Tag: αναδιάρθρωση

Κόλλυβα 1

Κυριακή 4 Αυγούστου. Εδώ κι εκεί μπορεί να βρει κανείς κουβέντες «μεγάλων ανδρών» (της δύσης) που μπορεί να μην προορίζονται να κρατήσουν καλή θέση στην Ιστορία, δείχνουν όμως την απελπισία τους.

Ο Bruno Le Maire είναι υπ.οικ. της γαλλίας· και το γαλλικό κράτος απλώνει όσο μπορεί τον ιμπεριαλισμό του (στην αφρική) για να σταθεροποιήσει μια θέση στην «α εθνική» των καπιταλιστικών κρατών στον 21ο αιώνα. Μιλώντας στα μέσα του περασμένου Ιούλη στην επέτειο των 75 χρόνων απ’ τις συμφωνίες του Bretton Woods, ο (ανιστόρητος;) κυρ Le Maire δήλωσε με κάθε σοβαρότητα:

… Η τάξη του Bretton Woods όπως την ξέραμε έφτασε στα όριά της… Ή θα μπορέσουμε να ξαναεφεύρουμε το Bretton Woods, είτε οι Νέοι Δρόμοι του Μεταξιού θα γίνουν η νέα παγκόσμια τάξη. Και τα κινεζικά στάνταρς… θα γίνουν παγκόσμια…

Είναι δύσκολο για την ασταμάτητη μηχανή να μπει στο μυαλό ενός γάλλου υπ.οικ., ειδικά όταν τον πιάνουν τέτοιες νοσταλγίες. Είναι επίσης δύσκολο να εξηγήσουμε απο εδώ (σε όσους / όσες δεν γνωρίζουν) τι ήταν και τι σημασία είχαν εκείνες οι διεθνείς συμφωνίες (που μεταξύ άλλων έφτιαξαν το δντ και την παγκόσμια τράπεζα· κυρίως, όμως, έκαναν το αμερικανικό δολάριο νόμισμα των διεθνών συναλλαγών διώχνοντας για πάντα την αγγλική στερλίνα). Το σίγουρο είναι ότι εκείνον τον Ιούλη του 1944, πριν τελειώσει επίσημα ο Β παγκόσμιος, οι εκπρόσωποι των 44 κρατών που μαζεύτηκαν σ’ ένα ξενοδοχείο του New Hampshire αναγνώρισαν την πολιτική και οικονομική (για την στρατιωτική δεν υπήρχε θέμα!) ηγεμονία των ηπα – σ’ όλο τον πλανήτη εκτός απ’ το μετέπειτα «ανατολικό μπλοκ».

Όμως το πραγματικό τέλος εκείνης της «παγκόσμιας τάξης» δεν έρχεται τώρα· ούτε το προκαλεί ο κινεζικός καπιταλισμός… Το τέλος των συμφωνιών του Bretton Woods ήρθε στα μέσα Αυγούστου του 1971 όταν οι ηπα, με πρόεδρο τον Νίξον, κατάργησαν τον βασικό σκελετό τους: την σταθερή σχέση του δολαρίου με τον χρυσό (35 δολάρια η ουγκιά). Ο Νίξον ήθελε επειγόντως να τυπώσει και να ξανατυπώσει δολάρια άσχετα με την ποσότητα του χρυσού που είχε η κεντρική του τράπεζα, για να χρηματοδοτήσει ακόμα περισσότερο έναν πόλεμο που έχανε: στο βιετνάμ. Αυτό σήμαινε πως απο εκεί και μετά όλα τα νομίσματα θα είχαν «ανταλλακτική αξία» με βάση μόνο τις μεταξύ τους χρηματιστηριακές σχέσεις (και τα σχετικά «παιχνίδια»…). Ωστόσο απο εκείνο το χρονικό σημείο και μετά το δολάριο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί (και χρησιμοποιήθηκε, με μεγαλύτερη ένταση στις μέρες μας) σαν όπλο· αντί για άξονας περιστροφής μιας «σταθερής μέτρησης της αξίας» στον καπιταλιστικό κόσμο.

Με δυο λόγια το τέλος του Bretton Woods δεν τον φέρνουν οι κινέζικοι “δρόμοι του μεταξιού”. Το έφερε πριν σχεδόν μισό αιώνα το μονοπάτι Χο Τσι Μινχ των βιετκόνγκ! Να γιατί ο κυρ Le Maire είναι ανιστόρητος! Και οι ανιστόρητοι, όσο «μεγάλοι» κι αν δείχνουν, είναι χαμένοι…

Κόλλυβα 2

Κυριακή 4 Αυγούστου. Η αποσύνδεση του δολαρίου απ’ τον χρυσό και, άρα, η αποσύνδεση όλων των νομισμάτων από μια κοινή άγκυρα / μέτρο, επέτρεψε την ανάπτυξη εκείνου που ονομάστηκε «καπιταλισμός καζίνο». Η χρηματιστηριοποίηση έγινε βέβαια καπιταλιστική αναγκαιότητα (κερδοφορίας) απ’ τα τέλη των ‘80s και μετά· και συμβάλει στη δημιουργία διαδοχικών «κυμάτων κρίσης» που κρύβουν μεν τις πραγματικές τους αιτίες απ’ τα μάτια των πολλών. Όχι, όμως, και απ’ τους «διαμορφωτές της πολιτικής» σαν τεχνικής της εξουσίας.

