Tag: εμπορικός πόλεμος

Αυτός και οι άλλοι πόλεμοι

Τετάρτη 17 Οκτώβρη. Τα χρηματοπιστωτικά πάρτυ, τα overdose και τα ξενερώματα πάνω στις καπιταλιστικές δομικές αντινομίες είναι, λογοτεχνική αδεία, ο πυρετός τους. Καθόλου παράδοξο ότι προσφέρουν τα βασικά στοιχεία για να καταλάβει κανείς τι είναι και που σκοπεύει ο «εμπορικός πόλεμος» ή ο «νεο-προστατευτισμός». Αλλά και οι εσωτερικές (ανά κράτος) ενδοκαπιταλιστικές αντιθέσεις, που εκδηλώνονται με την πολιτική άνοδο, εδώ ή εκεί, των πιο «καθυστερημένων» (και άρα προβληματικών) τμημάτων του κεφάλαιου: που είναι εθνικιστικά και προσπαθούν να οικοδομήσουν διαταξικές «εθνικές ενότητες» υπό την καθοδήγησή τους, μοιράζοντας ψίχουλα στους υποτελείς.

Και τα δύο, ο εθνοκρατικός προστατευτισμός (μαζί με τις συγκρούσεις που προκαλεί σε πλανητική κλίμακα), ο anti-global νεο-εθνικισμός δηλαδή, αλλά και οι «εσωτερικές» έριδες / συγκρούσεις σε διάφορα κράτη, είναι παραλλαγές του ίδιου πράγματος: της προσπάθειας διάσωσης εκείνων των μερίδων του κεφάλαιου (των αφεντικών) που τείνουν προς ή φοβούνται κάποια επερχόμενη χρεωκοπία / κάποιο επερχόμενο ξεπέρασμα, και «αγχωμένα» προσπαθούν να διασφαλίσουν επικράτειες κυκλοφορίας των εμπορευμάτων τους / πραγματοποίησης της υπεραξίας που αποσπούν. Άρα ζώνες κερδοφορίας προφυλαγμένες απ’ τους ανταγωνιστές τους.

Πρόκειται για τα πιο αντιδραστικά (με την κυριολεκτική σημασία της λέξης) τμήματα των «εθνικών» και των «διεθνών» αφεντικών. (Τα οποία, παρεπιπτόντως, έχουν την άνεση να ενσωματώνουν διάφορες post-modern και virtual κοινωνικές πόζες…) Γι’ αυτό χαρακτηρίζονται απ’ αυτό που είναι μόνο επιφανειακά αντιφατικό. Απ’ την μια μεριά δηλώνουν ένα κάποιο ενδιαφέρον για τους «ντόπιους εργαζόμενους», που μπορεί να εκφραστεί με μικρο-δόσεις «παροχών». Απ’ την άλλη είναι σκληρά ρατσιστές, αδιάλλακτοι εχθροί των μεταναστών και της μετανάστευσης, άρα ορκισμένοι εχθροί της (πολυεθνικής) εργατικής τάξης. Κι αυτό είναι βασικό στοιχείο της ιδεολογικής συμμαχίας τους με την εθνική (κάθε φορά) μικροαστική πλέμπα. (Ο συμπηλισμός, που χώνει και τους “μετανάστες” μέσα σε παρανοϊκούς καταλόγους, είναι αφάνταστα χρήσιμος στην παραγωγή της αποπροσανατολιστικής / κατευναστικής σύγχισης – αλλά γι’ αυτόν κάποια άλλη φορά…)

Το πρώτο, ο πατερναλιστικός «φιλεργατισμός» (απ’ το ψόφιο κουνάβι ως τον Σαλβίνι…) επιδιώκει να φέρει πίσω πολλαπλάσια κέρδη, σαν «εθνική ενότητα» του κεφάλαιου… Για κάθε χρήση (π.χ. «περισσότερη δουλειά τώρα», η περίπτωση της αυστρίας… ή πειθαρχία…) Το δεύτερο είναι αναπόφευκτο, αφού σαν καπιταλιστικές συμμαχίες (της μίας ή της άλλης έκτασης) δεν μπορούν παρά να μισούν την σύγχρονη εργατική τάξη σα σύνολο.

(Υπάρχει και συνέχεια…)

Προστατευτισμός

Παρασκευή 28 Σεπτέμβρη. Θα πει κάποιος ότι «όμως ο αμερικανικός καπιταλισμός έχει το υπερόπλο των δασμών και των κυρώσεων, με το οποίο θα γονατίσει τον κινεζικό»… Αν πέφτετε πάνω σε τέτοιες πανηγυρικές αναλύσεις να τους βάζετε αστερίσκο: και στα «οικονομικά», όπως παντού στη δημαγωγία και στην προπαγάνδα, υπάρχουν άπειρες πληρωμένες γραφίδες και πληκτρολόγια – χωρίς να το φωνάζουν πως είναι τέτοια και χωρίς να φαίνονται.

Η αλήθεια είναι πως τα πράγματα δεν εξελίσσονται τόσο ευνοϊκά για τον αμερικανικό καπιταλισμό· δικαιώνοντας εκείνους που υποστηρίζουν ότι ο προστατευτισμός είναι μια συνταγή όπου όλοι, αργά ή γρήγορα, μένουν πεινασμένοι, άσχετα με το αν χαϊδεύουν τα στομάχια τους.

