Προμελέτη 3…

Σάββατο 21 Νοέμβρη. Το να παρακάμπτει, να προσπερνάει ή να αγνοεί κανείς τις προετοιμασίες και τις αιτιακές σχέσεις ανάμεσα σε προθέσεις εκδηλωμένες σε “ουδέτερο” χρόνο και γεγονότα που συμβαίνουν αργότερα (όπως, για παράδειγμα, η τρομοεκστρατεία του covid…) είναι σα να αγνοεί, να παρακάμπτει και να προσπερνάει τον ρόλο που έπαιξε η συνθήκη των Βερσαλιών στην άνοδο των ναζί στην εξουσία στη γερμανία· και στον Β παγκόσμιο πόλεμο. Φυσικά για την κατανάλωση των πληβείων καλό είναι να προμαγειρεύονται ευκολοχώνευτα κλισέ και τρύπιες βεβαιότητες: το κάθαρμα ο Χίτλερ “άρπαξε την ευκαιρία της εξουσίας”· και κάποια μπλοκ άθλιων αφεντικών «αρπάζουν την ευκαιρία του covid» – τελεία!

Αυτή η εκχυδαϊσμένη εννόηση της (καπιταλιστικής) πραγματικότητας θα μπορούσε να γίνει ακόμα και βαθυστόχαστο άρθρο σε κάποιο καθεστωτικό μήντιο… Θα πουλούσε. Αυτό είναι που θέλουμε; Ένα είδος «επαναστατικής» tittytainment;

Αντικειμενικά αρκετοί απαντούν «ναι». Όχι εμείς εδώ· κι αν υπάρχει τίμημα (υπάρχει!) θα το υποστούμε. Οι «πτωχοί των πνεύματι» μπορεί να είναι μακάριοι σε κάποια άλλη ζωή· σ’ αυτήν εδώ όμορφα κι ωραία την βγάζουν εκείνοι που φροντίζουν (και) για την διανοητική (άρα και την συνειδησιακή) φτώχια των άλλων.

Όλα όσα έχουμε πει ισχύουν!

Η ματαιότητα (;) της έγκαιρης κριτικής

Παρασκευή 20 Νοέμβρη. Μπορούσαν όλα αυτά να έχουν διαπιστωθεί πριν οδηγηθούν στο “σημείο βρασμού” τους, όπως αυτή τη χρονιά που τελειώνει και ίσως ακόμα χειρότερα εκείνη που έρχεται; Θα μπορούσαμε να είμαστε έτοιμοι; Θα έπρεπε.

Πριν τα ανακαλύψουν τίποτα τυμβωρύχοι (και τα πουλήσουν για δικά τους) να μερικά αχνάρια που θα έπρεπε να είχαν προσεχτεί έγκαιρα (αντί να καταναλωθούν, όπως συμβαίνει συνήθως…):

ΝΟΤΟΣ
σώμα και πολιτική…

Kάποιος είπε κάποτε πως όλες οι ιστορίες της ανθρωπότητας μπορούν να γραφτούν σαν μία ιστορία, με ένα και μοναδικό θέμα: το ανθρώπινο σώμα και την κοινωνική διαχείριση, μεταχείρισή του. Aσφαλώς αυτή η ιστορία δεν θα αφορούσε το σώμα σαν οργανικό σύνολο, όπως το αντιμετωπίζει η ανατομία, ή η φυσιολογία. Aλλά το σώμα σαν κοινωνικό γεγονός: τις απαγορεύσεις, τις τιμωρίες και τις διαμορφώσεις του· την ταξική του κατηγοριοποίηση· την μεταχείριση των φύλων και των ηλικιών του· την διαπραγμάτευση των επιθυμιών και των οριοθετήσεών τους, την αντιμετώπιση των πόνων και των φθορών του. Στο τέλος, αλλά όχι ασήμαντο, αυτή η ιστορία θα ήταν μια γενεαλογία όλων των μεγακατασκευών και των μικροδιευθετήσεων που σχετίζονται με τον φόβο του θανάτου του.

Ένα απ’ τα παράξενα που θα έδειχνε αυτή η ιστορία είναι πως αυτό που όλοι και όλες μας έχουμε μάθει πως είναι το πιο ατομικό στοιχείο της ατομικότητάς μας, το σώμα μας, είναι στην πραγματικότητα ελάχιστα σχηματισμένο απ’ τις “ελεύθερες” επιλογές μας. Tα κινήματα, οι κριτικές και οι αρνήσεις των ‘60s και ‘70s είχαν πολύ λόγο για το σώμα. Eννόησαν (και σαν κληρονόμοι τους μάθαμε) πως η σάρκα μας και τα πάθη της είναι η ελάχιστη αδιαπραγμάτευτη περιουσία μας.

Πόσο λάθος! H καπιταλιστική αναδιάρθρωση έχει πολύ περισσότερα ράμματα για τη γούνα μας απ’ ό,τι είχε ποτέ άλλοτε στο παρελθόν – και απ’ ό,τι θα μπορούσε να φανταστεί κανείς. Mεγάλες αφηγήσεις και πρακτικές για το σώμα (απ’ την βιοτεχνολογία μέχρι τους cyborgs) και μικρές καθημερινές συνήθειες (απ’ την γενίκευση της καθιστικής στάσης μέχρι το κυνήγι των βιταμινών και το τζόκιν) αναμορφώνουν τα κορμιά, όλων και καθενός / καθεμιάς χωριστά. Aποδεικνύοντας που ο περιούσιος υλικός εαυτός μας ανήκει πολύ περισσότερο στην εποχή του παρά στις ψευδαισθήσεις μας.

(Sarajevo νο 12, Μάρτης 2007)

 

Yπάρχει ένα τρόπος για να δουλεύει απρόσκοπτα μια ανθρώπινη κρεατομηχανή: να φτιάχνει την αίσθηση πως τα θύματά της είναι μάζα. Kαι υπάρχει ένας τρόπος για να δουλεύει απρόσκοπτα ένας συστηματικός δολοφόνος: να μετράει πτώματα. H μέτρηση κάνει κάθε θάνατο γυμνή μονάδα· αφαιρεί τον πόνο, κάθε αίσθημα· κονταίνει το έγκλημα στα μέτρα της στατιστικής· κι εξιδανικεύει την φρίκη με τη μορφή ενός κοντέρ…

(Sarajevo νο 15, Σεπτέμβρης 2007)

 

…Oι «μεγάλες κλίμακες» της ιστορίας, της καπιταλιστικής ιστορίας, κινούνται. Oι μεγάλες κλίμακες του ταξικού ανταγωνισμού (που δεν μπορούν να υποκατασταθούν από καμία πρωτοπορεία, κι ούτε υποκαταστάθηκαν ποτέ) παραμένουν φανερά τουλάχιστον ακίνητες, μουδιασμένες, παραιτημένες, ξέπνοες, φοβισμένες. Ποιός διάλεξε να ζει σε μια τόσο ζόρικη συστροφή της ιστορίας; Kανείς…

…Kαι πουθενά δεν θα γραφτεί πώς προσπερνάνε τα μηδέν όσοι αντέχουν να κουβαλάνε στις καρδιές τους το μερδικό τους απ’ την θλίψη.