Ωστόσο ο κυρ Le Maire έχει δίκιο να ανησυχεί για την κινεζική επέκταση. Οι «δρόμοι του μεταξιού» είναι ένα τεράστιο, παγκόσμιο σχέδιο καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης / ανάπτυξης που έχει βγει απ’ τα καλύτερα εγχειρίδια Κευνσιανισμού· ένα σχέδιο όμως, που αντίθετα απ’ το «σχέδιο Marshal» που η “αναγνωρισμένη” αμερικανική ηγεμονία έβαλε σε εφαρμογή το 1948, δεν έχει πρωτεύουσα την Ουάσιγκτον, δεν περιορίζεται σε μια ήπειρο, και δεν ξεδιπλώνεται μετά από έναν καταστροφικό παγκόσμιο πόλεμο. Ξεδιπλώνεται παράλληλα με την εξέλιξη αυτού του 4ου παγκόσμιου, ξεδιπλώνεται παγκόσμια, πριονίζοντας (στις «πολιτικές» διαστάσεις του) τους δυτικούς ιμπεριαλισμούς. Δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά… Οποιοσδήποτε κι αν αμφισβητούσε την “παλιά τάξη” θα έπρεπε να κινείται global…

Ο καπιταλισμός σαν απρόσωπο σύστημα εκμετάλλευσης δεν έχει καμμία ιδιαίτερη προτίμηση σε αμερικάνους αντί για κινέζους, σε γάλλους αντί για νοτιοκορεάτες, σε ολλανδούς αντί για τούρκους, σε γενοβέζους αντί για βενετσιάνους. Κι ο κυρ Le Maire βλέπει έντρομος αυτό που συμβαίνει: το απρόσωπο καπιταλιστικό «κύμα» του 21ου αιώνα δεν έχει στο κέντρο του ούτε την ευρώπη ούτε την «δύση».

Αν επιμένει να ονειρεύεται ένα καινούργιο «Βretton Woods» θα πρέπει να περιμένει: να κορυφωθεί ο 4ος παγκόσμιος και να τελειώσει… Αλλά τότε η γαλλική καρέκλα μπορεί να είναι ένα απλό παρτσακλό σκαμνάκι, στη γαλαρία των συζητήσεων των «νέων συμφωνιών»…

Υπενθύμιση των βασικών 1

Κυριακή 2 Ιούνη. Αφήνει προς στιγμήν η ασταμάτητη μηχανή την ροή της αντιπληροφόρησης για να θυμίσει (;) μερικά βασικά – απ’ αυτά τα δυσοίωνα, που πάντα απωθούνται.

Το κομμουνιστικό μανιφέστο, απ’ το μακρινό 1848, μυθοποιήθηκε, αγιοποιήθηκε, απωθήθηκε. Δεν θα μπορούσε να συμβεί ίσως κάτι διαφορετικό με ένα κείμενο μόλις 23 σελίδων, που ξεκινούσε, εκεί στα μέσα του 19ου αιώνα, με τόση αισιοδοξία: Ένα φάντασμα πλανιέται στην Ευρώπη: το φάντασμα του κομμουνισμού. Όλες οι δυνάμεις της γερασμένης Ευρώπης ενώθηκαν σε μια ιερή συμμαχία για να κυνηγήσουν αυτό το φάντασμα: ο πάπας και ο τσάρος, ο Μέτερνιχ κι ο Γκιζό, γάλλοι ριζοσπάστες και γερμανοί αστυνομικοί.

Με την ίδια αισιοδοξία ο Μαρξ και ο Έγκελς ήθελαν να προβλέπουν το τέλος του καπιταλισμού, εξαιτίας (αν και όχι μόνο) των εσωτερικών δομικών αντινομιών του. Η πιο κάτω παράγραφος απ’ το κομμουνιστικό μανιφέστο δεν έγινε το ίδιο διάσημη με την εισαγωγική φράση για το φάντασμα που πλανιέται, και δεν έχει σπουδαία “τύχη” εδώ και πολλά χρόνια, ούτε καν μεταξύ εκείνων που (κοροϊδεύοντας) πουλάνε εαυτούς σαν “επαναστάτες”. Όμως στο κατώφλι της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, που είναι συνέχεια της 3ης (την οποία ελάχιστοι συνειδητοποίησαν και ανέλυσαν σαν τέτοια, δηλαδή σαν καπιταλιστική), με οριακές συμπληρώσεις ή διορθώσεις, το “πνεύμα της κριτικής” αντέχει ακόμα να είναι ο απρόσκλητος αγγελιοφόρος:

… Μπροστά στα μάτια μας … οι αστικές συνθήκες της παραγωγής και της ανταλλαγής, οι αστικές σχέσεις ιδιοκτησίας, η νεώτερη αστική κοινωνία που παρουσίασε με τα μάγια της τόσο τεράστια μέσα παραγωγής και ανταλλαγής, μοιάζει με τον μάγο που δεν μπορεί να υποτάξει τις καταχθόνιες δυνάμεις που κάλεσε ο ίδιος να τον βοηθήσουν.

