Εκεχειρία λοιπόν στον μίνι παγκόσμιο πόλεμο επί συριακού εδάφους; Μάλλον ένα ανορθόδοξο “pause” που συμφωνήθηκε μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας, ως εάν αναγνωρίζουν ανοικτά ότι είναι οι βασικοί εμπόλεμοι στην περιοχή! Ένα ακόμα πιο ανορθόδοξο “pause” του οποίου η ανορθοδοξία οφείλεται στο γεγονός ότι εξαιρεί τους “τρομοκράτες” (οπωσδήποτε τον isis και την an-nusra) χωρίς να υπάρχει κοινή συμφωνία όλων των εμπόλεμων για το ποιοί είναι και ποιοί δεν είναι τέτοιοι, και αφορά όλους τους υπόλοιπους, χωρίς και πάλι να είναι σαφές ποιοί είναι αυτοί. Εν τέλει, ένα φανταστικό “pause” αφού οι επιθέσεις στους “τρομοκράτες” επιτρέπονται, οι απαντήσεις των “τρομοκρατών” είναι εύλογα αναμενόμενες... Μα αυτό δεν ήταν όλο κι όλο το διπολιτικό μοτίβο στη συρία; “Αντιτρομοκράτες” εναντίον “τρομοκρατών”...
Αυτή η μισο-εκεχειρία που ξεκίνησε στις 27 Φλεβάρη μπορεί να αναλυθεί και να εξηγηθεί από διάφορες πλευρές. Μοιάζει σα να υπήρχε (συμφωνημένο από ποιούς;) “χρονοδιάγραμμα” ήδη απ’ τις αρχές του μήνα, ως προς τι μπορεί να “κατακτηθεί”, “ελευθερωθεί” κλπ μέσα στο μήνα, ενώ τυπικά είχε κηρυχτεί μια πρώτη “εκεχειρία”. Το γεγονός ότι η συμμαχία Μόσχας / Τεχεράνης / Χεζμπ’ αλλάχ / Δαμασκού πέτυχε να σπάσει την πολιορκία δύο σιιτικών χωριών βορειοανατολικά του Aleppo κόβοντας την γραμμή ανεφοδιασμού και επιμελητείας των ανταρτών που κατέχουν περιοχές της πόλης απ’ την τουρκία υπήρξε η πιο εντυπωσιακή εξέλιξη πριν την τωρινή “εκεχειρία”.
Αρκετοί βιάστηκαν να υποστηρίξουν ότι μετά απ’ αυτήν την “αποκοπή” η Άγκυρα έχασε την παρτίδα στην βόρεια συρία. Διαφωνούμε. Υπάρχουν κι άλλοι δρόμοι, ανοικτοί, μεταξύ της τουρκικής επκράτειας και των ενόπλων αντικαθεστωτικών, σ’ όλη την περιοχή μεταξύ των βορείων της Hama και των νοτιοδυτικών του Aleppo. Για παράδειγμα το συνοριακό πέρασμα του Cilvegozu. Χρησιμοποιήθηκε (μετά τον υποτιθέμενο αποκλεισμό των ανταρτών στο Aleppo), δεν ξέρουμε σε ποιο βαθμό, το ενδιαφέρον είναι ωστόσο ότι η ρωσική αεροπορία ΔΕΝ έκανε “κτυπήματα” σε αυτοκινητοπομπές κατά μήκος αυτής της γραμμής ανεφοδιασμού... Το σίγουρο είναι πως έγιναν ανάποδες μετακινήσεις: αντικαθεστωτικοί ένοπλοι (άλλοι μίλησαν για 300, άλλοι για 1000, άλλοι για 2000...) έφυγαν απ’ το Idlib με τα όπλα τους, βγήκαν απ’ το συριακό έδαφος, και παρακάμπτοντας τον κουρδικό θύλακα μέσω τουρκίας ξαναμπήκαν από βορρά, καταλήγοντας στην Α’zaz.
