Tag: κοινωνικά

Θυσίες…

Τρίτη 13 Αυγούστου. Η Eid-al-Adha (ή Eid Qurban), η μουσουλμανική γιορτή που άρχισε την περασμένη Κυριακή και τελειώνει την ερχόμενη Πέμπτη, μια γιορτή που θεωρείται πιο «ιερή» από εκείνη για το τέλος του ραμαζανιού, τιμά έναν ιουδαϊκό μύθο! Την «θυσία του Ισαάκ»: μια ακόμα απόδειξη ότι οι τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες που δημιουργήθηκαν στην ευρύτερη περιοχή της μέσης Ανατολής / ανατολικής Μεσογείου και επιζούν ακόμα έχουν πολύ μεγαλύτερη σχέση μεταξύ τους απ’ ότι λένε οι σκληροπυρηνικοί ιδεολόγοι τους.

Ο «Abraham» στην μουσουλμανική γιορτή έχει γίνει «Imprahim». Το όνομα του γυιού δεν αναφέρεται στο κοράνι, αλλά στις ισλαμικές παραδόσεις λέγεται «Ismael». Τα υπόλοιπα του μύθου είναι ακριβώς τα ίδια…

Η «θυσία του Ισαάκ» περιλαμβάνεται στη συλλογή των ιερών ιουδαϊκών βιβλίων, την Torah. Έχει το (ιστορικό και ανθρωπολογικό σίγουρα) ενδιαφέρον του ότι αυτός ο μύθος, όπου ο πατέρας / άρχοντας θυσιάζει ένα παιδί του επειδή έτσι ο «θεός» επιβεβαιώνει την πίστη του, ανάλογος με την (προσαρμοσμένη σε μια στρατιωτική εκστρατεία) «θυσία της Ιφιγένειας», κατάγεται αφενός από μια «μνήμη» (συλλογική) ιερών ανθρωποθυσιών παλιότερων εποχών, και αφετέρου από μια ειδική αντίληψη του «θεϊκού» και της σχέσης του με τους πιστούς σε μορφή «αμοιβαίας ανταπόδοσης».

Όντως, σ’ αυτούς τους μύθους περί «θυσίας παιδιού», λίγο πριν το σφάξιμό του, το ανθρώπινο ον αντικαθίσταται από ένα ζώο (ελάφι στον ελληνικό μύθο, τραγί στον εβραϊκό και στην μουσουλμανική υιοθέτησή του). Ανακαλείται έτσι, τελετουργικά, το πέρασμα από κάποια (μακρινή;) εποχή ιερών ανθρωποθυσιών, σε μια εποχή ιερών ζωοθυσιών. Δεν είναι ότι οι θεοί άλλαξαν εν τω μεταξύ γούστα. Μάλλον οι παπάδες τους τροποποίησαν τα τελετουργικά (και άρα και την έννοια) της «θυσίας»: απ’ την βασιλική σάρκα (όλοι οι θυσιαζόμενοι ήταν γόνοι αρχόντων) στη σάρκα κάποιου ζώου… Ίσως, ενδιάμεσα, να υπήρξε κάποια φάση «θυσίας δούλων», με την έννοια του «εργασιακού κεφάλαιου»….

Αυτά τα τελευταία έθιμα, η τελετουργική «θυσία» κάποιου ζώου, με τις ιδεο-τροποποιήσεις δια μέσου των αιώνων, επιζούν ως σήμερα και στις τρεις θρησκείες: η «θυσία» του αρνιού στην ελληνική παραλλαγή του (ιουδαϊκής προέλευσης) χριστιανικού πάσχα, και ανάλογα μουσουλμανικά έθιμα… (Στην «παλαιά διαθήκη» το ίδιο έθιμο συνδέεται με «ευχαριστήρια προς τον θεό» για την πετυχημένη έξοδο απ’ την αίγυπτο).

Με δεδομένο ότι το κοράνι, σαν το «ιερό βιβλίο» της τρίτης κατά σειρά μονοθεϊστικής θρησκείας, αναγνωρίζει επίσημα τις δύο προηγούμενες σαν ισότιμες, θα ρωτούσε κάποιος: και ποιος κατασκευάσε την θρησκευτική πόλωση ανάμεσά τους; Η απάντηση είναι γνωστή: οι χριστιανοί, στον «μεσαίωνα» – τόσο εναντίον των εβραίων της ευρώπης όσο και εναντίον των μουσουλμάνων οπουδήποτε, κυρίως όμως στη μέση Ανατολή.

Ήταν μια «επιστροφή» του χριστιανισμού στις παλιότερες θρησκευτικές ρίζες που κρατάει ακόμα: στις ευλογημένες απ’ τον «θεό» ανθρωποθυσίες…

Fight back

Σάββατο 20 Ιούλη. Περισσότερη φασαρία έκανε ο φόβος και οι έμποροί του (: δημαγωγοί, επαγγελματίες τρομοκράτες) παρά ένας μέτριος σεισμός ο ίδιος.

Όμως: πώς λεγόταν η φοιτητική παράταξη στην οποία ανήκε, σαν φοιτητής πολιτικών μηχανικών, ο νεαρός Αλέξης; Εγκέλαδος!

