Tag: κρίση αναδιάρθρωση

Το δράμα του χρηματοπιστωτισμού

Δευτέρα 19 Αυγούστου. Αν κάποιος έχει λεφτά (πολλά λεφτά) ένας τρόπος να τα αυγατίσει είναι να τα δανείζει. Η παμπάλαιη παράδοση του δανεισμού (με σκοπό το κέρδος και όχι σαν φιλική διευκόλυνση…) λέει ότι «επιτόκιο» είναι ένας αριθμός που ορίζει πόσο επιπλέον χρήμα θα πάρει ο δανειστής όταν το δάνειο θα έχει αποπληρωθεί· ανάλογα, φυσικά, με το ποσό του δανείου και τον χρόνο εξόφλησης.

Τι θα λέγατε τώρα για τα «αρνητικά επιτόκια»; Τι θα λέγατε, δηλαδή, για την περίπτωση που κάποιος δανείζει ένα ποσό… και στο τέλος έχει χάσει και ένα μέρος απ’ τα λεφτά του (μικρό μεν, αλλά έχει χάσει); Δεν θα είχατε την εύλογη απορία τότε, αν αντί για κέρδος έχει ζημιά, γιατί να δανείσει κάποιος; Κι όμως, συμβαίνει.

Αυτή τη στιγμή μια σειρά κράτη δανείζονται (κρατικά ομόλογα) με αρνητικό επιτόκιο – ο πίνακας επάνω δίνει κάποια στοιχεία. Ειπωμένο αλλιώς: οι δανειστές της δανίας, της γερμανίας, της ολλανδίας, της φινλανδίας, της σουηδίας, της γαλλίας, της αυστρίας, του βελγίου, της ιαπωνίας, της ισπανίας χάνουν λεφτά· αλλά δανείζουν! Συμβαίνει κάτι και δεν μας το λένε;

Ναι, κάτι σοβαρό συμβαίνει στο «σύστημα λύπανσης» του παγκόσμιου καπιταλισμού (: χρηματοπιστωτισμός) επειδή εδώ και τουλάχιστον 3 δεκαετίες «κάτι συμβαίνει» στα μοτέρ του…

Έχει κτυπήσει η μπιέλα…

Κρίση / αναδιάρθρωση reloaded 1

Δευτέρα 19 Αυγούστου. Η ασταμάτητη μηχανή δεν μπορεί να ξέρει ποιές πολιτικές απόψεις έχει ο καθένας / η καθεμιά που ρίχνει μια ματιά εδώ. Ξέρει όμως (και οι παλιότεροι φίλοι / φίλες του Sarajevo θα το θυμούνται) την άποψή της: ότι η εκρηκτική «άνοδος» του χρηματοπιστωτισμού, της ιδέας δηλαδή ότι «το χρήμα γεννάει χρήμα» και των εφαρμογών της, σε διαδοχικά κύματα απ’ τα τέλη των ‘80s και μετά, ήταν η τρανταχτή απόδειξη ότι αυτό που λέγεται μέσο ποσοστό κέρδους στην «πραγματική οικονομία» του καπιταλισμού είχε αποκτήσει, χωρίς περιστροφές, «πτωτική τάση». Όταν το χρήμα αποφέρει λίγα αν «ξαναεπενδυθεί» στους πραγματικούς παραγωγικούς καπιταλιστικούς κύκλους, τότε οι ιδιοκτήτες του χρήματος μηχανεύονται τρόπους κερδοφορίας μέσα απ’ τα κάθε είδους δάνεια και λογιστικές. Αυτή ήταν η μεγαλειώδης, επική πορεία τόσο των (δυτικών) τραπεζών όσο και διάφορων «χρηματοπιστωτικών οίκων» (ιδιωτικών ταμείων με πολλούς παράδες) του πλανήτη στα ‘90s ως και τα μέσα των ‘00s. Στον πολύ κόσμο αυτή η φυγή της (καπιταλιστικής) κερδοφορίας προς τον ουρανό του χρηματοπιστωτισμού έγινε απτή μέσα απ’ τα άφθονα και δήθεν γενναιόδωρα δάνεια – για τα πάντα. Ο κόσμος νόμιζε ότι βρέχει λεφτά – ενώ, απλά, υποθήκευε το μέλλον του…

Όταν “έσκασε” το παραμύθι όλοι είπαν: Ωωωωω! Κρίση χρέους!!

Όποιος / όποια ξέρει ιστορία, καπιταλιστική αλλά και προκαπιταλιστική, γνωρίζει ότι αυτή η «φυγή» δεν ήταν πρωτοφανής. Ξέρει, επίσης, τις αιτίες της. Ξέρει τις τεράστιες συνέπειες που έχει… Ξέρει εντέλει (όπως το ήξεραν και οι ειδικοί των αφεντικών) ότι η «δήθεν ανεξάρτητη κερδοφορία μέσω απλά και μόνο της κυκλοφορίας του χρήματος» (μέσω των δανείων δηλαδή) είναι κάτι εξαιρετικά προσωρινό. Κι όταν λέμε «προσωρινό» εννοούμε ότι έχει διάρκεια χρόνων. Όχι δεκαετιών.

Το πλήρωμα του χρόνου ήρθε απ’ το 2007 και κορυφώθηκε απ’ το φθινόπωρο του 2008. Το γεγονός της χρεωκοπίας ενός χρηματοπιστωτικού κολοσσού του είδους Lehman Bros πέρασε στην ιστορία. Όχι, όμως, το ίδιο εμφατικά το γεγονός ότι προκειμένου να μην γίνει ο τραπεζικός και χρηματοπιστωτικός τομέας του «αναπτυγμένου» καπιταλισμού ερείπια, παρενέβησαν αναγκαστικά τα κράτη (πετώντας στην άκρη όλες τις νεοφιλελεύθερες αρχές και τα αντίστοιχα ευαγγέλια…) μέσω των κεντρικών τραπεζών τους, «κόβοντας χρήμα» και δανείζοντας τις α λα Lehman Bros εμπορικές τράπεζές τους. Αυτό ονομάστηκε κομψά ποσοτική χαλάρωση. Και πάλι ο κόσμος χάρηκε κάπως, επειδή δεν έγιναν τα χειρότερα – ενώ, απλά, αναβάλλονταν…