Εδώ και κάμποσες δεκαετίες η ιστορία της βιομηχανίας και του εμπορίου δεν είναι τίποτ’ άλλο παρά η ιστορία της ανταρσίας των νεώτερων παραγωγικών δυνάμεων ενάντια στις σχέσεις ιδιοκτησίας, που είναι οι ζωτικοί όροι της αστικής τάξης και της κυριαρχίας της. Φτάνει ν’ αναφέρουμε τις εμπορικές κρίσεις, που καθώς παρουσιάζονται κάθε τόσο καταντούν πάντα προβληματικότερη την ύπαρξη ολόκληρης της αστικής τάξης. Το καιρό που ξεσπούν οι εμπορικές κρίσεις καταστρέφεται κανονικά ένα σημαντικό μέρος όχι μόνο από τα έτοιμα προϊόντα μα κι απ’ τις δημιουργημένες κιόλας παραγωγικές δυνάμεις. Μια κοινωνική επιδημία ξεσπά, που σε όλες τις περασμένες εποχές θα φαινόταν παραλογισμός: η επιδημία της υπερπαραγωγής. Η κοινωνία έξαφνα βρίσκεται πισωδρομημένη σε μια κατάσταση στιγμιαίας βαρβαρότητας.

Νομίζει κανείς πως της κόπηκαν όλα τα μέσα της διατροφής από καμιά πείνα ή από κανένα εξολοθρευτικό πόλεμο. Η βιομηχανία και το εμπόριο φαίνονται νεκρωμένα. Και γιατί; Επειδή η κοινωνία έχει πάρα πολύ πολιτισμό, πολλά μέσα διατροφής, πάρα πολλή βιομηχανία, πάρα πολύ εμπόριο. Οι παραγωγικές δυνάμεις που έχει στη διάθεσή της δεν ευνοούν πια την ανάπτυξη των σχέσεων της αστικής ιδιοκτησίας… οι αστικές σχέσεις έχουνε στενέψει πολύ για να χωρέσουν τον πλούτο που δημιούργησαν.

Με ποιόν τρόπο ξεπερνά η μπουρζουαζία τις κρίσεις; Απ’ τη μια μεριά καταστρέφοντας αναγκαστικά ένα σωρό παραγωγικές δυνάμεις και απ’ την άλλη με το να κατακτά νέες αγορές και να εκμεταλλεύεται πιο εντατικά, πιο πλατιά όλες τις παλιές αγορές.

Ο Μαρξ και ο Έγκελς τα έγραφαν αυτά σε μια εποχή σχετικής διακρατικής ειρήνης στην Ευρώπη (που τότε ήταν ή νόμιζε πως είναι το “κέντρο του κόσμου”). Δεν έζησαν στον 20ο αιώνα για να δουν πόσο καταστροφική μπορεί να είναι η δύναμη του καπιταλισμού – πάντα “ανάλογη” της παραγωγικής δυνατότητας της εργασίας, ενισχυμένης απ’ τις “καταχθόνιες δυνάμεις”, δηλαδή τις επιστήμες και τις τεχνολογικές εφαρμογές… Ούτε πρόλαβαν να δουν ότι αυτό το ολοένα αυξανόμενο (με άλματα) καταστροφικό δυναμικό μπορεί να κρατάει όρθιες τις σχέσεις ιδιοκτησίας (όχι υποχρεωτικά “αστικές” πια) ανανεώνοντάς τες σ’ ένα “ανώτερο επίπεδο” εκμετάλλευσης…

Όμως την σπειροειδή διαλεκτική ανάμεσα στην “παραγωγικότητα” και την “καταστροφικότητα” του καπιταλισμού, την κατάλαβαν πολύ σωστά. Πολύ σωστότερα από ό,τι δείχνουν να καταλαβαίνουν σήμερα εκατοντάδες εκατομμύρια υπηκόων.

Υπενθύμιση των βασικών 2

Κυριακή 2 Ιούνη. Οι διαρκώς ενισχυόμενες απ’ τις “καταχθόνιες δυνάμεις” των τεχνοεπιστημών παραγωγικές δυνάμεις δεν κατέστρεψαν τα τείχη των παραγωγικών σχέσεων: την, σε τελευταία ανάλυση, ιδιωτική ιδιοκτησία των πρώτων και, κατά συνέπεια, την εκμετάλλευση της εργασίας και της ζωής. Σήμερα περισσότερο από ποτέ τον τελευταίο 1,5 αιώνα λείπει το υποκείμενο που θα διανοούνταν και θα επιχειρούσε να κάνει κάτι τέτοιο: η σύγχρονη εργατική τάξη, σαν συνειδητότητα, είναι στα χειρότερά της (εξηγήσιμο μεν, εξαιρετικά επικίνδυνο δε).

