Παρότι μηνιαίες αναφορές για έναν πόλεμο που γίνεται μέσα σε πυκνά σύννεφα παραπληροφόρησης και αποπληροφόρησης δεν είναι υποχρεωτικά παραγωγικές (στον βαθμό που θα θέλαμε), ο Δεκέμβρης ήταν διδακτικός, κι όχι μόνο σε ότι αφορά το “πεδίο” συρία. Ακόμα περισσότερο αν δει κανείς αναδρομικά όλο το τρίμηνο, απ’ τα τέλη Σεπτέμβρη και μετά, όταν μπήκε ανοικτά στον πόλεμο η Μόσχα και η Τεχεράνη.
Ας αρχίσουμε από κάτι βασικό, επειδή αφορά την παραπληροφόρηση. Σε ότι αφορά δηλώσεις, αντιδηλώσεις, επισκέψεις, συνομιλίες (συχνά μυστικές) μεταξύ πολιτικών βιτρινών όλων των εμπλεκόμενων κρατών, η κατάσταση θυμίζει “βαλκανική διπλωματία” στις αρχές του 20ου αιώνα. Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων αυτά που ακούγονται και γράφονται (συμπεριλαμβανόμενων διάφορων διεθνών βαθυστόχαστων αναλύσεων...) είναι είτε προπετάσματα καπνού, είτε μισοαλήθειες που κρύβουν (σκόπιμα) διάφορα στοιχεία, ακόμα και κρίσιμα. Σε ότι αφορά την “κατάσταση στο έδαφος” (μιλώντας κατ’ αρχήν για την συρία) που είναι ή θα μπορούσε να είναι περισσότερο δηλωτική του τι συμβαίνει πραγματικά, κι εκεί υπάρχει αρκετή παραπληροφόρηση. Αυτό που συμβαίνει συστηματικά είναι ότι κάθε πλευρά (από εκείνη του Άσαντ, της Τεχεράνης ή της Μόσχας ως τις διάφορες μεγαλύτερες ή μικρότερες ένοπλες οργανώσεις που θεωρούνται ή όχι “τρομοκρατικές”) διαφημίζουν τις δικές τους (συνήθως μικρές) “νίκες” και δεν λένε τίποτα για τις αντίστοιχες “ήττες” τους. Έτσι ώστε είναι κοπιαστικό να προσπαθεί κανείς να συνδυάζει τουλάχιστον τις βασικότερες εξελίξεις στο έδαφος. Ωστόσο εκτιμάμε πως έχουμε μια σχετικά ακριβή αντίληψη του πράγματος.
Λαμβάνοντας υπ’ όψη τους πιο πάνω περιορισμούς, κι αρχίζοντας απ’ την πλέον διάσημη γωνία του συριακού σφαγείου, τη βορειοδυτική γωνία όπου καταρρίφθηκε το ρωσικό SU-24 από τουρκικά πολεμικά, η εξέλιξη είναι “παράξενη” από πρώτη τουλάχιστον ματιά. Είχαμε γράψει στο προηγούμενο τεύχος ότι κυρίως η Μόσχα ενδιαφέρεται να απομακρύνει όσο το δυνατόν περισσότερο απ’ την βάση της στη Λατάκεια τους “τρομοκράτες” ένοπλους (κυρίως της al Nusra αλλά και τουρκμένους ντόπιους οπλαρχηγούς) για να την εξασφαλίσει. Μετά την κατάρριψη του SU-24 ακολούθησαν πυκνοί, σχεδόν ολοκληρωτικοί βομβαρδισμοί στην περιοχή και η προώθηση του φιλοΆσσαντ πεζικού. Αυτά ως την πρώτη βδομάδα του Δεκέμβρη. Μετά άρχισε η αντεπίθεση των “τρομοκρατών” και η υποχώρηση των άλλων. Έτσι ώστε στην πράξη η κατάσταση, στα τέλη του Δεκέμβρη, είναι ελαφρά χειρότερη (σε βάρος των φιλοΆσσαντ) απ’ ότι ένα μήνα πριν... Το ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι ότι (όσο μπορούμε να βρίσκουμε σχετικές αναφορές) η ρωσική αεροπορία έχει σταματήσει (ή έχει μειώσει σε μεγάλο βαθμό) την δράση της στη συγκεκριμένη περιοχή στη μεγαλύτερη διάρκεια του Δεκέμβρη... Ενώ και στο σχετικά γειτονικό Aleppo υπάρχει μια “ύφεση” (αν και όχι οριστική εγκατάλειψη) του φιλοΆσσαντ πεζικού στο να καταλάβει πλήρως την πόλη. Αντικειμενικά μιλώντας η περιοχή της συρίας για την οποία Άγκυρα και Μόσχα έφτασαν στην γνωστή “κρίση” έχει περάσει σε δεύτερη μοίρα τόσο για το καθεστώς Άσαντ όσο και για την ρωσική αεροπορία... Η “εξήγηση” που εντοπίσαμε (για την περίπτωση του Aleppo) είναι πως το φιλοΆσαντ πεζικό αποτελείται σε μεγάλο βαθμό από αφγανούς μισθοφόρους (υπό την διοίκηση ιρανών αξιωματικών) που δεν δείχνουν ιδιαίτερη διάθεση να πολεμήσουν... Μας φαίνεται αστεία σαν δικαιολογία: οι ίδιοι ήταν που είχαν μεγάλη όρεξη τον Οκτώβρη και τον Νοέμβρη...