Οι αμερικάνοι συντηρητικοί ξεκίνησαν τον πόλεμό τους με σκοπό να μειώσουν το εμπορικό έλλειμμα περιορίζοντας τις εισαγωγές και αυξάνοντας τις εξαγωγές των homemade εμπορευμάτων. Μερικούς μήνες μετά, για τον μήνα Αύγουστο, περίμεναν ένα (μηνιαίο) εμπορικό έλλειμμα στα 70,6 δις δολάρια. Έπεσαν έξω! Ήταν 75,8 δις, ελάχιστα πιο κάτω απ’ το μηνιαίο ρεκόρ του αμερικανικού εμπορικού ελλείμματος, που ήταν 76,025 δις τον Ιούλη του 2008…

Πως έγινε αυτό; Οι αμερικανικές εξαγωγές μειώθηκαν κατά 1,6% τον Αύγουστο (σε σχέση με τον Ιούλιο) αφού αντίμετρα στον αμερικανοκίνητο εμπορικό πόλεμο παίρνουν διάφοροι, απ’ την κίνα (που το λέει) ως την ε.ε. (που δεν το φωνάζει, επειδή έχει διάφορα κόλπα εκτός από δασμούς). Οι εισαγωγές, επίσης, αυξήθηκαν ελαφρά κατά 0,7% (με μια αξιοσημείωτη αύξηση κατά 3,2% στα είδη αυτοκινήτου): το ισχυρό δολάριο τις διευκολύνει…

Υπάρχει και συνέχεια. Ανάμεσα σ’ αυτούς που ανησυχούν σοβαρά για τα «προστατευτικά» μέτρα είναι … η ένωση των αμερικάνων αυτοκινητοβιομηχάνων! Οι δασμοί που έχουν ήδη επιβληθεί στις εισαγωγές αλουμινίου και ατσαλιού προσθέτουν περίπου 250 δολάρια στο κόστος κατασκευής κάθε αυτοκινήτου. Αλλά αυτό είναι μικρό ποσό σε σχέση με το τι θα γίνει αν η Ουάσιγκτον κλιμακώσει κι άλλο τους δασμούς στις εισαγωγές απ’ την κίνα. Γιατί απ’ την κίνα εισάγονται πολλά εξαρτήματα των αμερικανοκατασκευαζόμενων αυτοκινήτων, από ζάντες και λάστιχα μέχρι φίλτρα – κι ας μην αναφέρουμε τις σπάνιες γαίες / πρώτες ύλες. Αν συνεχίσει ο «εμπορικός πόλεμος» οι τιμές καταναλωτή εντός ηπα για ι.χ. φτιαγμένα εκεί θα αυξηθούν από 1,300 έως 5,800 δολάρια – ανάλογα με το μοντέλο.

Απ’ την άλλη μεριά, πριν αρχίσει το «μπουμ» του «εμπορικού πολέμου», το Πεκίνο είχε δεσμευτεί ότι θα μειώσει τους δασμούς στις εισαγωγές των αμερικανικών αυτοκινήτων από 25% σε 15%. Τώρα τους ανέβασε στο 40%, δίνοντας μεγάλη χαρά τους ευρωπαίους και ασιάτες κατασκευαστές, και ρίχνοντας σε μελαγχολία τους αμερικάνους, σε ότι αφορά την κινεζική αγορά.

Είναι αλήθεια: εκτός απ’ το Πεκίνο πολλοί ακόμα αρχίζουν να θαυμάζουν τους very, very large brains απ’ το αμέρικα…

Μια τρύπα ή ένα γκρέμισμα;

Τετάρτη 26 Σεπτέμβρη. Απορρίπτουμε την ιδεολογία της παγκοσμιοποίησης!!! Μ’ αυτήν την πρόταση το ψόφιο κουνάβι τέλειωσε την χθεσινή ομιλία του στη γενική συνέλευση του οηε. Μια ιστορική δήλωση που, είμαστε σίγουροι, γέμισε με χαρά τις καρδιές και τα μυαλά όλων των εχθρών της παγκοσμιοποίησης. Οπωσδήποτε και στα μέρη μας (είναι παρά πολλοί και εκλεκτοί – πολιτικά μιλώντας πάντα…). Επιτέλους άργησε αλλά ήταν δίκαιο και έγινε: η “αντιπαγκοσμιοποίηση” σαν αίτημα εκατοντάδων χιλιάδων πρωτοκοσμικών βρήκε τον ιδανικό της ηγέτη!! Όπως, εξάλλου, και το ιδανικό ιδεολογικό πλαίσιό της: τον εθνικισμό…

Είπε κι άλλα ο “ηγέτης της αντιπαγκοσμιοποίησης”. Όπως, για παράδειγμα, ότι θα συνεχίσει να επιβάλει κυρώσεις στην Τεχεράνη. Μόνο που…

Μόνο που με ευκαιρία την ίδια γενική συνέλευση, στη Ν. Υόρκη, συναντήθηκαν υψηλόβαθμοι εκπρόσωποι εκείνων που έχουν υπογράψει την συμφωνία για τα πυρηνικά του ιράν: του ιράν φυσικά, αλλά και της αγγλίας, της γερμανίας, της ρωσίας, της κίνας – και της ε.ε. σα σύνολο.

Κι αφού συμφώνησαν, η κυρά Federica Mogherini (επίτροπος εξωτερικών της ε.ε.) και ο κυρ Javad Zarif (υπ.εξ. του ιράν), δίπλα δίπλα, ανακοίνωσαν (στα αγγλικά και στα farsi) κάτι εντελώς «αντιπαγκοσμιοποιητικό»: τον τρόπο που θα παρακάμψουν τις αμερικανικές κυρώσεις στο μεταξύ τους εμπόριο!! Την από κοινού δημιουργία ενός «οχήματος ειδικού σκοπού» (όχι, δεν είναι τροχοφόρο! είναι κάτι ανάμεσα σε ταμείο και τράπεζα…) που θα διεκπεραιώνει όλες τις πληρωμές και τις συναλλαγές ανάμεσα στην ε.ε. και το ιράν, παρακάμπτωντας το διεθνές swift, το οποίο ελέγχει η Ουάσιγκτον.