Η A’zaz και η “τύχη” της, σε σχέση και με τον σχεδιασμό της Άγκυρας, ήταν εξ αρχής το κρίσιμο σημείο - έχουμε γράψει επ’ αυτού έγκαιρα. Η A’zaz κατέχεται από αντικαθεστωτικούς και είναι η μία απ’ τις δύο άκρες του “block 4” ή “Afrin corridor” (η άλλη είναι η Jarabulus), που η Άγκυρα έχει δηλώσει σε κάθε τόνο και άπειρες φορές ότι δεν θα επιτρέψει να πέσει στα χέρια των κουρδικών ypg. Μετά από 5 μήνες σημαντικής ρωσικής στρατιωτικής δράσης στη συρία, η “εκεχειρία” βρίσκει την Jarabulus πάντα υπό τον έλεγχο του isis, και την A’zaz πάντα υπό τον έλεγχο των υπόλοιπων αντικαθεστωτικών.
Θα έλεγε κανείς ότι ο τουρκικός καθεστωτικός σχεδιασμός “στάθηκε τυχερός”. Όχι δα - υποστηρίζουμε. Είναι έτσι κι αλλιώς γνωστό ότι μαζί με τις διάφορες al-Nusra και free syrian army οργανώσεις, πολεμούν και τούρκοι - υποτίθεται φασίστες, των “γκρίζων λύκων”. Πρόκειται για παρακρατικούς που δεν δρουν ανεξάρτητα απ’ το τουρκικό κράτος! Επιπλέον θα ήταν αφελές να νομίζει κανείς ότι η άμυνα της A’zaz ενισχύθηκε τον Φλεβάρη αποκλειστικά και μόνο απ’ τους 300 ή 1000 ή 2000 τουρκμένους (ή οτιδήποτε άλλο) που έφυγαν απ’ το Idlib. Καθώς ο δρόμος μεταξύ A’zaz και τουρκικών συνόρων είναι ανοικτός και η απόσταση πολύ μικρή θεωρούμε βέβαιο ότι στην πόλη βρίσκονται και τούρκοι πεζοναύτες, ίσως με στολές χωρίς διακριτικά· όπως ακριβώς έγινε με τον ρωσικό στρατό στην Κριμαία!!! Μια τέτοια κίνηση είναι λογική και ταιριαστή με το “πνεύμα” των proxy wars. Επιπλέον λύνει τα μάγια της υποτιθέμενης αντίθεσης (που έγινε για λίγο ιδιαίτερα δημοφιλής στα διεθνή καθεστωτικά μήντια) μεταξύ της τουρκικής κυβέρνησης και του τουρκικού στρατού, όπου η πρώτη ήθελε “φανερή” στρατιωτική εισβολή στο συριακό έδαφος (για να “κρατηθεί” η A’zaz) και ο δεύτερος το απέκλειε... Υπάρχει και καλύτερη λύση: η “κρυφή εισβολή” που εμφανίζεται σαν “δυνάμεις αυτοάμυνας”.
Θα ήταν, επίσης, αφελές να υποστηρίξει κανείς ότι αυτά έχουν γίνει εν αγνοία των πάντων (ας πούμε της Μόσχας, της Δαμασκού ή και της Ουάσιγκτον)! Όταν οι ypg πλησίασαν - περισσότερο - απ’ - όσο - έπρεπε στα περίχωρα της A’zaz, το τουρκικό πυροβολικό (ακροβολισμένο δίπλα στα σύνορα) άρχισε να κτυπάει τις θέσεις τους, και οι διεθνείς αντιδράσεις ήταν, περίπου, “καλά, καλά, είπαμε, πως κάνετε έτσι;”. Οι ypg αναδιπλώθηκαν απ’ την συγκεκριμένη ζώνη, και μαζί με την πόλη έμεινε σχεδόν υπό πλήρη (έμμεσο) τουρκικό έλεγχο ένας θύλακας μεγέθους περίπου το 1/5 ή 1/6 της περιοχής που ελέγχουν οι αντικαθεστωτικοί στη νοτιοανατολική ουκρανία. Μικρός, αρκετός όμως για να εξασφαλίζει ότι οι κούρδοι ένοπλοι θα μείνουν μακριά απ’ τον πειρασμό του “block 4”.