Ενώ αυτή η ζώνη στα βορειοδυτικά της συρίας, ως τα τουρκικά σύνορα, έχει περάσει σε δεύτερη μοίρα, το συριακό καθεστώς και η ρωσική αεροπορία ασχολούνται πολύ εντονότερα με την εκκαθάριση διάφορων θυλάκων που βρίσκονται υπό την κατοχή ανταρτών στις περιοχές που γενικά βρίσκονται υπό τον ευρύτερο έλεγχό του. Η Homs επανακατακτήθηκε οριστικά, και η τελευταία πράξη εκεί ήταν μια συμφωνία “ασφαλούς διέλευσης” των τελευταίων “τρομοκρατών” (άλλοι τους υπολογίζουν σε 300 και άλλοι σε 500), με τις οικογένειές τους, προς το Idlib - με την αιγίδα του οηε. Το ότι το καθεστώς Άσσαντ δέχτηκε να γίνει αυτή η μετακόμιση προς το Idlib σημαίνει, άραγε, ότι στο κοντινό μέλλον, τουλάχιστον, δεν “ενδιαφέρεται” γι’ αυτήν την πόλη; Θα φανεί... Ωστόσο σημειώστε πως το Idlib είναι μια σχετικά μεγάλη πόλη στην περιοχή για την οποία κοντραρίστηκαν (;) Άγκυρα και Μόσχα, και μάλιστα η κατάληψή του την περασμένη άνοιξη απ’ την al-Nusra και τους υπόλοιπους ήταν μια δεινή ήττα για τον στρατό του Άσσαντ και της Χεζμπ’ Αλλάχ. Επιπλέον, γίνονται (δύσκολες και σχετικά αργές) επιχειρήσεις ανακατάληψης εδαφών στην Hama, στα περίχωρα της Δαμασκού και στο νότο, κοντά στα σύνορα με την ιορδανία, στην Dara’a.
Όλα αυτά, στον συνδυασμό τους, δείχνουν (προς το παρόν σίγουρα) μια αλλαγή προτεραιοτήτων του καθεστώτος Άσσαντ αλλά και των συμμάχων του: αντί για την ανακατάληψη εδαφών προς τον βορρά, “τακτοποίηση” του ελέγχου στο κέντρο και στα νότια.
Τα χιονοδρομικά κέντρα είχαν αναδουλειές φέτος στις γιορτές... γαμώτο...
Μεγάλη (και ενδιαφέρουσα) μεταβολή έχει γίνει και στα βόρεια της συρίας, μεταξύ isis και κουρδικής πολιτοφυλακής. Ο isis φαίνεται να έχει ανακαταλάβει μια μεγάλη ζώνη που είχαν καταλάβει οι ypg το περασμένο καλοκαίρι. Έτσι ώστε η “ιδέα” που κυκλοφορούσε πριν μερικούς μήνες, ότι δηλαδή οι ypg με την βοήθεια των ηπα θα επιχειρήσουν να επιτεθούν στην Raqqah (την θεωρούμενη “πρωτεύουσα” του isis στη συρία) μοιάζει (πάντα με τα τωρινά δεδομένα) δυσκολότερη επιχειρησιακά. Απ’ την μεριά τους οι ypg “πέρασαν το ποτάμι” (τον Ευφράτη), σε βάρος του isis, όχι όμως στην Jarabulus, στα τουρκοσυριακά σύνορα (κάτι που ανησυχεί την Άγκυρα) αλλά αρκετά νοτιότερα, δημιουργώντας ένα προγεφύρωμα στην δυτική όχθη του Ευφράτη. Βέβαια η Raqqah βομβαρδίζεται περιοδικά, είτε απ’ την αμερικανική είτε απ’ την ρωσική αεροπορία, αλλά αυτό, πέρα απ’ τις καταστροφές και τις δολοφονίες αμάχων, δεν έχει στρατιωτική αξία. Μοιάζει μάλλον σαν μέρος των διεθνών δημόσιων σχέσεων “πολεμάμε την τρομοκρατία”.
Τι γίνεται, τώρα, με την “ρήξη” μεταξύ Άγκυρας και Μόσχας; Στο προηγούμενο τεύχος είχαμε υπαινιχθεί ότι πιθανόν να υπάρχει κάποια μυστική συνεννόηση μεταξύ των δύο κρατών, για την οποία η κατάρριψη του SU-24 και όσα ακολούθησαν λειτούργησαν και λειτουργούν σαν προπέτασμα καπνού. Στη διάρκεια του Δεκέμβρη δεν βρήκαμε ούτε μπορέσαμε να “εξορύξουμε” κάποια ακράδαντα στοιχεία που είτε να επιβεβαιώνουν την υποψία μας είτε να την καταρρίπτουν. Η “εγκατάλειψη” (κατά την διάρκεια του Δεκέμβρη) της διαφιλονικούμενης περιοχής είναι μια ένδειξη, αλλά δεν την θεωρούμε (ακόμα) ακράδαντο στοιχείο.
Συνέβη όμως κάτι άλλο, στο οποίο παραδόξως (;) κανείς απ’ την διεθνή (ή και την ελληνική) δημαγωγία δεν έδωσε καμία σημασία. Εμείς ωστόσο το θεωρούμε άξιο προσοχής και σχολιασμού.
