συρία: μίνι παγκόσμιος πόλεμος

Είναι υπερβολικός ο τίτλος; Μετρήστε κράτη των οποίων στρατοί (ή μισθοφόροι) συμμετέχουν σ’ αυτό που εμφανίζεται σαν “πόλεμος κατά της τρομοκρατίας του isis στο ιράκ και την συρία”, με διάφορες μορφές: ιράν, ιράκ, συρία, σαουδική αραβία  κατάρ, τουρκία, λίβανος (Χεζμπ’ αλλάχ), ισραήλ, ηπα, γαλλία, αυστραλία... Προσθέστε “μη κρατικούς παράγοντες” που όμως είναι αναγνωρισμένοι: κούρδοι του ιράκ, κούρδοι της συρίας. Σύνολο: έντεκα + δύο. Και επειδή αυτοί οι εμπόλεμοι δεν είναι αρκετοί, έχει προστεθεί ήδη κι ένας δέκατος τέταρτος, που έχει όλα τα φόντα να αποδειχθεί καθοριστικός: η ρωσία.
Πριν συνεχίσουμε, υπάρχει ένα εννοιολογικό ζήτημα (που είναι πολιτικό): εάν δώδεκα κράτη, ανάμεσά τους η (άλλοτε) “μόνη υπερδύναμη του κόσμου” και η (άλλοτε) επίσης “υπερδύναμη του κόσμου” συμμετέχουν με αυτόν τον τρόπο που συμμετέχουν, σε έναν πόλεμο, δικαιούμαστε να τον ονομάσουμε “μίνι παγκόσμιο”; Η ποσότητα στρατιωτών και όπλων ενδεχομένως έχει μια αξία, αλλά μόνο εάν μπει στη σωστή θέση. Εξάλλου και η επιχείρηση “σοκ και δέος” στο ιράκ, το 2003, ήταν από στρατιωτική άποψη πολυ-κρατική. Ήταν κι εκείνος ο πόλεμος “μίνι παγκόσμιος”;
Γιατί όχι; Από πολλές απόψεις αυτά που συμβαίνουν τώρα στη μέση ανατολή είναι συνέχεια (και συνέπεια) εκείνων που έγιναν τότε (αρχής γενομένης απ’ την “καταιγίδα της ερήμου” το 1991...). Πριν, όμως, ευλογήσουμε τα γένια μας (που μιλάμε εδώ και πολλά χρόνια για έναν σε αργή εξέλιξη παγκόσμιο πόλεμο, τον 4ο, απ’ τις αρχές των ‘90s - γινόμενοι “γραφικοί” στα μάτια πολλών...) πρέπει να σημειώσουμε μια μεγάλη διαφορά ανάμεσα στην εκστρατεία του 2003 και στην τωρινή κατάσταση. Τότε εμφανιζόταν ένας “κακός” υπαρκτός (αν και τεχνικά διογκωμένος / παραμορφωμένος), ο Χουσεΐν και το καθεστώς του. Αυτός ο στόχος δεν ήταν βέβαια κυριολεκτικός· ο πραγματικός αντίπαλος της Ουάσιγκτον και των συμμάχων της ήταν οι εν δυνάμει αμφισβητίες της global αμερικανικής ηγεμονίας· οι εν δυνάμει καταστροφείς του “αμερικανικού 21ου αιώνα”: ευρώπη, κίνα, έστω και ρωσία. Τον “κακό” δεν τον υπερασπίστηκε κανένας ανοικτά (έστω κι αν είναι εύλογο να υποθέσουμε ότι είχε στη διάθεσή του συμβούλους ή/και πληροφορίες είτε απ’ την Μόσχα είτε απ’ το Παρίσι είτε κι απ’ τους δυο).
Αυτά τότε. Τώρα ο isis είναι, τολμάμε να πούμε, εικονικός εχθρός. Τυπικά και οι δώδεκα + δυο είναι εναντίον του. Στην πραγματικότητα όχι. Σαουδική αραβία, κατάρ, τουρκία, ισραήλ, ηπα είναι οι “κρατικοί παράγοντες” που έφτιαξαν τον isis / ή βολεύονται απ’ την ύπαρξη και τη δράση του. Συνεπώς, αυτός ο proxy war, ο “πόλεμος δι’ αντιπροσώπων”, είναι πολύ καθαρότερα (για εμάς) πόλεμος ηγεμονίας μεταξύ κανονικών κρατών σε σχέση με τον πόλεμο του 2003. Η εμφάνιση του ρωσικού στρατού στη “σκηνή”, της “Μόσχας αυτοπροσώπως” αν μπορούμε να το πούμε έτσι, ενισχύει αυτή τη γνώμη μας: λιγότερο proxy (πια) ο πόλεμος...