Συνεπώς χτες έγινε κάτι απ’ τα πιο κάτω:

– Μια πρώτη επίδειξη εκείνου που το σε εκκόλαψη κόμμα του π.ε.τ. ονομάζει «δυναμική αντιπολίτευση»· ή

– Μια στιγμιαία νοσταλγική επιστροφή του π.ε.τ. στο παρελθόν του· ή

– Μια προκαταβολική κίνηση του λόμπυ των ντόπιων μηχανικών, για το τι χρειάζεται για να ανοίξουν οι δουλειές τους, τώρα που έρχεται επιτέλους η πολυαναμενόμενη ρημαδοΚουλοανάπτυξη.

Όπερ έδει δείξαι!

(Φωτογραφία: Νάτο! Νάτο λέμε! Κτύπησε ο αντίχριστος! Έρχεται το τέλος του κόσμου!!! Μετανοείτε!!!

Δεν θέλετε, ε; Α να χαθείτε παλιο υλιστές!)

Ρεφορμιστικές λύσεις

Παρασκευή 19 Ιούλη. Υπάρχει σεξιστικός τρόπος να κάθεται κάποιος άντρας στο λεωφορείο; Έτσι λέγεται: αν έχει τα πόδια του ανοικτά… (Συμβαίνει και στην οδήγηση δικύκλου, οπότε το αίσχος του σεξισμού είναι γενικότερο, ε;).

Εν πάσει περιπτώσει τέτοιες ιδέες κυκλοφορούν· οπότε υπάρχει ζήτηση για αντίστοιχες λύσεις. Μια φοιτήτρια στο τμήμα 3D σχεδιασμού του πανεπιστημίου του Brighton έκανε την διπλωματική της σχεδιάζοντας μία τέτοια. Ένα τριγωνικό κάθισμα όπως αυτό της φωτογραφίας, που υποχρεώνει τα πόδια να είναι κλειστά. Σχεδίασε άλλο ένα, μ’ ένα ξύλινο εμπόδιο στη μέση, για γυναίκες, ώστε να κάθονται με τα πόδια ανοικτά. «Με την άνεσή τους» είπε (έστω και με το ζόρι…)

Έχουμε την εντύπωση ότι η φιλόδοξη σχεδιάστρια προσπαθώντας να λύσει ένα σεξιστικό πρόβλημα δημιούργησε ένα άλλο: καρέκλες αποκλειστικά για το ένα ή το άλλο φύλο. Αλλά αυτό είναι η συνέπεια του ρεφορμισμού στην προσέγγισή της.

Υπάρχει πρόβλημα με τα ανοικτά αντρικά καθισμένα πόδια; Υποχρεωτικά μόνο όρθιοι οι παλιοσεξιστές! Και στο ένα πόδι – για να μάθουν! Ή, ακόμα καλύτερα: να τους απαγορευτεί η χρήση των μμμ!

Πάλι θα υπάρχει σεξισμός, αλλά τουλάχιστον θα είναι ριζοσπαστικός! (Τα εισαγωγικά περιττεύουν… Ως γνωστόν είναι πολλοί και δυνατοί εκείνοι που δουλεύουν για να χάσουν οι λέξεις το νόημά τους…)

Flying machines – αλλά όχι έπεα πτερόεντα…

Πέμπτη 6 Ιούνη. Ένα απ’ τα δόγματα αυτής της μίζερης selfie εποχής είναι ότι «οι καιροί αλλάζουν, οπότε…» Τα αποσιωπητικά υπονοούν ένα αόριστο συμπέρασμα· και (κυρίως) τη νομιμοποίηση της αναδίπλωσης στον Εαυτό, στις διάφορες γνωστές μορφές του: άτομο, οικογένεια, στενές παρέες, ιδεολογικές βεβαιότητες, συμβατικές συμπεριφορές. Ακόμα περισσότερο αφού το «οι καιροί αλλάζουν» (επιμένουμε να το ονομάζουμε καπιταλιστική αναδιάρθρωση!) συμπίπτει (καμμία σύμπτωση!) με την οξυνόμενη κρίση (δηλαδή την ένταση των καπιταλιστικών δομικών αντινομιών).

Για την εργατική κριτική η «αλλαγή των καιρών» δεν είναι ο μύθος που νομιμοποιεί την υποχώρηση και τον αφοπλισμό της, θεωρητικά και πρακτικά. Είναι το αντίθετο. Πρόκληση. Πολύ περισσότερο που η «αλλαγή των καιρών» είναι το μισό μόνο της πραγματικότητας. Το άλλο μισό είναι το αντίθετο: η συντήρηση και η αντίδραση, συσκευασμένες με παλιούς ή νέους τρόπους.

Η selfie κατάσταση είναι ακριβώς αυτό: συντήρηση και αντίδραση σε «νεοφιλελεύθερη» (συχνά επιθετική και σχεδόν πάντα αυθάδη…) συσκευασία. Τα «ιδεολογικά πρόσημα» της selfie κατάστασης είναι πλαστά. Αυτό που έχει σημασία είναι πως είναι τόσο καλά θωρακισμένη ώστε το μόνο ανατρεπτικό / απελευθερωτικό που θα μπορούσε να της συμβεί είναι να σπάσει· κάτι οδυνηρό σε πρώτο χρόνο.