Μιλώντας στην ετήσια και μαραθώνια συνέντευξη τύπου που δίνει ο Πούτιν κάθε χρόνο, στις 15 Δεκέμβρη, είπε απαντώντας σε σχετικές ερωτήσεις και τα εξής (Η μετάφραση είναι απ’ τα αγγλικά αλλά από “ρωσόφιλο” site, οπότε θεωρούμε ότι η αγγλική version της συνέντευξης είναι σωστή. Ο τονισμός είναι δικός μας):
... Σε ότι αφορά [τις σχέσεις με την τουρκία]. Πιστεύουμε ότι οι ενέργειες των τουρκικών αρχών (σε σχέση με το αεροπλάνο μας, το οποίο κατέρριψαν) δεν ήταν απλά μια μη φιλική πράξη, αλλά ήταν μια επιθετική ενέργεια.
Τι ήταν αυτό που μας θύμωσε τόσο πολύ; Αν επρόκειτο για ένα ατύχημα, όπως ακούσαμε αργότερα, ότι οι τουρκικές αρχές δεν ήξεραν καν ότι ήταν ρωσικό αεροπλάνο... Τι γίνεται συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις; Στο κάτω κάτω σκοτώθηκαν άνθρωποι. Αμέσως πρέπει να σηκώσεις το τηλέφωνο και να ξεκαθαρίσεις το ζήτημα. Αυτοί, αντίθετα, έτρεξαν στος Βρυξέλες φωνάζοντας “Βοήθεια, μας κτύπησαν”. Ποιός σας κτύπησε; Αγγίξαμε οποιονδήποτε εκεί; Όχι. Άρχισαν να προσπαθούν να κρυφτούν πίσω απ’ το νατο. Χρειάζεται το νάτο κάτι τέτοιο; Όπως φάνηκε δεν το χρειάζεται.
Τι είναι το πιο σημαντικό για εμάς; Θέλω να το καταλάβετε. Θέλω να το ακούσει ο λαός μας και θέλω επίσης να το ακούσει και η τουρκία. Πέρα απ’ την τραγωδία, απ’ το γεγονός ότι σκοτώθηκαν στρατιώτες μας, τι ήταν αυτό που μας θύμωσε τόσο πολύ... ξέρετε τι είναι; Δεν είμασταν εμείς που χαλάσαμε την συνεργασία [σ.σ. εννοεί με την τουρκία]. Όταν ήμουν πρόσφατα στην Αντάλια συναντήθηκα με όλη την τουρκική ηγεσία. Οι τούρκοι εταίροι μας έθεσαν πολύ ευαίσθητα ζητήματα και ζήτησαν την υποστήριξή μας. Παρότι οι σχέσεις μας έχουν χαλάσει τώρα δεν θα πω ποια ήταν αυτά τα θέματα, δεν είναι αυτό το στυλ μου. Αλλά πιστέψτε με, μας έθεσαν θέματα που είναι πολύ ευαίσθητα και δεν ταιριάζουν με το πλαίσιο της διεθνούς νομιμότητας, αν δει κανείς τις αποφάσεις που πρότεινε η τουρκική πλευρά.
Θα εκπλαγείτε τώρα, αλλά τους απαντήσαμε: “Ναι, καταλαβαίνουμε, και έχουμε την διάθεση να σας βοηθήσουμε”. Ξέρετε, δεν είχα ακούσει πριν περί τουρκμένων. Ήξερα ότι οι τουρκμένοι - οι δικοί μας τουρκμένοι - ζουν στο τουρκμενιστάν, και έτσι μπερδεύτηκα... Κανείς δεν μας είπε κάτι γι’ αυτούς. Όμως αφού επιβεβαιώσαμε την διάθεσή μας να συνεργαστούμε σ’ αυτά τα θέματα που είναι ευαίσθητα για την τουρκία, γιατί δεν μας τηλεφώνησαν μέσω των καναλιών επικοινωνίας που έχουμε για στρατιωτικά ζητήματα, για να πουν ότι στη διάρκεια των συνομιλιών μας παραλείψαμε [να αναφερθούμε] σε ένα συγκεκριμένο μέρος των συνόρων όπου η τουρκία έχει επενδεδυμένα συμφέροντα; Θα μπορούσαν να εκφράσουν την ανησυχία τους ή να μας ζητήσουν να μην κτυπάμε συγκεκριμένες περιοχές. Αλλά κανείς [τους] δεν είπε τίποτα.
Όπως είπα, είχαμε την διάθεση να συνεργαστούμε με την τουρκία σε πολύ ευαίσθητα θέματα. Γιατί λοιπόν το έκαναν αυτό; Πείτε μου, γιατί; Τι πέτυχαν μ’ αυτόν τον τρόπο; Νόμισαν ότι θα τα μαζέψουμε και θα φύγουμε; Δεν σκέφτηκαν κάτι τέτοιο βέβαια, η ρωσία δεν είναι τέτοια χώρα. Αυξήσαμε την [στρατιωτική] παρουσία μας και τον αριθμό των πολεμικών μας [στη συρία]. Δεν είχαμε συστήματα αντιπυραυλικής άμυνας, αλλά μετά μεταφέραμε S-400. Βελτιώνουμε επίσης το συριακό αντιαεροπορικό σύστημα και έχει μπει σε χρήση το πολύ αποτελεσματικό σύστημα Buk, το οποίο είχαμε στείλει εκεί νωρίτερα. Τα τουρκικά αεροπλάνα πετούσαν στην περιοχή συχνά, παραβιάζοντας τον συριακό εναέριο χώρο. Ας το δοκιμάσουν τώρα...
