Tag: οικονομία

Ουκρανικό πεδίο μάχης 2

Δευτέρα 2 Οκτώβρη>> Αν το νατο δεν προχωρήσει ανοικτά σε κάποιου είδους απονενοημένη επίθεση στη Μόσχα (στο ουκρανικό πεδίο..), η Μόσχα δεν πρόκειται να στραφεί στρατιωτικά κατά των κρατών μελών του. (Αλλά την κεντρική απόφαση δεν θα την πάρει η Αθήνα. Απλά θα την ακολουθήσει, έμμεσα – αμερικανικές βάσεις – ή και άμεσα…)

Οι συνέπειες της αποτυχίας σ’ αυτό που η δύση αναγόρευσε σε νο 1 πεδίο μάχης του 4ου παγκόσμιου εκδηλώνονται ως τώρα με μη στρατιωτικούς τρόπους. Παρήγορο; Ως κάποιο σημείο ναι. Αλλά οι μη στρατιωτικές συνέπειες δεν είναι ασήμαντες.

Δείτε, για παράδειγμα, τον λεγόμενο πληθωρισμό. Πρόλαβαν να τον ονομάσουν «πληθωρισμό απληστίας», ως εάν ο καπιταλισμός είναι ένα σύστημα σεμνό, ταπεινό – και ασκητικό. Κανείς δεν θέλει να παραδεχτεί πως πρόκειται (για άλλα αφεντικά μεθοδευμένη και για άλλα ενστικτώδικη) εκστρατεία αρπαχτής∙ ή, για να το πούμε σωστά, βίαιης συσσώρευσης κεφαλαίου με την μορφή του χρήματος που οφείλεται στο ότι στενεύει διαρκώς ο παγκόσμιος κύκλος αξιοποίησης (και κερδοφορίας) των δυτικών κεφαλαίων. Τώρα αλλά και στην προοπτική των εξελίξεων. Σίγουρα στο ορατό μέλλον. Συνεπώς «αγριεύει» η προσπάθεια συσσώρευσης καθώς στρέφεται όλο και περισσότερο στις «εσωτερικές αγορές». (Τι είναι η εκτόξευση της τιμής του λαδιού περσινής συγκομιδής αν όχι άγρια συσσώρευση κερδών με όρους χρηματιστηρίου α λα ελληνικά;)

Αφήστε όμως προς στιγμήν στην άκρη το ελλαδιστάν… Δείτε την κάποτε «ατμομηχανή της ευρώπης».

Πρόσβαση μόνο για τα μέλη του δικτύου υποστήριξης…

Αν είστε μέλος κάντε login εδώ.
Αν θέλετε να γίνετε μέλος, δείτε εδώ (Υποστήριξη - Επικοινωνία) τις σχετικές οδηγίες.

Η υγεία – κεφάλαιο 1

Σάββατο 4 – Κυριακή 5 Ιούλη. …Ο σκοπός αυτής τη μελέτης είναι η δημιουργία ενός μοντέλου για την ζήτηση του εμπορεύματος «καλή υγεία». Η κεντρική θέση του μοντέλου είναι ότι η υγεία μπορεί να θεωρηθεί σαν κεφαλαιϊκό απόθεμα διαρκείας που παράγει ένα αποτέλεσμα χρόνου υγείας. Είναι δεκτό ότι τα άτομα κληρονομούν ένα αρχικό απόθεμα υγείας που υποτιμάται με το πέρασμα της ηλικίας και μπορεί να αυξηθεί με την επένδυση. Σ’ αυτό το πλαίσιο, η «σκιώδης τιμή» της υγείας εξαρτάται από πολλές ακόμα μεταβλητές πέρα απ’ την τιμή της ιατρικής φροντίδας. Έχει αποδειχθεί ότι η σκιώδης τιμή αυξάνει με το πέρασμα της ηλικίας όταν ο ρυθμός της υποτίμησης του αποθέματος υγείας μεγαλώνει με βάση τον κύκλο της ζωής· και πέφτει με την εκπαίδευση αν περισσότεροι μορφωμένοι άνθρωποι είναι πιο αποτελεσματικοί απραγωγοί υγείας. Ιδιαίτερης σημασίας είναι το συμπέρασμα ότι, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, μια αύξηση στην σκιώδη τιμή μπορεί ταυτόχρονα να μειώσει και να αυξήσει την ποσότητα της υγείας που είναι σε ζήτηση…

Αν αυτή η (κάπως ακατανόητη σε κάποια σημεία) περίληψη σας μοιάζει κάπως επίκαιρη, με την έννοια ότι αντιμετωπίζει την υγεία σαν (ατομικό) κεφάλαιο (με ό,τι συνεπάγεται αυτό…) κάνετε ένα αναπόφευκτο λάθος. Πρόκειται για εισαγωγή σ’ ένα άρθρο του 1972, στην επιθέωρηση πολιτικής οικονομίας του πανεπιστημίου του Σικάγο, υπό τον τίτλο On the concept of health capital and the demand for health, και συγγραφέα τον Michael Grossman. O Grossman είναι ένας απ’ τους επιφανείς αμερικάνους «οικονομολόγους της υγείας»· και η σχολή οικονομικών του πανεπιστημίου του Σικάγο ήταν τότε ο ναός του (αναδυόμενου) νεοφιλελευθερισμού…

Ενώ θα ήταν εύκολο και ανέξοδο να ρίξει κάποιος όλες τις κατάρες του σε τέτοιους τύπους, είναι πολύ πιο δύσκολο να παραδεχτεί κι αυτός και ο καθένας ότι η βασική ιδέα του (νεο)φιλελευθερισμού, της υγείας σαν (ατομικό) κεφάλαιο, έχει κυριαρχήσει και εσωτερικευτεί μαζικά. Έτσι ώστε να θεωρείται κοινότοπη.