Η ανταγωνιστική εργατική κριτική πρέπει να λάβει υπόψη της και αυτές τις πλευρές της πραγματικότητας. Η καπιταλιστική κρίση / αναδιάρθρωση είναι (και πάντα ήταν, σε όλες τις προηγούμενες «καπιταλιστικές επαναστάσεις») γεννήτρια συμβιβασμένων υποκειμενικοτήτων. Η ανταγωνιστική εργατική κριτική απαγορεύεται να αγνοήσει οποιαδήποτε πλευρά της πραγματικότητας επειδή άλλες είναι θλιβερές, άλλες «μαγικές», κι άλλες απλά βολικές… Απαγορεύεται να αγνοήσει την «κατασκευή υποκειμενικοτήτων» – οφείλει να αναμετρηθεί μαζί της. Οφείλει να αναμετρηθεί με όλες τις πλευρές της καπιταλιστικής πραγματικότητας καθώς αυτή βρίσκονται σε κίνηση, καθώς εξελίσσονται, οσονδήποτε Εγωϊκές κι αν εμφανίζονται. Άλλες θα πρέπει να γκρεμίσει και άλλες να παρακάμψει, ανάλογα με την εκτίμηση των περιστάσεων. Η εργατική κριτική δεν κάνει δημόσιες σχέσεις. Είναι σε πόλεμο. Δεν μετράει κεφάλια. Φτιάχνει συνειδήσεις. Δεν μαζεύει “επαναστατόσημα”, δεν ψάχνει “σύνταξη”. Λέει πάντα: μόλις τώρα ξεκινάω…

Εν τω μεταξύ ο καπιταλισμός προχωράει με άλματα. Παρακολουθούμε αλλού (συνέλευση game over, cyborg) συστηματικά την κίνησή του. Αλλά εδώ δείτε ενδεικτικά το παρακάτω video (11.30 λεπτά, του 2016, χρειάζονται αγγλικούλια…). Προσέξτε ειδικά, προς το τέλος, αυτό που είναι η «αυτο-οργάνωση των μηχανών»· και τα χειροκροτήματα των ανόητων. Νομίζουν οι ανόητοι ότι πρόκειται για «παιχνίδια». Όπως πριν λίγα μόνο χρόνια πίστευαν ότι το internet είναι «ο χώρος της ελευθερίας»· κάποιοι, μάλιστα, της αντικαπιταλιστικής ελευθερίας!

Όμως αυτό είναι ένα δείγμα «ολόκληρης της πραγματικότητας»: η παρέλαση της 4ης βιομηχανικής επανάστασης και η μαζική Εγωϊκή υποτέλεια (φοβική ή ενθουσιώδης) στα μαγικά της…

Γιατί στον κόσμο αρέσουν τα σκουπίδια;

Τρίτη 21 Μάη. Ονομάζονται (στα μέρη μας) “σειρές” και όχι “σήριαλ” – μια γελοία μετονομασία, μόνο όσο χρειάζεται για τους κάτω των 35 χρόνων θεατές ώστε να είναι σίγουροι ότι δεν έχουν γίνει ίδιοι με τους γονείς τους· πιθανόν χειρότεροι… Τότε που υπήρχαν «σήριαλ» και όχι «σειρές»· σαν, ας πούμε, το peyton place…. Ανάμεσα στους τωρινούς εθελόδουλους των διάφορων «games of…» και τους γονείς τους μεσολαβούν πλήθος από σήριαλ, απ’ το «τόλμη και γοητεία» μέχρι τα «φιλαράκια», απ’ τα βραζιλιάνικα σήριαλ ως τα τουρκικά, απ’ το CSI μέχρι (…) που ξεχάστηκαν: από πολιτική άποψη εκείνο που ενώνει τις γενιές των εξαίσιων θυμάτων είναι αυτό: η απώλεια της κριτικής μνήμης. Λογιών λογιών πανέξυπνοι (έτσι νομίζουν…) οπαδοί της μίας ή της άλλης «σειράς», δεν έχουν καταλάβει το στοιχειώδες: ότι όλο το κόλπο (των «σειρών»….) είναι η λεηλασία της μνήμης τους μέσα απ’ την (όλο και πιο χειρουργική) οργάνωση των εντυπώσεων. Μια λεηλασία που ίσως δεν θα καταλάβουν ποτέ: ξεδοντιάζεται η συσχέτιση του παρόντος με το παρελθόν και το μέλλον, κι αυτό είναι στρατηγικής σημασίας. Τελικά όλα είναι ένα παρόν και μάλιστα ειδικού τύπου: είναι το αιώνιο παρόν της θέασης, προσφερόμενο σε εξαρτησιογόνες δόσεις.