Πρόκειται για σημαντική εξέλιξη. Δεν βγάζει γλώσσα μόνο στην αποχώρηση της Ουάσιγκτον απ’ την συμφωνία για τα πυρηνικά του ιράν· ούτε μόνο στις αντι-ιρανικές κυρώσεις, στο εμπόριο πετρελαίου ή ότιδήποτε άλλο. Προκαλεί τον διεθνή (παγκόσμιο) κύκλο κυκλοφορίας / αξιοποίησης του δολαρίου: οι συναλλαγές (ξεκινώντας απ’ τις τιμολογήσεις) του ευρω-ιρανικού «οχήματος ειδικού σκοπού» θα γίνονται σε ευρώ και σε στερλίνες… Σ’ αυτά τα νομίσματα θα τιμολογείται και θα γίνεται και η αγορά του ιρανικού πετρελαίου… Και αυτή η πρόκληση δεν γίνεται απ’ τους στοχοποιημένους απ’ το αμερικανικό δόγμα εθνικής ασφάλειας «αναθεωρητές» (ρωσία, κίνα) αλλά απ’ την ε.ε.

Το γεγονός ότι μια διαδικασία που είχε παγκοσμιοποιηθεί (η εκκαθάριση των διεθνών συναλλαγών μέσω του swift) αρχίζει να κομματιάζεται και, καθώς σπάει σε κομμάτια, ξεφεύγει απ’ τον αμερικανικό έλεγχο, είναι tres antiglobal!!! Κανονικά η Ουάσιγκτον θα έπρεπε να το υποδεχθεί με πανηγυρισμούς… Αλλά δεν πρόκειται. Η απόφαση που ανακοινώθηκε μετά απ’ την συμφωνία αυτών των καθόλου αδιάφορων καπιταλιστικών κρατών (άσχετα με το αν θα χρησιμοποιήσουν το συγκεκριμένο «όχημα…» και η Μόσχα και το Πεκίνο ή ακολουθήσουν άλλη μέθοδο) μπορεί να επαναληφθεί εύκολα όσες φορές χρειαστεί, απ’ όσους ενδιαφέρονται. Και οι ενδιαφερόμενοι αυξάνονται.

Όσα κράτη βγαίνουν απ’ τον δολαριακό κύκλο αχρηστεύουν πολλά απ’ τα «τιμωρητικά» όπλα της Ουάσιγκτον. Θεωρητικά το αμερικανικό καθεστώς έχει ακόμα ένα όπλο: να επιβάλει κυρώσεις κατά των κεντρικών τραπεζών των κρατών που συμμετέχουν στο «όχημα ειδικου σκοπού…» «τιμωρώντας» πια όχι την μία ή την άλλη επιχείρηση αλλά την γερμανία, την αγγλία, την γαλλία, την ισπανία, την ιταλία, κλπ… Αλλά αυτό είναι «πυρηνικό όπλο» για τον διεθνή χρηματοπιστωτισμό: αν η Ουάσιγκτον προχωρήσει έτσι, τότε το ένα μετά το άλλο τα ευρωπαϊκά κράτη θα αποχωρήσουν απ’ το swift – και θα συγκεντρωθούν σε διάφορες «αλάνες» (της διεθνούς χρηματο-πιστωτικής κυκλοφορίας) κοροϊδεύοντας τους γιάνκηδες.

Τελευταίο αλλά καθόλου ασήμαντο: το «όχημα ειδικού σκοπού» θα καλύπτει κι όσους θέλουν να κάνουν δουλειές στο ιράν… Μήπως γι’ αυτό διάφορα ονομαστά ευρωπαϊκά καπιταλιστικά μαγαζιά, γερμανικά και γαλλικά κυρίως, δήλωσαν τόσο εύκολα ότι «σταματούν τις δουλειές στην Τεχεράνη»; Επειδή θα τις κάνουν undercover και μακριά απ’ τα αμερικανικά ραντάρ;

Η αλυσίδα συναρμολόγησης

Κυριακή 23 Σεπτέμβρη. Μπορεί το ψοφιοκουναβιστάν να προσπαθεί να φρενάρει την κινεζική καπιταλιστική επέκταση υψώνοντας δασμούς στις κινεζικές εισαγωγές· πόσο, όμως, «made in china» είναι τα εμπορεύματα που στα αμερικανικά τελεωνεία γράφουν made in china;

Το χαρακτηριστικό παράδειγμα λέγεται iPhone. Τα iPhone ξεφορτώνονται στα λιμάνια ή στα αεροδρόμια των ηπα σαν εισαγωγή απ’ την κίνα, με εργοστασιακή τιμή (το 7 και το 7plus) 240 δολάρια. Πάνω σ’ αυτό το νούμερο είναι που κανονικά πρέπει να μπουν οι αντικινεζικοί δασμοί.

Ωστόσο το iPhone δεν κατασκευάζεται στην κίνα. Εκεί μόνο συναρμολογείται. Όλα τα βασικά (και ακριβά) συστατικά του, όπως η οθόνη αφής, τα chips μνήμης, οι μικροεπεξεργαστές και τα υπόλοιπα παράγονται από αμερικανικές, ιαπωνικές, νοτιοκορεατικές και ταϊβανέζικες εταιρείες, με ονόματα όπως Intel, Sony, Samsung και Foxconn. Τα εργοστάσια που τα φτιάχνουν βρίσκονται κυρίως στην ταϊβάν. Τα εξαρτήματα εισάγονται στην κίνα, συναρμολογούνται, και εξάγονται σαν “made in china” iPhones.