Δεν πρόκειται καθόλου για το παλαιάς κοπής «την υγειά μας νάχουμε»!!! Η υγεία – σαν – κεφάλαιο ΔΕΝ είναι μια παθητική κατάσταση που απλά υπάρχει όταν δεν την προσβάλει κάποια αρρώστια. Η υγεία – σαν – κεφάλαιο είναι μια κατάσταση διαρκούς ενεργητικότητας, προσοχής, ελέγχου, φροντίδας… ενίσχυσης. Η υγεία – σαν – κεφάλαιο είναι δυναμική σχέση. Με ένα «φάντασμα» (κατά λίγο μόνο υποδεέστερο απ’ την «αθανασία»)· μια δυναμική σχέση εμπορευματοποιημένη προ πολλού, άσχετα με την ύπαρξη και την ποιότητα των δημόσιων συστημάτων υγείας. Το γεγονός ότι οι νεοφιλελεύθεροι υποστήριζαν ότι η υγεία είναι ατομικό κεφάλαιο που, όπως κάθε άλλο κεφάλαιο, για να μην απαξιωθεί χρειάζεται συνεχή «επενδυτική μέριμνα», είναι καθημερινή κοινοτοπία εδώ και δεκαετίες στις αναπτυγμένες καπιταλιστικά κοινωνίες – ακόμα κι αν η ορολογία με την οποία θα εκδήλωνε κανείς αυτήν την «επενδυτική μέριμνα» για την υγεία του είναι διαφορετική.

Η υγεία – κεφάλαιο 2

Σάββατο 4 – Κυριακή 5 Ιούλη. Το ότι ο υγιής α) είναι τέτοιος χάρη στην εγγύηση της εργαστηριακής / διαγνωστικής ιατρικής, και β) είναι «προνομιούχος» έναντι των μη υγιών, είναι επίσης μια κοινοτοπία της ενσωμάτωσης των βασικών καπιταλιστικών ιδέων στην νεοφιλελεύθερη περίοδό του. Είναι μάλιστα τόσο έντονη και μαζική αυτή η (κοινωνική) ενσωμάτωση, ώστε η τελευταία ιστορική φάση κατά την οποία η ιατρική (και οι προσδιορισμοί της περί «υγείας» και «αρρώστιας») έγινε στόχος κριτικής ήταν την δεκαετία του ’70· άντε λίγο και στις αρχές της επόμενης – ΠΡΙΝ την νεοφιλελεύθερη ιδεολογική εδραίωση. Από τότε και μετά η γενική ιδέα του Κεφάλαιου του Εαυτού, με τα «υπο»Κεφάλαια της Υγείας, της Εκπαίδευσης και των Δημόσιων Σχέσεων, έκλεισε κάθε αμφισβήτηση, εξαφάνισε κάθε κριτική.

Τρίαντα ή σαράντα χρόνια είναι πολλά, ακόμα και από ιστορική άποψη. Είναι (χοντρικά) δυο γενιές. Σήμερα, το να ξαναστράψουν οι λεπίδες της κριτικής στην υγεία – κεφάλαιο, όχι με «αρχαιολογικό» τρόπο αλλά με σύγχρονες αιχμές, μοιάζει allien. Κι όμως. Η επιτυχία της μαζικής ενσωμάτωσης της υγείας – κεφάλαιο είναι το σταθερό έδαφος πάνω στο οποίο πάτησαν οι προσπάθειες του βιο-πληροφορικού κεφάλαιου απ’ την δεκαετία του ’00 και μετά για να απαλλοτριώσει, για λογαριασμό του καπιταλισμού γενικά, το σύνολο της ζωής. (Και όχι μόνο της ανθρώπινης…) Η υγιεινιστική τρομοεκστρατεία της οποίας η δεύτερη φάση βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη, είναι η πρώτη πετυχημένη και καθολική νίκη αυτής της προσπάθειας (με κάποιες ατέλειες φυσικά…), ύστερα από κάποιες «γενικές δοκιμές» (γρίπη των πτηνών, των χοίρων, κλπ…)

Το να αναλυθεί (και να εννοηθεί) το τι σημαίνει η υγεία – κεφάλαιο και τι προεκτάσεις έχει για τον (καπιταλιστικό) έλεγχο του κοινωνικού εργοστάσιου (δηλαδή: του συνόλου των κοινωνικών σχέσεων) έχει ορισμένες μεθοδολογικές και θεωρητικές απαιτήσεις που δεν διατίθενται απ’ τις διάφορες εκδοχές του εκχυδαϊσμένου μαρξισμού και των οπαδών του. Τρίαντα ή σαράντα χρόνια εξαφάνισης της εργατικής κριτικής + απεριόριστη μεταμοντέρνα βλακεία, φτιάχνουν έναν πνιγηρό βούρκο.

Όποιος σκοπεύει να αναμετρηθεί μαζί του (η ιστορική στιγμή το απαιτεί…) ας ξέρει ότι (θα) πρόκειται για έργο ζωής. Τίποτα λιγότερο.

Νοσηρότητα

Τετάρτη 24 Ιούνη. Η κρίση συνίσταται ακριβώς στο γεγονός ότι το παλιό πεθαίνει και το καινούργιο δεν μπορεί να γεννηθεί· ενδιάμεσα εμφανίζεται μια μεγάλη γκάμα από νοσηρά φαινόμενα. Αυτήν την φράση του Antonio Gramsci (απ’ τις «σημειώσεις της φυλακής», υπάρχει και σε άλλες παραλλαγές) εύκολα θα την αναμασούσαν διάφοροι αυτοαποκαλούμενοι «αριστεροί»· αλλά θα τους ήταν αδύνατο όχι μόνο να προσδιορίσουν τη νοσηρότητα της τωρινής μεταβατικής εποχής, αλλά – το κυριότερο – να βάλουν και τους εαυτούς τους μέσα σ’ αυτήν!

