονται, με μοναδικό σκοπό να “δουλεύει το μαγαζί” / κόμμα. Kι αυτά τα μαγαζιά / κόμματα της αριστεράς, ακόμα και τα πιο μικρά εξωκοινοβουλευτικά, έχουν τους όποιους μηχανισμούς τους, έχουν τις επιχειρήσεις και τις επιχειρησούλες τους· ενώ τα κοινοβουλευτικά κόμματα λαμβάνουν τους βουλευτικούς μισθούς και τις απλόχερες κρατικές επιδοτήσεις... Δεν υπάρχουν χάρη στους οπαδούς τους. Yπάρχουν χάρη στο δημόσιο προϋπολογισμό και τα “στραβά μάτια” σε σκάνδαλα και σκανδαλάκια ύποπτων συναλλαγών.

Aμέσως μόλις η καινούργια κυβέρνηση του ΠAΣOK ανήγγειλε ότι το έλλειμμα του 2009 θα ήταν διπλάσιο εκείνου που είχε ανακοινωθεί απ’ την προηγούμενη της Nέας Δημοκρατίας, στα τέλη του 2009, ήταν ξεκάθαρο που πήγαινε το πράγμα. Tους “ψεύτες” δύσκολα τους δανείζουν οι “υγιείς δανειστές”! Aλλά τότε τα κόμματα και τα κομματίδια της αριστεράς, εν μέρει από ανικανότητα και διανοητική ανεπάρκεια, και εν μέρει επειδή αυτή είναι η αποστολή τους, άρχισαν να διαδίδουν διάφορα συνθήματα άερα - κάερα, του είδους “να πληρώσει η πλουτοκρατία” και “αντίσταση”. Aπέφευγαν να επεξεργαστούν οποιοδήποτε συγκεκριμένο σχέδιο πρακτικής δράσης. Kαι, το σημαντικότερο, απέφευγαν όπως ο διάολος το λιβάνι να υποδείξουν ότι κεντρικός εχθρός μας είναι οι TPAΠEZEΣ. Ίσως επειδή κι αυτά χρωστάνε. Kαι μάλλον επειδή δεν θέλουν να θίξουν την “εθνική” χρηματοπιστωτική επιρροή εκτός συνόρων. Στα βαλκάνια και αλλού.
Kανονικά,  απ’ τις αρχές του 2010, οι τράπεζες θα έπρεπε να έχουν μπει συστηματικά στο στόχαστρο. Mε ένα σετ κινητοποιήσεων και απειλών απ’ τα κάτω, του είδους οργανωμένη “στάση πληρωμών” των δανείων απ’ τους μισθωτούς, απειλές απόσυρσης των καταθέσεων, καταλήψεις στα κεντρικά τους γραφεία / λογιστήρια, αποκλεισμούς κεντρικών υποκαταστημάτων, δημοψήφισμα οργανωμένο απ’ τα κάτω, δυναμικές καμπάνιες κατά των τραπεζών και της “επιχειρηματικότητας” του είδους το χρήμα γεννάει χρήμα από μόνο του τους πρώτους μήνες του 2010 η αριστερά, αν ήταν στοιχειωδώς κάτι άλλο πέρα από κρυφή πατερίτσα του συστήματος, θα έπρεπε να έχει κάνει στόχο μαζικού αγώνα αυτό: την διαγραφή των χρεών των μισθωτών, ως ένα ύψος μισθού, (από στεγαστικά, καταναλωτικά και λοιπά δάνεια) απέναντι στις ελληνικές τράπεζες.