Γιατί το έκαναν λοιπόν;
Αυτό που είπε ανοικτά στα μέσα Δεκέμβρη το αφεντικό της Μόσχας είναι ότι υπήρχε μια μυστική συμφωνία με την Άγκυρα, για “πολύ ευαίσθητα ζητήματα που βρίσκονται εκτός διεθνούς νομιμότητας”, προσθέτοντας ότι η συμφωνία “χάλασε” με την κατάρριψη του SU-34. Θα ξανάρθουμε σ’ αυτό το σημείο (κάνοντας, αναπόφευκτα, εικασίες). Πριν, όμως, τα ψέμματα που πρόλαβε να πει ο Πούτιν μέσα σε λίγες προτάσεις.
Πρώτον, ότι “δεν είχε ξανακούσει για τουρκμένους” στη βορειοδυτική συρία, στις περιοχές που ως τις αρχές Δεκέμβρη βομβάρδιζε συστηματικά η αεροπορία του (κι εκεί ήταν η βασική δράση της). Όμως το ζήτημα της διαμόρφωσης “τουρκμενικού στρατού” και της συνεργασίας του (έως και κοινής δράσης) με τον τουρκικό ήταν γνωστοποιημένο στα διεθνή μήντια ήδη απ’ το καλοκαίρι του 2015. Πολύ περισσότερα θα ήξεραν, ασφαλώς, οι μυστικές υπηρεσίες και το υπ.εξ. της ρωσίας. Για παράδειγμα, ακόμα και συγκεκριμένα σχέδια είχαν δημοσιοποιηθεί, για “προέλαση” αυτού του τουρκμενικού στρατού και της al-Nusra ως τα μεσογειακά παράλια, δηλαδή ως την Λατάκεια! (Όλα αυτά προκειμένου να εμποδιστεί η ενιαία κατοχή εδαφών απ’ τις κουρδικές ypg στα συροτουρκικά σύνορα).
Δεύτερον, ότι “δεν μας πήραν τηλέφωνο να μας πουν να μην βομβαρδίζουμε περιοχές όπου έχουν επενδεδυμένα συμφέροντα”. Και οι δημόσιες δηλώσεις τούρκων αξιωματούχων όλο το Νοέμβρη εναντίον των συγκεκριμένων βομβαδισμών; Και οι αυστηρές (έως απειλητικές) δηλώσεις του Νταβούτογλου, για το ίδιο θέμα, ελάχιστες ημέρες πριν την κατάρριψη του SU-34; Και η επίσημη διαμαρτυρία της Άγκυρας, πάλι για το ίδιο θέμα, στον ρώσο πρεσβευτή στην τουρκία; Αυτά δεν ήταν αρκετά (αν υποθέσουμε ότι η Μόσχα “δεν ήξερε” - που ήξερε και παράξερε...), ε; (Πιο αναλυτικά στο Sarajevo 101, Δεκέμβρης 2015, ο ρωσοτουρκικός πόλεμος που δεν έγινε).
Τρίτον, ότι “δεν είχαμε εκεί αντιπυραυλική άμυνα αλλά μετά την κατάρριψη πήγαμε τους S-400”. Είχαν και παραείχαν, φυσικά, τους S-300. Κι όσο για τους S-400 ήταν στη Λατάκεια δυο βδομάδες πριν την κατάρριψη του SU-34...
Τέταρτον, ότι “τώρα τα τουρκικά αεροπλάνα δεν μπορούν να πετούν στην περιοχή”. Σωστό, αλλά δεν είναι τα μόνα. Εκείνα που επίσης σταμάτησαν να (ψευτο)βομβαρδίζουν θέσεις του isis ήταν και τα αμερικανικά! Με την δικαιολογία (;) ότι “χτενίζονται” απ’ τα ραντάρ των S-400, οπότε διακινδυνεύουν...
Βγάζουν κάποιο νόημα αυτά τα ψέμματα; Εκείνο που κατ’ αρχήν θα μπορούσε κάποιος να συμπεράνει είναι ότι, τελικά, το ρωσικό καθεστώς ήταν εκείνο που παραβίασε την μυστική συμφωνία που είχε κάνει με την Άγκυρα (βομβαρδίζοντας “περιοχές που η τουρκία έχει επενδεδυμένα συμφέροντα” οπότε, αυτή η τελευταία, αντέδρασε “τιμωρητικά”... Όμως αυτό το συμπέρασμα δεν μας πολυκάνει. Πρώτον, επειδή αν όντως έχει κάνει κάποιος μυστική συμφωνία και ο άλλος την σπάσει, δεν είναι φρόνιμο να αντιδράσει με τέτοιον τρόπο (φανερά δηλαδή) ώστε να προκαλέσει απορίες για το “τι παίζει”... Η οργή για χαλασμένα υπόγεια deal εκδηλώνεται επίσης υπόγεια, έτσι δεν είναι; Δεύτερον, επειδή το μεγαλύτερο μέρος του Δεκέμβρη, μετά την κατάρριψη του SU-34, η ρωσική αεροπορία πράγματι σταμάτησε (ή περιόρισε σε μεγάλο βαθμό) τις επιθέσεις τις στη συγκεκριμένη περιοχή. Και τρίτον, επειδή το να παίζει η Μόσχα τον ρόλο του “θύματος” μιας δήθεν “ανεξήγητης αδιαφορίας” εκ μέρους της Άγκυρας να την “ενημερώσει για τα επενδεδυμένα συμφέροντά της” (έσπασα το βάζο σου; ναι, αλλά δεν μου είχες πει ότι ήταν της προγιαγιάς...!) είναι κάτι που μπάζει απ’ όλες τις μεριές! Συνεπώς, αφήνουμε το “κουτάκι” των συμπερασμάτων απ’ αυτά τα ψέμματα κενό. Προς το παρόν.