Δεν είναι βαρετό, είναι εκνευριστικό το να προβάλουν διάφοροι οπαδοί τις «σεναριακές» ή τις «σκηνοθετικές» αρετές του ενός ή του άλλου σήριαλ / σειράς. Προφανώς!!! Η βιομηχανία του θεάματος έχει κάνει πολλές προόδους απ’ τα ‘60ς! Προόδους τεχνικές, ψευδοπροόδους σεναριακές. Είναι άλλο πράγμα το δι-κάμερο και άλλο το εξα-κάμερο τράβηγμα – σωστά… Είναι άλλο το μοντάζ στο χέρι και άλλο το ψηφιακό – σωστά… Όμως το σημαντικό γεγονός είναι διαφορετικό. Είναι άλλο να το γίνεσαι (mainstream) σε κλίμακα γειτονιάς, δουλειάς ή σογιού (από στόμα σε στόμα δηλαδή), και είναι άλλο να γίνεσαι το ίδιο πράγμα, global event, ψηφιακά. Η δόση της αυτοεπιβεβαίωσης στην δεύτερη περίπτωση είναι χιλιάδες mg! Εδώ η ποσοτική διάσταση μετατρέπεται σε ποιοτική! Για τον (διαρκή) συγκινησιακό έλεγχο μέσα στο κοινωνικό εργοστάσιο πρόκειται διάολε!!!

Τα υπόλοιπα; Ας ονομαστούν και ας σκηνοθετηθούν με οποιοδήποτε άρτιο τεχνικά τρόπο… Trush πολυτελείας είναι – όπου τα θύματα νομίζουν ότι βλέπουν το “περιεχόμενο” ενώ βλέπουν μόνο την συσκευασία. (Όποιος νομίζει ότι οι psy-ops είναι του “χεριού” του είναι πανηλίθιος!)

Και οι πρεζάκηδες γουστάρουν την πρέζα – για να μην ξεχνάμε τα βασικά…

(φωτογραφία πάνω: Αν παραπέμπει στον καπιταλισμό της 2ης βιομηχανικής επανάστασης και στον φασισμό, κανένα πρόβλημα. Η 4η βιομηχανική επανάσταση χρειάζεται την μαζική παραγωγή βλακείας με διαφορετικό τρόπο. Τα αναισθητικά της «αισθητικής εξοικείωσης» με ένα παρελθόν που είναι – και σκηνοθετείται – σαν εξωτικό σε σχέση με το τώρα, βοηθούν σ’ αυτό…

κάτω: το Lord of the Ring ήταν κινηματογραφικό και όχι τηλεοπτικό σήριαλ. Η επιτυχία του γέννησε ένα αναβαθμισμένο αντίγραφο, με το ίδιο νόημα “δια-σκέδασης”. Η μυθολογία ενός φανταστικού “μεσαίωνα” σαν αλληγορία για τον ύστερο καπιταλισμό: το “καλό”, το “κακό”, η σχετικότητά τους… )

Η κατασκευή μιας αρρώστιας 1

Σάββατο 4 Μάη. … Ο όρος «κατανάλωση» έχει ρίζες τόσο αγγλικές όσο και γαλλικές. Με την αρχική μορφή του, το ρήμα καταναλώνω (consume) είχε την έννοια του καταστρέφω, λεηλατώ, υποτάσσω, εξαντλώ. Είναι μια λέξη εμποτισμένη με βία και μέχρι τον 20ο αιώνα είχε μόνο αρνητικές συνεκδοχές. Έως και τη δεκαετία του 1920 ακόμη, ο κόσμος τη χρησιμοποιούσε όταν αναφερόταν στη σοβαρότερη ασθένεια εκείνης της εποχής: τη φυματίωση…

Αυτό σημειώνει στις πρώτες σελίδες ενός βιβλίου γραμμένου πριν σχεδόν 25 χρόνια ο Jeremy Rifkin. Η γενεαλογία μιας «συνθήκης» (της κατανάλωσης) που έγινε τόσο κεντρική καπιταλιστικά εδώ και έναν αιώνα ώστε να βρίσκεται σήμερα στο πιο «κορυφαίο» σημείο της, αυτό της (μαζικής) αυτο-κατανάλωσης, θα μπορούσε ίσως να βοηθήσει (όχι αυτόματα ωστόσο!) στο ξεμπέρδεμα διάφορων «κόμπων» που βασανίζουν εκατομμύρια υπηκόους.

Ο Rifkin συνεχίζει την εξιστόρησή του:

… Το φαινόμενο της μαζικής κατανάλωσης δεν ήταν ούτε τυχαίο ούτε θεωρήθηκε ποτέ σαν το αναπόφευκτο παράγωγο μιας αχόρταγης ανθρώπινης φύσης. Κάθε άλλο. Στις αρχές του 20ου αιώνα, οι οικονομολόγοι παρατήρησαν ότι οι περισσότεροι εργαζόμενοι προτιμούσαν να κερδίζουν αρκετά για να καλύπτουν τις βασικές ανάγκες τους και να απολαμβάνουν κάποιες μικρές ανέσεις και περισσότερο ελεύθερο χρόνο παρά να εργάζονται υπερωρίες και να αυξάνουν το εισόδημά τους… Το γεγονός ότι οι άνθρωποι προτιμούσαν να έχουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο από το να εργάζονται περισσότερες ώρες αποτέλεσε ένα από τα βασικά προβλήματα των επιχειρηματιών, που έβλεπαν τα προϊόντα τους να συσσωρεύονται σε εργοστάσια και αποθήκες…