Κάποιοι έκατσαν να βρουν πόσα απ’ τα 240 δολάρια εργοστασιακή τιμή στα αμερικανικά σύνορα (τέλη του 2016) πηγαίνουν που, με βάση την γεωγραφική διασπορά της κατασκευής ενός iPhone. Και διαπίστωσαν ότι στις ηπα και στην ιαπωνία μένουν, βαριά βαριά, 68 δολάρια στην κάθε μία· στην ταϊβάν περίπου 48· κάτι λιγότερο από 17 δολάρια πάνε στη νότια κορέα· και στην κίνα μόνο 8,46 δολάρια, ή το 3,6% της τελικής εργοστασιακής τιμής. Αυτό το ποσό αντιστοιχεί στην μπαταρία που κατασκευάζεται στην κίνα και την εργασία συναρμολόγησης. (283 δολάρια ανά κομμάτι, για ένα μοντέλο των 32 gb που στα τέλη του 2016 είχε τιμή λιανικής 649 δολάρια, πάει κατευθείαν στους λογαριασμούς της apple. Τα υπόλοιπα μοιράζονται στη γραμμή εμπορικής διάθεσης εντός ηπα: κέρδος χοντρικής, λιανικής, έξοδα μεταφοράς, αποθήκευσης, κλπ).

Αν και όχι υποχρεωτικά με τις ίδιες αναλογίες, παρόμοια ισχύουν για αρκετά απ’ τα κάμποσες χιλιάδες “made in china” εμπορεύματα που έχουν μπει στο στόχαστρο του αμερικανικού εμπορικού πολέμου. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του κινεζικού υπουργείου εμπορίου απ’ τον δεύτερο γύρο των πάνω από 6.000 ειδών, για περισσότερα απ’ τα μισά, θα επηρεαστούν λιγότερο ή περισσότερο μη κινεζικές επιχειρήσεις.

Το αμερικανικό καθεστώς θα ήθελε να πιστεύει πως όλοι αυτοί θα βολευτούν νοιώθοντας “παράπλευρες απώλειες”. Ή, ακόμα καλύτερα, θα πάρουν απ’ τον κινεζικό καπιταλισμό τους “κρίκους” που έχει (τελικούς προφανώς) και θα τους μεταφέρουν αλλού.

Ωστόσο το Πεκίνο τους προσφέρει την ανάποδη δυνατότητα: όχι να φύγουν, αλλά να μπουν ακόμα περισσότερο στην κινεζική αγορά, κρατώντας για το κινεζικό κεφάλαιο (και τους κινέζους εργάτες) τα τελικά στάδια κατασκευής. (Τα γράφαμε χτες).

Το ηθικό δίδαγμα; Είναι αδύνατο – σε γενικές γραμμές – να αποδοθεί πλήρης “εθνικότητα” στα πιο σύγχρονα απ’ τα εμπορεύματα. Άσχετα και πέρα απ’ τις ενδοκαπιταλιστικές και διακρατικές αντιθέσεις, ο πραγματικός καπιταλισμός οργώνει τον πλανήτη από άκρου σε άκρο, συχνά σαν διαδοχικοί κρίκοι των ίδιων αλυσίδων συναρμολόγησης ή διακίνησης…

(φωτογραφία: Εργοστάσιο της Foxconn).

Μονοπώλιο;

Σάββατο 22 Σεπτέμβρη. Όπως ήταν αναμενόμενο το Πεκίνο θύμωσε ιδιαίτερα μετά τις «τιμωρίες» που επέβαλε η Ουάσιγκτον στη «διεύθυνση εξοπλισμών» και τον επικεφαλής της Li Shangfu: απαγόρευση συμμετοχής στο δολαριακό χρηματοπιστωτικό σύστημα, απαγόρευση εξαγωγών στις ηπα, απαγόρευση οποιασδήποτε επιχειρηματικής σχέσης με αμερικανικές εταιρείες.

Είναι ενδιαφέρον πως αυτές καθαυτές οι υλικές συνέπειες αυτών των “τιμωριών” πάνω στον κινεζικό στρατιωτικό εξοπλισμό θα είναι ασήμαντες. Το ξέρουν το ίδιο καλά τόσο στην Ουάσιγκτον όσο και στο Πεκίνο. Υπάρχει, όμως, ένας ισχυρός συμβολισμός εδώ· και υπάρχει και η συνέχεια, που θα αφορά άλλα κράτη, μικρότερης ισχύος απ’ το κινεζικό.

Η Ουάσιγκτον, μάλλον απεγνωσμένα (αν μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει την λέξη “απόγνωση” για κρατικές και καπιταλιστικές ενέργειες… ωστόσο πάντα κάποιοι απ’ το ανθρώπινο είδος αποφασίζουν) προσπαθεί να δείξει ότι είναι το “αφεντικό” του πλανήτη. Αλλά αυτού του είδους ο πόλεμος αποτυγχάνει – το λέει όχι η ασταμάτητη μηχανή, αυτή το έχει πει από καιρό – αλλά διάφοροι “ειδικοί” μάλλον φιλοαμερικάνοι. Έχει (αυτός ο πόλεμος των “τιμωριών”) μια διπολική παραδοχή στην αφετηρία του, σε μια ιστορική φάση που στον παγκόσμιο καπιταλισμό δεν έχουν οριστικοποιηθεί δύο αντίπαλα “μπλοκ”. Είναι συνέχεια του δόγματος “ή μαζί μας ή εναντίον μας” που πρακτικά απέτυχε ακόμα κι όταν το πρωτοδιακήρυξε ο Μπους τον Β, το 2003… Παραμονές της εισβολής στο ιράκ.