Ας δούμε επι τροχάδην κάποια γεγονότα. Ο ρωσικός στρατός είχε εδώ και χρόνια μια ναυτική βάση στην Ταρσό (Tartus). Σχετικά μικρή αλλά σε κρίσιμη θέση, με δεδομένο ότι η Μόσχα δεν έχει άλλη βάση στη Μεσόγειο, κι ακόμα μακρύτερα. Υπό οποιεσδήποτε συνθήκες θα έκανε τα πάντα για να την κρατήσει· εξού και ένα βασικό κίνητρο (πολιτικής) υποστήριξης του καθεστώτος Άσσαντ όλα αυτά τα χρόνια. Παρότι αυτή η ρωσική βάση είναι εντελώς μόνη και δεν θα αποτελούσε πραγματική απειλή για τον αμερικανικό στρατιωτικό έλεγχο της Μεσογείου, της διώρυγας του Σουέζ και της μέσης Ανατολής, αποκλείεται η Ουάσιγκτον (και όχι μόνον αυτή) να μην συσχέτιζε την “τύχη” της βάσης στην Ταρσό με την “τύχη” του καθεστώτος Άσαντ όταν, απ’ το 2003 ήδη, είχε τοποθετήσει τη συρία στον κατάλογο των κρατών - που - θα έπρεπε - να - “συνετιστούν” αμέσως μετά το ιράκ. Τελευταίο: όταν ο Άσαντ άρχισε να σφάζει, κυριολεκτικά, άοπλους διαδηλωτές, επί μήνες, σπρώχνοντας την συριακή κοινωνία στον εμφύλιο, αποκλείεται να μην στηριζόταν στο ότι “είχε κάτι” που τον διαφοροποιούσε απ’ τον Καντάφι: αυτήν την πολύτιμη για την Μόσχα βάση.
Πριν σχεδόν 4 χρόνια, τον Δεκέμβρη του 2011, γράφαμε (Sarajevo 57), κάτω απ’ τον τίτλο απ’ την Χομς με οργή (και απελπισία):

Μήνες κρατάει η εξέγερση στη συρία, μήνες κρατάει και η σφαγή των εξεγερμένων. Απ’ τις 15 Μάρτη. Τα νούμερα των δολοφονημένων, των τραυματισμένων και των φυλακισμένων, και η ένταση της καθεστωτικής βίας ξεπερνούν κάθε “φαντασία” - αν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τέτοια λέξη για την ζωή και των θάνατο των Άλλων. Οπωσδήποτε κάθε φαντασία, χωρίς εισαγωγικά, ξεπερνάει η (συνένοχη, τελικά) σιωπή όλων των γενικά “ευαίσθητων - σε - ζητήματα - καταστολής” πρωτοκοσμικών. Συμπεριλαμβανομένων των ελλήνων...
Πολλά θα μπορούσαμε (και θα έπρεπε) να πούμε γι’ αυτήν την σιωπή. Δεν έχει σημασία όμως, κανενός το αυτί δεν ιδρώνει. Αν σηκωθούν τίποτα νατοϊκά αεροπλάνα, τότε θα “ξυπνήσουν” βέβαια, γιατί θα είναι βολικό. Και χωρίς τέτοια “ανθρωπιστική επέμβαση” πάντως, είναι γεγονός: η συριακή εξέγερση, παρά και ενάντια στη θέληση των εξεγερμένων, έχει πέσει στα δόκανα της διεθνούς γεωπολιτικής των αφεντικών. Στη συρία έχει άμεσα και ευαίσθητα συμφέροντα η Μόσχα. Συνεπώς το δίδυμο Μόσχα - Πεκίνο δεν πρόκειται να αφήσει εύκολα γάλλους, άγγλους ή αμερικάνους να χειριστούν την υπόθεση α λα λιβύη.
Μέσα στο όργιο της καταστολής του καθεστώτος Άσαντ, μιας καταστολής που δεν σταματάει, αντίθετα ενισχύει την εξέγερση, η σημαντική εξέλιξη είναι η δημιουργία του ελεύθερου συριακού στρατού. Από φαντάρους και αξιωματικούς λιποτάκτες του καθεστωτικού στρατού. Εκπρόσωποι αυτού του ελ. στρατού υποστηρίζουν ότι έχει 10 χιλιάδες μέλη· αριθμός που ωστόσο είναι αδύνατο να επιβεβαιωθεί. Εκείνο που είναι σίγουρο όμως είναι ότι την επιμελητειακή τους υποστήριξη και την εκπαίδευσή τους σε αντάρτικες μεθόδους έχει αναλάβει το τουρκικό κράτος. Η Άγκυρα, με λόγια και με έργα, μοιάζει η πλέον προωθημένη στο να έχει θέσεις στην μετα - Άσαντ εποχή της συρίας. Το Παρίσι προσπαθεί να πλασσαριστεί κι αυτό, στέλνοντας πράκτορες / εκπαιδευτές στο λίβανο και στην τουρκία. Φαίνεται ότι αυτή η εκπαίδευση είναι αποτελεσματική, αν κρίνουμε απ’ τις επιθέσεις / σαμποτάζ σε κτίρια και υποδομές του καθεστώτος ακόμα και στη Δαμασκό. Απ’ την μεριά της η χούντα του Άσαντ παίζει όλα της τα χαρτιά, προσπαθώντας να δημιουργήσει συνθήκες κανονικού εμφύλιου. Πέρα απ’ τις αιμοβόρες ειδικές δυνάμεις του στρατού (στις οποίες είναι επικεφαλής ο αδελφός του τωρινού προέδρου) το καθεστώς έχει