Απ’ αυτήν την άποψη η Άγκυρα έχει πετύχει ως τώρα τον αντικειμενικό σκοπό της, και μάλιστα χωρίς να κάνει πόλεμο κατά της ρωσίας (!!!), χωρίς να εισβάλει (φανερά) στη συρία, χωρίς να σηκώσει τα βομβαρδιστικά της, χωρίς, χωρίς, χωρίς. Έχοντας απ’ τον περασμένο Νοέμβρη την άποψη ότι για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο θα χρειαζόταν η (έστω υπόγεια και κρυφή) συγκατάθεση τόσο της Ουάσιγκτον όσο, επιπλέον, της Μόσχας (αυτής κυρίως, εφόσον δρούσε συστηματικά στην επίδικη περιοχή), εκτιμάμε ότι επαληθευτήκαμε ως τώρα (πράγμα που φυσικά είναι ασήμαντο για την ιστορία του 4ου παγκόσμιου πολέμου!).
Είναι κάποιος απ’ τους αντίπαλους στο συριακό έδαφος που έχει χάσει αξιόλογα; Μπορεί να φανεί παράξενο, αλλά μάλλον όχι. Ο isis κρατάει το μεγαλύτερο μέρος των εδαφών του, και επιπλέον έχει αποδειχθεί σκληροτράχηλος· η ρωσική αεροπορία, άλλωστε, ασχολήθηκε λίγο έως ελάχιστα, και πάντως πολύ επιλεκτικά μ’ αυτόν. Ο συνασπισμός της al-Nusra, του fsa και άλλων μικρότερων οργανώσεων έχει χάσει μεν διάφορες κωμοπόλεις και χωριά, αλλά κρατάει πάντα τις περιοχές που είχε στο Aleppo. Επιπλέον πριόνησε τον κουρδικό θύλακα στην πόλη, που έχει μείνει ο μισός (μπορεί αυτό να είναι συνέπεια και κάποιου είδους ανταλλαγής εδαφών...). Οποιαδήποτε επιχείρηση ανακατάληψης ολόκληρης της πόλης θα εξελισσόταν σε σφαγή, αφού οι περιοχές που ελέγχονται απ’ τους αντάρτες είναι εξίσου κατοικημένες (από φιλικούς τους κατοίκους) όπως η υπόλοιπη πόλη, και επιπλέον όσοι άμαχοι θα προσπαθουσαν να διαφύγουν, δεν έχουν πια δρόμο εξόδου εκτός των δυνάμεων του Άσσαντ.
Οι κουρδικές ένοπλες οργανώσεις έχουν επεκτείνει την εδαφοκατοχή τους, αλλά δεν έχουν καταφέρει να ενοποιηθούν σε μια ενιαία λουρίδα. Ακόμα κι αν το ήθελαν, είναι εναντίον τους όχι μόνο η (ανοικτά εχθρική) Άγκυρα αλλά και η φιλική Ουάσιγκτον. Περισσεύουν, φυσικά, οι αναλύσεις (εντός ή εκτός εισαγωγικών) για το πόσο χρήσιμες είναι οι ypg στην Ουάσιγκτον εναντίον του isis· αφθονούν και οι γκρίνιες της Άγκυρας γι’ αυτήν την φιλία. Όμως η αληθεια είναι ότι η Ουάσιγκτον θα ένοιωθε άβολα αν επέτρεπε σε “συμμάχους” της να κάνουν μεγάλης κλίμακας εθνοκάθαρση: το “block 4” δεν κατοικείται από κούρδους αλλά από άραβες εχθρούς τους. Επιπλέον η λέξη “σύμμαχος” έχει σχετική και υπό όρους αξία.