… Απο πολύ νωρίς οι μεγαλοεπιχειρηματίες συνειδητοποίησαν ότι για να μπορέσουν να κάνουν τους ανθρώπους να «θέλουν» πράγματα που ποτέ στο παρελθόν δεν είχαν αναζητήσει, θα έπρεπε να δημιουργήσουν τον «μη ικανοποιημένο καταναλωτή». Ο Τσαρλς Κέτερινγκ της Τζένεραλ Μότορς ήταν από τους πρώτους που κήρυξαν το νέο ευαγγέλιο κατανάλωσης. Η Τζένεραλ Μότορς είχε ήδη αρχίσει να παρουσιάζει κάθε χρόνο νέα μοντέλα αυτοκινήτων και ξεκίνησε μια τεράστια διαφημιστική εκστρατεία, στόχος της οποίας ήταν να κάνει τους αγοραστές να μη μένουν ευχαριστημένοι με το αυτοκίνητο που είχαν στην κατοχή τους. «Το μυστικό της οικονομικής ευμάρειας», έλεγε ο Κέτερινγκ, «είναι η οργανωμένη δημιουργία της μη ικανοποίησης»…

Ωμό; Ναι. Η οργανωμένη δημιουργία της μη ικανοποίησης, η οργανωμένη δημιουργία δηλαδή μιας «διαρκούς, ισόβιας έλλειψης», ενός διαρκούς, ισόβιου κενού ευχαρίστησης, και μάλιστα όχι ενός συγκεκριμένου κενού, όχι μιας συγκεκριμμένης έλλειψης, αλλά μιας «αφηρημένης μη ικανοποίησης», που να αλλάζει μορφές και να παραμένει πάντα απροσδιόριστη, έχει ήδη έναν αιώνα πετυχημένης καπιταλιστικής ιστορίας!

Η κατασκευή μιας αρρώστιας 2

Σάββατο 4 Μάη. Μετά από έναν αιώνα μοιάζει ίσως δύσκολο να συνειδητοποιηθεί σήμερα το βάθος και η ένταση των μαζικών αλλαγών («ψυχολογικών»; «συναισθηματικών»; «οντολογικών»; – πείτε τις όπως θέλετε) που έφερε και ξανάφερε και διαρκώς ξαναφέρνει η «οργανωμένη δημιουργία της μη ικανοποίησης». Έχουν γίνει ως τώρα 3 τουλάχιστον πραγματικές «επαναστάσεις» στην «οργανωμένη δημιουργία της μη ικανοποίησης». Η μία, η αρχική, στη δεκαετία του 1920. Η δεύτερη στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και στα ‘80s. Η τρίτη στα ‘90s και στα ‘00s. Η τέταρτη έχει ξεκινήσει ήδη. Δεν υπάρχει κανένα «ιστορικό παράδοξο» στο ότι η αφηρημένη κενότητα κατακλύζει ξανά, με άγριο και βασανιστικό τρόπο, τα σώματα, τα μυαλά και τις καρδιές εκατοντάδων εκατομυρίων πρωτοκοσμικών υπηκόων αρρωσταίνοντάς τους με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.

Ο Rifkin αναφέρεται σε διάφορα παραδείγματα της πρώτης «καταναλωτικής επανάστασης». Να ένα:

… Πολλές εταιρείες αναζητούσαν νέους τρόπους για να αναπροσανατολίσουν την παραγωγή τους, προκειμένου να αυξήσουν τις πωλήσεις. Η κόκα κόλα εμφανίστηκε αρχικά στην αγορά σαν φάρμακο για τον πονοκέφαλο. Στη συνέχεια τη διοχέτευσαν ξανά στην αγορά σαν ένα λαοφιλές αναψυκτικό. Ο Έισα Κάντλερ, που αγόρασε την πατέντα σε αυτό το διάστημα από έναν φαρμακοποιό της Ατλάντας, έκανε τη σκέψη ότι «αυτοί που πάσχουν από χρόνιους πονοκεφάλους μπορεί να υποφέρουν μια φορά την εβδομάδα. Πολλοί παθαίνουν πονοκέφαλο μόνο μια φορά το χρόνο. Υπήρχε, όμως, μια άλλη φοβερή πάθηση που έπληττε τους ανθρώπους … καθημερινά … η οποία, έξι με οχτώ μήνες το χρόνο, μπορούσε να αντιμετωπιστεί και να ανακουφιστεί, για να επανεμφανιστεί σε λιγότερο από μια ώρα. Η ασθένεια αυτή ήταν η δίψα…

Αυτά τα έλεγε ο Κάντλερ μόλις το 1908. Το ότι σκόπευε να μετατρέψει την δίψα σε μια «ασθένεια», που θα «ανακουφίζεται για λίγο και θα επανεμφανίζεται σε λιγότερο από μια ώρα» θα μπορούσε να θεωρηθεί τρομακτικό – αλλά το πέτυχε! Όμως δεν θα μπορούσε να είναι μια μοναχική επιτυχία. Ήταν μία απ’ τις μορφές της μαζικής «οργανωμένης δημιουργίας της μη ικανοποίησης».