κινητοποιήσει και “εθελοντές πολιτοφύλακες”, παραστρατιωτικές συμμορίες. Η πόλη Χομς, με βαριά και αιματηρή ιστορία εξεγέρσεων, και μόνιμα κάτω απ’ τις κάνες των τανκς των πεζοναυτών του Άσαντ, είναι μια πόλη ορόσημο και για την στρατιωτική αντίσταση. Τουλάχιστον 500 στρατιώτες άλλαξαν πλευρά τους τελευταίες μήνες εδώ, και η αντίσταση δεν γίνεται πια μόνο με διαδηλώσεις, αλλά και με αντιαρματικές ρουκέτες. Η Deir al-Zour, η μαρτυρική Daraa, η βορειοδυτική επαρχία της Idlib, και ορισμένα προάστεια της Δαμασκού είναι σημεία στα οποία ο ελεύθερος συριακός στρατός έχει συγκεντρωμένες δυνάμεις. Η επίθεση με ρουκέτες κατά των εγκαταστάσεων των μυστικών υπηρεσιών της αεροπορίας στα περίχωρα της Δαμασκού, στα μέσα Νοέμβρη, ήταν η πιο εντυπωσιακή απ’ τις γνωστές επιχειρήσεις του - κι αν είναι αλήθεια ότι έγινε χωρίς απώλειες, γίνεται ακόμα εντυπωσιακότερη. Ανάλογες επιθέσεις εναντίον μπλόκων του στρατού έγιναν την ίδια περίοδο στα προάστεια της Δαμασκού Douma, Qaboun, Arabeen και Saqba. Παρότι αυτή η δράση φαίνεται να ενισχύει την λιποταξία και άλλων στρατιωτών ή κατώτερων αξιωματικών, οι δηλώσεις του συνταγματάρχη Άσαντ (απλή συνωνυμία και όχι συγγένεια με τον σύρο δικτάτορα) περί “ζώνης απαγόρευσης πτήσεων” ή “ναυτικού αποκλεισμού” της συρίας ακούγονται όμορφα στ’ αυτιά πολλών στην ευρώπη και την βόρεια αμερική. Ωστόσο, το είπαμε, η Μόσχα έχει κρίσιμα συμφέροντα στη συρία· πολύ πιο στρατηγικά απ’ ότι στη λιβύη:  έχει μια ναυτική βάση στα συριακά παράλια στη Μεσόγειο, φυλασσόμενη από συστοιχίες S-300, που σύντομα προβλέπεται να γίνουν S-400.
Οι παραδοσιακοί σύμμαχοι του Άσαντ, η λιβανέζικη Χεζμπ΄αλλάχ και η παλαιστινιακή Χαμάς τον έχουν εγκαταλείψει διακριτικά. Και η Τεχεράνη ανησυχεί· αν και δεν είναι σίγουρο ότι η εμπλοκή της Άγκυρας έχει την έγκριση του ιρανικού καθεστώτος. Ανησυχεί γιατί ο “φίλος Άσαντ τα έχει κάνει τόσο σκατά” ώστε θα μπορούσε, προκειμένου να γλυτώσει την εξουσία του, να πουλήσει την φιλία του ιράν. Ο αραβικός σύνδεσμος απ’ την μεριά του λειτουργεί εδώ και καιρό σαν το μακρύ χέρι της σαουδικής αραβίας, που με τη σειρά της πουλάει εξυπηρετήσεις στην Ουάσιγκτον και το Λονδίνο. Το εχθρικό Τελ Αβίβ τέλος, που αρχικά έδειχνε να προτιμάει το καθεστώς Άσαντ από μια εξέλιξη α λα αίγυπτο ή τυνησία, μπορεί να κάνει και δεύτερες σκέψεις.
Το λουτρό αίματος στο οποίο η συριακή χούντα έχει καταδικάσει ένα κίνημα αμφισβήτησης που ζητούσε, “απλά”, μερικές λογικές μεταρρυθμίσεις, και η αναπόφευκτη στρατιωτικοποίηση αυτής της εξέγερσης, επιτρέπει στο ισραηλινό καθεστώς να ποντάρει στο μεσοπρόθεσμο βούλιαγμα αυτού του σπασμένου πια κρίκου της αλυσίδας ιράν - συρία - λίβανος - παλαιστίνη.
...

Κάποια δεδομένα έχουν αλλάξει από τότε. Η Χεζμπ’ αλλάχ πολεμάει κανονικά στο πλευρό του Άσαντ· η Τεχεράνη τον στηρίζει ανοικτά· ο κύριος στρατιωτικός παράγοντας στο έδαφος, εναντίον του Άσαντ, δεν είναι ο “ελεύθερος συριακός στρατός” αλλά ο isis· η Άγκυρα έχει ανοίξει δικούς της λογαριασμούς με τους κούρδους της συρίας· οι ηπα με ορισμένους συμμάχους τους παριστάνουν (;) ότι πολεμούν την “ισλαμική τρομοκρατία”... Η Μόσχα έλειπε: ακόμα και πριν ένα χρόνο, όταν ο ουκρανικός εμφύλιος έβραζε, δεν υπήρχε τίποτα που να δείχνει ότι το ρωσικό καθεστώς και ο ιμπεριαλισμός του θα ήταν σε θέση να δράσουν τόσο μακριά απ’ τα σύνορά τους και σε ένα πεδίο τόσο “πηγμένο” στρατιωτικά. Κι όμως: το ρωσικό καθεστώς βρήκε την ευκαιρία για άμεση στρατιωτική εμπλοκή. Κάτι που, αν δεν κάνουμε λάθος, δεν είχε συμβεί ποτέ τόσο καθαρά, ακόμα και στις εποχές των αραβοϊσραηλινών πολέμων.