(Sarajevo νο 35, Δεκέμβρης 2009)

Ο covid και ο GDPR 2

Πέμπτη 5 Νοέμβρη. Αυτά προ covid!… Η μαστορεμένη τρομοκρατία και η αποδοχή (τόσο απ’ τις πολιτικές βιτρίνες όσο και απ’ τους υπηκόους) της «κατάστασης έκτακτης ανάγκης» είχαν στόχο, πέρα απ’ όλα τα υπόλοιπα και σοβαρά, τον βομβαρδισμό του GDPR μέχρι να γίνει σκόνη!! Dust in the wind… Τίνος ήταν τα βομβαρδιστικά; Το καταλαβαίνετε: των big tech και των big pharma, αμερικανικών αλλά και ευρωπαϊκών, που είχαν βρεθεί με μια θηλειά στο λαιμό τους εξαιτίας του GDPR και των θηριωδών προστίμων για την παραβίασή του. Και ποιός ήταν ο κύριος στόχος του βομβαρδισμού, η «καρδιά» που έπρεπε να σταματήσει; Εκείνα τα δεδομένα που ήταν τα πιο αυστηρά περιφρουρημένα απ’ τον «γενικό κανονισμό»: τα data υγείας…

Το τι έχει συμβεί με τα προσωπικά δεδομένα υγείας μέσα στην πυκνή καπνιά απ’ το carpet bombing της τρομοεκστρατείας είναι δύσκολο να το συνειδητοποιήσει όποιος / όποια αγνοεί τι σημαίνουν data και personal data για την υγεία των αφεντικών της 4ης βιομηχανικής επανάστασης. Κάναμε μια αναφορά στο Σάββατο 31 Οκτώβρη (αναδιάρθρωση 5, 6, 7) σχετικά με την απαλλοτρίωση των ατομικών dna μέσω των «τεστ». Πάρα πολύ σοβαρό ζήτημα, αλλά ταυτόχρονα ένα μόνο μέρος της βίαιης απελευθέρωσης των προσωπικών δεδομένων υγείας (και όχι μόνο) απ’ τους αυστηρούς περιορισμούς του GDPR (που θεωρήθηκε πρότυπο για μια αντιστοιχη αμερικανική νομοθεσία, η οποία – φυσικά – ποτέ δεν φτιάχτηκε…) προς όφελος… Τίνος; Της “δημόσιας υγείας” νομίζουν οι “στρατιώτες του πολέμου”…

Είναι ξεκάθαρο ότι τα αφεντικά του βιο-πληροφορικο-ασφαλίτικου συμπλέγματος είχαν στην ατζέντα τους πέρα απ’ τα υπόλοιπα και το να αποτελειώσουν τόσο τον GDPR όσο και οτιδήποτε παρόμοιο που θα περιόριζε στο μέλλον την δράση τους, την συσσώρευση και την κερδοφορία τους, χρησιμοποιώντας σαν φραγμό τα «ατομικά δικαίωματα»! Είναι ξεκάθαρο ότι αυτά τα αφεντικά αναζητούσαν τρόπο να δημιουργηθούν τέτοιες συνθήκες ώστε οι υπήκοοι μαζικά να τους παραδώσουν αλαλιασμένοι οι ίδιοι κάθε προσωπικό δεδομένο για την υγεία τους με αντάλλαγμα μια δήθεν «σωτηρία». Είναι ξεκάθαρο ότι η «ισοπέδωση της προστασίας των προσωπικών δεδομένων» ήταν και παραμένει πίσω απ’ την ρητορική των τρομοκρατών. Είναι ξεκάθαρο, τελικά, ότι τα αφεντικά του βιο-πληροφορικο-ασφαλίτικου συμπλέγματος άρπαξαν την ευκαιρία που έφτιαξαν μαζί με τους πάμπολλους λακέδες τους (την υπερδιόγκωση του δήθεν κινδύνου του covid) για να σμπαραλιάσουν τον GDPR – προλαβαίνοντας οποιαδήποτε αντιγραφή του στις ηπα και αλλού!

Κι έτσι σ’ αυτή τη συγκυρία όλα μοιάζουν «ιστορία»… Habeas corpus σήμαινε (στα λατινικά του μεσαίωνα) «(κατ)έχεις το σώμα σου». Η πρώτη γραπτή κωδικοποίησή του, σα νομοθεσία, έγινε στην αγγλία το 1679. Και σχετιζόταν με τις περιπτώσεις καταχρηστικής σύλληψης των υπηκόων και φυλάκισής τους (από τους άρχοντες ή/και τα όργανά τους). Η αναγνώριση της «κυριότητας πάνω στο σώμα σου» έγινε η βάση του περιορισμού των εξουσιών των αρχόντων. Η πρώτη «ατομική περιουσία» και το δικαίωμα της προστασίας της που αναγνωρίστηκε τότε, στον Μεσαίωνα, ήταν το ανθρώπινο σώμα…

Τρισήμισυ αιώνες μετά η υγιεινιστική τρομοεκστρατεία γράφει στα «ψιλά γράμματά» της ότι το σώμα σου δεν σου ανήκει…

Και ελάχιστοι το συνειδητοποιούν…

Οδηγίες για το πως μπορεί ο βασιλιάς Macron να γίνει ο βασιλιάς Guy de Lusignan

Τρίτη 27 Οκτώβρη. Δεν ήταν δύσκολο να προβλέψει κανείς τις αντιδράσεις στη μεγαλοφυώς βλακώδη λούμπεν ιδέα του βασιλιά γαλλίας και πάσης ευρώπης να προβάλει τα (κακόγουστα πέρα απ’ τα υπόλοιπα) αντιμουσουλμανικά σκίτσα του charlie hebdo σε κυβερνητικά κτήρια της επικράτειάς του…