Το καθεστώς Άσσαντ είναι αναμφίβολα κερδισμένο, όχι όμως επειδή πέτυχε εντυπωσιακές ανακαταλήψεις εδαφών. Κυρίως επειδή έφτασε πέρυσι την άνοιξη στο χείλος του γκρεμού (σχεδόν στις ακτές της Μεσογείου) και κατάφερε, χάρη στη βοήθεια της Μόσχας, της Τεχεράνης, της Χεζμπ’ αλλάχ, και των μισθοφόρων να “ξαναμπεί δυνατά στο παιχνίδι”. Όμως οι όποιες εδαφικές κατακτήσεις του είναι υπερτιμημένες. Επιτεύχθηκαν χάρη στη βοήθεια αρκετών χιλιάδων έξτρα στρατιωτών (απ’ το ιράκ, το ιράν, το αφγανιστάν και αλλού). Πώς θα κρατηθούν αυτά τα εδάφη; Αν οι ξένοι σύμμαχοι του Άσσαντ (το πεζικό) φύγουν (ας πούμε λόγω μιας κάποιας “ειρήνης”), ο στρατός του δεν επαρκεί για να τα κρατήσει. Ας θυμηθεί κανείς ότι πολλές χιλιάδες απ’ τους πρόσφυγες δεν είναι καθόλου φιλοΆσσαντ. Αν οι χώρες φιλοξενίας τους αναγκάσουν μελλοντικά να επαναπατριστούν (και πάλι λόγω μιας κάποιας “ειρήνης”), οι ενδοσυριακοί συσχετισμοί δύναμης δεν θα είναι καθόλου ευνοϊκοί για το καθεστώς.
Σ’ αυτούς που έχουν πετύχει τους αντικειμενικούς σκοπούς τους ως τώρα περιλαμβάνονται οπωσδήποτε η Μόσχα και η Ουάσιγκτον. Η Μόσχα όχι μόνο έχει δύο ενισχυμένες στρατιωτικές βάσεις (αντί για μία που ήταν επιμελητείας του ναυτικού), αλλά έχει “γεμίσει” το καθεστώς Άσσαντ με στρατιωτικούς και πολιτικούς συμβούλους, εκπαιδευτές, κλπ. Κανείς δεν πρόκειται να αμφισβητήσει την παρουσία τους, ακόμα κι αν τον Άσσαντ διαδεχθεί κάποιος ... άλλος Άσσαντ. Η Ουάσιγκτον, απ’ την μεριά της, έχει πετύχει την δυναμική αστάθεια (code name: χάος) που αποτελεί συστατικό στοιχείο του ιμπεριαλισμού της στην περιοχή. Αν έχει κανείς στο μυαλό του την ιστορία του γειτονικού ιράκ απ’ το 2003 και μετά, μπορεί να καταλάβει ότι το ευκολότερο απ’ όλα να μείνουν ανοικτές οι πληγές στη μέση ανατολή - και να αιμορραγούν, με διάφορους τρόπους, on demand.
Και η Τεχεράνη επίσης έχει λόγους να θριαμβολογεί. Τους ίδιους με το καθεστώς Άσσαντ: ο σύμμαχός της σώθηκε απ’ την πλήρη καταστροφή, αν και δεν ελέγχει παρά μόνο ένα τμήμα της άλλοτε συρίας.
Όλοι ευχαριστημένοι λοιπόν, άλλοι επειδή θα μπορούσαν να έχουν πολύ λιγότερα, κι άλλοι επειδή τα περισσότερα που φαντάστηκαν δεν ήταν τόσο ρεαλιστικά; Και ναι και όχι. Αυτές οι διαδικασίες proxy wars κατασκευάζουν (συχνά δια της βίας) ένα είδος ανθρώπων που δεν έχουν άλλο μέλλον εκτός απ’ το να πουλεμούν και να πληρώνονται γι’ αυτό. Ακόμα και η “επιστροφή στην ειρήνη” δεν είναι τίποτα άλλο απ’ την αντικατάσταση του ενός μιλιταρισμού με τον άλλο, που δεν απασχολεί την δημαγωγία / ειδησειογραφία: μαφίες.