Η ρωσική στρατιωτική δράση (στα λόγια κατά του isis, στην πράξη και στην ουσία υπέρ του Άσαντ) διατυπώνει ορισμένα επιχειρήματα αυτονομιμοποίησης. Το σημαντικότερο είναι εκείνο που επαναλαμβάνει διαρκώς ο Πούτιν. Στρατιωτική επέμβαση σε έδαφος άλλου κράτους (λέει) επιτρέπεται απ’ την διεθνή νομοθεσία μόνο σε δύο περιπτώσεις: είτε μετά από απόφαση του συμβουλίου ασφαλείας του οηε, είτε μετά από πρόσκληση της νόμιμης κυβέρνησης. Η στρατιωτική δράση τρίτων στη συρία (λέει, δείχνοντας τους αμερικάνους) είναι παράνομη, αφού ούτε απόφαση του οηε υπάρχει ούτε πρόσκληση απ’ τον Άσαντ, που παραμένει η νόμιμη συριακή κυβέρνηση. Αντίθετα ο ρωσικός στρατός βρίσκεται εκεί μετά από τέτοια πρόσκληση. Συνεπώς είναι ο μόνος που νομιμοποιείται ως τώρα να “πολεμάει την τρομοκρατία” (δηλαδή όλους όσους στρέφονται κατά του Άσαντ, και όχι μόνο τον isis...). 
Αυτά είναι ρητορική. Σημαντικά κατ’ εμάς είναι 3 πρακτικά ζητήματα.
Πρώτον, η Μόσχα έχει φτιάξει ήδη “κέντρο συντονισμού επιχειρήσεων”, στη Βαγδάτη, με τη συμμετοχή του ιράν, του ιράκ, της συρίας (και πιθανόν, σιωπηλά, της Χεζμπ’ αλλάχ). Αυτό σημαίνει ότι έχει διαμορφωθεί ήδη υπό τον ρωσικό ιμπεριαλιστικό σχεδιασμό μια διακρατική πολιτικοστρατιωτική συμμαχία που πιάνει όλη αυτή τη ζώνη απ’ τις ανατολικές άκρες της Μοσογείου ως το ιράν, την ζώνη που η Ουάσιγκτον και οι συμμαχοί της όπως το ισραήλ και η σαουδική αραβία έχουν κάνει τα πάντα για να αποσταθεροποιήσουν. Πιστεύει κανείς στα σοβαρά ότι αυτή η πολύ συγκεκριμένη συμμαχία έχει σαν στόχο μόνον τον isis; Όχι βέβαια!!! Αναδιαμορφώνει σχεδόν όλα τα πολιτικοστρατιωτικά δεδομένα σ’ αυτήν την περιοχή του κόσμου.
Δεύτερον, σε αντίθεση με οποιονδήποτε άλλο παριστάνει ότι “πολεμάει την ισλαμική τρομοκρατία” τύπου isis με βόμβες από ψηλά, η Μόσχα έχει στη διάθεσή της πεζικό, “αρβύλες στο χώμα”, και μάλιστα πεζικό πλήρως προσαρμοσμένο στα γεωλογικά, περιβαλλοντικά και κλιματικά δεδομένα της περιοχής: τον στρατό του Άσαντ (ή όχι έχει απομείνει απ’ αυτόν), την Χεζμπ’ αλλάχ, τις σιιτικές πολιτιοφυλακές του ιράκ, τους ιρανούς “φρουρούς της επανάστασης”. (Δεν θα πρέπει να αποκλείσουμε, επίσης, την συμμετοχή ρώσων ή/και τσετσένων ή/και ιρανών μισθοφόρων) [1Η Μόσχα έχει λαμπρό επιχείρημα για το πως και γιατί από πωλήσεις όπλων προς τον Άσαντ πέρασε στην άμεση στρατιωτική συμμετοχή της στο πλευρό του. Κανονικά (λέει) θα έπρεπε να εκπαιδεύσουμε σύρους στη χρήση αυτών των όπλων (βομβαρδιστικών, uav’s, αλλά και τανκς, κλπ) όμως αυτό χρειάζεται καιρό, και η συρία κινδυνεύει άμεσα να γίνει σομαλία. Συνεπώς, για να κερδίσουμε χρόνο και αποτελεσματικότητα, στέλνουμε μαζί με τα όπλα και τους ρώσους χρήστες τους...]. Άλλοι σαν “στρατιώτες μάζα” και άλλοι σαν διοικητές, σχεδιαστές ή σύμβουλοι συνιστούν ένα σημαντικό τακτικό πλεονέκτημα απέναντι σε οποιονδήποτε άλλον “αντιτρομοκρατικό” συνασπισμό, αληθινό (υπάρχει;) ή προσχηματικό. Πολλοί υποστηρίζουν ότι η Μόσχα δεν πρόκειται να στείλει δικές της “αρβύλες στο χώμα” και ότι, κατά συνέπεια, η δική της “αντιτρομοκρατική εκστρατεία” θα είναι το ίδιο αναποτελεσματική όσο η αμερικανική. Κάνουν λάθος: δεν χρειάζεται να κάνει κάτι τέτοιο (εκτός, φυσικά, από κίνητρα εκπαίδευσης) αφού τις “αρβύλες στο χώμα” τις βάζουν οι σύμμαχοί της. Το τι αποτελέσματα θα έχει αυτό το πεζικό υποστηριζόμενο από αναβαθμισμένα ρωσικά όπλα και την ρωσική αεροπορία μένει να το δούμε. Όμως ακόμα κι αν μπορούσε να πετύχει μια γρήγορη και καθαρή νίκη κατά του isis αυτό δεν θα συνέφερε. Θα έκανε σύντομα περιττή (ως προς την διεθνή νομιμοποίησή της) αυτήν την συμμαχία. Αντίθετα μικρές, σταθερές επιτυχίες, σε μια εκστρατεία που θα χρειαστεί πολύ καιρό, είναι ιδανικές. Πρώτοι στόχοι; Το Irbil και η Παλμύρα... (Αν δείτε τον χάρτη, απ’ την Παλμύρα, ο isis κινούμενος δυτικά, μπορεί να κόψει τις χερσαίες επικοινωνίες της Δαμασκού με την Χομς, το Χαλέπι και την Μεσόγειο).