Η νοσηρή μεταβατικότητα (μια έννοια μάλλον παρήγορη αφού μπορεί κανείς να την επικαλεστεί χωρίς να ξέρει αν και πότε θα τελειώσει) δεν έγκειται μόνο στην διαρκή επέκταση των προδιαγραφών της 4ης βιομηχανικής επανάστασης. Αυτή παραμένει «μυστηριώδης» για όσους έχουν κολλήσει (ιδεολογικά πια…) στην 2η. Mπορεί να εντοπιστεί μέσα και από χειροπιαστά παραδείγματα.

Ένα παράδειγμα, για το οποίο έχουμε «σολάρει» απελπιστικά (και δεν είναι το μόνο): το πολιτικά προσοδικό μοντέλο του ελληνικού κράτους, από τότε που φτιάχτηκε σαν τέτοιο· για την ακρίβεια πριν καν φτιαχτεί! Η απόσπαση διαφόρων ειδών οφέλους ανάλογα με το σημείο πρόσφυσης στην ιεραρχική πυραμίδα της εξουσίας (αυτό είναι η πολιτική πρόσοδος) δεν εμπίπτει σε μια «κλασσική» μαρξιανή ανάλυση για την μορφή – κράτος (σαν «εποικοδόμημα» των παραγωγικών σχέσεων). Μάλλον μια βεμπεριανή προσέγγιση θα ήταν απαραίτητη. Παρ’ όλα αυτά δεν θα ήταν δύσκολο να αναλύσει κανείς το πως ένα μέρος της υπεραξίας περιέρχεται στην μορφή – κράτος (μέσω της φορολογίας των μισθωτών, άμεσης και έμμεσης, ή/και των προστίμων) και, στη συνέχεια, «διανέμεται» σε όσους έχουν πρόσβαση στους μηχανισμούς του, ανάλογα με την θέση τους· ανάλογα με το «επίπεδο» αυτής της πρόσφυσης…

Το γεγονός ότι η έννοια της πολιτικής προσόδου (που μπορεί να είναι άμεσα χρηματική, μπορεί όμως επίσης να είναι σεξουαλική, συμβολική, έμμεσα χρηματική…) προτάθηκε από μαρξιστές (την ιταλική αυτονομία) στην ανάλυση του χαρακτήρα του ιταλικού κράτους στα ‘70s, είναι πολύτιμη βοήθεια και κληρονομιά. Για την ανάλυση του ελληνικού κράτους και όχι μόνο. Εμπειρικά είναι τόσο προφανές ότι σε διάφορες ιστορικές περιόδους τμήματα του ταξικά διαστρωματωμένου πληθυσμού έχουν επωφεληθεί ακριβώς μέσω αυτής της πρόσφυσης (απ’ τους «διορισμούς στο δημόσιο» μέχρι τις «άδειες ταξί», και απ’ τα «τραπεζάκια στο πεζοδρόμιο» ως την φαρμακοβιομηχανία…) ώστε η έννοια της πολιτικής προσόδου μας γλυτώνει απ’ την φαινομενολογία και την ηθικολογία. Σε τελευταία ανάλυση ήταν αυτό το μοντέλο που, αδυνατώντας να «ικανοποιήσει» το σύνολο των πληβειακών προσδοκιών, παρήγαγε έναν διαρκή εμφύλιο πόλεμο με νικητές απ’ την μια μεριά και ηττημένους / αποκλεισμένους απ’ την άλλη, για τουλάχιστον 50 χρόνια: σ’ όλη τη διάρκεια της «ανάπτυξης» της 2ης βιομηχανικής επανάστασης και του «κεϋνσιανικού κράτους» αλλού στον κόσμο… Θέλουμε να το θυμίσουμε: η ιστορική εξέλιξη της μορφής – κράτους στην ελλάδα ΔΕΝ είναι η “τυπική” με βάση τις δυτικές προδιαγραφές…

Σε μια συλλογική πολιτική ανάλυση που πέρασε «ντούκου» για την κρατικοποίηση του εγκλήματος (επανεκδόθηκε τον Δεκέμβρη του 2017 – τετράδια για εργατική χρήση νο 2) δείξαμε την ιστορική διαδικασία, απ’ την δεκαετία του ’70 και μετά, μέσα απ’ την οποία το οργανωμένο έγκλημα αναδείχθηκε (και όχι μόνο στο ελλαδιστάν) σαν η πιο καθαρή μορφή του πολιτικού προσοδισμού: της απόσπασης οφελημάτων με βάση την πρόσβαση / πρόσφυση στις επίσημες και τις ανεπίσημες δομές εξουσίας. Πρόκειται για μια διεθνή καπιταλιστική τάση, η οποία ωστόσο εξελίσσεται με διαφορετικές ταχύτητες και εντάσεις ανάλογα με την θεσμική και ιδεολογική «προϊστορία» κάθε κοινωνίας / κράτους.