Για τον Erdogan ήταν λάδι στα γρανάζια του: … Οι μουσουλμάνοι στην ευρώπη υφίστανται μια εκστρατεία λυντσαρίσματος παρόμοια με εκείνη που υπέστησαν οι εβραίοι πριν τον β παγκόσμιο… Οι επιθέσεις εναντίον τους έχουν γίνει πολιτική ενός επικεφαλής κράτους… Ακούστε: είστε φασίστες, είστε ένα κρίκος απ’ την αλυσίδα του ναζισμού… Αυτά δήλωσε και ανέβηκε κι άλλο στην εκτίμηση εκατομμυρίων· σε σχέση, για παράδειγμα, με τον τοξικό του Ριάντ ή τον χασάπη του Καΐρου, που δεν έβγαλαν κιχ…

Ο Erdogan απευθύνεται ταυτόχρονα στους μουσουλμάνους της ευρώπης και στους μουσουλμάνους εκτός· κυρίως τους άραβες σουνίτες. Οπωσδήποτε η αναφορά του σε «κρίκο του ναζισμού» είναι άκυρη για τους δεύτερους. Ιστορικά, έχοντας υποστεί τα πάνδεινα απ’ την αγγλική και την γαλλική αποικιοκρατία, μεγάλο μέρος των αράβων είχαν θεωρήσει τους ναζί στον β παγκόσμιο συμμάχους και απελευθερωτές…

Αλλά το λάδι εξασφαλίστηκε για τους τούρκους ισλαμοδημοκράτες.

Εκείνο που απομένει στον βασιλιά Macron είναι να πάει την ερχόμενη Κυριακή σε εκκλησία: υπάρχει μια κεντρική χριστιανική θρησκευτική γιορτή / αργία στη γαλλία (η αργία ισχύει αν πέφτει σε εργάσιμη ημέρα), των «αγίων πάντων». Αν το κάνει (οι φήμες λένε ότι θα το κάνει) θα έχει «βαφτιστεί» οριστικά σαν σταυροφόρος. Και επειδή ένας γάλλος βασιλιάς σήμερα δεν μπορεί να είναι κάτι λιγότερο από ένας βασιλιάς τότε, θα έχει γίνει ο Guy de Lusignan: ο σύντομος (τελευταίος) σταυροφόρος / χριστιανός βασιλιάς της κατεχόμενης Ιερουσαλήμ.

Βασική λεπτομέρεια για δαύτον. Ήταν αλαζόνας και επιθετικός – μέχρι που τον τσάκισε κυριολεκτικά o An-Nasir Salah ad-Din Yusuf ibn Ayyub, γνωστός ως Salah ad-Din ή Saladin, στη μάχη του Χαττίν, το 1187, απελευθερώνοντας την Ιερουσαλήμ (και όχι μόνο).

Μπορεί να μην φαίνεται στον ορίζοντα ένας τέτοιος «εφιάλτης» για τύπους σαν τον βασιλιά Macron, ειδικά μετά την δολοφονία του Soleimani… Ή μπορεί να προετοιμάζεται…

(φωτογραφία: Ο de Lusignan (Marton Csokas) στην ταινία του Ridley Scott του 2005 Kingdom of Ηeaven).

Μια (θλιβερή) ιστορία 1

Δευτέρα 31 Αυγούστου. Το πάνω σχέδιο (ο barcode φυλακή), ένα απ’ τα πρώτα stencil σ’ αυτήν την πόλη, ήταν απ’ τα πιο αναγνωρίσιμα “σήματα” του κινήματος στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Σήμα του κινήματος, σήμα της κριτικής του στάσης απέναντι στην τεχνολογία. Την ίδια εποχή (και με την ίδια αφορμή, το ζήτημα των “ηλεκτρονικών ταυτοτήτων” που κυκλοφορούσε περισσότερο σαν φήμη / προοπτική παρά σαν κάτι άμεσο) οι χριστιανοί μιλούσαν για το “χάραγμα του σατανά” και τον “666”… Ήταν διακριτοί, ήταν καταγέλαστοι, και σε καμμία περίπτωση οι κινηματικοί δεν ανησυχούσαμε μην μας μπερδέψει κανείς με δαύτους….

Εκεί γύρω, στις αρχές της δεκαετίας, οι αναρχοαυτόνομοι της ιατρικής στην Αθήνα κυκλοφόρησαν ένα περιοδικό με τίτλο να μην αφήσουμε το λευκό να εξορίσει τα άλλα χρώματα. Περιοδικό κριτικής στην ιατρική και στην ιατρικοποίηση· με πιο έντονο προσανατολισμό την εναντίωση στην ψυχιατρική και την ψυχιατρικοποίηση…

Δεν έπιασε νοσταλγία την ασταμάτητη μηχανή. Θυμάται. Απλά θυμάται. Θυμάται πως υπήρξε ένας καιρός σ’ αυτήν εδώ την γαμοχώρα που οι «περιθωριακοί» είχαν αρκετή ευρύτητα ορίζοντα και αρκετή επίγνωση της σύνθετης πραγματικότητας (σύνθετης για τα τότε δεδομένα…) ώστε να ασχολούνται με την κριτική στην τεχνολογία και στην επιστήμη· συμπεριλαμβανόμενης της «μυθικής» ιατρικής… Υπήρξε μια εποχή που η «περιθωριακότητα» ήταν συνυφασμένη με την συνειδητή ιεροσυλία απέναντι σε διάφορες «σταθερές» του συστήματος… Υπήρξε μια εποχή όπου το να λες «όχι» δεν ήταν ατάκα και αυτο-κατανάλωση· σήμαινε ότι έπρεπε να έχεις ψάξει και να ξέρεις τους λόγους του «όχι» σου, ώστε να απαντάς (ή και να κατατροπώνεις) τους ακόλουθους των «ναι»…

Αυτή η εποχή κράτησε χοντρικά ως το πρώτο μισό της δεκαετίας του ’80. Ύστερα άρχισε να «σβήνει», αλλού αργά αργά κι αλλού γρήγορα (για λόγους που ξεπερνούν τον χώρο της ασταμάτητης μηχανής για να εξηγηθούν). Το βέβαιο είναι ότι μια δεκαετία μετά, στα μέσα των ‘90s, θα έψαχνε κανείς με το φανάρι άνθρωπο του «πεζοδρομίου» που να θεωρεί πως τέτοια ζητήματα (η τεκμηριωμένη κριτική στην τεχνολογία, στις επιστήμες, κλπ) ανήκουν υποχρεωτικά (και όχι «άμα γουστάρεις»…) στα «βασικά» του ανταγωνισμού· και δύσκολα θα τον εύρισκε. Τα πανεπιστήμια είχαν ανοίξει τις πόρτες τους για οτιδήποτε και οποιονδήποτε· συνεπώς ήταν όχι το κίνημα και οι ανάγκες του ανταγωνισμού αλλά τα μεταπτυχιακά που έγιναν η «αιτία» να ασχολείται κανείς με τέτοια πράγματα. «Μεταπτυχιακά» … δηλαδή μια καλύτερη θέση στην αγορά εργασίας…