Λοιπόν: σε μια κατάσταση όπου το σύμπτωμα μιας παρατεταμένης «κρίσης υπερσυσσώρευσης» (αν δεν ξέρετε περί τίνος πρόκειται δεν μπορούμε να το εξηγήσουμε εδώ με δυο προτάσεις!) ήταν στα ‘90s και ως το 2009 πλεονάζον και «αδέσποτο» (από παραγωγική άποψη) χρήμα, η απάντηση που δόθηκε για να μην βουλιάξει ο καπιταλιστικός κόσμος στον πραγματικό του βάλτο ήταν ακόμα περισσότερο πλεονάζον και «αδέσποτο» (από παραγωγική άποψη) χρήμα. Ακόμα περισσότερο απ’ το ίδιο…

Μπορεί να σας φαίνεται παράλογο… Για την καπιταλιστική λογική ήταν, πάντως, απόλυτα αναγκαστική κίνηση… Η “εναλλακτική” θα ήταν να αρχίσουν οι κανονιές.

Αναβλήθηκε.

Κρίση / αναδιάρθρωση reloaded 2

Δευτέρα 19 Αυγούστου. Ερχόμαστε έτσι στην ιστορική φάση που διαδέχεται την προηγούμενη, και όπου το ακόμα περισσότερο πλεονάζον και «αδέσποτο» (από παραγωγική) άποψη χρήμα εξακολουθεί να μην μπορεί να «κερδοφορήσει» επενδυόμενο στην πραγματική οικονομία (επειδή είναι εξτρεμιστικά πολύ! – αλλά και για μερικούς ακόμα λόγους που δεν μπορούν να αναφερθούν εδώ). Δεν μπορεί όμως να κερδοφορήσει ούτε με την μορφή δανείων! Για την ακρίβεια υπάρχουν (δίνονται) ακόμα δάνεια με «θετικά επιτόκια» – μόνο που τα λόμπυ των δανειστών υποψιάζονται όλο και περισσότερο ότι πρόκειται σε ικανό βαθμό για «πεταμένα λεφτά»: πολλοί (από ιδιωτικές επιχειρήσεις έως απλοί ιδιώτες) είναι ήδη χρεωκοπημένοι, ή πρόκειται να χρεωκοπήσουν σύντομα. Αυτό ισχύει οπωσδήποτε για τις ηπα…

Απομένει το «ασφαλές λιμάνι» των δανείων προς κράτη. Αλλά αφού η «προσφορά χρήματος» που ψάχνει «επενδυτικό καταφύγιο» σε κρατικά ομόλογα είναι τόσο μεγάλη, τα επιτόκια πέφτουν. Και δεν σταματάνε στο μηδέν· γίνονται «αρνητικά»: δανείζουν (οι κάτοχοι μεγάλων ποσοτήτων χρήματος) τα πρωτοκλασσάτα κράτη όχι πια για να κερδίσουν αλλά για να παρκάρουν με ασφάλεια τα λεφτά τους· πληρώνοντας και ένα «νοίκι parking» – αντί να παίρνουν τόκο!

Δεν ισχύει πια ότι το «χρήμα γεννάει χρήμα» ούτε καν σαν προσωρινή κατάσταση. Τώρα το «χρήμα δαγκώνει χρήμα»… Ή, όπως το λένε διάφοροι ειρωνικά: τώρα ο δανειστής πληρώνει τον δανειζόμενο για να του κάνει την χάρη να δανειστεί… Αυτό δεν είναι νορμάλ. Καθόλου…

Εννοείται, βέβαια, ότι στο περιθώριο αυτής της διαδικασίας κάποιοι εξακολουθούν να κερδίζουν, όπως περίπου κέρδιζαν και στην προηγούμενη φάση: στοιχηματίζοντας, πόσο θα πέσουν, αν θα πέσουν, πόσο θα ανέβουν, αν θα ανέβουν τα επιτόκια· κλπ. Επιπλέον, αν τα κράτη (ή, έστω, τα πιο ισχυρά από καπιταλιστική άποψη) είναι πελάτες που αξίζει να τους πληρώνεις για να τους δανείσεις, δεν ισχύει το ίδιο γενικά. Οι τράπεζες, για παράδειγμα, δεν μπορούν να γράφουν κέρδη με «αρνητικά επιτόκια». Είναι αναγκασμένες να δανείζουν όπου υπάρχει δυνατότητα «θετικού» επιτοκίου για να κρατάνε τα βιβλία τους ζεστά· ακόμα κι αν αντιλαμβάνονται ότι η χρεωκοπία του πελάτη τους είναι πιθανή…

Γίνονται και άλλα νόστιμα. Το αυστριακό κράτος, για παράδειγμα, (ηλικίας 101 χρόνων…) διαβλέποντας τις ευκαιρίες που δίνουν τα αρνητικά επιτόκια, έβγαλε πριν 2 χρόνια ομόλογα 3,5 δις ευρώ διάρκειας 100 χρόνων – και τα πούλησε μ’ ένα επιτόκιο 2,1%. Μιας και τα ομόλογα παίζουν ρόλο «παράλληλου χρήματος», τα συγκεκριμένα θεωρήθηκαν τόσο «τεφαρίκι» ώστε έγιναν περιζήτητα στη «δευτερογενή αγορά» – έτσι το επιτόκιό τους έπεσε στο 1,16%. Η Βιέννη δεν έχασε χρόνο: δανείστηκε τις προάλλες άλλο 1 δις ευρώ, πάλι αποπληρωτέο σ’ έναν αιώνα, με 1,17%. Τζάμπα χρήμα!

Το πρώτο ομόλογο θα ξεχρεωθεί το 2117, το δεύτερο το 2119· πράγμα που σημαίνει πως στο παγκόσμιο εμπόριο χρήματος υπάρχουν πια ή πολλοί απελπισμένοι ή πολλοί αισιόδοξοι: ποιά κλιματική αλλαγή και ποιά «καταστροφή του κόσμου»;

(φωτογραφία / πίνακας: αν το 2009 και το 2010 οι φράσεις «το παγκόσμιο χρέος έχει ξεφύγει» και “κρίση χρέους” ήταν η κοινοτοπία των ημερών, τι θα λέγατε για τώρα; Οι φήμες λένε ότι απ’ το ύψος των 247 τρισεκατομυρίων δολαρίων που έχει φτάσει, το «παγκόσμιο χρέος» αντιστοιχεί 3,2 φορές στο «παγκόσμιο αεπ»· στην «αξία» δηλαδή (μετρημένη σε δολάρια) της πραγματικής οικονομικής δραστηριότητας / παραγωγής.