Συνεπώς, η προσπάθεια να “φοβηθούν” όχι το Πεκίνο αλλά μικρότερα κράτη (πιθανοί σύμμαχοι του ευρασιατικού project) δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα πετύχει. Κι αυτό επειδή είναι εύκολο να καταλάβει κανείς πως όταν ένα κράτος που θέλει να παραστήσει την «μόνη υπερδύναμη» καταφεύγει σε τέτοιους ψευτοπαιδαγωγικούς εκβιασμούς, μία – δύο – τρεις, μάλλον έχει πάψει να είναι «μόνη», ίσως και «υπερδύναμη».

Το κωμικο-γελοίο της ιστορίας είναι το τι είπε ένας «ανώνυμος αμερικάνος αξιωματούχος» στο Reuters, απαντώντας στη θυμωμένη προειδοποίηση του κινεζικού υπ.εξ., ότι η Ουάσιγκτον θα πρέπει να διορθώσει αμέσως τα λάθη της, πριν να είναι αργά – και υποστεί τις συνέπειές τους.

Όχι – είπε ο αμερικάνος – οι κυρώσεις στρέφονται κατά της Μόσχας και όχι του Πεκίνου και του στρατού του. Οι κυρώσεις δεν έχουν σκοπό να υπονομεύσουν τις αμυντικές δυνατότητες οποιασδήποτε χώρας. Αντίθετα σκοπεύουν να προκαλέσουν κόστος στη ρωσία, σαν απάντηση στις μοχθηρές ενεργειές της.

Το «μάζεψε»! Το Πεκίνο υφίσταται, απλά, τις συνέπειες του να είναι μια «παράπλευρη απώλεια»…

Ασύμμετρη ανταπόδοση

Σάββατο 22 Σεπτέμβρη. Εν τω μεταξύ, το Πεκίνο δείχνει διατεθειμένο να απαντήσει έξυπνα στον τελευταίο γύρο αμερικανικών εμπορικών κυρώσεων. Ανεπίσημα διαρρέει η πρόθεση να μην επιβάλλει έξτρα δασμούς στις εισαγωγές των αμερικάνικων στην κίνα· αλλά να μειώσει αισθητά τους δασμούς στις εισαγωγές από άλλα κράτη, συμπεριλαμβανόμενων και ανταγωνιστών των ηπα!!! Μ’ ένα σμπάρο δυο τρυγόνια: και τα αμερικανικά θα είναι (σχετικά) ακριβότερα στην κινεζική αγορά, και το Πεκίνο «κάνει την καλή» σε άλλους, δείχνοντας την σταθερότητά του στο «ελεύθερο εμπόριο»…

Υπάρχουν, όμως και άλλα οφέλη. Ακριβαίνοντας τις εισαγωγές απ’ την κίνα, και στο βαθμό που οι αυξημένες λόγω δασμών τιμές περιορίσουν όντως την ζήτηση / κατανάλωση, η Ουάσιγκτον δημιουργεί πρόβλημα όχι μόνο στις homeland εμπορικές αλυσίδες αλλά και στους ίδιους τους αμερικάνους καταναλωτές. Στο αντίστροφο ακριβώς σκοπεύει το Πεκίνο: κάνοντας φτηνότερα τα όποια εισαγόμενα (πλην των αμερικανικών) θέλει να τονώσει την εσωτερική κατανάλωση (που παίζει ρόλο στους «δείκτες ανάπτυξης») κρατώντας ταυτόχρονα χαμηλά τον πληθωρισμό.

Η (τυπική) εθνικότητα των εισαγωγών στην κινεζική επικράτεια είναι η εξής (στοιχεία του 2017): νότια κορέα (180 δις δολάρια), ιαπωνία (170 δις δολάρια), ηπα (155 δις), γερμανία (95 δις), αυστραλία (90 δις), βραζιλία (65 δις), μαλαισία (55 δις), βιετνάμ (50 δις), ταϋλάνδη (45 δις), ρωσία (40 δις). Συνολικά οι κινεζικές εισαγωγές το 2017 ήταν 1,84 τρισεκατομμύρια δολάρια – η κίνα είναι εδώ και χρόνια ο μεγαλύτερος εισαγωγέας του πλανήτη. (Μιλάμε για «τυπική» εθνικότητα επειδή οι γραμμές συναρμολόγησης μπορεί να είναι πολυεθνικές – περισσότερα αύριο).

Υπάρχει και μεσοπρόθεσμη συνέχεια. Το Πεκίνο θέλει να κάνει το γουάν βασικό νόμισμα των διεθνών συναλλαγών (εκτοπίζοντας το δολάριο). Έχει κάνει ήδη την αρχή, εγκαινιάζοντας «αγορά συμβολαίων πετρελαίου σε γουάν» στο χρηματιστήριο της Σαγκάης, πριν λίγους μήνες· ήδη το 15% της παγκόσμιας αγοράς πετρελαίου τιμολογείται σε γουάν.

Ενισχύοντας τις εισαγωγές θα είναι σε καλύτερη θέση να διαπραγματευτεί πληρωμές σε γουάν· ενισχύοντας τον διεθνή κύκλο κυκλοφορίας του, κατ’ αρχήν σε ασιατικά κράτη…

Ένας “εμπορικός πόλεμος”, πριν και μετά (1)