Η ασταμάτητη μηχανή θυμάται. Θυμάται, για παράδειγμα, πως όταν στις 11 Ιούνη του 2003 μια υπο-ομάδα των «μητροπολιτικών συμβουλίων» παρουσίασε σε δημόσια εκδήλωση το θέμα σώματα την εποχή της βιοπληροφορικής: πληροφοριοποίηση της κοινωνίας, βιοτεχνολογία της ανθρώπινης αναπαραγωγής έμοιαζε με ufo. To ίδιο ίσχυσε όταν, στο τέλος της ίδιας χρονιάς, του 2003, έγινε παρουσίαση / εισήγηση ενός άλλου θέματος: video games, η ηλεκτρονική τάξη των κοινωνικών σχέσεων. («Κοίτα να δεις με τι μαλακίες ασχολούνται» έλεγε εν χορώ ο «χώρος» – και μούτζωνε τους “ελιτιστές”…)

Η συνέχεια της τεκμηριωμένης, ανταγωνιστικής κριτικής σ’ ένα μεγάλο φάσμα θεμάτων / περιεχομένων είχε χαθεί· και η κατάντια των τελευταίων μηνών απλά επιβεβαιώνει αυτό που ήταν γνωστό (στην ασταμάτητη μηχανή) εδώ και χρόνια… Αυτό που πολέμησε και πολεμάει ίσως περισσότερο απ’ όλα…

Μια (θλιβερή) ιστορία 2

Δευτέρα 31 Αυγούστου. Τα χρόνια και οι δεκαετίες πέρασαν… Οι χριστιανοί, με αφορμή τον covid-19, λένε περίπου τα ίδια μ’ αυτά που έλεγαν στις αρχές των ‘80s. Απ’ την άλλη μεριά ο διανοητικός κομφορμισμός έγινε σε τέτοιο βαθμό «δικαίωμα» σ’ όλον αυτόν τον γαλαξία απ’ την λεγόμενη «αριστερά» (του κράτους και του κεφάλαιου) και πέρα, ώστε το μόνο που θα μπορούσε να συμβεί ήταν να γεννηθούν τέρατα.

Κι έτσι ακριβώς έγινε! Όχι τώρα. Έγινε πρώτα με το περίφημο φαινόμενο της «αντιπαγκοσμιοποίησης», του οποίου τα μέλη διεκδίκησαν την ριζοσπαστικότητα «κινήματος» ενώ ήταν η πρώτη postmodern μεγάλης κλίμακας αναπαράσταση / ενσωμάτωση συγκεκριμένων κρατικών και καπιταλιστικών προσανατολισμών (το ψόφιο κουνάβι κάνει πράξη εκείνη την “λογική”!!! ). Έγινε στη συνέχεια όταν η κρίση / αναδιάρθρωση οξύνθηκε, με την “χρηματοπιστωτική” (και όχι μόνο) κατάρρευση. Τότε οι “ειδικοί” που έπρεπε να “πιστεύει” κάθε γνήσιος επαναστάτης δεν ήταν οι λοιμωξιολόγοι αλλά οι οικονομολόγοι· είναι γνωστό τι χαρά έκαναν οι τελευταίοι! Ακόμα και τα στοιχειώδη για την “λειτουργία” (και τις αναπόφευκτες κρίσεις) του καπιταλισμού είχαν ξεχαστεί οριστικά· αντί γι’ αυτά, η “έξοδος απ’ την ε.ε.” και “το εθνικό νόμισμα” προτάθηκαν και υιοθετήθηκαν σαν το ιδανικό φάρμακο… (Τέλεια θεραπεία… Θυμάται κανείς τι γέννησε η μικροαστική φάρσα των “αγανακτισμένων”; Έχει κανείς ευθύνη για τέτοια γεννητούρια; Μπααααα…. )

Όταν οι αποδείξεις της πολιτικής αφασίας στον πρώτο κόσμο διαδέχονται η μία την άλλη, γιατί τα αφεντικά να μην οξύνουν τις επιθέσεις τους; Αν το δει κανείς απ’ την μεριά τους δεν υπάρχει κανένας μα κανένας κίνδυνος! Αντίθετα υπάρχουν συμφέροντα, υπάρχουν αιτίες σοβαρές, δικές τους. Το ότι η επίθεση με και μέσω του covid-19 είναι, πια, κυριολεκτικά «εξ επαφής» δίνει καινούργια ποιοτικά χαρακτηριστικά. Αν μπορούμε να το πούμε μεταφορικά αυτά τα εκατομμύρια Εγω – Εαυτός – Κεφάλαιο βρέθηκαν στα σκοινιά κι απο κεί στο καναβάτσο.

Σε καμμία περίπτωση δεν τελειώνει εδώ η ιστορία! Ωστόσο το να εξηγήσει κάποιος την ιστορική, πολιτική και οικονομική αλληλουχία της διεθνούς κρίσης / αναδιάρθρωσης που έχει φτάσει στο σημείο απαλλοτρίωσης των σωμάτων εγκαινιάζοντας την εποχή του «μετα-ανθρωπισμού» σε πνεύματα που κοιμούνται εδώ και δεκαετίες (και που, τώρα, δεν είναι σίγουρα αν έχουν ξυπνήσει κανονικά ή αν βρίσκονται στη δίνη κάποιου περαστικού εφιάλτη) είναι εξαιρετικά δύσκολο. (Κάποιοι υποστηρίζουν ότι είναι και μάταιο…) Σου λέει ο άλλος (που θεωρεί εαυτόν ενημερωμένο): μα δεν βλέπεις τι γίνεται στην ινδία; Είναι η ίδια κοινωνική φιγούρα που πριν «έβλεπε» (δηλαδή νόμιζε ότι βλέπει…) τι γίνεται στο Bergamo, μετά τι γίνεται στη Ν. Υόρκη, μετά τι γίνεται στο περού… αλλά δεν μπορεί να δει τι γίνεται δίπλα του!