Ποια ήταν τα “ευαίσθητα ζητήματα” που ενδιαφέρουν την Άγκυρα και, επιπλέον, “κατά παράβαση της διεθνούς νομιμότητας”, στα οποία μάλιστα (ο Πούτιν είπε...) ότι “εντάξει, καταλαβαίνουμε, θα σας βοηθήσουμε”; Προφανώς η προοπτική δημιουργίας ενιαίας εδαφικής ζώνης υπό κουρδική κατοχή - αυτό λέμε! Για να εμποδίσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο η Άγκυρα, πέρα απ’ το να υποστηρίζει αφενός τους τουρκμένους οπλαρχηγούς και την al-Nusra και αφετέρου τον isis (που παρεμβάλλονται μεταξύ των δύο χωριστών σήμερα κουρδικών κτήσεων) ένα επιπλέον πράγμα θα μπορούσε να κάνει. Να στείλει (φανερά ή κρυφά) δικό της στρατό σε ένα απ’ τα εξής δύο σημεία: είτε στην Jarabulus είτε στην A’zaz [1Η Jarabulus και η A’zaz είναι οι δύο βασικές πόλεις / άκρα ενός στρατηγικής σημασίας ορεινού δρόμου, κοντά στα τουρκοσυριακά σύνορα, που αποτελούν “στρατηγικά” σημεία για την τύχη αυτού του τμήματος που σήμερα ελέγχεται κυρίως απ’ τον isis. Την περιοχή αυτή οι αμερικάνοι καραβανάδες ονομάζουν “block 4” ή “Afrin corridor”. Η A’zaz βρίσκεται στην επίδικη (μεταξύ Άγκυρας και Μόσχας) περιοχή.]. Και πως θα μπορούσε να “βοηθήσει” η Μόσχα; Κατ’ αρχήν απέχοντας από ουσιαστικά πλήγματα κατά των συμμάχων της Άγκυρας στην περιοχή της Α’zaz (και του Aleppo...) Και γιατί να έκανε κάτι τέτοιο η Μόσχα; Μόνο με ανταλλάγματα - τα οποία δεν μπορούμε να φανταστούμε.
Δύο ενδεχόμενα προκύπτουν, κατά συνέπεια. Είτε η Μόσχα δεν τήρησε (τουλάχιστον το Νοέμβρη) αυτή τη συμφωνία· είτε ήθελε (η Μόσχα) κάποια “δικαιολογία” για να την τηρήσει, εμφανιζόμενη δημόσια και διεθνώς σαν “αντίπαλος” της Άγκυρας, την ίδια ώρα που επί του εδάφους... Διατυπωμένο διαφορετικά: είτε η μυστική ρωσοτουρκική συμφωνία χάλασε στις 24 Νοέμβρη (με επιλογή και ευθύνη της Μόσχας)· είτε άρχισε να τρέχει κανονικά στις 24 Νοέμβρη, υποχρεωτικά μέσα σ’ ένα σύννεφο “σκληρών δηλώσεων” κι απ’ τις δύο πρωτεύουσες.
Υπάρχουν τώρα ζητήματα που κάνουν πιο σύνθετο τον “πίνακα”, σ’ αυτή τη γωνία του κόσμου. Κατ’ αρχήν, παρότι είναι μόνιμη επωδός διάφορων “σχολιαστών” πως η Μόσχα στηρίζει τις ypg, εκείνη που τις στηρίζει πρακτικά (με όπλα, πυρομαχικά, εκπαίδευση, συμβούλους, κλπ) είναι η ... Ουάσιγκτον (και το Τελ Αβίβ). Το λέμε επειδή μας φαίνεται παράδοξο να υπάρχει, απ’ την μια μεριά, αληθινή, κυριολεκτική όξυνση στις σχέσεις Άγκυρας - Μόσχα για το θέμα των κούρδων (όπου η Μόσχα παίζει δευρεύοντα ρόλο) και, απ’ την άλλη μεριά, “φιλία”, έστω λυκοφιλία, στις σχέσεις Άγκυρας - Ουάσιγκτον, εφόσον η δεύτερη παίζει ουσιαστικό ρόλο. Κι όχι μόνο από στρατιωτική αλλά και από γεωπολιτική άποψη, τουλάχιστον με βάση το σχέδιο τριχοτόμησης (και) της συρίας, σε μια κουρδική, μια σουνιτική και μια σιιτική ζώνη. Παρότι η Μόσχα αντιμετωπίζει τους κούρδους της συρίας φιλικά, και σε καμία περίπτωση σαν αντιπάλους, βρίσκεται στην αντίθετη θέση απ’ την τριχοτόμηση: η υποστήριξη μιας ενιαίας συρίας (υπό τον Άσσαντ ή όποιον άλλον “διαλέξει δημοκρατικά ο λαός της”) υστερεί σημαντικά, βέβαια, σε ρεαλισμό, υπό τα τωρινά δεδομένα· όμως δεν είναι μια τέτοια θέση “αντι-τουρκική”.