Απ’ την άλλη μεριά ο καπιταλισμός ποτέ δεν ήταν και δεν είναι “υποκείμενο”. “Πρόσωπο”. Είναι μοντέλο σχέσεων. Όταν η κρίση που περιγραφόταν στο κομμουνιστικό μανιφέστο φτάνει σ’ εκείνο το σημείο όπου αναγκαστικά πρέπει να καταστραφούν ένα σωρό παραγωγικές δυνάμεις, κάποιοι πρέπει να παίρνουν τις σχετικές αποφάσεις.

Αυτοί δεν είναι οι μεμονωμένοι καπιταλιστές, ούτε οι ceo, ούτε οι συνελεύσεις των μετόχων… Γι’ αυτούς ισχύει εκείνο που έλεγε ο Κέυνς (χτεσινή ανάρτηση): λυσσασμένα κτυπιούνται διακινδυνεύοντας να βουλιάξουν ακόμα και την βάρκα. Με δεδομένο ότι τα συμφέροντα των αφεντικών, ανάλογα με τον κλάδο και το μέγεθος, πέρα απ’ την εκμετάλλευση της εργασίας, δεν «συμπίπτουν μεταξύ τους από μόνα τους», η μορφή κράτος (ή παρακράτος…), νομιμοποιημένη απ’ την εξουσιοδότηση των πολιτικών βιτρινών απ’ τους υπηκόους, είναι αυτή που ξαναεμφανίζεται στο κέντρο της σκηνής, με ένα ειδικό καθήκον: να κινητοποιήσει την «ιδανική μηχανή καταστροφής» (τον στρατό) προς όφελος του εθνικού συμφέροντος. Που εμφανίζεται σαν γενικό όσο χρειάζεται για να “χωράει” και να επιστρατεύει τους πληβείους· αλλά στον πυρήνα του είναι το συμφέρον των πιο δυναμικών κλάδων / αφεντικών.

Σ’ αυτή την ιστορική φάση βρισκόμαστε ήδη απ’ το 2001. Το ότι την πρωτοβουλία την είχε, ως το 2015, η αμερικανική μορφή κράτος, επιδιώκοντας «προληπτικά» να πιάσει πόστα απ’ το ινδοκούς ως την «εύφορη ημισέληνο» καταστρέφοντας (όσο αυτό ήταν δυνατόν…) εν τω μεταξύ την ιρακινή πετρελαϊκή βιομηχανία, έχει εξήγηση, που ξεπερνάει κατά πολύ τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των πολιτικών βιτρινών που ανέλαβαν διαδοχικά αυτή τη δουλειά. Απ’ το 2015 και μετά άλλη μια μορφή κράτος πρώτης γραμμής, η ρωσική, μπήκε στην αρένα. Και με πολύ ουσιαστικό τρόπο (υπερεξοπλισμός) ετοιμάζεται πυρετωδώς και το κινεζικό κράτος. (Κάμποσα ακόμα κράτη εξοπλίζονται, δηλώνοντας «διαθεσιμότητα» και για τις αναγκαίες καταστροφές και για τη νομή των λαφύρων…).

Αυτές οι εξελίξεις είναι βασικά (αν και όχι τα μοναδικά) στοιχεία του νεοκρατισμού. Ο νεοκρατισμός δεν είναι «αναβίωση» του κεϋνσιανισμού. Διαφέρει απ’ αυτόν σ’ ένα στρατηγικής σημασίας ζήτημα: στην εννόηση (ή στην μη εννόηση) της αυτονομίας της εργατικής τάξης. Στην «καθαρή» μορφή του ο Κέυνς αναγνώρισε την (οργανωμένη) εργατική τάξη σαν διακριτό και ανεξάρτητο στοιχείο της καπιταλιστικής συσσώρευσης· που θα έπρεπε να εισαχθεί επίσημα, για το «γενικό καλό», στη «διαμόρφωση των πολιτικών» της εκμετάλλευσής της και των συνθηκών ισορροπίας και ελέγχου της καπιταλιστικής επιδίωξης του μέγιστου κέρδους.

Ο νεοκρατισμός αντίθετα κρατάει (και θα κρατήσει σκληρά και αποφασιστικά) την βασική θέση και επιτυχία του νεοφιλελευθερισμού: την θέση ότι η οργάνωση της εργατικής τάξης (συνδικαλιστική και πολιτική) συνιστά καρτέλ, που διαμορφώνει από θέση ισχύος την «γενική βασική τιμή του εμπορεύματος εργασία».

Για να μετριάσει τις συνέπειες αυτού του εφαρμοσμένου νεοφιλελευθέρου δόγματος χωρίς να αναγνωρίσει την εργατική τάξη σαν ανεξάρτητη μεταβλητή του καπιταλισμού, ο νεοκρατισμός επιστρατεύει μια «παλιά» διαδικασία: τον (κρατικό) πατερναλισμό. Αυτός ο πατερναλισμός (που είναι η βασική γραμμή λειτουργίας του ελληνικού κράτους απ’ την δημιουργία του: πολιτικός προσοδισμός!), πέρασε απ’ την κευνσιανική φάση στη νεοφιλελεύθερη και τώρα στη νεοκρατική μετασχηματίζοντας και επεκτείνοντας την ακτίνα δράσης του. Κατά την άποψη της ασταμάτητης μηχανής εκεί βρίσκεται το «κλειδί» της εννόησης της «ανάπτυξης» των ακροδεξιών / φασιστικών ιδεών και εκδοχών εξουσίας ταυτόχρονα και σε συνδυασμό με νεοφιλελεύθερες «οικονομικές πολιτικές».