Απ’ τον μεσοπόλεμο και την μαζικοποίηση του σινεμά και ύστερα οι εντυπώσεις κατασκευάζονταν έτσι ώστε να προκαλούν συγκεκριμένες συγκινησιακές αντιδράσεις. Εξαρτημένα αντανακλαστικά λέγονται· κι αυτά τα είχε υπόψη του άλλες εποχές το κίνημα… Το ότι έναν αιώνα μετά την εφεύρεση του μοντάζ οι εικόνες είναι ακόμα πιο «πετυχημένες» στο κεφαλοκλείδωμα το ξέρουμε· πώς, όμως, να το παραδεχτούν και οι αιχμάλωτοί τους, αναγνωρίζοντας το πως και γιατί πέφτουν θύματα; Πώς ο καθένας μπορεί να αναλάβει την ευθύνη που του αναλογεί (και ατομικά) γι’ αυτήν την εγκληματική, την θηριώδη, διανοητική, ηθική και πολιτική οπισθοδρόμηση όταν είναι σίγουρος ότι έχει καταλάβει (δηλαδή: πιστεύει!), ε;

Τελικά αυτή η εξαφάνιση της κριτικής επί τουλάχιστον 3 δεκαετίες είναι το ισχυρότερο χαρτί των αφεντικών… Δεν μπορούμε, φυσικά, να γυρίσουμε τον χρόνο πίσω. Μπορούμε όμως, λιγότεροι ή περισσότεροι, το άλλο. Το forward!

Στην τελική δεν είμαστε οι σωτήρες του κόσμου!

Τα επίσημα ψέμματα είναι η αλήθεια!

Κυριακή 23 Αυγούστου. Είναι ή δεν είναι παραπληροφόρηση, διαστρέβλωση, «fake news», τρομολαγνεία, πείτε το όπως θέλετε, το να συνδέεται ο covid-19 με την πανδημία της «ισπανικής γρίπης» (που μόνο ισπανική δεν ήταν…) το 1918; Είναι ή δεν είναι παραπληροφόρηση, διαστρέβλωση, “fake news”, τρομολαγνεία, πείτε το όπως θέλετε, το να αναγγέλεται «δεύτερο κύμα covid-19 όπως ΕΚΕΙΝΟ ΤΗΣ ΓΡΙΠΗΣ ΤΟΥ 1918 ΠΟΥ ΗΤΑΝ ΠΙΟ ΦΟΝΙΚΟ ΑΠ’ ΤΟ ΠΡΩΤΟ», ε;

Δεν χρειάζεται να βυθιστεί κανείς σε ειδικές μελέτες για να απαντήσει ναι, είναι και παραείναι! Αρκεί το αντίστοιχο λήμμα στην (αγγλική) wikipedia:

… Οι περισσότερες επιδημίες γρίπης σκοτώνουν δυσανάλογα πολύ νέους και πολύ γέρους, με μεγαλύτερο ποσοστό επιβίωσης για τις ηλικίες που βρίσκονται ανάμεσα. Αλλά η Ισπανική γρίπη κατέληξε σε ένα υψηλότερο του αναμενόμενου ποσοστό θνησιμότητας για νεαρούς ενήλικους. Οι επιστήμονες προτείνουν διάφορες πιθανές εξηγήσεις για το υψηλό ποσοστό θνησιμότητας της πανδημίας γρίπης του 1918. Μερικές αναλύσεις έχουν δείξει ότι ο ιός ήταν ιδιαίτερα φονικός επειδή προκάλεσε μια καταιγίδα κυτοκινών, που σχετίζεται απ’ την ισχυρότερη ανοσοποιητική αντίδραση του οργανισμού των νεαρών ενηλίκων. Αντίθετα, μια ανάλυση του 2007 απ’ τις ιατρικές επιθεωρήσεις της εποχής της πανδημίας βρήκε ότι η ιική μόλυνση δεν ήταν πιο επιθετική από προηγούμενους ιούς γρίπης. Αντίθετα ο υποσιτισμός, τα κατάμεστα στρατιωτικά νοσοκομεία και στρατόπεδα, και η κακή υγιεινή, όλα αυτά που είχαν πολλαπλασιαστεί απ’ τον πρόσφατο πόλεμο, προκάλεσαν βακτηριακή υπερμόλυνση. Αυτή η υπερμόλυνση σκότωσε τα περισσότερα απ’ τα θύματα…

Ποιός και γιατί συγκρίνει τον υποσιτισμό, την άθλια υγιεινή, την άθλια ψυχολογία, την συναισθηματική πίεση των χαρακωμάτων και των στρατοπέδων του Α παγκόσμιου, τις νοσηλευτικές δυνατότητες σε τέτοιες συνθήκες με το σήμερα; Ποιός και γιατί συγκρίνει μια πανδημία γρίπης ιδιαίτερα φονική, που είναι μοναδική στην ιστορία των τελευταίων 200 χρόνων (επειδή κτύπησε τους φαντάρους ενός πολέμου όπου οι στρατιώτες ήταν έτσι κι αλλιώς κρέας για τα κανόνια – και το ήξεραν!) με τον covid-19;

Μόνο εντεταλμένοι, επαγγελματίες, τσατσορούφιανοι, καλοπληρωμένοι ψεύτες μπορούν να το κάνουν!! Είτε με λευκές ρόμπες είτε χωρίς!!! Αλλά, βέβαια, αυτοί είναι οι «κύριοι». Οι λακέδες του βιο-πληροφορικο-ασφαλίτικου συμπλέγματος. Και αυτό είναι που θέλει να ορίζει τι είναι «αλήθεια» και τι όχι!!

(Για την ιστορία – εν μέρει το έχουμε ξαναγράψει. Την εποχή που ξέσπασε εκείνη η γρίπη τα μικροσκόπια δεν μπορούσαν να διακρίνουν έναν ιό του μεγέθους της γρίπης. Γι’ αυτό και υπήρχε σύγχιση μεταξύ των τότε γιατρών για το τι ήταν η αρρώστια. Ειδικά επειδή υπήρχαν σε πολλές περιπτώσεις ασυνήθιστα συμπτώματα (εσωτερικές αιμοραγίες, πτώση των δοντιών, απίστευτα εξανθήματα, κλπ) που έδειχναν προς τύφο, χολέρα, δάγκειο πυρετό, αρρώστιες βακτηριογενείς δηλαδή, που δεν έχουν σχέση με την γρίπη.

Μεταγενέστερες έρευνες, σε πτώματα που είχαν καταψυχθεί για ερευνητικούς λόγους, ανακάλυψαν ότι οι βασικές πνευμονικές επιπλοκές που οδηγούσαν σε θάνατο οφείλονταν σε βακτηρίδια και όχι στον ιό της γρίπης. Τα βακτηρίδια ήταν πολύ εύκολο να μεταδοθούν λόγω των άθλιων συνθηκών υγιεινής· και τα μικροσκόπια του 1918 μπορούσαν να τα διακρίνουν. Χρησιμοποιήθηκαν αντιβακτηριδιακές θεραπείες, που έσωσαν αρκετές ζωές, αν και δεν μπορούσαν να εξασφαλίσουν προκαταβολική ανοσία.