Υπό το φως των αναπάντητων ακόμα (για εμάς) ερωτημάτων, μπορεί να ξαναδεί κανείς (όπου χρειάζεται και απολογιστικά) τι συμβαίνει τώρα στη συρία. Κατ’ αρχήν υπάρχει στον κοντινό ορίζοντα, μέσα στον Γενάρη, μια φάρσα διεθνών διαπραγματεύσεων (για την “ειρήνη” στη συρία και το μέλλον της) με την συμμετοχή σχεδόν όλων. Όχι μόνο των μεγάλων ή των μεσαίων δυνάμεων, αλλά και διάφορων συνασπισμών οπλαρχηγών, που έτρεξαν στο Ριάντ, σε μια μάλλον γελοία διάσκεψη, για να δηλώσουν ότι κι αυτοί “πολεμούν την τρομοκρατία”. Το ποιοί απ’ αυτούς θα γίνουν αποδεκτοί από όλους τους “μεσαίους” και τους “μεγάλους” δεν είναι οριστικοποιημένο, αφού άλλοτε οι χ και άλλοτε οι ψ θεωρούνται “τρομοκράτες”, είτε απ’ την Μόσχα, την Τεχεράνη και την Δαμασκό, είτε απ’ την Ουάσιγκτον και τους συμμάχους της. Σ’ αυτή την “διεθνή συνάντηση” δεν θα συμμετέχουν φυσικά ο isis, η al-Nusra και άλλες μικρότερες ισλαμιστικές οργανώσεις· αυτοί είναι οι “τρομοκράτες”!
Δεν περιμένουμε να προκύψει κάτι ρεαλιστικό και αξιόλογα “ειρηνικό” τον ερχόμενο Γενάρη. Όμως όσοι απ’ το συριακό σφαγείο πάρουν μέρος θα “νομιμοποιηθούν” κατά κάποιον τρόπο, οπότε θα “νομιμοποιηθούν” ανάλογα τα εδάφη που θα κατέχουν ως εκείνη τη στιγμή, σαν προίκα για τις μελλοντικές τελικές διευθετήσεις. Απ’ αυτή την άποψη είναι λογικός ο αναπροσανατολισμός των προτεραιοτήτων του καθεστώτος Άσσαντ και των συμμάχων του, στην προσπάθεια “εκκαθάρισης” των περιοχών που ήδη ελέγχει, και όχι στην επέκτασή τους προς βορράν. Όχι για “να γίνει το χατήρι της Άγκυρας” αλλά επειδή τους δύο μήνες που ακολούθησαν την ρωσική εμπλοκη αποδείχθηκε ότι επί του εδάφους το καθεστώς Άσσαντ δεν έχει πεζικό σε τέτοια ποιότητα και ποσότητα ώστε να μπορεί να προχωράει νικηφόρα σ’ όλα τα μέτωπα, ακόμα κι αν τα ρωσικά βομβαρδιστικά ισοπεδώνουν τον δρόμο. (Πράγματι, τέτοιου είδους αδυναμία, έχουν αναγνωρίσει και πολύ καλύτεροι στρατοί, όπως ο αμερικανικός, ο ρώσικος ή/και ο ισραηλινός, ειδικά όταν αναγκάστηκαν να δώσουν μάχες σε αστικά περιβάλλοντα εναντίον ανταρτών).
Η απουσία του isis και της al-Nusra σημαίνει ότι η διεκδίκηση (εκ μέρους των ypg) του διαδρόμου της Afrin θα μείνει ανοικτή από στρατιωτική άποψη. Εκτός εάν η Άγκυρα καταφέρει να επιβάλλει τους συροτουρκμένους συμμάχους της στο τραπέζι, σαν “αντιτρομοκράτες” επίσης - είναι κάτι που δεν το ξέρουμε [2Μερικές κουβέντες παραπάνω για την τακτική του τουρκικού καθεστώτος. Αναρωτιόμασταν στο προηγούμενο τεύχος εάν η Άγκυρα έχει αποφασίσει να χαλάσει όλες τις διεθνείς συμμαχίες που με κόπο έφτιαξε, υπό τους ισλαμοδημοκράτες, μετά το 2002 · και να κάνει κάτι τέτοιο με αμφίβολο όφελος.
Απ’ τις κινήσεις της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής φαίνεται σαν η Άγκυρα να προσπαθεί να κρατήσει ανοικτές “πόρτες” ή “παράθυρα” παντού, σε μια περιοχή του κόσμου, ωστόσο, όπου οι αντιπαλότητες μάλλον θα οξυνθούν παρά θα αμβλυνθούν. Πρόκειται για μια τακτική εξαιρετικά ριψοκίνδυνη αν μείνει κανείς σ’ αυτά που εμφανίζονται δημόσια. Για παράδειγμα η Άγκυρα συζητάει την δημιουργία στρατιωτικής βάσης στο ... κατάρ. Αν αυτό γίνει θα είναι η πρώτη φορά που το τουρκικό κράτος εγκαθιστά μόνιμα στρατό εκτός συνόρων. (Και τι θα την κάνει αυτή τη βάση; Άγνωστο...)
