...
Η αναπληρώτρια διοικήτρια του ΨΝΑ, Αφροδίτη Χονδρονικόλα, εξηγεί ότι πρόκειται να κατασκευαστεί ένας μονόκλινος θάλαμος αυξημένης φροντίδας (γνωστός και ως “ήσυχο δωμάτιο”) σε εννέα τμήματα οξέων περιστατικών. Εκεί θα τοποθετούνται οι διεγερτικοί ασθενείς, όταν δεν λειτουργούν οι τεχνικές αποκλιμάκωσης και κρίνονται από τους θεράποντες ψυχιάτρους επικίνδυνοι για τον εαυτό τους και τους άλλους. “Το κόστος για το καθένα από αυτά τα δωμάτια υπολογίζουμε ότι δεν θα ξεπεράσει τα 1.000 ευρώ. Εχουμε ζητήσει άδεια από την αρχή προστασίας προσωπικών δεδομένων για τοποθέτηση κάμερας και έχουμε πάρει προσφορές από δύο εταιρείες”, λέει η κ. Χονδρονικόλα.
...
Ο Βλάσης Τομαράς, καθηγητής Ψυχιατρικής και πρόεδρος της Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου -τα μέλη της οποίας ορίζονται από το υπουργείο Υγείας - λέει στην “Κ” ότι από το 2008 ζητούν τη δημιουργία “ήσυχων δωματίων”. Σε έκθεση που συνέταξε, εξηγεί τις σχετικές προδιαγραφές. “Η πόρτα ανοίγει από τους νοσηλευτές και μόνο, απουσιάζουν τα μεταλλικά σκεύη, καθρέφτης, κομοδίνο, πριζοδιακόπτες. Το στρώμα και το δάπεδο είναι άκαυστα. Υπάρχει πυρανίχνευση και επιτήρηση με κάμερα”. Μια ακόμη παράμετρος προβλέπει την επένδυση των τοίχων με μαλακά υλικά για να αποφεύγονται οι τραυματισμοί.
...
Αυτά δημοσιεύονταν, με κάποια “ανθρωπιστική χαρά” σε μια καθεστωτική εφημερίδα, στις αρχές Σεπτέμβρη του 2015. Εξηγήσιμη η χαρά: το κάτεργο του Δαφνιού δεν έκλεισε, όπως θα έπρεπε. Αντίθετα. Ανακαινίζεται, και φυσικά προς το χειρότερο. Ανακαινίζεται ο (ψυχιατρικός) εγκλεισμός παίζοντας ακόμα και με τις λέξεις. Γιατί όχι; Τι είναι το “ήσυχο δωμάτιο”; Όχι ένα δωμάτιο για να διαβάσεις ή να ακούσεις μουσική... Είναι θάλαμος απομόνωσης... Ακόμα και ηχητικής... Θάλαμος απομόνωσης όπου “αν χρειάζεται” ο έγκλειστος θα μένει και δεμένος... Ένα τέτοιο είδος απομόνωσης, από μόνο του, είναι βασανιστήριο... Αλλά δεν πειράζει. Αυτοί είναι “τρελοί” και “επικίνδυνοι”...
Πριν ακριβώς ένα χρόνο, τον Σεπτέμβρη του 2014 (Sarajevo νο 88) είχαμε ένα μεγάλο αφιέρωμα με τίτλο psyche killers. Αφορμή ήταν οι “κινητοποιήσεις των εργαζόμενων στο Δαφνί εναντίον του κλεισίματος του νοσοκομείου”, μια υπόθεση που κόντρα σε κάθε ιστορική μνήμη, συναίσθηση και αξιοπρέπεια, είχε την συμπάθεια και την υποστήριξη πολλών και διάφορων της αριστεράς και της άκρας αριστεράς. Βασικό τμήμα του αφιερώματος ήταν μια συζήτηση με τον Στέλιο, ψυχίατρο, καλό γνώστη της ιστορίας των ψυχιατρικών πρακτικών στην ελλάδα απ’ τα ‘80s και μετά, και υποστηρικτή της αποασυλοποίησης. Κάτω απ’ τον τίτλο η αποασυλοποίηση που δεν έγινε ο Στέλιος είχε πει τότε κι αυτά:
...
Έρχομαι τώρα στα πιο σοβαρά. Υπάρχει ένα πολύ σοβαρό, κεντρικό ζήτημα, στο οποίο έχει απαντήσει εδώ και πάρα πολλά χρόνια η ψυχιατρική, σαν επιστήμη, και η απάντηση είναι αδιαπραγμάτευτη: άσυλα τέλος.