Η επιβαρυντική δράση ενός ιού γρίπης σε πνευμόνια που έχουν μολυνθεί ή θα μολυνθούν παράλληλα από βακτηρίδια είναι γνωστή. Ωστόσο από ιατρική άποψη είναι διαφορετικό να πεθαίνει κανείς ΜΕ τον ιό της γρίπης απ’ το να πεθαίνει ΑΠΟ τον ιό της γρίπης. Επιπλέον, λαμβάνοντας υπόψη το τι γινόταν στα πεδία των μαχών τότε, για παράδειγμα το γεγονός ότι οι καθημερινές επιθέσεις γίνονταν πατώντας πάνω σε πτώματα της προηγούμενης ημέρας, δεν μπορεί να αποκλειστεί ότι συνυπήρξαν και τύφος και χολέρα…

Ωστόσο, για λόγους ευκολίας, φτιάχτηκε μια «κοινή δεξαμενή» για όλους τους νεκρούς εκείνης της πανδημίας…)

Η ένταση των αγαλμάτων

Τετάρτη 29 Ιούλη. Ένα ζευγάρι αγαλμάτων που τοποθετήθηκαν σ’ έναν ιδιωτικό νοτιοκορεάτικο κήπο σε μια ορεινή περιοχή μπορεί να έχει «σοβαρές συνέπειες στις ιαπωνο-κορεατικές σχέσεις» – διεμήνυσε χτες ο Yoshihide Suga, γραμματέας του υπουργικού συμβουλίου στο Τόκιο. «Κάτι τέτοιο είναι ασυγχώρητο για τους διεθνείς καλούς τρόπους»… Τι ερέθισε την ακροδεξιά ιαπωνική κυβέρνηση;

Το ένα άγαλμα δείχνει μια νεαρή νοτιοκορεάτισσα, με παραδοσιακό ντύσιμο, καθιστή. Είναι μνήμη των “comfort women”, των νοτιοκορεατισσών που αιχμαλωτίστηκαν απ’ τον ιαπωνικό στρατό κατοχής της χερσονήσου και κλείστηκαν σε στρατόπεδα joy division, για την «απόλαυση» των στρατιωτών. Απέναντί της ένας άντρας με δυτικό ντύσιμο, γονατιστός, σε στάση συγγνώμης.

Είναι κάποιος αυτός ο γονατιστός; Σίγουρα είναι ιάπωνας – είναι όμως κάποιος συγκεκριμένος; Οι φήμες θέλουν να είναι ο νυν πρωθ. Shinzo Abe. Για να το διαπιστώσει όμως ο οποιοσδήποτε πρέπει να ξαπλώσει, για να έρθει φάτσα με φάτσα. Ο Kim Changryeol, ιδιοκτήτης του κήπου και των αγαλμάτων κουρντίζει το Τόκιο. «Μπορεί να είναι ο Abe, μπορεί και να μην είναι… Ο άντρας αντιπροσωπεύει οποιονδήποτε έχει την ευθύνη να απολογηθεί σοβαρά στα θύματα της σεξουαλικής σκλαβιάς, τώρα ή στο μέλλον. Θα μπορούσε να είναι ακόμα και ο πατέρας της κοπέλας… Γι’ αυτό έχω ονομάσει αυτό το σύμπλεγμα «Αιώνια Εξιλέωση».

Δύσκολη η πολυσημία της τέχνης! Το ζήτημα της συγγνώμης και της αποζημίωσης των γυναικών που έγιναν σκλάβες του ιαπωνικού στρατού εκνευρίζει το Τόκιο, που περνάει εδώ και χρόνια την μιλιταριστική αναγέννησή του – ο Abe και το κόμμα του είναι βασικοί παράγοντες. Το να θεωρεί πως μπορεί να είναι η δική του φάτσα στο άγαλμα είναι ωστόσο και μια έμμεση παραδοχή προσωπικής ενοχής – στο βαθμό που αρνείται εδώ και χρόνια οποιαδήποτε κουβέντα για τις αποζημιώσεις…

Αλλά, το έχουμε ξαναπεί, η αντιπαράθεση Τόκιο και Σεούλ έχει πολύ πιο σύγχρονες αιτίες. Η ανάπτυξη του νοτιοκορεάτικου καπιταλισμού τις λίγες τελευταίες δεκαετίες γίνεται ακριβώς στους τομείς που ο ιαπωνικός θεωρούσε ότι έχει ακλόνητα πλεονεκτήματα.

Πράγμα που σημαίνει ότι ο Abe θα θύμωνε αν φτιαχτόταν στη νότια κορέα άγαλμα που να τον δείχνει γονατιστό ακόμα κι αν ήταν μπροστά στη θάλασσα…

Παρένθεση

Κυριακή 26 Ιούλη. Οι διαδικασίες εκδημοκρατισμού στις αραβικές κοινωνίες σταμάτησαν στις περισσότερες περιπτώσεις δια της βίας. Με πραξικοπήματα, μαζικές δολοφονίες, άπειρες φυλακίσεις και βασανιστήρια. Η υποτιθέμενα “υπερασπίστρια των ανθρώπινων και πολιτικών δικαιωμάτων” δύση (συμπεριλαμβανόμενων διάφορων “επαναστατικών οργανώσεων”) συναίνεσε απόλυτα με μια βαθιά και βρώμικη σιωπή – και άφθονο πρωτοκοσμικό ρατσισμό. Δέχτηκε κάθε βλακεία, απ’ το ότι «οι επαναστάσεις έγιναν απ’ το twitter» μέχρι ότι «τις οργάνωσε η cia» – για να έχει ήσυχη την συνείδηση της συνενοχής στις σφαγές, στα διαρκή εγκλήματα των βολικών καθεστώτων.