Πέμπτη 20 Σεπτέμβρη. Όταν το 2001 έγινε δεκτή η αίτηση του Πεκίνου να γίνει μέλος του «παγκόσμιου οργανισμού εμπορίου» (ΠΟΕ) τα δυτικά καπιταλιστικά κράτη (οι βασικοί αποδέκτες του αιτήματος και εκείνοι που είπαν ουσιαστικά το μεγάλο «ναι») παρέβλεψαν την «έλλειψη δημοκρατίας» εκεί· ένα επιχείρημα που έχουν χρησιμοποιήσει κατά κόρον για πολύ πιο light ζητήματα, όταν τα βόλευε… Ο κινεζικός καπιταλισμός προοριζόταν τότε να γίνει το «εργοστάσιο του κόσμου» για τα είδη κατανάλωσης της καθημερινής ατομικής εργατικής αναπαραγωγής στον αναπτυγμένο καπιταλισμό. Ρούχα, παπούτσια, χαμηλής ποιότητας οικιακές ηλεκτρικές συσκευές, παιχνίδια, χαμηλής ποιότητας γκάτζετ, κλπ… Αν αυτά μπορούσαν να μείνουν φτηνά (και έτσι θα συνέβαινε με δεδομένο το εξαιρετικά χαμηλό κόστος του κινεζικού προλεταριάτου) τότε θα ήταν εύκολη, και πάντως όχι εκρηκτική, η μισθολογική υποτίμηση μεγάλων τμημάτων της εργατικής τάξης στον πρώτο κόσμο.

Απ’ την άλλη μεριά (έτσι πήγαινε ο υπολογισμός των δυτικών αφεντικών) το να γίνει η κίνα το παγκόσμιο εργοστάσιο των «φτηνών» και των «απομιμήσεων» θα δημιουργούσε μια ευάριθμη κινεζική «μεσαία τάξη» αρκετών δεκάδων εκατομυρίων καταναλωτών, που θα αποτελούσαν την αγορά για τα πρωτοκοσμικά αναβαθμισμένα (τεχνολογικά, ποιοτικά) εμπορεύματα.

Συνεπώς η ένταξη του κινεζικού καπιταλισμού, το 2001, στην «παγκόσμια αγορά / παραγωγή / κατανάλωση» ήταν για τον πρωτοκοσμικό / δυτικό καπιταλισμό η σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα επανάληψη της διεξόδου των «τίγρεων της ασίας» των ‘90s, που είχαν γονατίσει όμως με το ξέσπασμα της κρίσης του 1997. Η ένταξη της κίνας ήταν, λοιπόν, η προσπάθεια εξόδου απ’ την μόνιμη δομική κρίση των δυτικών καπιταλισμών που κατάγεται ήδη απ’ τα ‘80s, και αφορά το όλο και μεγαλύτερο «άνοιγμα» ανάμεσα στη μέση εργατική παραγωγικότητα και στους μισθούς του μεγαλύτερου μέρους των δυτικών εργατικών τάξεων.

Στην αρχή τα πράγματα πήγαιναν όπως περίπου τα ήθελαν τα δυτικά αφεντικά…

Ένας “εμπορικός πόλεμος”, πριν και μετά (2)

Πέμπτη 20 Σεπτέμβρη. Απ’ το 2002 και για τα επόμενα χρόνια οι κινεζικές εξαγωγές άρχισαν να ογκώνονται εντυπωσιακά. Αυξάνονταν με μέσο ποσοστό 20% κάθε χρόνο! Ανάλογη ήταν η μεγέθυνση του κινεζικού αεπ: το 2007 μεγάλωσε κατά 14%, ένα ποσοστό απλησίαστο έστω κατά φαντασίαν στη δύση… Ωστόσο ο κινεζικός καπιταλισμός παρέμενε ακόμα ένας «μικρομεσαίος» στην παγκόσμια κατάταξη. Το 2006 το αεπ των ηπα ήταν 400 φορές μεγαλύτερο απ’ το κινεζικό· συνεπώς δεν υπήρχε κανένας λόγος ανησυχίας στο ορατό μέλλον…

Και ύστερα… Ύστερα ξέσπασε το πιο έντονο ως τώρα «βίαιο γεγονός» της κρίσης, που «φούσκωνε» απ’ το 2007 αλλά εκδηλώθηκε σαν έκρηξη με την κατάρρευση της αμερικανικής Lehman Brothers τον Σεπτέμβρη του 2008… Τους επόμενους μήνες διεθνώς οι μετοχές και τα χρηματιστήρια κατέρρευσαν, μεγάλες, μεσαίες και μικρές τράπεζες άρχισαν να χρεωκοπούν η μία μετά την άλλη, επιχειρήσεις έκλειναν, κράτη χρεωκόπησαν επίσης· η λεγόμενη «ρευστότητα» (το διαθέσιμο χρήμα των «επενδυτών» δηλαδή) είτε εξαφανίστηκε είτε έγινε πολύ «ακριβό»… Η αντίδραση των «ηγεμόνων» της δύσης ήταν μισο-κεϋνσιανική: τεράστια ποσά χρηματοδότησης («δημιουργία νέου χρήματος» απ’ τις κεντρικές τράπεζες, κατ’ ευφημισμόν «ποσοτική χαλάρωση») που κατευθύνθηκαν σε μεγάλο βαθμό εκεί που εκδηλώθηκε το πρόβλημα: στον τραπεζικό και χρηματοπιστωτικό τομέα…

Ο κινεζικός καπιταλισμός ήταν ήδη «εργοστάσιο του κόσμου» το 2008· ωστόσο ο χρηματοπιστωτικός του τομέας δεν είχε ενσωματωθεί σε μεγάλο βαθμό στο διεθνές κύκλωμα του «το χρήμα γεννάει χρήμα», με τα «σύνθετα προϊόντα» και τα υπόλοιπα. Οι συνέπειες της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής (και, κατά συνέπεια, εμπορικής) καθίζησης στα τέλη του 2008 και το 2009 κτύπησαν τον κινεζικό καπιταλισμό εκεί που ήταν καλά αρθρωμένος με την «παγκόσμια αγορά». Μέσα σε λίγους μήνες οι κινεζικές εξαγωγές έπεσαν κατά 1/3, και τουλάχιστον 20 εκατομμύρια κινέζοι εργάτες απολύθηκαν, κυρίως από βιομηχανίες έντασης εργασίας (τα «φτηνά» και οι «απομιμήσεις» που προορίζονταν για τις εξαγωγές) και απ’ τις οικοδομές (η «άνθηση της μεσαίας τάξης»).