Τρίτον, η Μόσχα αφενός έχει μεγαλώσει τη ναυτική βάση της στην Ταρσό, αφετέρου έχει αποκτήσει de facto μια δεύτερη, αεροπορική, στην Λατάκεια. Θα εκπλαγούμε ιδιαίτερα εάν αυτή η δεύτερη είναι προσωρινή. Ειδικά εφόσον έχει διαμορφωθεί ένας συμμαχικός “διάδρομος” για την ρωσική αεροπορία προς την ανατολική Μεσόγειο, μέσω ιράν και ιράκ, ένας “διάδρομος” που μπορεί να αντέξει (σαν συμμαχία) πολλά χρόνια.

Είναι ευνόητο ότι υπάρχουν κράτη που έχουν δυσαρεστηθεί έως θυμώσει με την εμφάνιση του ρωσικού ιμπεριαλισμού: σαουδική αραβία, ισραήλ, ηπα, και πιθανόν (ή πιθανόν όχι, θα το δούμε στη συνέχεια) η τουρκία. Τι, όμως, θα μπορούσαν να κάνουν; Ο Πούτιν μετά το καλοκαίρι συναντήθηκε με όλες τις ενδιαφερόμενες πολιτικές βιτρίνες (ο ισραηλινός Νετανιάχου πήγε ο ίδιος τρέχοντας στη Μόσχα [2Ο ισραηλινός πρωθ. πήγε στη Μόσχα στις 21 Σεπτέμβρη, αλλά όχι μόνος του. Κουβαλούσε μαζί του δύο αρχικαραβανάδες, τον επικεφαλής της στρατιωτικής κατασκοπείας / αντικατασκοπείας αντιστράτηγο Χερζλ Χαλεβί, και τον επικεφαλής του γενικού επιτελείου αντιστράτηγο Γκάντι Αϊσενκοτ. Η παρουσία στρατηγών σε συναντήσεις ηγετών κρατών είναι πολύ σπάνια σε συνθήκες ειρήνης· είναι τέτοια η περίπτωση τώρα; Πάντως οι ισραηλινοί θα ζήτησαν και ίσως πήραν διαβεβαιώσεις απ’ την Μόσχα, προφανώς και σε σχέση με την Χεζμπ’ αλλάχ. Όμως τί θα συμβεί στο μέλλον;]). Δεν ξέρουμε, φυσικά, τι τους είπε, αλλά έχει την πλήρη πρωτοβουλία των κινήσεων, και οι υπόλοιποι δεν φαίνεται να έχουν “δυνατά χαρτιά” για να τον εμποδίσουν.
Διάφοροι (συμπεριλαμβανόμενων ευρωπαίων) που είχαν ξεγράψει τον Άσαντ έχουν αρχίσει τώρα να λένε, μέσα απ’ τα δόντια, ότι “εντάξει, ας βρεθεί μια πολιτική λύση και ας παραμείνει στην εξουσία για ένα μεταβατικό διάστημα”. Αυτή η ψευδο(;)μεταστροφή μπορεί να θεωρηθεί μια πρώτη πολιτική επιτυχία της ρωσικής στρατιωτικής εμφάνισης στη μέση ανατολή. Όμως ο Άσαντ δεν πρόκειται να συμμετάσχει σε καμία πολιτική λύση εάν δεν έχει επικρατήσει ξεκάθαρα στρατιωτικά. Τώρα, στη σκιά των ρωσικών πολεμικών, δεν έχει κανένα λόγο να παζαρέψει κάτι τις, αλλά μόνο τα περισσότερα δυνατά. Το ίδιο αλλά ανάποδα ισχύει για τους αντιπάλους του: απέτυχαν να διαμορφώσουν ένα κοινό μέτωπο και άρα, μια εναλλακτική λύση και έναν “αξιόπιστο” συνομιλητή με τους δυτικούς όταν, ακόμα, ήταν καιρός. Τώρα, αυτοί που είναι αποδεκτοί απ’ τον δυτικό ιμπεριαλισμό είναι αμεληταίοι. Η αντιπολίτευση προς τον Άσαντ κυριαρχείται από υπερσυντηρητικούς ισλαμιστές του σαουδαραβικού δόγματος, δηλαδή “τρομοκράτες” του isis και της al nusra. Ποιός θα τους νομιμοποιήσει σαν “συνομιλητές”, ειδικά εάν ηττώνται στρατιωτικά;

Υπάρχει το ειδικό κεφάλαιο της τουρκίας. θα πρέπει να το θυμάστε αν είστε σταθεροί αναγνώστες / αναγνώστριες του Sarajevo τα προηγούμενα χρόνια: η Άγκυρα ήταν σύμμαχος του Άσαντ, ακόμα και όταν είχε ξεκινήσει τις σφαγές των άοπλων διαδηλωτών / υπηκόων. Ο τότε τούρκος υπ.εξ. Νταβούτογλου έβλεπε, φυσικά, ότι αυτό το αίμα θα στραφεί εναντίον του καθεστώτος. Η τουρκική εξωτερική πολιτική προσπαθούσε να πείσει τον Άσαντ να κάνει υποχωρήσεις και συμβιβασμούς για να μην εκτραχυνθεί η κατάσταση σε εμφύλιο. Δεν το πέτυχε.