Η αίγλη της “δυτικής φιλελεύθερης κοσμικότητας” πέθανε μαζί με τους εκατοντάδες αιχμάλωτους στο Κάιρο, στη Μανάμα και αλλού. Ξαναπέθανε στη λωρίδα της Γάζας, στην «Μεγάλη Πορεία της Επιστροφής». Είχε πεθάνει ήδη πριν στη βοσνία… Είναι αδύνατο να πείσεις κάποιον που τον πυροβολούν στο κεφάλι οι «πελάτες της δυτικής ελευθερίας», ή κάποιον που τον εξαφανίζουν για πάντα σε κάποιο μπουντρούμι, ότι υπάρχει τέτοιο πράγμα σαν την «δυτική ελευθερία» που να αξίζει να επενδύσει για να κρατηθεί αξιοπρεπής. Εμείς οι περιθωριακοί αντί-θεοι είμαστε αναγκασμένοι να σκύψουμε το κεφάλι ντροπιασμένοι. Αν δεν έχουμε τίποτα της προκοπής να πράξουμε από που θα πέρναμε το «δικαίωμα» να κάνουμε υποδείξεις; Επειδή γεννηθήκαμε από πρωτοκοσμικό γαμίσι; Είναι αρκετό αυτό λέτε;

Δυστυχώς δεν έχουμε, δεν μπορούμε να έχουμε με πειστικότητα την κομμουνιστική, εργατική απάντηση στο ερώτημα όχι μόνο της ελευθερίας και της δέσμευσης αλλά και της αξιοπρέπειας – όπως θα έπρεπε. Λόγια παχιά και θεωρίες, αααα, τέτοια υπάρχουν πολλά! Έργο πρακτικό, με συνοχή; Σπανίζει. Το ότι κάποιες θρησκευτικές απαντήσεις βρίσκουν, άρα, τον χώρο και τον χρόνο να σταθούν και να απλωθούν είναι δείκτης των δικών μας (συλλογικών) αποτυχιών. Της δικής μας ήττας εδώ και κάτι δεκαετίες. Και επ’ αυτού δεν χωράνε ούτε κατάρες ούτε εξυπνάδες.

Ένας τούρκος κομμουνιστής ποιητής, ο Ναζίμ Χικμέτ, μας έμαθε ότι … το πιο επιβλητικό, πιο μυστηριακό και πιο μεγάλο, είναι ένας άνθρωπος που τον μποδίζουν να βαδίσει, είναι ένας άνθρωπος που τον αλυσοδένουμε… Kαι ότι πρέπει να βγάζουμε τη γλώσσα στ’ άστρα – ίσως, λέμε, πρέπει να κάνουμε κάτι πιο δυναμικό σ’ όσους μας τα δείχνουν, είτε τα άστρα είτε τις εθνικές σημαίες τους…
Έτσι είναι πάντα. Αρκεί να μπορείς να το νοιώσεις. Κι όταν το νοιώθεις… δεν κουνάς εύκολα το δάκτυλο στην Ιστορία! Γιατί αυτή σου κουνάει το έδαφος…

(φωτογραφία. Το ατέλειωτο ακόμα και σήμερα νεκροταφείο των σφαγμένων στη Srebrenica. Οι δολοφόνοι ξεχνούν, κουκουλώνουν τα ίχνη τους. Όσοι επέζησαν και όλοι όσοι συμμερίστηκαν στον πόνο δεν ξεχνούν. Ούτε συγχωρούν. Και είναι πολλά εκατομμύρια…)

Η “αγιασοφιά” και η σουπιά: κοίτα ποιος μιλάει!

Παρασκευή 17 Ιούλη. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία μπορεί να θυμούνται τον μιναρέ στο μικρό τζαμί στο Μοναστηράκι. Οι νεώτεροι απλά μπορούν να προσέξουν ένα ολοκαίνουργιο καμπαναριό (στη θέση του ισοπεδωμένου μιναρέ…) δίπλα από ένα σαφέστατα πολύ παλιό κτίριο (πάντα για το μικρό τζαμί στο Μοναστηράκι μιλάμε). Οι παλιότεροι μπορεί να θυμούνται το τουρκολίμανο. Επί εθνοσοσιαλιστικού πασοκ έγινε μικρολίμανο. (Το πασαλιμάνι λέγεται ακόμα έτσι, αν και το επίσημο όνομα είναι ζέα. Επίσης τα τουρκοβούνια έτσι λέγονται, αν και το επίσημο όνομα είναι αττικό άλσος). Οι παλιότεροι μπορεί να θυμούνται τα κουτιά απ’ τα σπίρτα το 1982 (κρατικό μονοπώλιο) με την μια πλευρά τους να προπαγανδίζει 60 χρόνια χωρίς μικρασία… Οι νεώτεροι πιθανόν να ξέρουν ότι οι οριτζινάλ φασίστες μιλάνε για «χαμένες πατρίδες»…

Με δύο κουβέντες ο ελληνικός εθνο-φασισμός είναι τόσο πολύ συνυφασμένος με την διακομματική εθνική αλήθεια, τα μυαλά είναι τόσο ποτισμένα από δαύτον, ώστε δεν υπάρχει ούτε μία περίπτωση στο εκατομμύριο να βρει κανείς λογική άκρη σ’ αυτό το κουβάρι. Η μαζική διπολική διαταραχή της ελληνικής εθνικής ιδεολογίας (μοναδική στον κόσμο!!) δεν αντιμετωπίζεται εύκολα· και σίγουρα όχι μέσα στην εθνική επικράτεια. Είτε αφορά την οθωμανική /μουσουλμανική, είτε την σλαβική, είτε την αλβανική / αρβανίτικη, είτε την βλάχικη, είτε την σλαβομακεδονική, είτε την εβραϊκή πλευρά της ιστορίας αυτής της άκρης της βαλκανικής χερσονήσου, κάθε τι είναι είτε απαγορευμένο είτε ψίθυρος.

Κι έτσι, ένα κράτος που καταδικάζεται απ’ τα ευρωπαϊκά δικαστήρια μόνιμα για την βία κατά εθνοτικών μειονοτήτων και των στοιχειωδών δικαιωμάτων τους (γλώσσα, έθιμα…)· ένα κράτος που απαγορεύει πάντα στους σλαβομακεδόνες που έφυγαν μετά την ήττα του εμφυλίου να πάρουν πίσω τα σπίτια τους, που στέκουν ακόμα καμμένα ερείπια πάνω απ’ τη Φλώρινα και ως τις Πρέσπες, κουνάει το δάκτυλο (μαζί με τους πιστούς υπηκόους του) στο τουρκικό καθεστώς … για την «αγιασοφιά»… και τον «παγκόσμιο πολιτισμό» (τον οποίο έχει/ουν πατόκορφα χεσμένο)!! Άραγε όλοι αυτοί οι πύρινοι υπερασπιστές του «παγκόσμιου πολιτισμού» μπορούν να υποδείξουν ένα τζαμί κανονικό και λειτουργικό ή ένα μουσουλμανικό νεκροταφείο σ’ όλη την επικράτεια εκτός Θράκης (όπου οι διεθνείς συνθήκες ανάγκασαν το ελλαδιστάν σε συμβιβασμούς), ε; Όχι. Το ελλαδιστάν έχει μόνο ό,τι δεν χάλασαν οι χριστιανοί απ’ την κλασσική περίοδο· κάποια ρωμαϊκά – και άφθονες βυζαντικές εκκλησίες. Άλλη ιστορία δεν έχει: μόνο ό,τι προβλέπεται και επιτρέπεται απ’ την κατασκευή του Παπαρηγόπουλου!