Αν χρωστάς 3,2 φορές αυτό που παράγεις είναι βέβαιο ότι δεν θα ξεχρεώσεις ποτέ· εκτός αν η παραγωγή σου εκτοξευτεί – μαζί και η ανάλωσή της….

Ο «κόσμος», έτσι γενικά, δεν είναι κάποιο υποκείμενο: ούτε χρωστάει ούτε παράγει τίποτα. Επειδή όμως είναι καπιταλιστικός, και επειδή είναι προφανές ότι με τέτοια αναλογία «χρεών – προς – ‘πραγματική οικονομία’» κάποιοι θα χάσουν υποχρεωτικά, είναι ανοικτό το ερώτημα ποιοί θα είναι αυτοί.

Και γίνεται όλο και πιο επείγουσα η απάντησή του…)

Κρίση / αναδιάρθρωση reloaded 3

Δευτέρα 19 Αυγούστου. Σαν ασταμάτητη μηχανή (και σαν αυτόνομοι εργάτες) δεν είναι του γούστου μας η συζήτηση «αν έρχεται νέα παγκόσμια ύφεση» και … πότε θα ‘ρθει, πόσο βαθιά θα είναι, αν υπάρχουν τρόποι να αντιμετωπιστεί, κλπ. Όπως στην εποχή (belle epoque την ονομάζουν κάποιοι, και έχουν τα ιστορικά δίκια τους) του «άγριου» χρηματοπιστωτισμού η σοφία ότι «το χρήμα γεννάει χρήμα» ήταν η σημαδούρα της όξυνσης, για μια ακόμα φορά, των βασικών καπιταλιστικών αντινομιών (ανάμεσα στην εκρηκτικά αυξανόμενη παραγωγικότητα της εργασίας και την διαρκώς συμπιεζόμενη τιμή του «εμπορεύματος εργασία»…) έτσι και στη morne epoque το γεγονός ότι «το χρήμα τρώει την ουρά του» είναι σημαδούρα της ίδιας ακόμα μεγαλύτερης όξυνσης plus του τέλους των ψευδολύσεων τύπου “ποσοτική χαλάρωση”, plus της μεταφοράς των καπιταλιστικών λογαριασμών εκεί που τελικά ξεκαθαρίζονται: στο έδαφος.

Το 2010 ο κινεζικός καπιταλισμός ήταν ακόμα ένα απειλητικό ενδεχόμενο… Και ο τότε αμερικάνος πρόεδρος Obama (στην τότε σύνοδο των g20 στο Τορόντο) «μάλωνε» το Βερολίνο και το Πεκίνο για τα εμπορικά τους πλεονάσματα…

Το 2020, οι g20 θα συναντηθούν στις 21 και 22 Νοέμβρη σε μια πόλη δηλητηριώδη: στην πρωτεύουσα του τοξικού, στο Ριάντ. Οι αμερικανικές εκλογές θα έχουν γίνει, αλλά όπως και νάχει το ψόφιο κουνάβι θα εκπροσωπεί το αμερικανικό κράτος / κεφάλαιο.

Κι ως τότε πολύ νερό θα έχει κυλήσει στ’ αυλάκι…

Πόρκα μιζέρια…

Παρασκευή 24 Μάη. Ήταν απ’ τις “ηγετικές φυσιογνωμίας” της εκστρατείας υπέρ της βρεταννικής εξόδου απ’ την ε.ε., σαν επικεφαλής του UKIP, ακροδεξιός όσο και απατεώνας (κλασσικός συνδυασμός). Το brexit κέρδισε το δημοψήφισμα κι αυτός εξαφανίστηκε, αφενός επειδή δεν ήταν καθόλου διατεθειμένος να αναλάβει οποιαδήποτε ευθύνη για την εφαρμογή της απόφασης, και αφετέρου επειδή τα τερατώδη ψέμματά του άρχισαν να αποκαλύπτονται – κατόπιν εορτής.

Ο φασιστοκαραγκιόζης Nigel Farage κούρνιασε μετά την 23η Ιούνη του 2016 – και θα έμενε στη φωλιά του αν δεν έβλεπε την ευκαιρία που του άνοιξε η αποτυχία της αγγλικής πολιτικής σκηνής να καταλήξει ρεαλιστικά για το πως θα φύγει (ή δεν θα φύγει) απ’ την ε.ε., ύστερα από 2,5 χρόνια διαπραγματεύσεων και την διαμόρφωση μιας συγκεκριμένης συμφωνίας.

Τώρα, επικεφαλής ενός καινούργιου κόμματος με τον απλό και κατανοητό τίτλο “brexit”, ο φασίστας Farage απειλεί να οργώσει την χέρσα πολιτική γη που έχουν αφήσει πίσω τους οι υπόλοιποι – με αφορμή τις ευρωεκλογές. Brexiters εκλέγουν ευρωβουλευτές; Δεν είναι γελοίο οι οπαδοί του πλήρους, ακόμα και με ξύλο, διαζυγίου με την ε.ε. να εκλέγουν εκπροσώπους για έναν βασικό θεσμό της;

Γελοίο είναι, αλλά και κάτι χειρότερο. Είναι παρανοϊκό. Ένα καλό κομμάτι των υπηκόων της αυτού μεγαλειότητας θέλει οπωσδήποτε να φύγει απ’ την ε.ε., αλλά δεν έχει κανένα πρόβλημα να επιστρέψει σ’ αυτήν, όχι σαν βρετανοί αλλά σαν φασίστες.

Υπάρχει πάντως και δεύτερος στόχος. Ο Jeremy Corbyn και οι «εργατικοί» του, που κατάφεραν (περί κατορθώματος πρόκειται!) να γίνουν μέρος του προβλήματος του σφηνωμένου λέοντα – προς μεγάλη χαρά όλων εκείνων (you know who) που έχουν παλέψει για να μην γίνει πρωθυπουργός ο υποστηρικτικός στην παλαιστινιακή αντίσταση Corbyn.