Ο μικροαστικός ατομισμός / εγωϊσμός / ναρκισσισμός ήταν η στρατηγική επιτυχία του νεοφιλελευθερισμού, που αγαπήθηκε απ’ τις μάζες των υπηκόων όσο τίποτα άλλο! Οι προωθητές του νεοκρατισμού δεν πρόκειται να ακυρώσουν αυτό το κρίσιμο όπλο τους! Ο μικροαστικός ατομισμός / εγωϊσμός / ναρκισσισμός είναι το «Κεκτημένο των κεκτημένων» της 4 τελευταίες δεκαετίες…

Κεκτημένο για ποιούς; Μα ελάτε τώρα!…

Πολλά μποφώρ

Σάββατο 1 Ιούνη. …Έχουμε εδώ λοιπόν ένα ακραίο παράδειγμα της δυσαρμονίας μεταξύ του γενικού και του ειδικού συμφέροντος. Κάθε κράτος, σε μια προσπάθεια να βελτιώσει την σχετική του θέση, παίρνει μέτρα βλαβερά για την ευημερία των γειτόνων του· κι αφού αυτή η πρακτική δεν περιορίζεται μόνο σε ένα κράτος, ο καθένας υφίσταται πολύ περισσότερες συνέπειες απ’ τις παρόμοιες λογικές που εφαρμόζουν οι γείτονές του απ’ τα οφέλη που έχει ο ίδιος απ’ τις επιλογές.

Πρακτικά όλα τα λαοφιλή γιατρικά που κυκλοφορούν σήμερα είναι τέτοιου αλληλοεξοντωτικού χαρακτήρα. Ανταγωνιστικές μειώσεις μισθών, ανταγωνιστικοί δασμοί, ανταγωνιστική ρευστοποίηση περιουσιακών στοιχείων στην αλλοδαπή, ανταγωνιστικές υποτιμήσεις, ανταγωνιστικά οικονομικά προγράμματα – η κατάσταση του θα κάνω τον γείτονα ζητιάνο. Κι αυτό γιατί το έξοδο του ενός είναι κανονικά το έσοδο κάποιου άλλου. Έτσι, καθώς προσπαθούμε να βελτιώσουμε το δικό μας περιθώριο, μειώνουμε το περιθώριο κάποιου άλλου· κι αν η ίδια πρακτική ακολουθηθεί παντού θα χειροτερέψει η κατάσταση όλων.

…

Ο μοντέρνος καπιταλισμός είναι πλεύση καλού καιρού. Όταν ξεσπάσει η καταιγίδα ο καπιταλιστής εγκαταλείπει τα καθήκοντα του καπετάνιου, και μπορεί να βουλιάξει ακόμα και τις βάρκες που θα τον γλύτωναν, από τη λύσσα του να σπρώξει τον κοντινό του έξω απ’ την βάρκα για να μπει αυτός…

Αν οι «τρικυμίες» της όξυνσης του ενδοκαπιταλιστικού διακρατικού ανταγωνισμού (σε περιβάλλον 4ης βιομηχανικής επανάστασης…) κάνουν εξαιρετικά επίκαιρο εκτός απ’ τον Μαρξ και τον Κέυνς αυτό οφείλεται στο ότι ο καπιταλισμός είναι πάντα καπιταλισμός, με σταθερά τα βασικά του χαρακτηριστικά και τις δομικές του αντινομίες.

Τα πιο πάνω τα έλεγε ο Κέυνς σε μια διάλεξή του το 1932, με τίτλο «η κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας»… Μετά από κάτι λιγότερο από 90 χρόνια, το θα κάνω τον γείτονα ζητιάνο λέγεται «κυρώσεις», «δασμοί» – «εμπορικός πόλεμος»….

Μικροδιαφορές στην ορολογία, καμία διαφορά στον πυρήνα της διαχείρισης της κρίσης / αναδιάρθρωσης…

Νεοκρατισμός

Σάββατο 1 Ιούνη. Το έμπειρο μάτι του Κέυνς, ενός οικονομολόγου με βαρύ όνομα και εξίσου βαρύ φιλελεύθερο παρελθόν, είχε διακρίνει τότε ότι η ραγδαία αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας (καθώς η 2η βιομηχανική επανάσταση είχε μπει για τα καλά στις ράγες της) ήταν πολύ υψηλότερη απ’ όσο οι περιφραγμένες εθνικές αγορές θα μπορούσαν να συντηρήσουν. Χωρίς παγκόσμιους κοινούς κανόνες το διεθνές εμπόριο είχε γίνει μέσο απελπισίας για την διατήρηση της εγχώριας απασχόλησης – σχολιάζε…

Πρότεινε ότι η μορφή – κράτος (και όχι λυσσασμένοι καπιταλιστές) θα έπρεπε του λοιπού να αναλάβει την γενική καπιταλιστική διεύθυνση, φροντίζοντας ο εργατικός μισθός να επιτρέπει ένα καλό επίπεδο κατανάλωσης εκείνων που παρήγαγε η εργασία. Αλλά ήξερε επίσης ότι η ειρηνική διευθέτηση της παγκόσμιας κρίσης τότε ήταν απλά η ευχή του· όχι η λογική εξέλιξη των πραγμάτων…