Δεν είναι μόνο το καθεστώς Άσσαντ που, στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, και με βάση τις επιτυχίες του, έχει λόγους να φοβάται περισσότερο την “ειρήνη” παρά τον πόλεμο. Το ίδιο ισχύει και για τις κουρδικές περιοχές (τόσο στη συρία όσο και στο ιράκ). Η βασική οικονομική δραστηριότητά τους είναι η εξαγωγή (συχνά “λαθραία”) πετρελαίου. Οι διεθνείς τιμές του έχουν καταβαραθρωθεί, και υπάρχει ήδη σοβαρό οικονομικό πρόβλημα. Αν, με κάποιον τρόπο, σταματήσουν οι κανονιές, θα περιοριστεί και η “απ’ έξω” χρηματοδότηση. Όποιος “ειρηνικός” διακανονισμός κι αν επρόκειτο να γίνει, οι κουρδικές ζώνες (στη συρία) θα δυσκολευτούν πολύ από οικονομική άποψη σαν “αυτοτελής οντότητα”.
Εν τω μεταξύ ο isis, η al-Nusra, και οι δορυφορικές οργανώσεις τους, εξακολουθούν να θεωρούνται (επίσημα) “τρομοκρατικές”, πράγμα που σημαίνει ότι τα εδάφη τους (θα) θεωρούνται (επίσημα) σαν “εκτός διεθνούς νόμου”. Η αλήθεια είναι, βέβαια, ότι οι πραγματικοί νόμοι της καπιταλιστικής συσσώρευσης / εκμετάλλευσης απομακρύνονται όλο και περισσότερο απ’ τους τυπικούς. Πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχει “χώρος” ακόμα και για “τρομοκράτες”, αν διατηρούν μια κάποια χρησιμότητα.
Συχνά, στη διεθνή δημαγωγία, επαναλαμβάνεται ένα κάποιο σχέδιο “τριχοτόμησης” της συρίας (όπως και του ιράκ...) σε κουρδικές, σουνιτικές, και σιϊτικές ζώνες. Παρότι ο isis και η al-Nusra θα μπορούσαν να θεωρηθούν “εκπρόσωποι του σουνιτισμού”, στη συρία οι υπόλοιποι μουσουλμάνοι δεν είναι σιΐτες. Εκτός απ’ τους αλεβίτες (που θεωρούνται σιϊτική αίρεση) το καθεστώς Άσσαντ στηρίζουν και σουνίτες· συστατικό της μεσαίας και ανώτερης τάξης του άλλοτε ενιαίου καθεστώτος. Το μισο-θρησκευτικό (σουνίτες / σιΐτες) μισο-εθνικό (άραβες / κούρδοι) zoning είναι εφεύρεση των κοκαϊνομανών think tanks της δύσης (κατά κύριο λόγο των ηπα και της αγγλίας) και δύσκολα αντέχει στην πράξη. Είναι όμως ένα καλό άλλοθι για να παρατείνεται επ’ αόριστο το χάος.
Ούτε ο σουνιτισμός είναι ενιαίος!!! Μπορεί προς στιγμήν η Άγκυρα και το Ριάντ να βρέθηκαν στην ίδια πλευρά, όμως σε βάθος χρόνου αυτά που τους χωρίζουν είναι περισσότερα απ’ αυτά που τους ενώνουν. Ο σουνιτισμός που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει η Άγκυρα σαν ιδεολογικό εργαλείο επιρροής στη συρία είναι εντελώς διαφορετικός απ’ την σαουδαραβική εκδοχή του, την σκληρά συντηρητική ουαχαβίτικη φράξια που βολεύει τους σεΐχηδες. Ενώ, λοιπόν, προς στιγμήν η Άγκυρα ανέχεται (κι όχι μόνο “ανέχεται”, αλλά στηρίζει) τον isis στη συρία, όσο κρατάει σε απόσταση τα δύο κουρδικά τμήματα, οποιαδήποτε επόμενη φάση που θα έβαζε στον πάγκο του χασάπη ζητήματα ιδεολογικής επιρροής σ’ αυτό το τμήμα του συριακού παζλ δεν θα ήταν στρωμένη με τόση “αγάπη” μεταξύ Άγκυρας και Ριάντ όση εμφανίζεται τώρα. Κοινότοπο: στις σχέσεις μεταξύ των κρατών δεν υπάρχουν “φίλοι” ή/και “εχθροί” αλλά μόνο συμφέροντα.