Η στάση της τουρκίας άλλαξε ριζικά όταν αφενός το καθεστώς Άσαντ άρχισε να βουλιάζει κανονικά σε ένοπλη αναμέτρηση με την αντιπολίτευση, και αφετέρου παραχώρησε μεγάλη πολιτική και στρατιωτική αυτονομία στους κούρδικους πληθυσμούς στα βόρεια, ώστε να τους έχει συμμάχους ή, στην χειρότερη, όχι αντιπάλους [3Αυτό είναι κάτι που έχει ξεχαστεί ή κουκουλωθεί, αλλά το θεωρούμε σημαντικό. Ενόσω ο συριακός στρατός έκανε ερείπια την Χομς και άλλες εξεγερμένες συριακές πόλεις, οι κουρδικές περιοχές και οι ένοπλοί τους κρατούσαν μια ευμενή προς το καθεστώς ουδετερότητα, αντάλλαγμα στην παραχώρηση αυτονομίας. Εάν το δει κανείς με κυνικό τρόπο έκαναν το σωστό: γιατί να μπλέξουν; Αυτή η προσέγγιση όμως δεν δίνει κανένα ηθικό πλεονέκτημα: αν “κοιτάς τη δουλειά σου” (κι ας σφάζονται άλλοι) τότε κάνεις αυτό που κάνει ο καθένας...]. Αυτή η ενέργεια ήταν “πάτημα του κάλου” για τα τουρκικά συμφέροντα. Οπότε η Άγκυρα έκανε στροφή 180 μοιρών συμβάλλοντας ή ενισχύοντας σιωπηλά (ή όχι και τόσο...) την δημιουργία του isis ως της στρατιωτικής δύναμης που θα πολεμούσε τους κούρδους της συρίας.
Εάν η υπό την Μόσχα στρατιωτική συμμαχία συντρίψει τον isis και την al nusra γρήγορα, η Άγκυρα θα έχει πρόβλημα. Εάν, όμως, δεν το κάνει - τόσο - γρήγορα; Με δεδομένο ότι Μόσχα και Άγκυρα δεν έχουν λόγους να τα “σπάσουν” γενικά, μια κάποια “λύση”, που να δίνει στο τουρκικό καθεστώς το χρονικό περιθώριο να διαχειριστεί (στρατιωτικά και πολιτικά) το πρόβλημα που το ίδιο δημιούργησε, με τους κούρδους της συρίας, θα πρέπει να θεωρηθεί εφικτή. Το σίγουρο είναι ότι η επέμβαση του ρωσικού στρατού δεν είναι αντι-κουρδική. Για την Άγκυρα θα ήταν σημαντικό να μην γίνει ούτε φιλο-κουρδική.
Υπάρχει ένα ακόμα ειδικό κεφάλαιο. Το πως το Βερολίνο προσπαθεί να αποκτήσει έρεισμα και λόγο στο “συριακό πρόβλημα”: μέσω της υποδοχής των προσφύγων από εκεί. Το “σε ευχαριστούμε γερμανία” των σύρων προσφύγων δεν είναι μια κουβέντα της στιγμής. Θα μείνει στις συνειδήσεις για πολλές γενιές.
Πρόκειται για προσπάθεια χρήσης εκείνου που οι αμερικάνοι πρώτοι ονόμασαν, στα ‘90s, “soft power”. Όχι τόσο το Βερολίνο όσο το Παρίσι προσπάθησε στο παρελθόν κάτι παρόμοιο (εμπλοκή, δηλαδή, σ’ ένα πρόβλημα που χειριζόταν η Ουάσιγκτον) στα τέλη των ‘90s, αναφορικά με το εμπάργκο κατά του ιράκ. Τότε, “ξαφνικά”, τα ευρωπαϊκά καθεστωτικά μήντια (και η ελληνική αριστερά...) άρχισαν να διαμαρτύρονται για τα παιδιά του ιράκ, που δεν έχουν φάρμακα λόγω εμπάργκο· να οργανώνουν ανθρωπιστικές αποστολές στη Βαγδάτη· ουσιαστικά να στρέφονται κατά της Ουάσιγκτον. Εκείνη η προσπάθεια απέτυχε όταν, μετά (και με πρόσχημα) την 11η/9ου ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός ξαναφόρεσε τις αρβύλες του.
Τώρα, λόγω του “προσφυγικού προβλήματος”, το Βερολίνο (εκφράζοντας υποτίθεται το σύνολο της ε.ε. αλλά, κυρίως, την δική του soft power ιμπεριαλιστική εκδοχή) νομιμοοπιείται να “μιλάει”. Όταν και αν, φυσικά, έρθει η ώρα συζητήσεων.