Ο νεοκρατισμός δεν είναι “αναβίωση του κεϋνσιασνισμού”, όπως ο νεοφιλελευθερισμός δεν ήταν “αναβίωση του Άνταμ Σμιθ”. Στο βαθμό που τα σημερινά κράτη αναλαμβάνουν τις ευθύνες του στρατηγού για την οργάνωση της μεταξύ τους αναμέτρησης, και στο βαθμό επίσης που πρέπει να ελέγξουν (“επιστρατεύσουν”…) ιδεολογικά τους πληθυσμούς τους, διατηρούν ταυτόχρονα αρκετά χρήσιμα (για την συσσώρευση) νεοφιλελεύθερα εργαλεία…

Ψέμματα και κρυφτούλι

Κυριακή 5 Μάη. Με επίσημη ανεργία μόλις 4% ο αμερικανικός καπιταλισμός βρίσκεται στα καλύτερά του – έτσι δεν είναι; Πράγμα που σημαίνει ότι η ψοφιοκουναβική πολιτική αποδίδει…

Αλλά όχι. Όπως γίνεται παντού στον μεταμοντέρνο καπιταλιστικό κόσμο, έτσι και στο ψοφιοκουναβιστάν τα «νούμερα» μαγειρεύονται. Το χάσμα ανάμεσα στην καπιταλιστική πραγματικότητα και την εικονική προβολή της δεν λύνει, βέβαια, καμία απ’ τις δομικές αντινομίες του συστήματος. Εξασφαλίζει όμως αρκετή ομίχλη, κυρίως για να μην καταλαβαίνουν οι υποτελείς τι συμβαίνει.

Στην καταμέτρηση της ανεργίας γίνεται το γνωστό: οι «μακρόχρονα άνεργοι» (συμπεριλαμβανόμενων εκείνων που είτε παραιτούνται απ’ την αναζήτηση δουλειάς και την βγάζουν μόνο με τα επιδόματα και την όποια εγκληματική οικονομία, είτε περνάνε όπως όπως στην «άτυπη αγορά εργασίας») εξαιρούνται απ’ τις ανακοινώσεις περί ανεργίας. Πόσοι είναι αυτοί κι αυτές στις ηπα; Κρατηθείτε: περίπου 95 εκατομμύρια! Μαζί με τους επίσημα άνεργους (7 εκατομύρια) αυτοί που θα ορίζονταν επίσημα σαν πραγματικά άνεργοι στο ψοφιοκουναβιστάν φτάνουν τα 102 εκατομύρια. Σχεδόν το μισό των 206 εκατομυρίων ανδρών και γυναικών που είναι στις ηπα ικανοί / ικανές για εργασιακή εκμετάλλευση. Πολύ απλά: η ανεργία στο ψοφιοκουναβιστάν θα έπρεπε να λογαριάζεται σχεδόν στο 50% – αλλά η επίσημη δημαγωγία την παρουσιάζει μόλις σε 4%…

Η ανεργία, με όρους και κριτήρια καπιταλιστικά, λέγεται «υπο-αξιοποίηση ανθρώπινου κεφαλαίου». Ανεργία 50% σημαίνει (χοντρικά) πως τα αμερικανικά αφεντικά αποσπούν μόλις την μισή υπεραξία απ’ αυτήν που θα μπορούσαν σε συνθήκες πλήρους (ή σχεδόν πλήρους) «απασχόλησης». Προφανώς μεσολαβεί ένα καλό ποσοστό “μαύρης” εκμετάλλευσης, άγριας συσσώρευσης… Είναι τα κέρδη απ’ την “μαύρη” οικονομία και το οργανωμένο έγκλημα που εξισορροπούν την αναπόφευκτη μείωση των “λευκών” κερδών;

Ναι, αλλά όχι μόνον αυτό. Το κόλπο που γινόταν διεθνώς πριν το 2008 συνεχίζει και μετά: οι επιχειρήσεις λογαριάζουν στα «έσοδά» τους όχι μόνο εκείνα που προέρχονται από τις πωλήσεις τους αλλά και τα άλλα που προέρχονται απ’ τα χρηματιστήρια. Συνεπώς, ένα καλό παιχνίδι με τις μετοχές τους και τα πράγματα διορθώνονται. Ωστόσο ακόμα κι έτσι (και με τα αμερικανικά χρηματιστήρια να παριστάνουν ότι ο καπιταλισμός εκεί χαίρει άκρας υγείας…) επίσημες μειώσεις κερδών έχουν αρχίσει να ανακοινώνονται τους τελευταίους μήνες· από ονόματα σαν την exxon και την chevron – όχι τίποτα δευτερευάτζες.