Ένας ελιγμός που επίσης αξίζει να σημειώσουμε δημοσιοποιήθηκε μέσω της ανακοίνωσης διαπραγματεύσεων της Άγκυρας με το Τελ Αβίβ, για “ομαλοποίηση των σχέσεών” τους - αρκετά χρόνια μετά την σφαγή στο mavi marmara. Αυτή η ανακοίνωση έγινε στα μέσα Δεκέμβρη, και παρερμηνεύτηκε απ’ τη διεθνή δημαγωγία, αφού τελικά αφορά λιγότερα απ’ όσα θα υπέθετε κανείς σαν πλήρη “ομαλοποίηση”• αφορά κυρίως ζητήματα οικονομικών σχέσεων, οι οποίες (παρεπιπτόντως) δεν είχαν επηρρεαστεί απ’ τις κακές διπλωματικές σχέσεις. Όπως και νάχει, από συμβολική άποψη, μια επαναπροσέγγιση Άγκυρας - Τελ Αβίβ θα μπορούσε απλά να σημάνει το τέλος της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής σε ότι αφορά την παλαιστίνη. Σε μια περίοδο που γίνεται διαρκής πόλεμος στη δυτική όχθη, με σχεδόν 100 παλαιστίνιους δολοφονημένους ως τώρα, “εν ψυχρώ”, απ’ τον ισραηλινό στρατό.
Όμως λίγες ημέρες μόνο μετά, στις 19 Δεκέμβρη, ο Ερντογάν είχε μια συνάντηση στην Instabul τον Khalid Mashaal, τον πολιτικό ηγέτη της Χαμάς. Η είδηση γι’ αυτήν την συνάντηση γράφτηκε σε ισραηλινές και τουρκικές εφημερίδες, με θέμα “την ενημέρωση - εκ μέρους του Mashaal - για τις πρόσφατες εξελίξεις στη μέση ανατολή”. Και πέρα απ’ αυτό τίποτα. Ας πούμε: το περιεχόμενο της συζήτησης έμεινε μυστικό.
Πατήματα-σε-πολλές-βάρκες σε μια περίοδο ρευστότητας; Κάποια στιγμή θα πρέπει να φανεί αν αποδίδει. Ειδικά όταν το τουρκικό καθεστώς έχει ξαναεμπλακεί σε κανονικό πόλεμο με κούρδους αντάρτες, μέσα στην επικράτειά του...].
Απ’ την άλλη μεριά τα σεϊχάτα της αραβικής χερσονήσου, που επείγονται σχεδόν υπαρξιακά να δημιουργηθεί ένα “σουνιστάν” σε ιρακινά και συριακά εδάφη (περίπου αυτά που κατέχει σήμερα ο isis) δεν έχουν να κερδίσουν τίποτα εάν ο isis ηττηθεί (ή συρρικνωθεί εδαφικά σε μεγάλο ποσοστό) και δεν αντικατασταθεί από κάτι άλλο, ομοειδές κάπως ιδεολογικά, αλλά πιο “πολιτισμένο” ώστε να είναι μέρος της όποιας διαπραγμάτευσης. Στη συρία δεν φαίνεται να υπάρχει ακόμα κάτι τέτοιο. Στο ιράκ οι ηπα δοκιμάζουν ξανά ένα κόλπο που είχαν κάνει και πριν μια δεκαετία περίπου: να εξαγοράσουν σουνίτες οπλαρχηγούς (που υποστήριξαν το isis, ειδικά στις καταλήψεις των μεγάλων πόλεων του ιράκ, της Φαλούτζα, του Ραμαντί, της Μοσούλης) και να τους στρέψουν εναντίον του, υποσχόμενοι “μεγάλη διοικητική ανεξαρτησία” στα εδάφη που θα απελευθερώσουν... Αυτό (θεωρείται πως) είναι πρόπλασμα της τριχοτόμησης του ιράκ, κάτι που δεν αρέσει καθόλου στην (ανυπόληπτη, έτσι κι αλλιώς) “κεντρική κυβέρνηση” της Βαγδάτης, αλλά, επίσης και στην Τεχεράνη.
Εν τω μεταξύ, υπάρχει περίπτωση να μείνει ο Άσσαντ “ευχαριστημένος” με το δυτικό 1/4 του συριακού εδάφους; Κι αν δεν μείνει, έχει δυνατότητες να κάνει κάτι άλλο μόνος του; Η Μόσχα μπορεί να ορκίζεται υπέρ της ενιαίας συρίας [3Το ενδιαφέρον είναι ότι αυτή η “ενιαία συρία” υπάρχει, μ’ έναν εικονικό ίσως τρόπο, αλλά υπάρχει: όλες οι πρεσβείες της συρίας ανά τον κόσμο και όλες οι θέσεις σε διεθνείς θεσμούς και οργανισμούς στελεχώνονται απ’ το καθεστώς Άσσαντ, που παραμένει βέβαια το μόνο διεθνώς αναγνωρισμένο!], αλλά έχει ορκιστεί επίσης υπέρ της ενιαίας ουκρανίας... Όμως προς το παρόν δείχνει να βολεύεται (αν και δεν θα έπρεπε...) με την κατάκτηση της Κριμαίας και την ουσιαστική αυτονόμηση των αντάρτικων περιοχών. Από πραγματιστική άποψη, αν δεν μπόρεσε να κρατήσει όλη την ουκρανία στην επιρροή της, γιατί να θέλει στη συρία κάτι παραπάνω απ’ την ασφάλεια των δύο βάσεων που έχει τώρα;
Δεν θέλει, αλλά δεν το φωνάζει κιόλας.