Η διάκριση ανάμεσα σε «κράτος» και «παρακράτος» είναι ξεπερασμένη. Αναφέρεται στην φορντική εκδοχή της μορφής – κράτους· ακόμα κι εκεί υπήρχαν πεδία «θολά». Τελικά οι ανάγκες της διαφορικής άγριας συσσώρευσης, της «εκτός νόμου» εκμετάλλευσης της εργασίας και της ζωής, που γίνονται πολύ πιο έντονες σε κάθε περίοδο αλλαγής καπιταλιστικού παραδείγματος και αναδιάρθρωσης των μεθόδων συσσώρευσης, κάνουν το οργανωμένο έγκλημα οργανικό τμήμα του κράτους, ως «κόμματος των αφεντικών». Το «κράτος» και το «παρακράτος» ενώνονται σε σάρκα μία…

Τι σημασία έχουν αυτά; Η εξουσία που άσκησε το φαιορόζ γκουβέρνο ήταν κληρονομιά των προηγούμενων και κληροδότημα στους επόμενους: υπάρχει ιστορική συνέχεια! Οι «αποκαλύψεις» που έχουν γίνει και όσες πιθανόν ακολουθήσουν δεν πρέπει να ξεπέσουν στον μύλο της ηθικολογίας! Η κρίση και η διαχείρισή της α λα ελληνικά την τελευταία δεκαετία μείωσε τις «λευκές» πολιτικές προσόδους, αύξησε όμως ανάλογα τις «μαύρες». (Το σύστημα δικαιοσύνης έγινε γι’ αυτό ακόμα πιο κεντρικό…) Το ότι αυτό έμεινε «κρυφό» οφείλεται μόνο στην αποτελεσματικότητα των μηχανισμών «διαμόρφωσης της κοινής γνώμης». Κι ωστόσο υπήρχαν καραμπινάτες εκδηλώσεις αυτής της “μετατόπισης” προς το οργανωμένο έγκλημα, που διέτρεξαν όλη την απόσταση, απ’ την κοινωνική βάση ως το κοινοβούλιο και πίσω, πάντα μέσω μηχανισμών εξουσίας…

Τώρα που στον ορίζοντα έχει εμφανιστεί η πιθανότητα μιας καινούργιας και γερής ευρωπαϊκής ροής χρήματος προς το ελλαδιστάν, οι προσδοκίες του πολιτικού προσοδισμού αναζωπυρώνονται γερά· μετά από 10 χρόνια «πείνας και στερήσεων». Αυτό δεν σημαίνει “ειρήνη ημίν”! Σημαίνει περισσότερα και οξύτερα κτυπήματα πάνω και κάτω απ’ την μέση για τη νομή αυτών των «ευκαιριών»! Ο ρημαδοΚούλης και η αισχρή μειοψηφία των εκσυγχρονιστών γύρω του φαντασιώνονται το γνωστό: ότι θα χρησιμοποιήσουν αυτά τα ποσά για «αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου» του ελληνικού καπιταλισμού»… Δείχνουν να είναι οι χειρότεροι “οικονομιστές”! Είναι άραγε τόσο ριζοσπάστες ρεφορμιστές και έχουν τέτοια συμπαγή κοινωνική υποστηρίξη που θα μπορούσαν να φτάσουν μέχρι και σε ένοπλη εκστρατεία για να πετύχουν κάτι τέτοιο; Όχι, δεν είναι και δεν έχουν… Συνεπώς είναι καταδικασμένοι. Ο πολιτικός προσοδισμός δεν αλλάζει «απ’ τα πάνω». Την τελευταία φορά που επιχειρήθηκε δίκαια η ανατροπή του απ’ τα κάτω, ο ανθός της τότε ελληνικής κοινωνίας τσακίστηκε…

Αν μπορείτε να βάλετε διάφορα τρέχοντα και μελλοντικά περιστατικά και «εξελίξεις» σ’ αυτόν τον ερμηνευτικό καμβά θα κρατήσετε το μυαλό σας στη θέση του…

Ο μεγάλος κρίκος 1

Τετάρτη 3 Ιούνη. Η αφορμή είναι σοβαρή. Οι αιτίες ακόμα πιο σοβαρές. Αλλά η ευκολία με την οποία η αντιρατσιστική / αντιμπάτσικη εξέγερση στις ηπα πέταξε απ’ το κέντρο της δημαγωγίας (σίγουρα τον πρώτο καπιταλιστικό κόσμο) τα θανατόμετρα, κάνοντας την συμπαράσταση στις διαμαρτυρίες το must κρατών, celebrities, media κλπ έχει κάτι το ιδιαίτερο.

Δεν είναι η πρώτη φορά που μια εξέγερση αφροαμερικάνων (αλλά και άλλων πληβείων) τραβάει την διεθνή προσοχή. Είναι όμως ίσως η πρώτη φορά που τα συλλυπητήρια προς τους οικείους του δολοφονημένου είναι συσκευασμένα σ’ ένα «μνημόσυνο» για την υπερδύναμη. Η χαρά των rivals του ψοφιοκουναβιστάν δύσκολα κρύβεται. Αλλά και η αποστροφή των άλλοτε συμμάχων το ίδιο. Είναι κοινοτοπία: η εξέγερση δεν θεωρείται απλά η δίκαιη αντίδραση των κατατρεγμένων του αμερικανικού καπιταλισμού· αλλά κι ένα ακόμα καρφί στο πολιτικό του φέρετρο.

Η παρακμή της αμερικανικής ηγεμονίας είναι δεδομένη· και δεν χρειαζόταν καμμιά μπάτσικη δολοφονία για να επιδειχθεί. Αλλά όσοι πιστεύουν ότι η (άλλοτε) «μόλη υπερδύναμη» απλά θα καταρρεύσει μ’ έναν πνιχτό κρότο όπως κάποτε η ε.σ.σ.δ. αγνοούν τραγικά την ιστορία – και την πολιτική γεωγραφία. Η γενική στρατιωτικοποίηση μιας υπερδύναμης που χάνει μεν τα παγκόσμια ερείσματά της αλλά διαθέτει ακόμα όχι μόνο φονικά όπλα πρώτης κατηγορίας αλλά και αρκετούς τόνους «πατριωτικού μιλιταρισμού» είναι πάντα μια έξοδος κινδύνου. Τα ρεβόλβερ ίσως είναι το μόνο είδος «πατριωτισμού» που μπορεί να δημιουργηθεί σε μια εποικιστική αποικιοκρατία· και τέτοια ήταν πάντα η «λευκή ψυχή» των ηπα. Το μόνο που άλλαξε απ’ την εποχή του let’s go west είναι το διαμέτρημα και ο ρυθμός πυροβολισμών….