Την πραγματικότητα του αμερικανικού καπιταλισμού την δείχνει, όμως, ακόμα καλύτερα, το μέγεθος των χρεών· επιχειρηματικών αλλά των απλών υπηκόων, μέσω πιστωτικών καρτών. Και τα δύο έχουν εκτοξευτεί στην προ του 2008 στρατόσφαιρα. Κι αυτά (συν μερικά άλλα, που είναι πιο εξειδικευμένα και τα παραλείπουμε) δείχνουν ότι οι ψοφιοκουναβικές μέθοδοι διάσωσης του αμερικανικού καπιταλισμού έχουν αποτύχει, και η κατάσταση από δομική άποψη βρίσκεται εκεί ακριβώς που βρισκόταν και πριν την κατάρρευση της Lehman Bros. Οι τράπεζες βρίσκονται πάντα στο κέντρο της δίνης της παρατεταμένης καπιταλιστικής κρίσης, και σ’ ότι αφορά μια επόμενη κατάρρευση εκείνο που απομένει δεν είναι το “αν” αλλά το “πότε”…

Με μία διαφορά: σε ένα πολύ περισσότερο πολεμοχαρές διεθνές περιβάλλον…

Όλοι οι δρόμοι οδηγούν… που;

Δευτέρα 11 Μάρτη. Αν μαθαίνατε ότι ένας απ’ τους πιο γνωστούς νεοφιλελεύθερους οικονομολόγους του καπιταλιστικού κόσμου, καθηγητής οικονομικών στο Berkeley, με θητεία υφυπουργού οικονομικών σε μια απ’ τις κυβερνήσεις Clinton, υποστηρίζει ότι ο νεοφιλελευθερισμός απέτυχε πολιτικά και ως ένα σημείο και οικονομικά· ας κάνουμε λοιπόν στην άκρη κι ας δώσουμε τα ηνία στην αριστέρα τι θα λέγατε;

Ο James Bradford “Brad” Delong, 59 χρονών σήμερα, δεν είναι ο νέος Keynes – δεν υπάρχει χώρος για τέτοιου είδους αναβιώσεις. Και είναι πιθανό ότι άμεσα τουλάχιστον οι απόψεις του δεν θα προκαλέσουν κάποιο σάλο. Εν μέρει επειδή υποστηρίζει κάτι που είναι προφανές (και ήταν το ίδιο προφανές στον Keynes, μετά το ξέσπασμα της Μεγάλης Κρίσης): ότι παρά τις περί του αντιθέτου δοξασίες, «οι αγορές δεν αυτορρυθμίζονται». Μάλλον το αντίθετο συμβαίνει: οι πιο ικανοί στην απάτη κερδίσουν σταθερά πόντους σε βάρος των λιγότερο ικανών. Όπως το θέτει ο ίδιος, αν ο αθλητισμός είναι το μοντέλο του «υγιούς ανταγωνισμού» στο οποίο ορκίζεται ο νεοφιλελευθερισμός, τότε ας αναγνωριστεί ότι νικητές βγαίνουν τα στεροειδή.

Δεν πρόκειται για κάποια «κρίση ηθικής» σ’ ότι αφορά τον καπιταλισμό! Αφορά κάτι εντελώς διαφορετικό. Την αναγνώριση (ακόμα κι αν το Delong δεν την κάνει ρητά) ότι τα ετήσια, πενταετή και δεκαετή πλάνα του κινεζικού «σοσιαλισμού» αποδεικνύονται πολύ πιο αποτελεσματικά από 40 χρόνια νεοφιλελεύθερης ορθοδοξίας· η οποία, πολιτικά, εκδηλωνόταν ηγεμονικά σε συμμαχία με τους συντηρητικούς.

Μήπως μια καλή δόση (κρατικού) σχεδιασμού;

Δευτέρα 11 Μάρτη. Υποθέτουμε ότι η υπόκλιση ενός έγκυρου νεοφιλελεύθερου οικονομολόγου στην αριστέρα του κράτους και του κεφάλαιου αφορά το γεγονός η “αγορά” σαν τέτοια δεν μπορεί πάντα και παντού να σέρνει το κάρο της καπιταλιστικής ανάπτυξης με τέτοιον τρόπο ώστε όπου υπάρχει η “πιο ελεύθερη αγορά” να εξασφαλίζεται η μονιμότητα της (καπιταλιστικής) ηγεμονίας. Ακόμα πιο σαφές: δεν είναι η αγορά που “αυτοκαθαρίζεται” απ’ τα γρέζια της ελεύθερης καπιταλιστικής τριβής: να μια αναγνώριση κοινότοπη ήδη απ’ το 2008, όταν ήταν ο αμερικανικός κρατικός προϋπολογισμός που ανέλαβε να “σώσει” τόσο τις συστημικές τράπεζες, όσο και τα μεγάλα ονόματα της αμερικανικής βιομηχανίας…

Αυτό που το 2008, το 2009 και το 2010 ήταν “σκάνδαλο” απ’ την καθαρή νεοφιλελεύθερη οπτική (που υποστηρίζε ως τότε ότι “δεν πειράζει αν χρεωκοπήσουν ακόμα και οι μεγάλες τράπεζες· θα είναι ένα υγιεινό ξεσκαρτάρισμα που θα ανοίξει τον δρόμο σε καινούργιες…) αλλά έγινε αποδεκτό σαν λύση ανάγκης, δέκα χρόνια μετά την κατάρρευση της Lehman Bros μπορεί να εμφανιστεί σαν κάτι πολύ σημαντικότερο από προσωρινό σωσίβιο. Η ασταμάτητη μηχανή υποστηρίζει ότι η αιτία βρίσκεται στην ανατολή: σ’ αυτήν ακριβώς την δεκαετία ο κινεζικός καπιταλισμός έσπασε όλα τα φράγματα· έτσι ώστε τώρα το ερώτημα της αντιμετώπισής του μόνο «αγοραίες» απαντήσεις δεν σηκώνει.