Ο Nigel Farage το έχει αποδείξει, είναι άνθρωπος προβοκατόρικων αποστολών. Το να πετύχει ανέξοδα να εμφανιστεί σαν «πρώτη δύναμη» στη (χθεσινή…) βρετανική ευρω-ψήφο, έχει ελάχιστη σημασία για το αν και πότε θα καταφέρει να ξεσφηνώσει ο λέοντας. Από μια άποψη δείχνει κιόλας ότι οι brexiters είναι πλέον μειοψηφία – ας όψονται όσοι αποφεύγουν ένα δεύτερο δημοψήφισμα, μην τυχόν και θιχτούν οι δημοκρατικές ευαισθησίες των «κοκκινόσβερκων» άγγλων μικροαστών.

Η δουλειά που έχει αναλάβει ο Farage είναι άλλη: να ανακατέψει τους εσωτερικούς ιδεολογικούς συσχετισμούς με τέτοιον τρόπο ώστε οποτεδήποτε γίνουν εθνικές εκλογές οι οπαδοί του να στείλουμε το περήφανο ναυτικό μας να ανακαταλάβει τον κόσμο (στη σκιά των αμερικανικών αεροπλανοφόρων) να γίνουν αποφασιστικοί παράγοντες.

Ένοπλη πόρκα!

Europe 1

Παρασκευή 17 Μάη. Η αδυναμία του project europe να σταθεί σαν ενιαίο μπλοκ μέσα στις οξυνόμενες ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις είναι ολοφάνερη – και, ταυτόχρονα, προς δόξα της καθεστωτικής πολιτικής (σαν τεχνικής της εξουσίας) έξω από οποιαδήποτε συζήτηση ενόψει της «ετυμηγορίας του λαού». Των «λαών» σωστότερα…

Παρότι το project europe έχει διαμορφώσει ένα πυκνό πλέγμα νόμων και θεσμών «οικονομικού περιεχομένου» απ’ το οποίο ούτε η βρετανική αλαζονεία δεν μπορεί να βγει χωρίς να υποστεί σοβαρές απώλειες, αυτό που λέγεται «πολιτική ολοκλήρωση», δηλαδή η διαμόρφωση μιας πολιτικο-οικονομικής ευρωπαϊκής ομοσπονδίας, έχει καθηλωθεί εδώ και χρόνια. Και είναι αδύνατο να προχωρήσει μέσα στις συνθήκες «πίεσης από παντού», καθώς ο 4ος παγκόσμιος πόλεμος εξελίσσεται.

Η αυξανόμενη «επιρροή» των εθνικοφασιστικορατσιστικών απόψεων στους «λαούς» είναι, κατά την άποψη της ασταμάτητης μηχανής, μάλλον το αποτέλεσμα της αποτυχίας της πιο δυναμικής φράξιας των ευρωαφεντικών πριν πάνω από 10 χρόνια παρά η ξαφνική αιτία μιας μελλοντικής «ευρωκρίσης». Η “ευρώπη των λαών” (δηλαδή η “ευρώπη του εργασιακού ντάμπινγκ”) ήταν πάντα αυτό που η μεγάλη πλειοψηφία των αφεντικών ήθελε. Η ιστορική στιγμή που αντιστοιχούσε σε μια γρήγορη προώθηση της πολιτικής ολοκλήρωσης του project europe ήταν (πάντα κατά τη γνώμη μας) η δεκαετία 1995 – 2005. Η πιο κρίσιμη στιγμή εκείνο το διάστημα ήταν η διαμόρφωση της «ευρωπαϊκής συνταγματικής συνθήκης» – και η απόρριψή της βασικά απ’ το εθνικιστικό γαλλικό κεφάλαιο και τους κοινωνικούς λακέδες του (μέσω δημοψηφίσματος). Το “ευρωσύνταγμα” ήταν πρόωρο ή ένα πραξικοπηματικό εγχείρημα εκ μέρους των πιο διορατικών μερίδων των ευρω-αφεντικών, ειδικά μετά από όσα έκανε η Ουάσιγκτον σε βάρος του project europe το 2003 – οπότε λογικά απέτυχε; Κάθε απάντηση δεκτή…

Δεν υπάρχει καμμία αμφιβολία ότι μια πολιτικά ενοποιημένη ομοσπονδιακή ευρώπη θα ήταν ένας υπολογίσιμος ιμπεριαλιστικός πόλος σ’ αυτήν την συγκυρία. Όμως δεν υπάρχει επίσης καμμία αμφιβολία ότι τα επιμέρους ευρωπαϊκά κράτη ήταν και παραμένουν ιμπεριαλιστικά «από μόνα τους». Τόσο εκτός όσο και εντός συνόρων. Όσοι «ανακουφίστηκαν» απ’ την αποτυχία της πολιτικής ενοποίησης του project europe το 2005 βρίσκονται τώρα αμήχανοι μπροστά στην ενδυνάμωση των ευρωπαϊκών εθνικισμών / φασισμών, που είναι το πιο βολικό (αν και ότι το μοναδικό) όχημα των εθνικών ιμπεριαλισμών.

Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα σε μια ιμπεριαλιστικά ενιαία ευρώπη (που δεν υπάρχει, αυτό είναι ολοφάνερο) και στους ευρωπαϊκούς εθνικούς ιμπεριαλισμούς (που υπάρχουν και παραϋπάρχουν); Στο βαθμό που αυτοί οι τελευταίοι είναι αδύναμοι στο να προχωρήσουν «με εθνική ανεξαρτησία» μέσα στο παγκόσμιο τεραίν του οξυνόμενου ενδοκαπιταλιστικού ανταγωνισμού ανάμεσα σε μεγέθη σαν τις ηπα, την κίνα και την ρωσία, θα επιλέξουν τις συμμαχίες τους με κάποια απ’ αυτά τα κράτη…

Υπάρχει περίπτωση, μ’ αυτόν τον τρόπο, να δημιουργηθούν πολεμικές εντάσεις και στην γηραιά ήπειρο; Θεωρητικά δεν θα πρέπει κανείς να το αποκλείσει… Το σίγουρο είναι πως (αν κάτι τέτοιο συμβεί στη διάρκεια του 4ου παγκόμιου) δεν θα είναι το ευρωπαϊκό έδαφος το μέρος όπου θα αναλαμβάνονται οι κεντρικές πρωτοβουλίες, όπως έγινε στον 1ο και στον 2ο….