Η αντίδραση της κινεζικής εξουσίας ήταν άμεση, και επίσης κεϋνσιανή – αλλά full: έχοντας ήδη υψηλά χρηματικά αποθέματα απ’ το εμπορικό πλεόνασμα των προηγούμενων χρόνων σχεδίασε και χρηματοδότησε ένα μαζικό πρόγραμμα δημόσιων έργων: δρόμους ταχείας κυκλοφορίας, τραίνα μεγάλων ταχυτήτων, αποχετευτικά συστήματα, προγράμματα προστασίας του περιβάλλοντος – και μαζικά προγράμματα κατασκευής κατοικιών. Αλλά επίσης σχεδίασε και χρηματοδότησε ένα εκτεταμένο και φιλόδοξο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού της εκπαίδευσης και προσανατολισμού της σε όλους τους τομείς των νέων τεχνολογιών.

Το αποτέλεσμα ήταν πως ενώ τα δυτικά καπιταλιστικά κράτη (στο μεγαλύτερο μέρος τους) συνέχισαν να ταλαιπωρούνται με αναιμικούς ετήσιους ρυθμούς ανάπτυξης, το κινεζικό ανασυγκροτήθηκε πολύ γρήγορα. Ενώ το 2006 το κινεζικό αεπ ήταν 2,8 τρισεκατομύρια δολάρια, μια μόνο δεκαετία μετά, το 2017, είχε υπετετραπλασιαστεί στα 12,2 τρισεκατομύρια (αύξηση 435%!!!). Ενώ το 2006 το αμερικανικό αεπ ήταν 400 φορές μεγαλύτερο απ’ το κινεζικό, το 2017 ήταν μόνο λίγο παρά πάνω από μισό (κατά 58%) μεγαλύτερο… Κι ακόμα χειρότερα: κατά τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ λίγο μετά το 2025 το κινεζικό αεπ θα έχει ξεπεράσει το αμερικανικό…

Ένας “εμπορικός πόλεμος”, πριν και μετά (3)

Πέμπτη 20 Σεπτέμβρη. Η ανατροπή είναι εντυπωσιακή ως προς το μέγεθος και το βάθος της. Κυρίως όμως στα όρια του απίστευτου είναι η ταχύτητα με την οποία έγινε! Το 2008 τόσο το αμερικανικό κράτος όσο και το κινεζικό μπήκαν στη «διαχείριση της κρίσης» απ’ το ίδιο περίπου σημείο: με δημόσιο χρέος 40% του αεπ του το καθένα (το χρέος της κεντρικής κυβέρνησης του Πεκίνου ήταν 27% του αεπ, αλλά συνυπολογίζεται και το χρέος των τοπικών κυβερνήσεων μέσα στην κίνα). Στα τέλη 2017 (εξαιτίας της ραγδαίας αύξησης του δημόσιου δανεισμού και της μικρής αύξησης του αεπ) το αμερικανικό χρέος είχε ξεπεράσει το αντίστοιχο αεπ (105,5%) όντας 4ο στον πλανήτη, ενώ το κινεζικό ήταν λίγο πάνω από το 60%. Στη φετεινή χρονιά το επιπλέον χρέος που θα προστεθεί στο αμερικανικό υπ.οικ. θα είναι μεγαλύτερο απ’ ότι συνολικά στα 200 πρώτα χρόνια ύπαρξης του αμερικανικού κράτους.

Κι αν αυτά μοιάζουν “ποσοτικά” στοιχεία υπάρχουν και “ποιοτικά”. Ένας δείκτης καπιταλιστικής ανάπτυξης είναι ο αριθμός αιτήσεων για “πατέντες” (αναγνώριση πνευματικής ιδιοκτησίας) που αφορούν εκ των πραγμάτων “έρευνα και ανάπτυξη” σ’ όλη την τεχνολογική γκάμα. Το 2016 οι κινέζοι ερευνητές είχαν καταθέσει 1.338.503 αιτήσεις για παντέτες, περισσότερες απ’ το άθροισμα των τέσσερων επόμενων (ηπα: 605.571, ιαπωνία 318.381, νότια κορέα 208.830, ευρωπαϊκό γραφείο 159.358…) Έλαβαν, τελικά, 404.208 πιστοποιήσεις πνευματικής ιδιοκτησίας, έναντι 303.049 των ηπα, 203.087 της ιαπωνίας και 108.875 της νότιας κορέας.

Η ταχύτητα και το εύρος της κινεζικής καπιταλιστικής ανάπτυξης δεν μπορεί παρά να προκαλεί δέος έως τρόμο – κατ’ αρχήν στις ηπα αλλά και στα ευρωπαϊκά κράτη. Είτε το δέος είτε ο τρόμος δεν αφορούν μόνο αυτό που έχει γίνει ήδη, αλλά – επιπλέον – αυτό που μπορεί να κάνει το Πεκίνο τα επόμενα χρόνια. Το παγκόσμιο «κινεζικό σχέδιο Marshall», οι δρόμοι του μεταξιού, που σκοπεύει σε μια παγκόσμια περιφερειακή καπιταλιστική ανάπτυξη προσδεδεμένη στον κινεζικό «κέντρο», είναι ακόμα στα πρώτα του βήματα… Το σχέδιο “made in china 2025” που έχει σκοπό να βάλει την κινεζική παραγωγή στην κορυφή των τεχνολογιών σ’ όλη την γκάμα τους (βιοτεχνολογίες, cloud, internet of things, κβαντικοί υπολογιστές, διαστημικά προγράμματα, κλπ), δείχνει απειλητικά ρεαλιστικό… Ο κινεζικός καπιταλισμός φαίνεται στ’ αλήθεια ικανός να μπει εξ εφόδου επικεφαλής της 4ης βιομηχανικής επανάστασης – αν δεν είναι ήδη. Όποιος έχει γνώση των διεθνών εκθέσεων υψηλής τεχνολογίας που γίνονται στην κίνα καταλαβαίνει…