Ένας νοτιοκύπριος δημοσιογράφος, ο Κώστας Κωνσταντίνου, έγραψε στις 13 του μήνα ένα άρθρο στον νοτιοκυπριακό «πολίτη», με τίτλο Τι απέγιναν αλήθεια τα τζαμιά της Ελλάδας; Καλή ερώτηση! Μεταφέρουμε κάποια αποσπάσματα.

Το ζήτημα της τουρκικής πρόκλησης στο καθεστώς της Αγίας Σοφίας ανοίγει – ή τουλάχιστον θα έπρεπε – κι ένα θέμα ταμπού στην Ελλάδα, το οποίο όμως είναι εκ των ων ουκ άνευ για την ιστορική αλήθεια.

Αφορά τον σεβασμό τον οποίο το ελληνικό κράτος επέδειξε έναντι των οθωμανικών μνημείων και ειδικά των τζαμιών από τις αρχές του περασμένου αιώνα μέχρι και σχεδόν στις μέρες μας που, πλέον, η μεγάλη πλειονότητα – όσων από τα μνημεία αυτά διασώθηκαν – συντηρείται με ευρωπαϊκά και άλλα κονδύλια και προστίθεται και στο τουριστικό προϊόν της Ελλάδας.

Το «Αλκαζάρ» της Θεσσαλονίκης, είναι το πιο κλασικό παράδειγμα. Τo Χαμζάρ Μπέη Τζαμί, όπως είναι το πραγματικό του όνομα, ο αρχαιότερος ισλαμικός ευκτήριος οίκος που χτίστηκε στη Θεσσαλονίκη (το 1467 μ.Χ) είναι πια ένα αναπαλαιωμένο στολίδι ισλαμικής αρχιτεκτονικής στην πόλη. Μέχρι πριν από δύο δεκαετίες όμως και επί αρκετές δεκαετίες πριν, το σπουδαίο αυτό τέμενος ήταν… σινεμά, το «Αλκαζάρ», κάτι που είχε συμβεί και με άλλα τεμένη. Και μάλιστα, για αρκετά χρόνια, πριν κλείσει, ο ιερός αυτός χώρος χρησιμοποιείτο ως σινεμά πορνό με τους θαμώνες να αυνανίζονται εντός του.

Πόσα τέτοια μνημεία διασώθηκαν; Το ελληνικό κράτος δεν είπε ποτέ. Τα όσα γνωρίζουμε οφείλονται στον Αναστάσιο Ορλάνδο, διευθυντή Αναστήλωσης στο διάστημα 1916 – 1958, ο οποίος κατέβαλε υπεράνθρωπες προσπάθειες για την καταγραφή και τη διάσωση τους χωρίς όμως συχνά να το κατορθώσει.

Από τη δεκαετία του ’20 είχε αρχίσει το κύμα των καταστροφών, αφού το νεοσύστατο κράτος προσπαθούσε να εξαλείψει και με αυτό τον τρόπο την οθωμανική ταυτότητα στο έδαφός του. Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα τής Φλώρινας όπου, το 1926, με εντολή των Αρχών κατεδαφίστηκαν τα πέντε από τα επτά τζαμιά της πόλης.

Εκεί όπου τα τζαμιά δεν κατεδαφίζονταν, συνήθως οι Αρχές γκρέμιζαν ή έκοβαν τους μιναρέδες οι οποίοι θεωρούνταν ανεπιθύμητο θρησκευτικό σύμβολο, παρά την ύπαρξη μουσουλμάνων Ελλήνων υπηκόων. Ο υπουργός Συγκοινωνιών της κυβέρνησης Βενιζέλου (1917 – 1922), Αλέξανδρος Παπαναστασίου, είχε καταθέσει τη μάλλον μοναχική του αντίδραση γραπτώς, καταγγέλλοντας την κατεδάφιση των μιναρέδων. «Είναι εθνικόν κτήμα, έχουν αξία και πρέπει να μένουν σεβαστά», έγραψε ματαίως.

Κάποια, όπως το Μολλά Τζαμί στη Δράμα, ισοπεδώνονται. Άλλα, όπως το Τζαμί το Ιμπραήμ Πασά στην Καβάλα μετατρέπονται σε εκκλησίες, πλέον η Εκκλησία του Αγίου Νικολάου.

Στις δεκαετίες μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η καταστροφή των πολύτιμων οθωμανικών κτισμάτων, εντάθηκε στο όνομα της «ανάπτυξης». Τμηματικά ή εν όλω, κτίσματα διαλύονται και είτε αλλάζει η μορφή τους είτε κατεδαφίζονται ολοκληρωτικά για να ανεγερθούν κτήρια.

Η Αρχαιολογική Υπηρεσία μάχεται ενάντια σε τοπικές αντιλήψεις οι οποίες συνδέουν τα οθωμανικά κτίσματα και τον πολιτισμό με τις διώξεις του τουρκικού κράτους κατά των Ρωμιών και συχνά καταφέρνει να διασώσει τα τζαμιά, έστω και μέσω της ανοχής της βεβήλωσής τους για άλλες χρήσεις, από γραφεία του δημοσίου και αποθήκες μέχρι συνεργεία κ.ά.. Μερικά τζαμιά, στην Ξάνθη, τη Μυτιλήνη και αλλού καταστρέφονται από εμπρησμούς σε διαφορετικές δεκαετίες.

Υπάρχουν βέβαια και οι περιπτώσεις – και δεν είναι λίγες – όπου τέτοια μνημεία μετατρέπονται σε χώρους που αν μη τι άλλο δεν παραβιάζουν τόσο το χαρακτήρα τους, όπως μουσεία και βιβλιοθήκες. Η καταστροφή όμως, δυστυχώς, αυξάνεται κατά πολύ με το Πραξικόπημα του 1967 και τη δικτατορία, η οποία ρίχνοντας νερό στο εθνικιστικό μίσος κατεδαφίζει αρκετά ακόμα. Ανάμεσά τους και το τζαμί Βαλιντέ του Ηρακλείου (1971), το οποίο πέρα από σπουδαίο οθωμανικό κτίσμα, ήταν και σημαντικό ενετικό μνημείο αφού προηγουμένως ήταν ο Ναός τους Σωτήρος.

(φωτογραφία: Το Χαμζάρ Μπέη στη Σαλονίκη, τότε που ήταν Αλκαζάρ και τσοντάδικο… Δεν ξέρουμε αν είχε και καράτε…)