Πέμπτη 20 Απρίλη. «Δύο τουρκίες» ανακαλύπτουν διάφοροι, με αφορμή το αποτέλεσμα του πρόσφατου δημοψηφίσματος. Δεν είναι καινούργια ανακάλυψη. Δεν είναι καν καινούργια ιδέα για πολλές πρωτοκοσμικές κοινωνίες. «Δύο ελλάδες» είχε εντοπίσει κάπου στα ‘90s ο τότε πρωθ. Σημίτης. «Δύο αμερικές» μπορεί να δείξει κανείς σε σχέση με τις περσινές προεδρικές εκλογές. Ή «δύο μεγάλες βρετανίες» με θέμα το “brexit”. Ή «δύο ιταλίες» – εκεί μια εσωτερική διάκριση (έως και πόλωση) «βορρά – νότου».
Πρόκειται για φτηνή και δόλια «κοινωνιολογία». Επειδή η ανακάλυψη τέτοιων δυϊσμών πηγαίνει σετ σχεδόν πάντα με την ιδέα κάποιας αδιαμεσολάβητης σύγκρουσης, ως εάν οι «δύο οντότητες» ζουν εντελώς διαχωρισμένες μεταξύ τους. Φυσικά αυτού του είδους οι κοινωνιολόγοι θα απέρριπταν με οργή οποιαδήποτε ταξική ανάλυση· που, μάλιστα, δεν θα συνέπιπτε καθόλου με τα «δύο» (μπλοκ;) που οι ίδιοι πουλάνε.
Οι πραγματικότητες των κοινωνιών, των σχέσεων ανάμεσα σε κοινωνικά υποκείμενα (άτομα, οικογένειες / σόγια, τάξεις, κόμματα, φύλα, σεξουαλικότητες, γούστα, κλπ) και, επίσης, οι διαδικασίες δημιουργίας ομοιοτήτων – και – διαφορών είναι πολύ πιο σύνθετες απ’ τον στερεοτυπικό δυισμό που δήθεν εντοπίζουν οι οπαδοί των «διπλών εθνοτήτων». Ακόμα περισσότερο σε μεταβατικές περιόδους, όπως κι αν προσδιορίζονται αυτές. Γι’ αυτό και όταν τα όποια κοινωνικά υποκείμενα εκφράζονται μέσα από κάλπες (ειδικά σε διπολικά συστήματα, είτε πρόκειται για δημοψηφίσματα είτε για εκλογικές αναμετρήσεις ανάμεσα σε δύο κόμματα) οι δυαδικές τεχνικές της εξουσίας, εναρμονισμένες άλλωστε με τον πυρήνα της πληροφορικής / κυβερνητικής κωδικοποίησης (0/1), προβάλλονται πάνω τους σα να είναι δικά τους χαρακτηριστικά.
Η δυαδική τυπολογία επί του κοινωνικού δεν είναι πραγματική. Είναι προπαγανδιστική. Θα ήταν πιο κοπιαστικό (και πολύ λιγότερο εμπορικό) το να παραδεχτεί κανείς ότι από ιδεολογική ή/και πολιτισμική (και σε τελευταία ανάλυση «πολιτική» με την πλατιά έννοια της λέξης) άποψη οι κοινωνικές σχέσεις και συμπεριφορές είναι «φασματικές». Κινούμενες, εξελίξιμες, επιδεκτικές τόσο σε συντηρητικές οπισθοδρομήσεις όσο και σε ξεσπάσματα, ακόμα και τομές.
Παρότι αυτό δεν λύνει κανένα πρόβλημα σε περιθωριακούς σαν εμάς, εργάτες και αυτόνομους, επιτρέπει τουλάχιστον να εργαζόμαστε για την δυναμική της απελευθέρωσης αντί να συμβιβαζόμαστε με τις όποιες καθεστωτικές στατιστικές και στατικότητες.