Αν καταλαβαίνουμε σωστά όσα γίνονται εδώ και χρόνια (και) σ’ αυτήν την περιοχή του κόσμου, η ρωσική στρατιωτική επέμβαση έχει έναν ηγεμονικό χαρακτήρα που ξεπερνάει κατά πολύ την αμερικανική ρητορική περί “ενός παρακμιακού κράτους που δεν μπορεί καν και καν να θεωρηθεί υπολογίσιμος αντίπαλος”. Ακόμα κι αν τα “αντιτρομοκρατικά” στρατιωτικά αποτελέσματα, τόσο στη συρία όσο και στο ιράκ, δεν είναι εντυπωσιακά τους επόμενους μήνες, η ενεργή στρατιωτική συμμαχία / δράση που περιλαμβάνει και το ιράν (μέχρι προχτές αποκλεισμένο και δακτυλοδεικτούμενο απ’ την ιμπεριαλιστική δύση) και την Χεζμπ’ αλλάχ (επίφοβο εχθρό του ισραηλινού κράτους [4Μια πληροφορία που δεν έχουμε διασταυρώσει υποστηρίζει ότι ο Άσαντ έχει παραχωρήσει στους ένοπλους της Χεζμπ’ αλλάχ μερικές δεκάδες ρωσικά τανκς απ’ αυτά που έχει παραλάβει σαν στρατιωτική βοήθεια - για τις ανάγκες των μαχών στο συριακό έδαφος. Θα έχει ωστόσο ενδιαφέρον εάν η λιβανέζικη σιϊτική πολιτοφυλακή βρεθεί με προίκα βαριά ρωσικά όπλα (και uav’s...) μέσα στον λίβανο. Η Μόσχα πάντως δήλωσε την ετοιμότητά της να εξοπλίσει και να εκπαιδεύσει και τον κανονικό λιβανέζικο στρατό, ενώ απ’ την άλλη φέρεται να υποσχέθηκε στο Τελ Αβίβ ότι δεν θα πάνε ρωσικά όπλα απ’ την συρία στη Χεζμπ’ αλλάχ... (Εντάξει. Ιρανικά μπορούν να πάνε;)]) είναι εντυπωσιακή από μόνη της. Δημιουργεί έναν υπολογίσιμο αντίπαλο στην παραδοσιακή αμερικανο-ισραηλινο-σαουδαραβική κυριαρχία στη μέση ανατολή, και (με διάφορους τρόπους) αυτό αφορά και επηρρεάζει κι άλλους ανοικτούς ή συγκαλυμμένους αντιπάλους του αμερικανικού ιμπεριαλισμού. Απ’ την ευρώπη μέχρι την κίνα.
Δεν θα βιαστούμε να προβλέψουμε ποιές θα είναι οι πραγματικές αντιδράσεις είτε της Ουάσιγκτον είτε του Τελ Αβίβ [5Το Ριάντ έχει ξεκινήσει κι άλλον πόλεμο, στην υεμένη, που δεν εξελίσσεται και με τον καλύτερο για τα συμφέροντά του τρόπο. Επιπλέον, το ατύχημα στη Μέκκα, όπου ανάμεσα στους πάνω από 1000 νεκρούς ήταν και μερικές εκατοντάδες ιρανοί προσκυνητές, έχει προσφέρει στην Τεχεράνη ένα επιχείρημα να κατηγορεί το σαουδαραβικό καθεστώς για αδιαφορία και ποινικές ευθύνες.] και το πως θα δοκιμάσουν ή/και θα καταφέρουν να “κυκλώσουν” την ρωσική στρατιωτική μηχανή στη μέση Ανατολή για να την ελέγξουν. Στα λόγια η Ουάσιγκτον την μία λέει ότι “ναι.... αντιτρομοκρατική είναι η ρωσική επέμβαση”, και την άλλη διαφωνεί, διαμαρτύρεται, κατηγορεί την Μόσχα ότι κτυπάει οποιονδήποτε αντίπαλο του Άσαντ (πράγμα που είναι αναμενόμενο) και όχι μόνο τον isis. Θα ήθελε η Ουάσιγκτον να γίνουν αεροπορικά “ατυχήματα”, μεταξύ των δικών της βομβαρδιστικών και των ρωσικών, για να αποκτήσει ξανά μια πρωτοβουλία κινήσεων; Αφού οι “τρομοκράτες” δεν έχουν αεροπορία θα ήταν πολύ “προχωρημένη” κίνηση μια προβοκατόρικη “κατά λάθος” (συγνώμη, σε πέρασα για εχθρό) αερομαχία στον συριακό ουρανό, όποιος κι αν την ξεκινήσει... [6Καλού κακού το ρωσικό πολεμικό ναυτικό έχει ξεκινήσει “ασκήσεις” στην ανατολική Μεσόγειο, που έχουν προγραμματιστεί να κρατήσουν ως το τέλος του χρόνου. Ιδιαίτερο πεδίο αυτών των ασκήσεων είναι η περιοχή απ’ τα παράλια της συρίας και την βάση στην Ταρσό ως τα νότια της κύπρου. Οι “ασκήσεις” δεν είναι πολύ μεγάλες, δείχνουν όμως μια ναυτική ετοιμότητα - “αχρείαστη νάναι”...] 