Την ίδια στιγμή ο αμερικανικός καπιταλισμός δουλεύει, περίπου, στα όρια των δυνατοτήτων του. Τι θα μπορούσε να κάνει όχι το ψόφιο κουνάβι αλλά οποιοσδήποτε στη θέση του για να αντιμετωπίσει το κινεζικό «τσουνάμι»;

Ένας “εμπορικός πόλεμος”, πριν και μετά (4)

Πέμπτη 20 Σεπτέμβρη. Το πιο πρόσφατο ξέσπασμα της παγκόσμιας κρίσης, εκείνο του 2008, είχε σαν μην προβλέψιμο αποτέλεσμα την επιτάχυνση της κινεζικής καπιταλιστικής ανάπτυξης με ρυθμό που κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί! H “δύση” πιάστηκε, κυριολεκτικά, με κατεβασμένα βρακιά! Κι αυτή τη στιγμή τόσο τα ποσοτικά όσο και τα ποιοτικά δεδομένα συνεχίζουν να ευνοούν το Πεκίνο – και τους συμμάχους του.

Με τον «προστατευτισμό» της η Ουάσιγκτον δεν προσπαθεί απλά να περιορίσει τις εισαγωγές. Προσπαθεί αφενός να φρενάρει την κινεζική ανάπτυξη, και απ’ την άλλη να εκβιάσει όλους τους υπόλοιπους (συμπεριλαμβανομένων και ιστορικών συμμάχων όπως η ε.ε., η ιαπωνία, ο καναδάς) να «κάνουν στην άκρη» ενισχύοντας τους αμερικανικούς ρυθμούς ανάπτυξης (αγοράζοντας αμερικανικά…). Πολύ περισσότερο «στην άκρη» απαιτεί ο αμερικανικός σχεδιασμός να κάνουν μεσαίου επιπέδου καπιταλιστικά κράτη, όπως το ιράν, η τουρκία, η ρωσία, ή η βραζιλία… Ενώ η γεμάτη αυτοπεποίθηση κινεζική προσέγγιση προς τρίτους είναι «κάνεις deal μαζί μας και κερδίζουμε αμοιβαία», η αμερικανική ανάλογη είναι «κάνεις deal μαζί μας και κερδίζουμε εμείς». Μην αναρωτηθείτε ποιος είναι πειστικότερος στην ασία, στην αφρική, στη λατινική αμερική – είναι εύκολο.

Είναι εύλογο ότι αυτή η «επιθετική άμυνα» της Ουάσιγκτον το μόνο που πετυχαίνει είναι να οξύνει τις ενδοκαπιταλιστικές αντινομίες και αντιπαλότητες, επιταχύνοντας το επόμενο ξέσπασμα της κρίσης. Όχι, όμως, μόνον αυτό. Θεωρητικά το έσχατο καταφύγιο του αμερικανικού κεφάλαιου είναι ο στρατός του και η υπεροχή του. Ούτε κι εδώ, όμως, μπορεί να περιμένει μέχρι να φτάσουν τα «κακά μαντάτα». Ο κινεζικός καπιταλισμός εξοπλίζεται ποσοτικά και ποιοτικά (χωρίς να δίνει λογαριασμό, άρα κανείς δεν ξέρει που βρίσκεται…)· ο ρωσικός συνεχίζει την παράδοσή του στην υψηλή στρατιωτική τεχνολογία και επιδεικνύει πότε πότε κάποια απ’ τα κατορθώματά του· άλλοι, σε χαμηλότερο τεχνολογικό επίπεδο, αναπτύσσουν homemade τεχνικές «ασύμμετρης ανταπόδοσης», απέναντι στις οποίες δεν υπάρχουν manual… Με δυο λόγια το καλύτερο στο οποίο θα μπορούσε να ελπίζει η άλλοτε μόνη υπερδύναμη του πλανήτη είναι η αβεβαιότητα. (Γιατί αν φτάσουμε σε βεβαιότητες, αυτές είναι γενικά εναντίον της).

Είναι εξίσου εύλογο πως αν τα αφεντικά της Ουάσιγκτον δουν (αυτό που είναι αναμενόμενο) ότι, δηλαδή, δεν μπορούν να ανακόψουν με «οικονομικά μέσα» την διεθνή υποτίμησή τους, θα χρησιμοποιήσουν τα έσχατα όπλα τους. Πριν αρχίσουν να εκδηλώνονται αμφιβολίες για την εξυπηρέτηση του τόσο υψηλού αμερικανικού χρέους· πριν το δολάριο αρχίσει να χάνει μεγάλα μερίδια της παγκόσμιας αγοράς· πριν οι αντίπαλοι της Ουάσιγκτον δέσουν γερά και λειτουργικά τις μεταξύ τους συμμαχίες…

Κι όσο για τους συμμάχους της Ουάσιγκτον; Ωωωω! Ξέρετε κάποιον; (Εμείς, όμως, δεν πολεμάμε για κανέναν!!!)

(πίνακας πάνω: στην κατάταξη των εταιρειών που κατοχύρωσαν δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας το 2016, στις 2 πρώτες θέσεις παγκόσμια ήταν οι κινεζικές huawei και zte, ακολουθούμενες απ’ την αμερικανική intel και την ιαπωνική mitsubishi.)