Εν τω μεταξύ ίσως η σοβαρότερη ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια του ψοφιοκουναβιστάν δεν βρίσκεται στους δρόμους και στα ξηλωμένα πεζοδρόμια των πόλεων, αλλά στην χρηματοπιστωτική καρδιά της: στην fed. Η κεντρική ομοσπονδιακή τράπεζα των ηπα, αφού προσπάθησε ανεπιτυχώς να “μαζέψει” τα δολάρια που “εκτυπώθηκαν” για να γίνουν δάνεια και χρέη επούλωσης της κρίσης του 2008 / 2009 αυξάνοντας τα επιτόκια, έκανε απ’ το 2019 και μετά στροφή 180 μοιρών. Και συνεχίζει να ρίχνει “νομισματικό αέρα”, μέσω τραπεζών αλλά και ράτους, στις ακόμα μεγαλύτερες χρηματοπιστωτικές φούσκες που δημιουργήθηκαν στη 10ετία “διαχείρισης της κρίσης”. Το τέλος αυτού του δρόμου είναι γνωστό: ένα πληθωριστικό δολάριο που θα χάνει σταδιακά τον διεθνή κύκλο της κυκλοφορίας του. Υπέρ αυτής της κατάληξης δουλεύουν άλλωστε προσεκτικά αλλά σταθερά και μεθοδικά και οι rivals του ψοφιοκουναβιστάν.

Θα φανεί ίσως παράξενο: η τελευταία ευθεία της αμερικανικής παρακμής θα έχει αρχίσει όταν κάποιοι πεζοναύτες, σε κάποιο «συνοριακό φυλάκιο» της άλλοτε αυτοκρατορίας (σε κάποια στρατιωτική βάση δηλαδή), διαπιστώσουν ότι τα ντάλαρς του μισθού τους δεν πολυπερνάνε στα τοπικά μπαρ και μπουρδέλα…

(η συνέχεια του μεγάλο κρίκου αύριο)

Δόγματα και απελπισίες

Τρίτη 26 Φλεβάρη. Τον καιρό της ευδαιμονίας (ας πούμε απ’ το δεύτερο μισό των ‘90s ως το πρώτο μισό των ‘00s) το δημοφιλές δόγμα ήταν: αν χρωστάς στην τράπεζα 20 χιλιάρικα έχεις πρόβλημα· αν χρωστάς 20 εκατομύρια το πρόβλημα το έχει η τράπεζα… Ακόμα και στατιστικά αν το σκεφτεί κανείς, εκείνοι που θα ήταν δυνατόν να δημιουργήσουν πρόβλημα στις τράπεζες με τα πανύψηλα χρέη τους θα ήταν πάντα πάρα πολύ λιγότεροι απ’ τους άλλους, εκείνους δηλαδή που θα είχαν σοβαρό πρόβλημα αν σταματούσαν να πληρώνουν τις δόσεις τους.

Ωστόσο το δόγμα ήταν δημοφιλέστατο, τόσο πολύ ώστε να μαρτυράει κάτι: όπως σε όλα τους οι ντόπιοι μικροαστοί έχουν (είχαν) την ελπίδα (και σε εποχές ευδαιμονίας την βεβαιότητα) ότι θα ανέβουν ψηλά, έτσι γινόταν και με τα δάνειά τους. Οι δανειστές των 20 ή των 50 χιλιάδων (για στεγαστικά, καταναλωτικά, κλπ) φαντασιώνονταν ότι θα καταφέρουν να αυξήσουν τόσο πολύ τα χρέη τους, ώστε να απελευθερωθούν απ’ αυτά εκτοξευόμενοι στη στρατόσφαιρα των εκατομμυρίων. Άγνωστο πόσοι το προσπάθησαν και το κατάφεραν. Η μεγάλη μάζα έμεινε, σίγουρα, στη βάση εκτόξευσης του «αν χρωστάς σχετικά λίγα έχεις πρόβλημα».

Τα πρώτα χρόνια της κρίσης και της διαχείρισής της α λα ελληνικά κάναμε περισσότερα απ’ όσα μπορούσαμε για να ενημερώσουμε για την άποψή μας: ότι το υψηλό «δημόσιο χρέος» ήταν, τελικά, δευτερογενές – και ότι το πραγματικό σοβαρό πρόβλημα του ελληνικού καπιταλισμού ήταν η χρεωκοπία των ντόπιων τραπεζών. Όπως, άλλωστε, ίσχυε για όλο τον υπόλοιπο καπιταλιστικό κόσμο – ευρώπη και βόρεια αμερική σίγουρα. Για την σωτηρία των οποίων (εντόπιων τραπεζών) το ελληνικό κράτος αύξησε τόσο πολύ το χρέος του, ώστε να γίνει διεθνές βούκινο…