Ήδη μοιάζει περισσότερο σαν εκείνη η περιοχή του πρώτου κόσμου που «αντανακλούν» οι ευρύτερες αναμετρήσεις – και καθόλου το κέντρο του πλανήτη…

Europe 2

Παρασκευή 17 Μάη. Οι ιστορικοί του μέλλοντος θα σχολιάσουν οπωσδήποτε το ότι κάμποσα εκατομμύρια υπηκόων 28 κρατών μελών του project europe, εν έτει 2019, πήγαν να ψηφίσουν σε κάτι που ονομάζεται “ευρωεκλογές”, αλλά η συντριπτική πλειοψηφία τους ψήφισε για οτιδήποτε άλλο εκτός από “ευρωπαϊκά ζητήματα”. Παρότι, για παράδειγμα, υπάρχουν “ιδεοπολιτικές” συγγένειες μεταξύ των εθνικών κομμάτων δεν υπάρχουν ενιαία ευρωπαϊκά κόμματα με ευρωπαϊκά προγράμματα – μετά από τόσες δεκαετίες. Δεν υπάρχουν καν μαζικές αντάρτικες εργατικές “διεθνείς” με αξιώσεις σοβαρής κριτικής. Και οι “ιδεοπολιτικές” συγγένειες έχουν πάντα εθνικές σημαίες στις καμπούρες τους. Έτσι ώστε ανάμεσα, για παράδειγμα, στη γερμανική και στη γαλλική σοσιαλδημοκρατία το σημαντικότερο σε μια σειρά ζητημάτων είναι το “γερμανική” και το “γαλλική” – και όχι το “σοσιαλδημοκρατία”.

Το μεγαλύτερο κατόρθωμα της οικονομικής όσμωσης με πολιτικό (σαν τεχνική της εξουσίας) κατακερματισμό στο project europe είναι ότι δεν διαμορφώθηκε έγκαιρα μια ευρωπαϊκή εργατική / ταξική συνείδηση, απόλυτα εχθρική όχι στον καπιταλισμό γενικά αλλά (και) ειδικά απέναντι στο «εργασιακό ντάμπινγκ» εντός (και, άρα, εκτός) ε.ε. Το αποτέλεσμα δεν είναι μόνο ότι οι φασίστες μπορούν να εμφανίζονται σαν «φίλοι του λαού», με άλλη τιμή εργατοώρας εδώ και με άλλη εκεί. Αλλά και ότι ανεμίζοντας την «εθνική ανωτερότητα / αποκλειστικότητα» των εργατών εδώ κι εκεί, μπορούν όλο και πιο εύκολα να πετάνε τους μετανάστες / πρόσφυγες στη θάλασσα. Και, από δίπλα, να εγγυώνται τον παροξυσμό της εκμετάλλευσης της νέας εργατικής τάξης μέσα στα σύνορά τους. Η αυστρία είναι ο φάρος. Ο Σαλβίνι και κάθε παρόμοιός του είναι αυθεντικό γέννημα του ενδοευρωπαϊκού ντάμπινγκ.

Αυτό είναι μέρος του 4ου παγκόσμιου πολέμου, απ’ όποια μεριά κι αν το δει κανείς. Έτσι ώστε να αποδεικνύεται πως η βαρβαρότητα της «ευρώπης φρούριο» δεν έγκειται, τελικά, στην πολιτική / καπιταλιστική ενοποίησή της που δεν πραγματοποιήθηκε, αλλά στο αντίθετο: στο γεγονός, δηλαδή, ότι κάθε κράτος / κοινωνία, απ’ το ελλαδιστάν ως τη γαλλία, απ’ την ουγγαρία ως τη δανία και απ’ την πολωνία ως την ιταλία, μπορεί να εμφανίζεται σαν “συνοριακό” και να ανεμίζει τις εθνικιστικές του σημαίες εμφανιζόμενο σαν «προστάτης» μιας πολιτικά ανύπαρκτης ευρώπης, σε βάρος της πραγματικά πολυεθνικής ευρωπαϊκής εργατικής τάξης.

Europe 3

Παρασκευή 17 Μάη. Υπήρξε (ή υπάρχει ακόμα) μια εργατική θεωρητική και πρακτική κριτική στάση στο project europe; Κατά την άποψή μας ναι, υπήρχε και υπάρχει. Με μία κρίσιμη προϋπόθεση: ότι δεν υποκαθιστά (στο όνομα οποιασδήποτε «εθνικής ανεξαρτησίας» με οποιοδήποτε «επαναστατικό περιτύλιγμα») την εκπροσώπηση των συμφερόντων των μικροαστών και των πιο καθυστερημένων τμημάτων των «εθνικών» κεφαλαίων! Η εργατική στάση, σαν έκφραση της συνείδησης της θέσης της τάξης μας, είναι εξ ορισμού global, universal – και ξέρει καλά να μην μπερδεύεται με τις εκφάνσεις του όποιου «διεθνισμού των αφεντικών», όπως κι αν εκφράζεται αυτός. Ξέρει καλά, για παράδειγμα, ότι πρέπει να επιτίθεται διαρκώς στα όποια σύνορα που αποκόβουν την γεωγραφική / πολιτική / πολιτισμική συνέχεια της ηπείρου απ’ την εργατική αφρική ή/και την μέση Ανατολή… Κι άρα ξέρει να είναι αντι-ιμπεριαλιστική…

Λέμε «ξέρει καλά»… Ξέρει; Εκ των πραγμάτων προκύπτει ότι εγκαταλείποντας το ταξικό της μίσος η τάξη μας ξέχασε τα πάντα. Για παράδειγμα η ελευθερία της εργατικής κίνησης, μ’ άλλα λόγια η καταστροφή των συνόρων και των «εθνικών χειραγωγήσεων» και κατακερματισμών, ήταν πάντα συμφέρον της τάξης μας· όχι των αφεντικών όπως με μανία προπαγανδίζουν τα φερέφωνα του συστήματος. Ο νεοφιλελευθερισμός και οι οπαδοί του, κήρυκες της «ελευθερίας», δεν παρέλειψαν τυχαία απ’ τα δόγματά τους την ελευθερία κίνησης των εργατών. Ούτε τυχαία στέλνουν τις στρατοαστυνομίες τους να φυλάνε τα σύνορα…