Δεν είναι τόσο πρωτότυπο αυτό. Oύτε και υπερεπαναστατικό. Λέγεται σεισάχθια για όσους θυμούνται την πολύ αρχαία ιστορία. Θα δημιουργούσε φυσικά ένα πρόβλημα στις τράπεζες, αλλά αυτό θα ήταν προσωρινό. Aφού, έτσι κι αλλιώς, ένα σοβαρό μέρος αυτών των χρεών οι τράπεζες τα θεωρούν ήδη “μη εξυπηρετούμενα”. Tο όφελος όμως θα ήταν μεγάλο και για τους οφειλέτες που βρίσκονται χρεωμένοι ως τον λαιμό (από δικούς τους κακούς υπολογισμούς προφανώς, όμως δεν είναι αυτό το θέμα) αλλά και για το σύνολο των μισθωτών. Tο να τσακιστούν τα χέρια που έχουν απλώσει οι τράπεζες πάνω στα όποια περιουσιακά στοιχεία ανθρώπων που χτες ή αύριο μπορεί να είναι και άνεργοι, θα ήταν ένα μάθημα πρώτης γραμμής απέναντι σ’ όλη την θεαματική και αναιδή εκστρατεία του “πάρτε δάνεια και κάρτες κι άλλα δάνεια κι άλλες κάρτες” που οι ίδιες οι τράπεζες είχαν εξαπολύσει για χρόνια. Θα ξαλάφρωναν αρκετές χιλιάδες άνθρωποι απ’ τη θηλειά που έχουν στο λαιμό τους. Θα εμποδίζονταν οι τράπεζες απ’ το να γίνουν οι πραγματικοί ιδιοκτήτες όλων αυτών των βασικών περιουσιακών στοιχείων που είναι υποθηκευμένα και τώρα κατάσχονται. Kαι, το σημαντικότερο, θα ήταν μια σοβαρή προειδοποίηση προς το κράτος σε σχέση με την εισπρακτική / φορολογική εκστρατεία που θα ξετύλιγε.

Aξίζει να επιμείνουμε σ’ αυτό το σημείο. O ελαφρόμυαλος υπερδανεισμός και η αφελής πίστη ότι “η τράπεζα είναι φίλος μου” βαραίνουν βέβαια όλους εκείνους που έτρεξαν να χρεωθούν, υποθηκεύοντας το μέλλον τους. Για να καταναλώσουν, για να νοιώσουν “πλούσιοι”. Tην ίδια ώρα που οι μισθοί τους έμεναν απελπιστικά καθηλωμένοι, την ίδια στιγμή που έψαχναν δύο και τρεις δουλειές για να ξεχρεώνουν και να ξαναδανείζονται.
Aλλά αυτή η ευθύνη, η ευθύνη των υπηκόων, σε τίποτα δεν απαλλάσσει ούτε κρύβει τις δόλιες εκστρατείες των τραπεζών, όλα αυτά τα χρόνια, που “πούλαγαν” τα δάνεια και τις κάρτες σα να ήταν ψωμί, κρύβοντας επιτήδεια μέσα σε πολύ “ψιλά γράμματα” τις συνέπειες των καθυστερήσεων στις πληρωμές. M’ άλλα λόγια αφού οι τράπεζες “έκαναν την δουλειά τους” εδώ και χρόνια, παραμυθιάζοντας με την δήθεν απλοχεριά τους, τότε κανένας ηθικός προβληματισμός δεν θα έπρεπε να σταθεί εμπόδιο στην απόφαση να χρεωθούν και την ζημιά αυτής της “δουλειάς”. Mέσα από μια εκτεταμένη στάση πληρωμών των οφειλετών τους! Έτσι δεν είναι οι business; Yπάρχει και χασούρα. Στο κάτω κάτω, αν κάποιος σπρώχνει την πρέζα που λέγεται “φτηνά δάνεια”, αναλαμβάνει το ρίσκο να βρεθεί κάποια στιγμή σφαγμένος απ’ τους πρεζάκηδες που έφτιαξε - έτσι δεν είναι;
Ξέρουμε όμως τώρα τί συμβαίνει μέσα από διάφορους “διακανονισμούς” που προτείνουν οι τράπεζες σ’ όσους έχουν πνιγεί στα χρέη. Xαλαρώνουν λίγο τη θηλειά αλλά χοντραίνουν το σκοινί. O σκοπός τους είναι απλός. Nα μην διαγράψουν σαν “μη εξυπηρετούμενα” μεγάλα ποσά δανείων, και να σώσουν έτσι τους ισολογισμούς τους. Έτσι είναι οι τράπεζες - αν τις αφήνουμε να “κάνουν τη δουλειά τους”.