Και φτάνουμε στο 2014 για να ξανατεθεί αυτό το ζήτημα στην ελλάδα, και μάλιστα με επιχειρήματα υποτίθεται ανθρωπιστικά. Εάν θα κλείσει, εάν ΠΡΕΠΕΙ να κλείσει, ή όχι, το ψυχιατρείο. Το Δαφνί ας πούμε. Και βγαίνουν διάφοροι συνδικαλιστές, και κόμματα της αριστεράς, και λένε “όχι, να μην κλείσει το ψυχιατρείο”. Ξαναβρίσκονται λοιπόν επιχειρήματα, συνηγορία του ασύλου. Αν αρρώσταινα, εάν αρρώσταινε ένας δικός μου άνθρωπος, δεν θα ήθελα ποτέ να βρεθώ, να βρεθεί, σε μια κατάσταση τέτοια, πίσω από μια κλειδωμένη πόρτα, για μεγάλο χρονικό διάστημα. Θα ήθελα μια θεραπεία κοντά στο σπίτι μου, με τους ανθρώπους μου εμπλεκόμενους, και με προοπτική να ξαναπιάσω την ζωή μου από εκεί που την άφησα όταν μου έτυχε το ψυχιατρικό πρόβλημα…
Λοιπόν, έχουν υπάρξει ιστορικά αυτά τα δύο μοντέλα, το ένα του εγκλεισμού, του κλειστού ψυχιατρείου, και το άλλο της ανοικτής και σαφώς πιο κοινωνικής θεραπείας. Από επιστημονική άποψη το ζήτημα έχει κλείσει. Το πρώτο μοντέλο θεωρείται διεθνώς απαράδεκτο. Όμως στην ελλάδα ανακινείται το ζήτημα “να μην κλείσει το άσυλο - το ψυχιατρείο”.
Αυτό είναι αντιδραστικό, και επιβιώνει σαν αποτέλεσμα του γεγονότος ότι όλες αυτές οι χρηματοδοτήσεις που προορίζονταν στο να εξαφανιστεί οριστικά το άσυλο και να ξεπεραστεί ο εγκλεισμός, δεν πήγαν ουσιαστικά σ’ αυτό τον σκοπό. Ένα βασικό απ’ αυτά που ΔΕΝ έγιναν είναι ότι δεν άλλαξε η κουλτούρα του προσωπικού που ασχολείται με τους ψυχικά πάσχοντες. Δυστυχώς οι “απ’ τα κάτω”, οι γιατροί, οι νοσηλευτές, κι όλοι όσοι δουλεύουν στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας, αντέδρασαν φοβικά και αρνητικά ακόμα και στις περιπτώσεις, για την ελλάδα μιλάω, που κάποια άσυλα έκλεισαν με καλούς όρους, έχοντας εξασφαλίσει σε σημαντικό βαθμό (τουλάχιστον τη στιγμή που έκλειναν) το πέρασμα σε κοινοτικές δομές αποσυλοποίησης.
Αυτό έχει να κάνει περισσότερο με την κοινωνική κουλτούρα σχετικά με την ψυχική ασθένεια. Γιατί το καινούργιο μοντέλο για την αντιμετώπιση της ψυχικής νόσου, αυξάνει τις ευθύνες για όλους. Ο γιατρός πρέπει να δώσει εξιτήριο σε 3 - 4 βδομάδες, άρα πρέπει να εντείνει τις προσπάθειες και την προσοχή του στην φαρμακοθεραπεία· ο νοσηλευτής πρέπει να δημιουργήσει μια σχέση με τον ασθενή, για να νοιώθει ασφαλής, αφού δεν μπορεί να τον κλειδώσει κάπου.... Είναι μαζί του, κι αν ο ασθενής νευριάσει δεν μπορεί να φωνάξει τον φουσκωτό “φύλακα ασθενών” (έτσι ήταν η επίσημη περιγραφή της θέσης εργασίας μεγάλου αριθμού εργαζομένων, που είχαν διοριστεί με αμιγώς κομματικά κριτήρια στα ψυχιατρεία χωρίς να έχουν καμιά προηγούμενη εκπαίδευση σε σχέση με την ψυχική υγεία) να τον δέσει και να τον λύσει μετά από τρεις μέρες· η οικογένεια έχει μεγάλο μέρος ευθύνης, δεν μπορεί να πετάξει τον άνθρωπό της στην αποθήκη και να τον ξεφορτωθεί, ακόμα κι αν αυτό την βουλεύει. Αυτά όλα σημαίνουν, προϋποθέτουν αυξημένη υπευθυνότητα.