Ακόμα περισσότερο η παγκόσμια κυκλοφορία της εμπειρίας των αγώνων ήταν και είναι ο δικός μας πλούτος: ο διεθνισμός του προλεταριάτου πάντα, πάντα, πάντα, ήταν ο τρομακτικός εχθρός της «παγκοσμιοποίησης» του κεφάλαιου. Δεν ήταν κατά λάθος η πολεμική ιαχή «προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε» (απέναντι στο κεφάλαιο που μόνο σαν παγκόσμια συνθήκη μπορεί να κυριαρχεί) – ούτε ήταν τυχαίο πως αυτή ένωση γινόταν πρακτικά «απ’ τα κάτω» ήδη απ’ τον 19ο αιώνα: στην απεργία των ναυτεργατών της Μπονμπάι συμπαραστέκονταν οι ναυτεργάτες του Λίβερπουλ – και το ανάποδο…

Εκεί που ο ιταλός, ο έλληνας ή ο ολλανδός εργάτης συναντά τον σύριο ή τον αφγανό εργάτη ο πραγματικός κίνδυνος δεν είναι η ξενέρωτη «πολιτισμική ανοχή». Αλλά η εκπαίδευση του πρωτοκοσμικού απ’ τον Άλλο πάνω στην βίαιη global πραγματικότητα του κεφάλαιου· η συνειδητοποίηση της παγκόσμιας αλυσίδας της εκμετάλλευσης και της κερδοφορίας. Τα αφεντικά βρέθηκαν ξανά και ξανά, ήδη απ’ τον 19ο αιώνα, μπροστά στην πολεμική έκρηξη αυτής της πολυεθνικής εργατικής σύντηξης / συνείδησης. Και έμαθαν να την ελέγχουν με διάφορους τρόπους.

Συνεπώς, η αυθεντικά εργατική κριτική στάση απέναντι στο project europe δεν θα μπορούσε να είναι το αν και πως αυτό θα προχωρήσει· αλλά “μόνο”, τόσο λίγο τόσο πολύ, το πως θα γίνει ταξικό βίωμα η ανταλλαγή και ο εμπλουτισμός των εργατικών αρνήσεων, μέσα και έξω απ’ το ευρωπαϊκό «φρούριο». Οι πρόσφυγες και οι μετανάστες δεν είναι «ξένοι»! Είναι οι κυνηγημένοι προλεταριοποιημένοι του διπλανού «τμήματος» στο παγκόσμιο εργοστάσιο!! Το χειροπιαστό παράδειγμα το έδωσαν οι εργάτες μιας αμερικανικής βιομηχανίας που εξαγοράστηκε πριν χρόνια από μια ευρωπαϊκή εταιρεία. Δεν καταδέχτηκαν να «πάρουν θέση» ούτε υπέρ ούτε κατά της εξαγοράς… Απλά, κάνοντας μια προειδοποιητική απεργία, διεμήνυσαν στα νέα αφεντικά να μην τολμήσουν να επιδεινώσουν τις εργασιακές σχέσεις… Κι αυτό είναι το σωστό: δεν μας ενδιαφέρει η εθνικότητα των αφεντικών – πολεμάμε ενάντια στις σχέσεις εκμετάλλευσεις, χωρίς «εθνικές» υποχωρήσεις, παραχωρήσεις, συμβιβασμούς και συμψηφισμούς!

Λέμε (μάταια…;;) ότι τα εργατικά συμφέροντα ήταν και είναι άσχετα με τις επευφημίες είτε των «μέσα» είτε των «έξω» απ’ το project europe – επειδή (θα έπρεπε να) είναι πάντα και μόνο ενάντια την εκμετάλλευση / πειθάρχηση, με όποια μάσκα κι αν εμφανίζονται! Τα «μέσα» και τα «έξω» αφορούν σύνορα, άρα αφορούν τις εθνικές ή/και τις υπερεθνικές φράξιες των αφεντικών. Για μας, εμάς σαν «ντόπιους» εργάτες ή/και σαν «μετανάστες» εργάτες, δεν υπάρχει συνοριακό, «εθνικό» μέσα / έξω που να πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στις αρνήσεις μας. Στις σχέσεις εκμετάλλευσης το μόνο που ξέρουμε (στην αστραφτερή στιγμή της εργατικής συνείδησης) είναι η άρνηση στις καπιταλιστικές / κρατικές προσταγές.

Φυσικά οι εκπρόσωποι του μικροαστισμού κάνουν ό,τι μπορούν για να μας πείσουν ότι «μικρότερες» κρατικές εξουσίες είναι βολικότερες για τον ταξικό ανταγωνισμό! Ωιμέ! Τότε θα πρέπει η μάλτα είναι το ιδανικό της ταξικής πάλης, όπως άλλωστε και η νότια κύπρος – ενώ η γαλλία είναι χαμένη περίπτωση… Κι ας μην μιλήσουμε για τις ηπα ή, ακόμα χειρότερα, για την κίνα!!!

Απεριόριστη βλακεία του στυλ «το μικρό είναι πιο όμορφο»; Όχι. Δόλος! Αντί να οπλίσουμε την ταξική μας συνείδηση μέσα απ’ την άμεση ή έμμεση εμπειρία της διαρκούς κίνησης της εργατικής μας δύναμης, συνθηκολογήσαμε στο να μας κάνουν δούλους / εργάτες ασφαλτόστρωσης του δρόμου των εθνικο-φασιστών της ευρώπης!

Κι έτσι; Έτσι τα κοπάδια των υπηκόων, που δεν ενδιαφέρονται για το project europe σαν αντιστροφή, άρα σαν την δυνατότητα ενός εργατικού, διεθνιστικού πολέμου μεγάλης κλίμακας, θα πάνε να ψηφίσουν διαλέγοντας ανάμεσα σ’ έναν φασισμό / ιμπεριαλισμό τοις μετρητοίς, κι έναν φασισμό / ιμπεριαλισμό επί πιστώσει…

Η υπεράσπιση των συνόρων για το καλό της “εθνικής ανάπτυξης”ήταν πάντα και θα είναι πάντα αντιδραστική! Όποια επιχειρήματα κι αν επιστράτευε.