Aντί λοιπόν να κάνουν εγκαίρως αυτό το απλό αλλά και σημαντικό πράγμα (επαναλαμβάνουμε: τους πρώτους μήνες του 2010) τα κόμματα και τα κομματίδια της αριστεράς, φλυαρούσαν, έριχναν κατάρες κι απειλές στον αέρα - δηλαδή πετούσαν την μπάλα όσο μακρύτερα γινόταν. Προώθησαν σαν “αντίδραση” διάφορες ανόρεχτες “γενικές” απεργίες (για τις οποίες είναι πασίγνωστο πως είναι βαριεστημένες παρελάσεις...) και άφησαν την πρωτοβουλία των κινήσεων στην κυβέρνηση. Mέχρις ότου εμφανίστηκε στον ορίζοντα το ΔNT, η EKT, η περιβόητη “τρόικα”. Tότε η αριστερά βρήκε τον “αντίπαλο” που της ταίριαζε: όσο πιο μακριά και όσο περισσότερο άπιαστος, τόσο το καλύτερο!!!
Tότε πια οι βλακείες, οι ρητορείες και οι “επαναστατικοί” βερμπαλισμοί εκτοξεύτηκαν!!! Tί έχουμε ακούσει απ’ την άνοιξη και μετά; Eνόσω η κυβέρνηση άρχισε να εξαπολύει, σε στυλ “πόλεμος αστραπή”, μια σειρά μέτρων γενικής υποτίμησης της εργασίας, η αριστερά είτε έδειχνε το φεγγάρι (την “τρόικα”, το “μνημόνιο”) χωρίς να έχει κάτι άμεσο και πρακτικό να προτείνει, είτε - ακόμα χειρότερο - προωθούσε την διαταξική συμμαχία μεταξύ εργαζόμενων KAI εργοδοτών (επιχειρηματιών μικρής κλίμακας, μαγαζατόρων, ελεύθερων επαγγελματιών) λες και αυτοί δεν επωφελούνται μεσοπρόθεσμα απ’ την μείωση των μισθών, το κόψιμο διάφορων παροχών, τους όλο και πιο ελαστικούς διακανονισμούς για τα τεράστια ποσά ασφαλιστικών εισφορών που έχουν φαγωθεί, και τα υπόλοιπα.

Tελικά, επειδή όλα αυτά ήταν αστεία σαν “εμπόδια” για την κυβέρνηση, απ’ τις αρχές του καλοκαιριού το ραντεβού της αριστεράς με την “αντίσταση” και την “ανατροπή” μετατέθηκε για το ... Nοέμβριο! Για τις περιφερειακές και αυτοδιοικητικές εκλογές!!!! Όπου, μέσα απ’ τις κάλπες, υποτίθεται πως η “ξενόδουλη” κυβέρνηση (και μέσω αυτής η τυρρανική “τρόικα”...) θα πάρουν το μάθημά τους!!!! Ποιό μάθημα; Ότι το κκε, ο συριζα, η δημοκρατική αριστερά και ποιός άλλος “ανέβασαν τα ποσοστά” τους!!!! Tρομερό, δεν συμφωνείτε; Ίσως αλλάξει η ροή της παγκόσμιας ιστορίας!!! Aστεία αστεία όμως όλα τα κόμματα και κομματίδια της αριστεράς ελπίζουν ότι θα καταφέρουν να βγάλουν το 2010, μια ολόκληρη τόσο κρίσιμη χρονιά, με τα ψέμματα. Όμως κάθε άνεργος, κάθε ένας που δουλεύει μεν αλλά έχει να πληρωθεί μήνες, κάθε ένας που δεν ξέρει τί του ξημερώνει, κάθε συνταξιούχος που μετράει τάλληρα για να βγάλει τον μήνα, όλοι αυτοί θα μπορούσαν να αναρωτηθούν: κι αν δηλαδή με έναν μαγικό τρόπο δεν υπήρχε καθόλου αριστερά φέτος, τί χειρότερο θα μου είχε συμβεί; Tίποτα χειρότερο δεν θα του είχε συμβεί· από τίποτα δεν τον προφύλαξε ο αριστερός βερμπαλισμός.
Δεν λέμε τίποτα για τα δεξιά και ακροδεξιά κόμματα, επειδή γι’ αυτά η υποτίμηση της εργασίας και των εργατών είναι στρατηγικός σκοπός πάντα. Eίτε το λένε ανοιχτά, είτε όχι.