Αλλά η κουλτούρα, η κοινωνική αλλά και των εργαζόμενων στην ψυχική υγεία, δεν άλλαξε, παρότι ένα βασικό στοιχείο και ένα μεγάλο μέρος των χρηματοδοτήσεων ήταν γι αυτό. Οπότε, αφού δεν έγινε αυτό, αφού δεν δημιουργήθηκαν επίσης στην ποσότητα και στην ποιότητα που χρειάζεται οι αναγκαίες δομές και υποδομές, φτάνουμε σήμερα μπροστά στο ψευτοδίλημμα - “μα θα κλείσουν τα ψυχιατρεία και θα πεταχτεί ο κόσμος στο δρόμο”; ή θα συνεχίσουμε να έχουμε άσυλα; Και τέτοιου είδους ψευτοδιλήμματα ανακινούν συντηρητικά, αντιδραστικά δυναμικά.
...
Η συντηρητική, αντιδραστική “δυναμική” κέρδισε (ως τώρα) και το κάτεργο του Δαφνιού δεν έκλεισε όπως έπρεπε να έχει γίνει προ πολλού.
Ώσπου στις αρχές του φετεινού Σεπτέμβρη το - άσυλο - με - τα - “ήσυχα - δωμάτια” ξανέγινε θέμα. Κάποιος “τρελός” έβαλε φωτιά (σε κουρτίνες) και 4 έγκλειστοι πέθαναν. Πως πέθαναν;
Μέσα σ’ ένα σύντομο (και γιατί να κρατήσει παραπάνω από μια δυο μέρες;) όργιο ψεμάτων, που υποστηρίχτηκε απ’ τα περισσότερα καθεστωτικά μήντια, οι “εργαζόμενοι στο Δαφνί” (εκπροσωποί τους σίγουρα) προσπάθησαν να τραβήξουν την προσοχή μακριά απ’ το γεγονός ότι η αιτία των 4 θανάτων ΔΕΝ ήταν η φωτιά η ίδια, μικρής έκτασης και έντασης άλλωστε, αλλά η ασφυξία (απ’ τον καπνό) ανθρώπων που ήταν δεμένοι στα κρεβάτια τους... Οι σπασπωδικές προσπάθειές τους, οι προσπάθειες του ανθρώπινου ζώου να λυθεί, να φύγει, να γλυτώσει, το σύντομο κλάμα τους... Όχι. Τα σύντομα ουρλιαχτά τους δεν τρύπησαν κανενός τ’ αυτιά, ούτε τα ίδρωσαν. Μ’ εκείνη την πονηριά των ενόχων που ξέρουν ότι είναι εύκολο να γυρίσουν αλλού την κουβέντα, όσοι τέτοιοι “εργαζόμενοι” μίλησαν στα media άρχισαν να υποδεικνύουν κάποιον “τρελό” για ένοχο (και το πόσο επικίνδυνος ήταν, πάνω από 30 αναφορές είχαμε κάνει στο υπουργείο για την περίπτωσή του αλλά δεν έγινε τίποτα...), πότε τον έναν και πότε τον άλλον (τρελοί είναι, δεν πρόκειται να τους πάρει κανείς συνέντευξη και να διαψεύσουν...) και να διαμαρτύρονται για την “έλλειψη προσωπικού” που... κλπ κλπ...
Το κτιριακό συγκρότημα με τα “ήσυχα δωμάτια” έγινε τάφος για τέσσερεις κρατούμενούς του. Στις κηδείες τους κανείς δεν είπε ότι δολοφονήθηκαν απ’ την αντιδραστική δυναμική ενός κυκλώματος. Οι “εργαζόμενοι στο Δαφνί”, διοικητές και διοικούμενοι μαζί, που με νύχια και δόντια κράτησαν το κάτεργο ανοικτό και γεμάτο, νίκησαν. (Μερικοί απ’ τους τότε υποστηρικτές της λειτουργίας του Δαφνιού βγήκαν τώρα να “καταγγείλουν τη διοίκηση”... Γιατί όχι την Μέρκελ;)
Ήταν τέσσερεις αόρατοι θάνατοι... Είναι όμως και ο ήσυχος θάνατος εκατοντάδων χιλιάδων μυαλών και συνειδήσεων, χειροπόδαρα δεμένων, που δεν το νοιώθουν, δεν το καταλαβαίνουν... Ένας θάνατος διαρκής, ανεμπόδιστος, χωρίς φωνές και δράματα.
Από ασφυξία.