(φωτογραφίες: Όλες απ’ το φιλμ Europa, του Lars Von Trier, 1991)

Μαθήματα (πολιτικής οικονομίας)

Σάββατο 2 Μάρτη. Ο τίτλος είναι: το χάος στη Δύση δείχνει ότι η δημοκρατία έχει περισσότερα από ένα αρώματα. Είναι χθεσινό άρθρο γνώμης απ’ την κινεζική καθεστωτική λαϊκή ημερησία· στην ηλεκτρονική της έκδοση. Κρατείστε μερικά αποσπάσματα· μπορεί και να σας χρειαστούν στο μέλλον:

Μια λαϊκή ιδέα στη Δύση είναι ότι ο κόσμος θα ήταν πολύ καλύτερος αν όλες οι χώρες έμοιαζαν και δρούσαν περισσότερο σαν τον Δυτικό κόσμο. Πράγματι, η Δύση απήλαυσε μεγάλο πλούτο και ανάπτυξη επί χρόνια. Αλλά η αυξανόμενη αστάθεια του Δυτικού κόσμου έχει προκαλέσει αμφιβολίες για το δυτικό στύλ δημοκρατικής διακυβέρνησης.

… Το Brexit, για παράδειγμα, συμπυκνώνει τους κινδύνους και τα λάθη αυτού του τύπου δημοκρατίας. Τον Ιούνιο του 2016 ο λαός του Η.Β. ψήφισε να φύγει απ’ την Ευρωπαϊκή Ένωση, και τουλάχιστον με τα τωρινά δεδομένα, αυτό πρέπει να γίνει ως τις 29 Μαρτίου, με ή χωρίς να υπάρχει σχέδιο. Το ανορθολογικό άλμα στο άγνωστο και το χάος που ακολούθησε έχει δημιουργήσει μια προβληματική κατάσταση στη χώρα, όπως και σε άλλα μέρη του κόσμου, προκαλώντας σοβαρά ερωτήματα για την αποτελεσματικότητα και τη νομιμότητα της δημοκρατίας αγγλικού τύπου.

Το αν θα μείνει μια χώρα στην Ε.Ε. ή θα φύγει είναι ένα σύνθετο ζήτημα, που απαιτεί προσεκτική μελέτη και ορθολογικές αποφάσεις, από ανθρώπους που έχουν τις γνώσεις και είναι καλά πληροφορημένοι. Είναι ανορθολογικό το να βγάζεις απλά τον κόσμο στο δρόμο για μια ψήφο σ’ ένα τόσο σημαντικό ζήτημα όπως το Brexit. Για παράδειγμα, λίγες μέρες μετά το δημοψήφισμα εκείνο, ένα σχόλιο στο site του περιοδικού TIME έγραφε ότι το δημοψήφισμα δεν ήταν θρίαμβος της δημοκρατίας αλλά ένα δύσμορφο λαϊκίστικο φιάσκο.

… Εν τω μεταξύ μια άλλη ιστορία εξελίσσεται στην Ασία. Κατά την διάρκεια του «κλεισίματος» της αμερικανικής κυβέρνησης, που κράτησε παραπάνω από ένα μήνα σπάζοντας το ιστορικό ρεκόρ, και η Κίνα επίσης έγραψε ιστορία – προσεληνώνοντας το διαστημόπλοιο Chang-4 στη σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού. Όπως σχολίασε ένας αμερικάνος γερουσιαστής στη διάρκεια του «κλεισίματος», η κίνα τετραπλασίασε το αεπ της απ’ το 2001, ενώ οι ηπα δεν είναι ικανές καν και καν να κρατήσουν ανοικτή την δημόσια διοίκηση. Αποκάλεσε την κατάσταση στις ηπα «γελοία».

Σίγουρα η δημοκρατία Δυτικού τύπου δεν είναι «το τέλος της ιστορίας» όπως κάποιοι πρόβλεψαν και ήλπιζαν. Αυτό δεν σημαίνει ότι το Δυτικό σύστημα έχει αποτύχει ή ότι το Κινεζικό σύστημα είναι ανώτερο απ’ αυτό. Αλλά είναι δίκαιο να πούμε ότι το σύστημα της Κίνας ταιριάζει καλά στη χώρα και πετυχαίνει τα καλύτερα αποτελέσματα για τον Κινεζικό λαό.

Για παράδειγμα, η Κίνα έχει κατασκευάσει το μεγαλύτερο και υψηλής ποιότητας δίκτυο γρήγορων τραίνων στον πλανήτη. Είναι αντικείμενο ζήλειας για πολλούς στον κόσμο, ακόμα και για πολλούς αμερικάνους, συμπεριλαμβανόμενου του πρώην προέδρου Barack Obama που, σχεδόν πριν 10 χρόνια, παρουσίασε ένα σχέδιο για ένα εθνικό δίκτυο επιβατικών τραίνων υψηλών ταχυτήτων, το οποίο οραματίστηκε ότι θα μετασχημάτιζε τις μετακινήσεις στην Αμερική. Αυτό το σχέδιο, όπως πολλά άλλα, αποδείχθηκε ένα Αμερικάνικο Όνειρο που δεν έγινε ποτέ πραγματικότητα. Μόλις πρόσφατα στην Καλιφόρνια, ο νέος κυβερνήτης της πολιτείας, ακύρωσε την κατασκευή μιας γραμμής υψηλών ταχυτήτων που θα συνέδεε το Λος Άντζελες με το Σαν Φραντσίσκο – ένα σχέδιο που ήθελε ο προηγούμενος κυβερνήτης Jerry Brown, αλλά δεν κατάφερε να υλοποιήσει παρότι έμεινε στο πόστο για 4 θητείες.

… Μία απ’ τις βασικές διαφορές του αμερικανικού συστήματος με το κινεζικό, είναι ότι το κινεζικό έχει στο κέντρο του τον λαό ενώ το αμερικανικό τις ψήφους. Σε σχέση, για παράδειγμα, με την «κρίση ασφαλείας και ανθρωπισμού» στα νότια σύνορα της χώρας, ο κόσμος ρωτάει «που είναι η κρίση;». Κι εκεί βρίσκεται το δίλημμα: οι αποφάσεις, όπως αυτή του Trump για κήρυξη έκτακτης κατάστασης εθνικής ανάγκης, γίνονται για την συγκέντρωση ψήφων. Το Δυτικό μοντέλο υποτιμάει τους ανθρώπους κάνοντάς τους πηγή ψήφων, μετατρέποντας ουσιαστικά την δημοκρατία σε ένα παιχνίδι likes….