Με βάση αυτά, κι αφού δεν περνάει τίποτα απ’ το χέρι μας, θα συνεχίσουμε να είμαστε “θεατές”. Σ’ έναν μίνι παγκόσμιο πόλεμο “μοιρασιάς του κόσμου” που μόνο να γίνει μεγαλύτερος είναι πιθανό...
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1 - Η Jarabulus και η A’zaz είναι οι δύο βασικές πόλεις / άκρα ενός στρατηγικής σημασίας ορεινού δρόμου, κοντά στα τουρκοσυριακά σύνορα, που αποτελούν “στρατηγικά” σημεία για την τύχη αυτού του τμήματος που σήμερα ελέγχεται κυρίως απ’ τον isis. Την περιοχή αυτή οι αμερικάνοι καραβανάδες ονομάζουν “block 4” ή “Afrin corridor”. Η A’zaz βρίσκεται στην επίδικη (μεταξύ Άγκυρας και Μόσχας) περιοχή.
[ επιστροφή ]
2 - Μερικές κουβέντες παραπάνω για την τακτική του τουρκικού καθεστώτος. Αναρωτιόμασταν στο προηγούμενο τεύχος εάν η Άγκυρα έχει αποφασίσει να χαλάσει όλες τις διεθνείς συμμαχίες που με κόπο έφτιαξε, υπό τους ισλαμοδημοκράτες, μετά το 2002· και να κάνει κάτι τέτοιο με αμφίβολο όφελος.
Απ’ τις κινήσεις της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής φαίνεται σαν η Άγκυρα να προσπαθεί να κρατήσει ανοικτές “πόρτες” ή “παράθυρα” παντού, σε μια περιοχή του κόσμου, ωστόσο, όπου οι αντιπαλότητες μάλλον θα οξυνθούν παρά θα αμβλυνθούν. Πρόκειται για μια τακτική εξαιρετικά ριψοκίνδυνη αν μείνει κανείς σ’ αυτά που εμφανίζονται δημόσια. Για παράδειγμα η Άγκυρα συζητάει την δημιουργία στρατιωτικής βάσης στο ... κατάρ. Αν αυτό γίνει θα είναι η πρώτη φορά που το τουρκικό κράτος εγκαθιστά μόνιμα στρατό εκτός συνόρων. (Και τι θα την κάνει αυτή τη βάση; Άγνωστο...)
Ένας ελιγμός που επίσης αξίζει να σημειώσουμε δημοσιοποιήθηκε μέσω της ανακοίνωσης διαπραγματεύσεων της Άγκυρας με το Τελ Αβίβ, για “ομαλοποίηση των σχέσεών” τους - αρκετά χρόνια μετά την σφαγή στο mavi marmara. Αυτή η ανακοίνωση έγινε στα μέσα Δεκέμβρη, και παρερμηνεύτηκε απ’ τη διεθνή δημαγωγία, αφού τελικά αφορά λιγότερα απ’ όσα θα υπέθετε κανείς σαν πλήρη “ομαλοποίηση”· αφορά κυρίως ζητήματα οικονομικών σχέσεων, οι οποίες (παρεπιπτόντως) δεν είχαν επηρρεαστεί απ’ τις κακές διπλωματικές σχέσεις. Όπως και νάχει, από συμβολική άποψη, μια επαναπροσέγγιση Άγκυρας - Τελ Αβίβ θα μπορούσε απλά να σημάνει το τέλος της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής σε ότι αφορά την παλαιστίνη. Σε μια περίοδο που γίνεται διαρκής πόλεμος στη δυτική όχθη, με σχεδόν 100 παλαιστίνιους δολοφονημένους ως τώρα, “εν ψυχρώ”, απ’ τον ισραηλινό στρατό.
Όμως λίγες ημέρες μόνο μετά, στις 19 Δεκέμβρη, ο Ερντογάν είχε μια συνάντηση στην Instabul με τον Khalid Mashaal, τον πολιτικό ηγέτη της Χαμάς. Η είδηση γι’ αυτήν την συνάντηση γράφτηκε σε ισραηλινές και τουρκικές εφημερίδες, με θέμα “την ενημέρωση - εκ μέρους του Mashaal - για τις πρόσφατες εξελίξεις στη μέση ανατολή”. Και πέρα απ’ αυτό τίποτα. Ας πούμε: το περιεχόμενο της συζήτησης έμεινε μυστικό.
Πατήματα-σε-πολλές-βάρκες σε μια περίοδο ρευστότητας; Κάποια στιγμή θα πρέπει να φανεί αν αποδίδει. Ειδικά όταν το τουρκικό καθεστώς έχει ξαναεμπλακεί σε κανονικό πόλεμο με κούρδους αντάρτες, μέσα στην επικράτειά του...
[ επιστροφή ]
3 - Το ενδιαφέρον είναι ότι αυτή η “ενιαία συρία” υπάρχει, μ’ έναν εικονικό ίσως τρόπο, αλλά υπάρχει: όλες οι πρεσβείες της συρίας ανά τον κόσμο και όλες οι θέσεις σε διεθνείς θεσμούς και οργανισμούς στελεχώνονται απ’ το καθεστώς Άσσαντ, που παραμένει βέβαια το μόνο διεθνώς αναγνωρισμένο!
[ επιστροφή ]