Ωστόσο προκύπτει ένα ερώτημα, για τότε και για τώρα: πώς είναι δυνατόν να γίνει «πειστική», «ελκυστική» ή έστω ανεκτή η μη ικανοποίηση;

Η κατασκευή μιας αρρώστιας 3

Σάββατο 4 Μάη. Η απάντηση στο ερώτημα είναι τερατωδώς απλή (και τόσο γνωστή ώστε να είναι, πια, κοινότοπη): η (καταναλωτική) μη ικανοποίηση έγινε (και γίνεται διαρκώς) «πειστική», «ελκυστική», ή έστω ανεκτή σαν υποτιθέμενη προστασία απέναντι στην απειλή του θανάτου! Μια ειδική μορφή θανάτου: του κοινωνικού θανάτου!

Τί είναι ο «κοινωνικός θάνατος» – ή, πιο σωστά, τί άρχισε να προβάλλεται (και να εμπεδώνεται σταδιακά) εδώ και έναν αιώνα σαν «αόριστος φόβος κοινωνικού θανάτου»; Η «κοινωνική περιθωριοποίηση» – ή, για να το πούμε με μεγαλύτερη ακρίβεια, «η απώλεια κοινωνικής αναγνωρισιμότητας και αποδοχής».

Συνεπώς, εδώ και 100 χρόνια, με ενδιάμεσες «εκτινάξεις» αυτής της διαδικασίας, η καπιταλιστική πραγματικότητα παράγει και αναπαράγει, παράγεται και αναπαράγεται, μέσα απ’ αυτήν την διαλεκτική (απο)σύνθεση: η μαζική αποδοχή της διαρκούς μη ικανοποίησης, η μαζική αποδοχή του (ανά εποχή) απροσδιόριστου («υπαρξιακού») κενού σαν προφύλαξη απέναντι στο ενδεχόμενο κοινωνικού θανάτου· απέναντι στην απειλή της κοινωνικής «μη αναγνωρισιμότητας» ή/και «μη αποδοχής».

Η πιο πρόσφατη και πασίγνωστη μορφή της επιτυχίας αυτού του εκβιασμού είναι τα «κοινωνικά δίκτυα»…. Η μηχανικά / εμπορικά μεσολαβημένη “κοινωνικότητα”…

Η κατασκευή μιας αρρώστιας 4

Σάββατο 4 Μάη. Η έννοια που στην απαρχή της ήταν εμποτισμένη με βία, η «ανάλωση» (: αυτό που σε τρώει από μέσα σου), έγινε συνηθισμένη κοινωνική κατάσταση. Εμποτισμένη με πολλαπλάσια βία – καπιταλιστικότατη πια.

Και ακριβώς επειδή τόσο η συνηθισμένη κοινωνική κατάσταση όσο και η πολλαπλάσια «εσωτερική και εξωτερική» βία της είναι καπιταλιστικότατες, κινήθηκαν εδώ και έναν αιώνα και κινούνται πάντα πάνω σε δύο ράγες. Απ’ την μια την κατά διαστήματα διαρκή πρόκληση κρίσεων «οικονομικού» χαρακτήρα. Απ’ την άλλη την διαρκή πρόκληση κρίσεων «υπαρξιακού» χαρακτήρα. Το ότι οι δεύτερες (και όχι οι πρώτες…) κρίσεις εμφανίζονται (δηλαδή: πουλιούνται) πάντα σαν «μυστηριώδεις» και «ψυχολογικές» είναι, απλά, η γνωστή άμυνα του συστήματος: ο αποπροσανατολισμός, η μυστικοποίηση…

Γράφει ο Rifkin για σχεδόν 100 χρόνια πριν:

… Το 1929, η μαζική ψυχολογία του καταναλωτισμού είχε πιάσει ρίζες στην Αμερική. Οι πατροπαράδοτες αμερικανικές αρετές [σ.σ.: αρχαϊκές «προτεσταντικές» αρετές…] της λιτότητας και της αυτοθυσίας είχαν αρχίσει να ξεθωριάζουν. Εκείνη τη χρονιά η Επιτροπή Τρεχουσών Οικονομικών Μεταβολών του προέδρου Χέρμπερτ Χούβερ έδωσε στη δημοσιότητα μια αποκαλυπτική έκθεση για τις βαθιές μεταβολές στην ανθρώπινη ψυχολογία, που είχαν σημειωθεί σε λιγότερο από μια δεκαετία. Η έκθεση κατέληγε σε μια σαφή πρόβλεψη για το τι περίμενε την Αμερική:

«…Η μελέτη απέδειξε με κατηγορηματικό τρόπο αυτό που πάντοτε πιστεύαμε θεωρητικά, ότι οι ανάγκες είναι ακόρεστες: η ικανοποίηση μιας ανάγκης ανοίγει το δρόμο για μια άλλη. Το συμπέρασμα είναι ότι οικονομικά το πεδίο απλώνεται απέραντο μπροστά μας: ότι υπάρχουν νέες ανάγκες που θα παραχωρούν τη θέση τους σε νεότερες τη στιγμή που ικανοποιούνται… Με τη διαφήμιση και άλλα μέσα προβολής.. έχει δημιουργηθεί μια ευκρινής διέξοδος για την παραγωγή… Είναι εμφανές ότι μπορούν να συνεχιστούν οι δραστηριότητές μας.. Η κατάσταση που επικρατεί μπορεί να θεωρηθεί ευτύχημα, ο ρυθμός μας είναι αξιοσημείωτος…»

Η παράγραφος θα μπορούσε να επαναληφθεί ξανά και ξανά (και έτσι έχει γίνει ήδη). Εν τω μεταξύ το 2029 η 4η βιομηχανική επανάσταση θα έχει προχωρήσει…

Και οι καταθλίψεις θα είναι πάντα μαζικές, «μυστηριώδεις» – και «ψυχολογικά προβλήματα» του καθενός και της καθεμιάς…

Οριενταλισμός και λουμπενισμός

Τετάρτη 24 Απρίλη. Αηδιάζει η ασταμάτητη μηχανή με τα ήθη των ντόπιων αρχόντων, κοτσαμπάσηδων και προεστών κάθε είδους. Είναι όμως φορές-φορές που η «ηθική της εξουσίας» είναι η «ηθική της κοινωνίας» (η mainstream σίγουρα) που αντανακλάται στα κάτοπτρα της δύναμης και επιστρέφει ενισχυμένη. Έτσι ώστε μέσα στον καθεστωτικό πληθωρισμό της να γίνεται (να θέλει να γίνει) η αποκλειστική πραγματικότητα. Εκεί η ασταμάτητη μηχανή, μπροστά στο ενδεχόμενο του σιωπηλού πνιγμού, πρέπει να φωνάξει.

Ο υπουργός Πολάκης προκάλεσε, εν αγνοία του ή όχι μας είναι αδιάφορο, μια ακόμα έκρηξη κοινωνικού δαρβινισμού: οι υποστηρικτές του είναι τέτοιοι. Όταν στη διένεξη μεταξύ ενός «δεξιού» σε αναπηρική καρέκλα και ενός «αριστερού γαμάω» οι κοινωνικοί φασίστες παίρνουν αναφανδόν το μέρος του δεύτερου, όπως ακριβώς έγινε όταν στην καρέκλα ήταν ο «σακάτης» Σόιμπλε και όρθιος ήταν κάθε νάρκισσος sex symbol Γιάνης, το θέμα παραείναι σοβαρό – τόσο όσο χρειάζονται για να κάνουν τα κορόιδα οι μαϊμού ευαίσθητοι. Θα χρειαστεί όμως άλλη αναφορά γι’ αυτά.

Εν τω μεταξύ ο ίδιος ο «γαμάω» υπουργός διεκδικεί (και απολαμβάνει, απ’ τους επαγγελματίες συναδέλφους τους αλλά και από ένα κάποιο κοινό) ένα είδος «πολιτιστικής ασυλίας»: είναι Σφακιανός, λίγο brutal, λίγο «κάπως», αλλά τέτοια είναι η «αυθεντικότητά» του. Respect – έτσι πάει το παραμύθι.

Αυτή η βολική «αυθεντικότητα» είναι ανύπαρκτη σαν τέτοια. Η ασταμάτητη μηχανή έχει κάτσει επί χρόνια με κάμποσους ορεσίβιους, βοσκούς ή αγρότες, Σφακιανούς, Σεληνιώτες, ή από άλλα μέρη της ορεινής επικράτειας αυτής της κωλοχώρας. Είναι ευγενείς προς τους ξένους και καχύποπτοι, λιγομίλητοι και εσωστρεφείς. Όσοι δεν τους ξέρουν θα τους θεωρήσουν στα καφενεία και στα χωριά τους ξενοφοβικούς· πρόκειται, όμως, κυρίως για μια μακριά παράδοση προφύλαξης από κακοτοπιές. Πρέπει, απλά, οι όποιοι περαστικοί να δείξουν ότι δεν είναι «μπαγλαμάδες», έτσι ώστε να αξίζουν προσοχής. Κι αυτό είναι κοπιαστικό. Πολιτισμοί της σκληρότητας…

Ωστόσο αυτό το είδος ανθρώπων, συντηρητικών και «παράξενων», δύσκαμπτων αλλά και θυμόσοφων, με πολλά προβλήματα και μετρημένες αλλά αυθεντικές χάρες, με πολλές κλεισούρες και περίεργες ανοικτοσύνες, φθίνει εδώ και δεκαετίες. Γερνάνε και πεθαίνουν εκείνοι κι εκείνες που έφτιαξαν χαρακτήρα καλλιεργώντας ζώα και ζόρικα χώματα. Γερνάνε και πεθαίνουν αυτοί που όταν λένε «ένα τσιγάρο δρόμος» δεν εννοούν καθόλου «αυτό το τσιγάρο που καίει είναι το τελευταίο», όση αίγλη κι αν έχει το τελευταίο σαν στίχος… Μαζί τους χάνεται μια πραγματικότητα άλλης εποχής όπου πράγματι συνέβαινε το λακωνίζειν κάποτε να είναι φιλοσοφείν: να σκέφτεσαι, και δέκα φορές να μη μιλάς, την ενδέκατη να λες με πέντε λέξεις και μια γκριμάτσα αυτό που επιτρέπει η παρέα· ή αυτό που φέρνει ενδοοικογενειακή βία και πόλεμο.. Όσοι νομίζουν ότι αυτοί οι άνθρωποι ήταν (ή είναι, στα γεράματά τους) ο Γιάννης Βόγλης στο «κορίτσια στον ήλιο» είναι απλά ηλίθιοι.