Για λόγους που τους αναλύσαμε και τους μάθαμε στην εξέλιξη των χρόνων, η «λαϊκή μάζα», δηλαδή η μικροαστική πλειοψηφία που είχε ή θα είχε σύντομα πρόβλημα με τα χρέη της στην τράπεζα, ακολούθησε το κρατικό / παρακρατικό δάκτυλο, που έδειχνε το «δημόσιο χρέος»…. Το βάφτισε «ανύπαρκτο», το βάφτισε «επονείδιστο», «ακόλαστο» ή όπως αλλιώς – σκατά καταλάβαινε ακόμα και σε σχέση μ’ αυτό!! Το βασικό όμως είναι ότι η «λαϊκή μάζα» πέρασε πολλά (και κρίσιμα από πολιτική άποψη) χρόνια βρίζοντας την Μέρκελ και τον Σόιμπλε, με τον πιο εθνικιστικό τρόπο που θα ήταν δυνατόν. Που σημαίνει: στο όνομα της εθνικής ενότητας, είτε το είχαν συναίσθηση είτε όχι, εκείνοι που είχαν ή θα είχαν σύντομα πρόβλημα με τα δάνειά τους, έβγαλαν τις τράπεζες (και την ιδεολογική λειτουργία του χρηματοπιστωτισμού) έξω απ’ τον λογαριασμό. Η μάζα αυτή πεθύμησε την φυλάκιση πολιτικών… Οι Προβόπουλοι, οι Σάλλες και όλοι οι παρόμοιοι ήταν έξω απ’ τα ραντάρ της. Τέτοιο χατήρι στους βαθυκρατικούς χρυσοδάκτυλους του ντόπιου χρηματοπιστωτισμού δεν θα μπορούσε να το φανταστεί κανένας ισλανδός!

Τα χρόνια της διαχείρισης της κρίσης πέρασαν. Οι πολιτικές βιτρίνες ισχυρίζονται ότι το ζήτημα του «δημόσιου χρέους» διευθετήθηκε (πράγμα που είναι μια αλήθεια εντελώς προσωρινή). Οι τράπεζες όμως; Αυτές που δεν είχαν κανένα πρόβλημα το 2009, το 2010, το 2011 – όπως ήθελε η «λαϊκή μούσα» (της εθελοδουλείας); Περίεργο πράγμα: οι χρηματοπιστωτικοί μηχανισμοί που ΔΕΝ είχαν πρόβλημα… εξακολουθούν να έχουν!!! (Μόνο κάτι περιθωριακοί σαν εμάς το έδειχναν, σαν πολιτικό ζήτημα, έγκαιρα – τι κρίμα!).

Και όχι μόνο έχουν πρόβλημα αλλά για να το λύσουν, πρέπει να μεταφέρουν μεγάλα μέρη του προβλήματος στους οφειλέτες: “κόκκινα” δάνεια, φανάρια – μαύρη είναι η νύχτα στα βουνά... Να τα μεταφέρουν σ’ αυτούς για τους οποίους ήδη απ’ την εποχή της ευδαιμονίας ήταν γνωστό ότι… το έχουν…

Σκέτες απελπισίες

Τρίτη 26 Φλεβάρη. Στην παλιο-ισλανδία λοιπόν (καπιταλισμός κι εκεί), αντί να χάνουν τον χρόνο τους κυνηγώντας φαντάσματα, κοίταξαν τις τραπεζικές πρακτικές στη χορήγηση δανείων! Κοίταξαν, δηλαδή, τα τραπεζικά παρακάλια, του είδους “με κάθε δάνειό σας, σας κάνουμε κι άλλα δύο δώρο!”. Σ’ αυτή τη σχέση υπάρχουν δύο πόλοι: αυτός που δανείζει, κι αυτός που δανείζεται. Η ευθύνη όμως δεν είναι μοιρασμένη στη μέση. Επειδή οι ισλανδοί ξέρουν ότι ζουν σε καπιταλισμό (σε αντίθεση με τους έλληνες, που νομίζουν ότι ζουν στην βυζαντινή αυτοκρατορία που, απλά, δεν έχει προλάβει ακόμα να ξανακηρύξει την Isranbul πρωτεύουσα) η επίγνωση της κοινωνικής βάσης ότι, σε τελευταία ανάλυση, όταν κάποιος μοιράζει (δανεικά) λεφτά και κάποιος τα παίρνει, την μεγαλύτερη ευθύνη την έχει ο πρώτος· η ύπαρξη στην ισλανδία (εδώ;) κάποιας νομοθεσίας που χαρακτηρίζει ορισμένες τραπεζικές πρακτικές (σε ότι αφορά, π.χ., τις επιθετικές πωλήσεις δανείω) σαν ριψοκίνδυνη και, σε τελευταία ανάλυση, παράνομη· και το παντελόνιασμα απ’ τα στελέχη των τραπεζών (στην ισλανδία όπως και στην ελλάδα) των γενναίων bonus ανάλογα με τις «πωλήσεις» (δανείων…) που πετύχαιναν· για όλους αυτούς τους λόγους λοιπόν σημαίνοντα στελέχη των εκεί τραπεζών πήγαν φυλακή.

Θα πει κάποιος ότι στην ελλάδα δεν δόθηκαν «δάνεια χαμηλής εξασφάλισης», subprime… Αυτό δεν είναι καθόλου βέβαιο. Ισχύει, μάλιστα, το αντίθετο: είναι ευθύνη των τραπεζικών στελεχών να ξέρουν (το ήξεραν και στα μέρη μας!) ότι δίνοντας απλόχερα δανεικά δημιουργούν «φούσκες» (μεταξύ αυτών: στα ακίνητα) οι οποίες, όταν θα έσκαγαν αργά ή γρήγορα (και πάντως μέσα στην 20ετία αποπληρωμής του μέσου στεγαστικού…) κάποιοι, πολλοί, θα έχουν πρόβλημα. Ακόμα κι αν ο μέσος ηλιθιος μικροαστός κοιτάει στον ουρανό και νομίζει ότι η καρέκλα του είναι εξασφαλισμένη και ο μισθός του θα ανεβαίνει συνέχεια ώστε να φτιάξει εξοχικό στην Αράχωβα, ακόμα κι έτσι, τα τραπεζικά στελέχη, σαν εξ ορισμού serfers ενός μηχανισμού που υποχρεωτικά δημιουργεί ή επιβλέπει κρίσεις και καταρρεύσεις μεγάλης κλίμακας, θα έπρεπε να ξέρουν ότι δεν υπάρχει τέτοιος ουρανός. Μόνο γκρεμοί.