Κάποιος πιο ανθρωπιστής νεοφιλελεύθερος του είδους του Delong θα έδειχνε τις κοινωνικές ανισότητες που παρήγαγε ή/και μεγένθυνε η νεοφιλελεύθερη συνταγή. Πράγματι, αυτό είναι ένα ζήτημα που φαίνεται να απασχολεί διάφορα «καλόψυχα» αφεντικά σε πρωτοκλασσάτα διεθνή φόρα τα τελευταία χρόνια. Γιατί νάχουν τέτοιες έγνοιες; Μήπως απ’ τον φόβο πληβειακών επαναστάσεων; Θα μας κολάκευε, αλλά υπάρχει κάτι πιο απτό: απ’ την στιγμή που η κατανάλωση μέσω δανεικών εξέπνευσε (κάτι που οι πάντες ήξεραν ότι θα συμβεί), οι «μεγάλες κοινωνικές ανισότητες» σημαίνουν και πτώση της «καταναλωτικής δύναμης» των πληβειακών «μαζών». Κι αυτό, με τη σειρά του, περιορίζει την καπιταλιστική αξιοποίηση.

Δεν υπάρχει, βέβαια, μια ιδανική συνταγή για ένα εγγυημένο (κρατικό) σχεδιασμό σε ότι αφορά την καπιταλιστική διαχείριση. Αυτό είναι γνωστό ήδη απ’ την κεϋνσιανική (στις ηπα) προπολεμική περίοδο του Ρούσβελτ. Υπάρχει όμως αυτό το ζητούμενο: μια ανταγωνιστικά ικανότερη δυνατότητα (μέσω σχεδιασμού) απ’ ότι χωρίς αυτόν. Η βελτίωση, δηλαδή, των δυνατοτήτων να αντιμετωπίσεις τους (καπιταλιστές) ανταγωνιστές σου…

Ο νεοκρατισμός υπό κατασκευήν

Δευτέρα 11 Μάρτη. Αντίθετα απ’ ότι θα νόμιζαν οι ηλίθιοι (υπάρχει απεριόριστη ποσότητα από τέτοιους!) ο νεοκρατισμός σαν κεντρικός σχεδιασμός της κατανομής των διαθέσιμων πόρων και των κατευθύνσεων ερευνών και εφαρμογών (επίσης: του ελέγχου επί του “κοινωνικού εργοστάσιου”…) δεν θα είναι … “δημόσιες επιχειρήσεις” κλπ· το κοσμοείδωλο του καπιταλιστικού πρώτου κόσμου μετά τον Β παγκόσμιο. Ο νεοφιλελευθερισμός είχε σπουδαίες επιτυχίες σ’ ένα φάσμα κρίσιμων ζητημάτων τις οποίες κανείς δεν θα ήθελε ούτε να υποτιμήσει ούτε να ακυρώσει. Ας πούμε στην κατασκευή του “υπερατομισμού”.

Γύρω απ’ αυτόν, μέσα απ’ την διαχείρισή του, για την καλύτερη αξιοποίησή του (με την έννοια του “ανθρώπινου κεφάλαιου”) πράγματι το κινεζικό σύμπλεγμα κράτους / κεφάλαιου έχει αποδειχθεί πρωτοποριακό. Φυσικά η κινεζική κοινωνία (όπως το σύνολο των ασιατικών και όχι μόνο) δεν πέρασε ποτέ μέσα απ’ τις δυτικές ιδέες περί “ελευθερίας” και “ατομικότητας”.

Αλλά αυτός είναι ένας παραπάνω λόγος για να προτείνει κάποιος original νεοφιλελεύθερος ότι πρέπει η σκυτάλη (μιλώντας για τις ηπα…) να δοθεί στην «αριστερά»: είναι αρκετά φιλελεύθερη πια ώστε να μην υπάρχει κανένας κίνδυνος ενός σχεδιασμού (απ’ την μεριά της) που θα συνεπάγεται ομοιομορφίες· και αρκετά «πονόψυχη» ώστε να μετριάσει ή και εξαλείψει την παράλυση μιας κοινωνικής πόλωσης που υπονομεύει μεσοπρόθεσμα την όποια «εθνική στράτευση»…

Τα στοιχεία που θα συνθέτουν το «νεο μίγμα» κρατισμού και ιδιωτικού επιχειρείν (αυτό που ονομάζουμε νεο-κρατισμό) διαφαίνονται ήδη στον ορίζοντα· αυτή είναι η γνώμη μας.

Έχουμε όμως υπομονή για να ερευνήσουμε το πράγμα καθώς βρίσκεται σε σιωπηλή εξέλιξη…