Η Μόσχα κάτι μουρμούρισε περί “ομοσπονδιακής λύσης” στο “συριακό πρόβλημα”... Είναι της μόδας αυτή η συνταγή. Θυμίζει κάτι από ιράκ, κάτι από κόσοβο, κάτι από ουκρανία· για να μην πούμε κάτι από βοσνία (ή, μελλοντικά, λιβύη). Αν ήταν να την πάρει κανείς στα σοβαρά για την περίπτωση της συρίας, τότε θα έβγαζε το συμπέρασμα ότι έχει “αρκετό πόλεμο” ως τότε· εκτός εάν (το έχουμε ξαναπεί) οι τωρινοί “τρομοκράτες” θεωρηθούν ξαφνικά “εκπρόσωποι κάποιου τμήματος του λαού”, άξιοι για συνομιλητές σε καθωσπρέπει τραπέζια.
Αλλά η αλήθεια είναι ότι τέτοιες “λύσεις” είναι κατάλληλες μόνο σαν προσχήματα της δράσης των πιο δυνατών ιμπεριαλισμών· για όσο, τουλάχιστον, δεν αναμετριούνται κατευθείαν μεταξύ τους. Δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής ότι αν η “λύση έθνος κράτος” ή “πολυεθνικό κράτος” επιβλήθηκε σε μια συγκεκριμένη φάση της καπιταλιστικής συσσώρευσης ακόμα και σε περιοχές του κόσμου που δεν είχαν τις κοινωνικές / ταξικές προϋποθέσεις γι’ αυτό (δηλαδή στο μεγαλύτερο μέρος του), στην τωρινή φάση της παγκόσμιας κρίσης / αναδιάρθρωσης οι “διοικητικές μορφές” (της συσσώρευσης) κινούνται μεταξύ δύο αντίθετων άκρων: απ’ την μια την ολοκλήρωση (δηλαδή τον σχηματισμό μεγάλου μεγέθους ενοτήτων) και απ’ την άλλη τον κατακερματισμό.
Μιλώντας για την μέση ανατολή, η εκδοχή της ολοκλήρωσης, δηλαδή το όνειρο του “παναραβισμού” (με έντιμη και ισότιμη συμμετοχή των μη - αραβικών μειονοτήτων εδώ κι εκεί) έχει πεθάνει προ πολλού· κι αν εμφανίζεται τώρα είναι μόνο σαν φάντασμα, σαν “πανισλαμισμός”, σε εκδοχές τύπου isis. Το κωμικοτραγικό είναι ότι το “χαλιφάτο”, σαν ιδέα, απ’ την μια μεριά ταιριάζει με την ολοκλήρωση, απ’ την άλλη όμως είναι τόσο σκληροπυρηνικό ιδεολογικά ώστε αποκλείει το μεγαλύτερο μέρος των μουσουλμάνων στη μέση Ανατολή και στη βόρεια Αφρική. Προκύπτει, λοιπόν, σαν μόνη κατάρα ο κατακερματισμός· προκύπτει σαν “απάντηση” σε μια “ερώτηση” που δεν έγινε ποτέ στους ενδιαφερόμενους.
Αν είναι έτσι, τότε οι ουσιαστικοί “παίκτες” του συριακού μίνι παγκόσμιου απλά παίρνουν τώρα μια ανάσα. Ίσως επειδή ετοιμάζονται να “λύσουν και το λιβυκό πρόβλημα”...