Αυτά που πουλάει ο υπουργός Πολάκης και θέλει, στο όνομά τους, πολιτιστική ασυλία έχουν πεθάνει από τότε που ήταν πιτσιρικάς. Εδώ και κάτι δεκαετίες πουλιούνται σαν «local product» στη Χώρα Σφακίων, απ’ τα αφεντικά των μαγαζιών εκεί – κι είναι αμφίβολο αν υπάρχουν πια Lonnberg να τσιμπήσουν.

Αν πεθαίνει κάτι, είναι ευκαιρία να ζουν τα αντίγραφά του, οι φτηνές απομιμήσεις του. Περί αυτού πρόκειται. Ήδη απ’ τα τέλη των ‘80s (και για λόγους που εδώ δεν χωράνε να τους εξηγήσουμε) η ελληνική κοινωνία φτιάχνει φτηνές απομιμήσεις του «ευγενούς άγριου» για να δώσει στην μεταμοντέρνα νεοφιλελεύθερη βαρβαρότητά της μια πατίνα καταγωγικής «αυθεντικότητας». Αναπαράγει διαρκώς τους «φουστανελάδες» και τους «Κολοκοτρώνηδες» της δήθεν «εθνικής ελευθερίας» της την ώρα που λατρεύει τον πατερναλισμό, τον καιροσκοπισμό και την εξουσία, την ώρα που «κρυώνει» και «ζεσταίνεται» με το παραμικρό, την ώρα που βουτάει στη θάλασσα των παγκόσμιων εμπορευμάτων και το απολαμβάνει. Μόνο που στην περίπτωση Πολάκη η αναπαραγωγή, εξίσου κίβδηλη και εξίσου ελεεινή, δεν αφορά “φουστανελάδες” αλλά «μαυροπουκαμισάδες».

Στην απομίμησή του, στα αντίγραφα για εμπορική χρήση, ο λιγομίλητος, μετατρέπεται στο ακριβώς αντίθετο: σε φαφλατάδικη, αμετροεπή περσόνα. Στη γενικευμένη πλαστοποίηση ο εσωστρεφής μετατρέπεται στο ακριβώς αντίθετο: σε επιδειξία. Και ο προσεκτικά καχύποπτος επίσης: γίνεται αλαζόνας «θα σας γαμήσω», “σκληρός” του σκοινιού και του παλουκιού.

Αν εκφράζει κάτι στ’ αλήθεια ο υπουργός Πολάκης δεν είναι καμμία αυθεντικότητα! Είναι, αντίθετα, η «κοινωνικότητα» των μεταλλαγμένων αντιγράφων. Και επειδή αυτό είναι το κανονικό, επειδή κανονικότητα είναι το γίγνεσθαι της πλαστοποίησης, όχι μόνο ο υπουργός Πολάκης σαν «σφακιανισμός» αλλά και οποιοσδήποτε άλλος, άσχετα από κόμμα και ιδεολογία, σαν μεταπράτης οποιασδήποτε αντιγραφής, έχει πράγματι μια θέση στην πιάτσα. Μπορείς να παριστάνεις απ’ τον μελαγχολικό Ρεμπώ ως τον μαχαιροβγάλτη – υπάρχει μια θέση για όλους…. Αρκεί να παίζεις έναν τουλάχιστον ρόλο…

Ποιές είναι οι ενδείξεις (ή και οι αποδείξεις) ότι πρόκειται για μεταμοντέρνο αντίγραφο που υποκρίνεται το πρωτότυπο; Κάθε φορά οφείλει κανείς να τις εντοπίσει, και δεν είναι τόσο δύσκολο. Όσο για τον υπουργό Πολάκη; Η απόδειξη είναι γνωστή σε όλους: η κολακευτική φράση ενός φίλου του, που ο ίδιος αποδέχθηκε ναρκισσιστικά: τον θέλουν όλες οι λούγκρες τον κρητίκαρο….

Ολοφάνερα πρωτευουσιάνικη κολακεία! Διαφορετικά, αφήνουμε στην φαντασία σας τον πολιτευτή “κρητίκαρο” Πολάκη να εξηγεί σε βοσκούς της Μαδάρας τι είναι οι «λούγκρες» που τον θέλουν….

Το πρωτότυπο ανήκε σε εντελώς διαφορετικό κόσμο… Το αντίγραφο ξημεροβραδιάζεται τιτιβίζοντας ηλεκτρονικά, προσπαθώντας να ξορκίσει τα κόμπλεξ του… Και ασκώντας πολιτική και κοινωνική εξουσία.