Το ήξεραν στα μέρη μας; Δεν το ήξεραν; Αδιάφορο: έβγαζαν φράγκα, πολλά φράγκα, πουλώντας δάνεια. Έτσι ώστε όταν θα ερχόταν η στιγμή της κόλασης, στο ικρίωμα δεν θα έπρεπε να είναι μόνο εκείνοι που «είχαν πρόβλημα» απ’ την αρχή. Κυρίως θα έπρεπε να είναι εκείνοι που τους έπεισαν ότι «δεν θα έχεις πρόβλημα…» – επωφελούμενοι άμεσα, υλικά, τοις μετρητοίς απ’ την διαβεβαίωση…

Δεν έγινε έτσι. Κι αυτό είναι πολιτικό γεγονός κεντρικής σημασίας για τις ταξικές ισορροπίες στα μέρη μας. Ακόμα και τώρα, που γίνεται η ύστατη προσπάθεια να σωθούν οι ελληνικές τράπεζες χωρίς bail in (που θα τις καταστρέψει εντελώς), η «εθνική ενότητα» ανάμεσα στις δύο ή τρεις σημαίες της έχει και μία του χρηματοπιστωτισμού. Αντίστροφα, οι «υποστηρικτές του λαού» αιωρούνται στο βάλτο του γεγονότος ότι μόνο ξώφαλτσα (και για ξεκάρφωμα) κοίταξαν προς τη μεριά των ceo και των δ.σ. των ελληνικών τραπεζών στα χρόνια της ευδαιμονίας. Υπάρχει εξήγηση στη μυωπία τους: τα στενά συμφέροντά τους και η καούρα τους να διασώσουν τον ντόπιο μικροαστισμό μαζί με όλες τις διαχρονικές ψευδαισθήσεις του.

Η Ιστορία είναι αμείλικτη

Τρίτη 26 Φλεβάρη. Η εποχή της “αστακομακαρονάδας” σαν διαμάντι στα μικροαστικά στέμματα (τρως λίγο αστακό και πολύ ζυμαρικό, οπότε νοιώθεις λιγάκι αστός – η κοινωνική άνοδος των μικροαστών περνάει σίγουρα απ’ το στομάχι τους· και λίγο χαμηλότερα απ’ αυτό!) ήταν πολύ υπαρκτή και πολύ μαζική. Σ’ αυτήν την κοινωνία, που ψήφισε κάποιον το ’09 κόβοντας στη μέση μια φράση του και κρατώντας το ευχάριστο “λεφτά υπάρχουν…”, το να μοιράζουν λεφτά οι τραπεζικές γραφειοκρατείες επί μια δεκαπενταετία πριν ήταν το πιο ευχάριστο πράγμα που θα μπορούσε να ζήσει.

Δανεικά σημαίνουν υποθήκη. Υποθηκεύει κανείς όχι μόνο το “ακίνητό” του, αλλά πιθανά και την ζωή του – αν κάτι πάει στραβά, κι αν είναι (στην πραγματικότητα) πληβείος. Φαντασμένος μεν, πληβείος δε…. Και επειδή η σχέση δανειστή – οφειλέτη είναι άνιση (πάντα ήταν, σ’ όλη την ιστορία του δανεισμού!) όταν έρθει η στιγμή να “έχεις πρόβλημα”, μπορεί και να είναι πρόβλημα ζωής…

Γι’ αυτά θα μπορούσαμε να γράφουμε ώρες. Όμως η ευθύνη, το ξαναλέμε, δεν είναι μοιρασμένη στη μέση. Αυτός που κάνει “΄πολιτική τιμών” στο εμπόριο πρέζας επειδή θέλει να ανοίξει την αγορά και να αυξήσει τα κέρδη του δεν έχει στο ζύγι το ίδιο βάρος με τον πρεζάκια. Ούτε μπορεί να κρυφτεί ο έμπορος πίσω απ’ τον πρεζάκια (του χρήματος…) με το επιχείρημα “ας πρόσεχε”. Αν πρόσεχαν όλοι αυτός θα πούλαγε χαρτομάντηλα στα φανάρια – και δεν θα του άρεσε καθόλου…

Οι ευθύνες των εμπόρων πρέζας (εν προκειμένω: των εμπόρων χρήματος) είναι πολύ μεγάλες, πολύ συγκεκριμένες – και εύκολα αποδείξιμες. Όχι γενικές, του είδους “κάτω οι τράπεζες”. Όχι “οι μπάτσοι πουλάνε την ηρωΐνη!” (σωστό, ισχύει και για την κοκαΐνη, αλλά είναι λειψό). Το τραπεζικό κύκλωμα, στα high του, είχε συγκεκριμένες ιεραρχικές δομές, που τις στελέχωναν συγκεκριμένα άτομα: προέδρους τραπεζών, εκτελεστικούς διευθυντές των δ.σ., μετόχους και μερίσματα, διευθυντές καταστημάτων, πωλητές δανείων, λογιστές, κλπ. Ήξεραν ότι ρίχνουν ζαριές πάνω σε καμπούρες. Ήξεραν ότι η ντόπια «αγορά ακινήτων» ήταν «υπερθερμασμένη». Ήξεραν ότι με ή χωρίς «παγκόσμια κρίση» η «φούσκα θα έσκαγε». Αλλά την τάιζαν. Ο κάθε μαλάκας μικροαστός στον γκισέ δεν καταλάβαινε χριστό. Αυτοί ήξεραν όμως. Ήξεραν ότι θα έρθει μια στιγμή που αυτός ο μαλάκας μικροαστός θα είναι μπροστά στον γκισέ όχι κορδωμένος αλλά γονατιστός… Στατιστικά ήταν απόλυτα βέβαιοι…