Θα μπορούσε ακόμα και να δικαιολογήσει κάποιος το κινεζικό καθεστώς που σηκώνει (κομψά και διακριτικά) το μεσαίο του δάκτυλο προς την μεριά του Λονδίνου και της Ουάσιγκτον. Ειδικά απ’ τον αγγλικό ιμπεριαλισμό έχει υποστεί πολλά. Ωστόσο συγκρατείστε αυτό: όταν ένα απολυταρχικό (καπιταλιστικό) πολιτικό σύστημα μπορεί να αποδείξει όχι απλά ότι καταφέρνει να μιμείται την υποτιθέμενα «δημοκρατική» (και στην πράξη ολιγαρχική) «δυτική υπεροχή» (από άποψη μεγεθών, τεχνολογικών ικανοτήτων, κλπ) από κάποια απόσταση αλλά καταφέρνει να την ξεπεράσει, πολύ γρήγορα και με μεγάλη ταχύτητα, τότε μπορεί να γίνει πρότυπο – όχι στην «ανατολή», αλλά στη «δύση»…

Η «τάση» αυτή (στη «δύση») είναι ήδη ορατή στα δικά μας μάτια· και «απ’ τα πάνω» και «απ’ τα κάτω»… Γι΄αυτό αρχίζουμε πλέον να μιλάμε δημόσια για νεοκρατισμό· επιφυλασσόμενοι να μιλήσουμε στο μέλλον πιο αναλυτικά.

(Μάταιο βέβαια κι αυτό μας το έργο… )

(φωτογραφία: Αξιοποιώντας τα 5G δίκτυα που κινεζικές εταιρείες κατασκευάζουν και εγκαθιστούν, το κινεζικό καθεστώς κτίζει καινούργιες πόλεις, εκ του μηδενός, για τις οποίες ο χαρακτηρισμός «smart» έχει αρχίσει να παλιώνει, αφού ο σχεδιασμός τώρα είναι για “super smart” cities. Το πλεονέκτημα που έχει ένας καπιταλισμός τέτοιου μεγέθους διευθυνόμενος από το μοντέλο κράτος – κόμμα (το οποίο στην ιστορία της δύσης ονομάζεται «ολοκληρωτισμός»…) είναι ότι διέτρεξε την 3η βιομηχανική επανάσταση και έχει μπει με ορμή στην 4η βάσει ενιαίου, κεντρικού σχεδιασμού. Ενώ οι καινοτομίες προέρχονται συχνά από πειραματισμούς των «απο κάτω» – αυτό για το οποίο παινεύονταν στις αρχές των ‘90s οι δυτικές δημοκρατίες – η αξιοποίηση και η κεφαλαιοποίησή τους είτε διευθύνεται είτε οργανώνεται και υποστηρίζεται απ’ το κράτος. Στη βάση ετήσιων, πενταετών και δεκαετών πλάνων…)

Poor britain!

Κυριακή 16 Δεκέμβρη. … Η ε.ε. δεν μπορεί να κουβεντιάζει μια συμφωνία με κάποιον που έρχεται εδώ κάθε δύο βδομάδες μετά από συζητήσεις με το κοινοβούλιό του, ζητώντας κάτι έξτρα… Δεν μπορούμε να χειριστούμε τις διεθνείς σχέσεις με τέτοιον τρόπο…

Αυτό ήταν που αποκόμησε η κυρα May απ’ την τελευταία της προσπάθεια να αποσπάσει «διευκρινίσεις» (ή και κάτι παραπάνω) απ’ την ε.ε. έτσι ώστε να πείσει τους «σκληρούς» στο κόμμα (και στις συμμαχίες) της να εγκρίνουν το soft brexit που έχει συμφωνήσει. Και δεν το έφαγε (το χαστούκι) απο κανάν Macron, για να πει «ε, είχε τα νεύρα του με τα φωσφοριζέ μπάχαλα». Την κουβέντα την είπε ο ιρλανδός πρωθυπουργός Leo Varadkar, που δεν θέλει να ακούσει κουβέντα γι’ αυτό που είναι ο «κάλος» των πιο φανατικών brexiters: τα «σκληρά σύνορα» μεταξύ βόρειας ιρλανδίας και ιρλανδίας.

Αν η συμφωνία (το μόνο υπαρκτό συμφωνημένο με την ε.ε. brexit ) δεν εγκριθεί απ’ το αγγλικό κοινοβούλιο (και οι γνώστες λένε ότι “δεν”) απομένουν δυο μόνο εκδοχές, ασύμμετρες μεταξύ τους. Είτε μια κουτρουβαλιαστή έξοδος, χωρίς συμφωνία, που δεν θα είναι καθόλου εορταστική για τον αγγλικό καπιταλισμό· είτε ένα καινούργιο δημοψήφισμα με την ελπίδα ότι η απόφαση του περήφανου λαού θα είναι «δε γαμιέται; ας κάτσουμε…».

Θα πρέπει να συγκρατήσει κανείς, πάντως, αυτό: όταν πριν 2,5 χρόνια η στραβωμένη αγγλική επαρχία ψήφισε να ελευθερωθεί απ’ τα δεσμά της παλιοηπείρου, πολλοί «φίλοι της αλήθειας και της ιστορίας», Ηρόστρατοι τρίτης διαλογής, βγήκαν στο μεϊντάνι για να διαλαλήσουν (με χαρά) το τέλος της ε.ε… Αποδείχθηκε το ανάποδο, που ήταν το λογικά πιθανότερο. Ότι, δηλαδή, τα προβλήματα του αγγλικού καπιταλισμού θα επιδεινωθούν αν δεν του αρέσει αυτή η συμφωνημένη ήπια «έξοδος», που κατά τους φανατικότερους του brexit είναι, απλά, συνέχιση του δεσμού (με την ε.ε.).

Εν ολίγοις η αγγλική πολιτική σκηνή (σαν εκπρόσωπος του αγγλικού κεφάλαιου) έχει αναγκαστεί να σπάσει αυτό που ήταν ελληνικό μονοπώλιο: τα σκατώνει…

Και δεν είναι εποχή για τέτοια…