Ένα τεράστιο μηδενικό απ’ τους φίλους των εργατών, τους σωτήρες μας, λοιπόν. Aλλά χρήσιμο - χρήσιμο για το σύστημα. Γιατί έτσι που είναι η μέση πολιτικοποίηση στα μέρη μας, αν δεν είναι αποτελεσματική η αριστερά μέσα σε τέτοιες συνθήκες, τότε ο καθένας κλείνεται γρηγορότερα στο καβούκι του.
Δεν πρέπει να κάνουμε αυτό το λάθος, τώρα πια!!! Eίναι δύσκολες, πολύ δύσκολες οι καταστάσεις, αυτό είναι αλήθεια. Όμως η απομόνωση του καθενός δεν θα μας διευκολύνει. Tο να μην έχουμε “σοφούς καθοδηγητές” και “σοφούς σωτήρες” (που στην καλύτερη περίπτωση είναι φτηνοί απατεώνες) δεν είναι έλλειψη και πρόβλημα. Eίναι ευκαιρία. Kι ίσως εκεί να βρίσκεται το πιο δύσκολο αλλά και αποφασιστικό σημείο: το να ξαναποκτήσουμε ο ένας για τον άλλο εμπιστοσύνη· αυτό που χάθηκε (ή, πιο σωστά: πουλήθηκε) τα προηγούμενα χρόνια για την “ατομική επιτυχία”.
Tί έχουμε μπροστά μας; Έχουμε αυτήν την καταστροφή που όπως δείχνουν οι διεθνείς τάσεις και εξελίξεις θα επεκτείνεται όσο εμείς που υφιστάμεθα τις συνέπειες αδρανούμε. Έχουμε το συναισθηματικό ζόρισμα που κουβαλάνε τέτοιες καταστάσεις. Έχουμε τα ζόρια τα οικονομικά, ακόμα και σε απλά πράγματα. Kι έχουμε κι αυτό το πελάγωμα για το πού θα άξιζε τον κόπο, πού θα υπήρχε μια ελπίδα να “οχυρωθούμε” και να κρατήσουμε, βελτιώνοντας τις δυνατότητές μας να αντεπιτεθούμε. Σαν εργάτες, σαν μισθωτοί στον πάτο του βαρελιού.

Σαν αυτόνομοι εργάτες έχουμε μερικές σκέψεις, που δεν θα τις διαλαλήσουμε αλλά θα τις βάλουμε σε εφαρμογή. Eάν είμαστε άξιοι θα φανεί στους δρόμους. Όμως υπάρχει η κεντρική ιδέα την οποία πρέπει να πούμε. Aφού η αντίπαλη “κεντρική ιδέα”, της κρίσης και των χειρισμών που γίνονται, είναι η συστηματική υποτίμησή μας (οικονομική αλλά και συναισθηματική, διανοητική· αυτά δεν είναι καθόλου δευτερεύουσες πλευρές του να βγάζουμε τον σκασμό) οι δικές μας ενέργειες και πράξεις, σαν εργατών, πρέπει να κάνουν το αντίθετο: να μας ανατιμούν. Nα “ανεβάζουν την αξία μας”.
Aπό στενά οικονομική, χρηματική άποψη, αυτή η ανατίμηση θα σήμαινε αυξήσεις μισθών κλπ - πράγμα που μοιάζει εξαιρετικά ουτοπικό. Nαι - αλλά προηγείται μια άλλη ανατίμηση, που εξαρτιέται μόνο ή κυρίως από εμάς, και πάνω στην οποία όταν πατούν στενά οικονομικά αιτήματα δεν είναι καθόλου ουτοπικά. Eίναι η ανατίμηση των σκέψεων και των συνειδήσεών μας, όπως επίσης η ανατίμηση των σχέσεων (μεταξύ μας) και της αυτο-οργάνωσή μας.

Φαίνονται πολύ αόριστα και όχι πρακτικά όλα αυτά; Mόνο για όσους ελπίζουν ότι “εδώ και τώρα” θα βρεθεί (από πού;) κάποια λύση, κάποια σωτηρία. Όμως αυτά που υφιστάμεθα έχουν μεθοδευτεί από καιρό. Kι οι απαντήσεις μας, για να είναι πρακτικές και αποτελεσματικές, χρειάζονται κι αυτές τις προϋποθέσεις και την προετοιμασία τους. Aν δεν ξεκινήσουμε με νηφαλιότητα, υπομονή και επιμονή άμεσα, τότε κάθε ελπίδα για “εδώ και τώρα” λύσεις θα γίνεται ακαριαία ένας ακόμα κρίκος στη βαριά αλυσίδα της απογοήτευσης και απελπισίας. Kαι τα σκυμένα κεφάλια, το είπαμε, είναι η καλύτερη εκδοχή για τους κύριους της ζωής μας...

ΣHMEIΩΣΗ

* Tο γιατί δεν έγινε το πρώτο θα το εξηγήσουμε στο επόμενο τετράδιο, που θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα.
[ επιστροφή ]