Υπάρχει, φυσικά, πάντα η δυνατότητα αντιπερισπασμού. Π.χ. το “ουκρανικό μέτωπο”. Δεν το έχει υπολογίσει κάτι τέτοιο η Μόσχα; Αδύνατον. 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1 - Η Μόσχα έχει λαμπρό επιχείρημα για το πως και γιατί από πωλήσεις όπλων προς τον Άσαντ πέρασε στην άμεση στρατιωτική συμμετοχή της στο πλευρό του. Κανονικά (λέει) θα έπρεπε να εκπαιδεύσουμε σύρους στη χρήση αυτών των όπλων (βομβαρδιστικών, uav’s, αλλά και τανκς, κλπ) όμως αυτό χρειάζεται καιρό, και η συρία κινδυνεύει άμεσα να γίνει σομαλία. Συνεπώς, για να κερδίσουμε χρόνο και αποτελεσματικότητα, στέλνουμε μαζί με τα όπλα και τους ρώσους χρήστες τους...
[ επιστροφή ]

2 - Ο ισραηλινός πρωθ. πήγε στη Μόσχα στις 21 Σεπτέμβρη, αλλά όχι μόνος του. Κουβαλούσε μαζί του δύο αρχικαραβανάδες, τον επικεφαλής της στρατιωτικής κατασκοπείας / αντικατασκοπείας αντιστράτηγο Χερζλ Χαλεβί, και τον επικεφαλής του γενικού επιτελείου αντιστράτηγο Γκάντι Αϊσενκοτ. Η παρουσία στρατηγών σε συναντήσεις ηγετών κρατών είναι πολύ σπάνια σε συνθήκες ειρήνης· είναι τέτοια η περίπτωση τώρα; Πάντως οι ισραηλινοί θα ζήτησαν και ίσως πήραν διαβεβαιώσεις απ’ την Μόσχα, προφανώς και σε σχέση με την Χεζμπ’ αλλάχ. Όμως τί θα συμβεί στο μέλλον;
[ επιστροφή ]

3 - Αυτό είναι κάτι που έχει ξεχαστεί ή κουκουλωθεί, αλλά το θεωρούμε σημαντικό. Ενόσω ο συριακός στρατός έκανε ερείπια την Χομς και άλλες εξεγερμένες συριακές πόλεις, οι κουρδικές περιοχές και οι ένοπλοί τους κρατούσαν μια ευμενή προς το καθεστώς ουδετερότητα, αντάλλαγμα στην παραχώρηση αυτονομίας. Εάν το δει κανείς με κυνικό τρόπο έκαναν το σωστό: γιατί να μπλέξουν; Αυτή η προσέγγιση όμως δεν δίνει κανένα ηθικό πλεονέκτημα: αν “κοιτάς τη δουλειά σου” (κι ας σφάζονται άλλοι) τότε κάνεις αυτό που κάνει ο καθένας...
[ επιστροφή ]

4 - Μια πληροφορία που δεν έχουμε διασταυρώσει υποστηρίζει ότι ο Άσαντ έχει παραχωρήσει στους ένοπλους της Χεζμπ’ αλλάχ μερικές δεκάδες ρωσικά τανκς απ’ αυτά που έχει παραλάβει σαν στρατιωτική βοήθεια - για τις ανάγκες των μαχών στο συριακό έδαφος. Θα έχει ωστόσο ενδιαφέρον εάν η λιβανέζικη σιϊτική πολιτοφυλακή βρεθεί με προίκα βαριά ρωσικά όπλα (και uav’s...) μέσα στον λίβανο. Η Μόσχα πάντως δήλωσε την ετοιμότητά της να εξοπλίσει και να εκπαιδεύσει και τον κανονικό λιβανέζικο στρατό, ενώ απ’ την άλλη φέρεται να υποσχέθηκε στο Τελ Αβίβ ότι δεν θα πάνε ρωσικά όπλα απ’ την συρία στη Χεζμπ’ αλλάχ... (Εντάξει. Ιρανικά μπορούν να πάνε;)
[ επιστροφή ]

5 - Το Ριάντ έχει ξεκινήσει κι άλλον πόλεμο, στην υεμένη, που δεν εξελίσσεται και με τον καλύτερο για τα συμφέροντά του τρόπο. Επιπλέον, το ατύχημα στη Μέκκα, όπου ανάμεσα στους πάνω από 1000 νεκρούς ήταν και μερικές εκατοντάδες ιρανοί προσκυνητές, έχει προσφέρει στην Τεχεράνη ένα επιχείρημα να κατηγορεί το σαουδαραβικό καθεστώς για αδιαφορία και ποινικές ευθύνες.
[ επιστροφή ]

6 - Καλού κακού το ρωσικό πολεμικό ναυτικό έχει ξεκινήσει “ασκήσεις” στην ανατολική Μεσόγειο, που έχουν προγραμματιστεί να κρατήσουν ως το τέλος του χρόνου. Ιδιαίτερο πεδίο αυτών των ασκήσεων είναι η περιοχή απ’ τα παράλια της συρίας και την βάση στην Ταρσό ως τα νότια της κύπρου. Οι “ασκήσεις” δεν είναι πολύ μεγάλες, δείχνουν όμως μια ναυτική ετοιμότητα - “αχρείαστη νάναι”...
[ επιστροφή ]