Πέρασε ο καιρός με τον πατερναλιστικό «νόμο Κατσέλη». Χώθηκαν εκεί και καβατζώθηκαν πολλές «πρώτες κατοικίες / βίλες». Εκείνοι που έκαναν την τύχη τους με το «πάρε κόσμε δανεικά» ουσιαστικά καθάρισαν. Ο «πάρε κόσμε» όμως είναι εδώ και καιρό μπροστά στην υποθήκευση της ζωής του. Χρωστάει και δεν μπορεί να ξεχρεώσει. Ασυναίσθητα αποδεικνύεται ότι το «οι ωραίοι έχουν χρέη» ήταν ύμνος για εκείνους με τα μύρια. Όμως ο “πάρε κόσμε” το τραγούδισε κι ας το ξανατραγούδησε νομίζοντας ότι γράφτηκε γι’ αυτόν.

Την υποθήκευσή του την συνυπέγραψε – αυτό είναι βέβαιο. Δεν τόλμησε να πάρει οργανωμένα και μαζικά πίσω την υπογραφή του. Δεν τόλμησε να σπάσει μια και καλή το συμβόλαιό του με τον έρωτα και το τσιφτετέλι για τα φράγκα: θα έπρεπε πριν να πνίξει τον μικροαστισμό του.

Αυτό δεν το διανοείται καν… Εντάξει. Αλλά ο καπιταλισμός που δίνει τα μεν παίρνει τα δε. Και δεν ασχολείται με τις λεπτομέρειες και τα “ψυχολογικά” του κάθε εθελόδουλου, όσο φτωχοδιάβολος κι αν έγινε, όσο κι αν μιξοκλέγεται…

Εκβιασμοί και «διαπραγματεύσεις»

Τετάρτη 9 Μάη. Θα εφαρμόσει αμέσως το αμερικανικό κράτος κυρώσεις σε βάρος της Τεχεράνης; Εκτιμάμε «ναι». Θα εφαρμόσει αμέσως κυρώσεις σε οποιονδήποτε «κάνει δουλειές» με την Τεχεράνη; Εκτιμάμε «όχι». Είτε επειδή τέτοια είναι η τακτική, είτε επειδή υπάρχει ένα είδος δομικής σύγχισης στο «πολιτικό επιτελείο» των ηπα (προϊόν, προφανώς, ισχυρά αντιτιθέμενων εσωτερικών συμφερόντων), φαίνεται πιθανό να ακολουθηθεί η ίδια διαδικασία όπως με τους δασμούς σε διάφορα εισαγόμενα είδη.

Μόλις τους ανακοίνωσε, το ψόφιο κουνάβι άρχισε τις «δίμηνες» ή «τρίμηνες καθυστερήσεις» στην εφαρμογή τους. Πότε για τον καναδά, πότε για την ε.ε., πότε για τη νότια κορέα… Αυτό δημιουργεί μια «ομιχλώδη ατμόσφαιρα» σε κρίσιμες πλευρές της καπιταλιστικής συσσώρευσης / αξιοποίησης: προφανώς καμία σοβαρή επιχείρηση δεν μπορεί να δουλέψει με «δίμηνες και τρίμηνες παρατάσεις» και ασάφειες στο τι ισχύει σχετικά με τις εξαγωγές ή τις εισαγωγές της.

Είναι πιθανό ότι η Ουάσιγκτον θα προσπαθήσει να κάνει το ίδιο με τις «δευτερογενείς κυρώσεις» κατά των (αρκετών) γαλλικών, ιταλικών, γερμανικών, κινεζικών, ρωσικών, ιαπωνικών και λοιπών επιχειρήσεων και τραπεζών που έχουν ξεκινήσει (ή σκοπεύουν να ξεκινήσουν) μπίζνες στο ιράν. Πάρτε 90 μέρες τράτο, πάρτε 60 ημέρες τράτο, άντε κι άλλες τόσες επειδή είμαστε large… Αυτό θα προκαλεί μεν μια θολούρα στη δημοσιότητα (με δηλώσεις διαφόρων περιεχομένων, που θα αλληνοαναιρούνται…) αλλά θεωρούμε αδύνατο να γίνει δεκτό πρακτικά.

Aκόμα και η απειλή τέτοιων κυρώσεων (ούτε καν οι ίδιες δηλαδή) θα επιταχύνει και θα ενισχύσει τις ήδη υπαρκτές κινήσεις απο-δολαριοποίησης του παγκόσμιου εμπορίου. Αν δεν χρησιμοποιείται το δολάριο στις διεθνείς συναλλαγές ο προσδιορισμός των «στόχων για τις δευτερογενείς κυρώσεις» απ’ το αμερικανικό υπουργείο οικονομικών δυσκολεύει. Αν, επιπλέον, εγκαταλειφθεί το αμερικανο-ελεγχόμενο swift και αρχίσει να δουλεύει το ρωσο-κινεζικό σύστημα τραπεζικών εκκαθαρίσεων (ή δημιουργήσει η ευρωζώνη το δικό της…) οι «δευτερογενείς κυρώσεις» θα αχρηστευτούν.

Εσωτερική καύση 4

Πέμπτη 6 Ιούλη. Με τούτα και με τ’ άλλα οι έρευνες για την ανακάλυψη πετρελαϊκών κοιτασμάτων στην ελληνική επικράτεια πως σας φαίνονται; Δεν είναι η πιο κατάλληλη στιγμή για να πουλάς πετρέλαιο; Σε μπιτόνια; Σε πάγκο στη λαϊκή; Super!!! Πέντε κιλά πατάτες και τρία λίτρα δώρο!

Ή μήπως είναι καλύτερα να πουλάς φρούτα, χόρτα εποχής, και δίκταμο;