Tag: αναδιάρθρωση

Απουσία απ’ το internet;

Παρασκευή 2 Οκτώβρη. Μ’ εκείνη την αφελή σιγουριά που έχουν οι λαχανιασμένοι νεοφώτιστοι, το ελληνικό υπουργείο παιδείας και θρησκευμάτων θεώρησε ότι βρήκε έναν high tech τρόπο για να σπάσει τις καταλήψεις των σχολείων. Πρώτον, κάνοντας υποχρεωτική την λεγόμενη «τηλε-εκπαίδευση» για τα σχολεία που δεν λειτουργούν λόγω καταλήψεων. Και δεύτερον, «βάζοντας απουσία» στους καταληψίες, για τους οποίους θα απαγορεύεται η συμμετοχή στην «τηλε-εκπαίδευση».

Είναι ένας γνήσια ελληνικός συνδυασμός βλακείας και τεχνολογικού hype. Αρκετοί εστιάζουν στο ότι έτσι κι αλλιώς ούτε υπολογιστές ούτε καλές συνδέσεις έχουν όλα τα σπίτια (προτείνουμε να δοκιμάσουν οι «τηλε-εκπαιδευόμενοι» τις καφετέριες…) Πέρα απ’ αυτό δε φαίνεται να νομιμοποιείται η «απαγόρευση» – εκτός αν πρόκειται για απόφαση του συλλόγου διδασκόντων για αποβολή. Έτσι γινόταν, τουλάχιστον, στις προ «τηλε-εκπαίδευσης» εποχές… Χωρίς τέτοια απόφαση, σχολείο – σχολείο, και κατά παράβαση του τρόπου που λειτουργούν τα σχολεία στη βάση των κρατικών οδηγιών επί δεκαετίες, πώς ακριβώς σκοπεύει το υπουργείο παπάδων να κάνει πρακτικά τις απαγορεύσεις; Θα κόβει την σύνδεση;

Λείπει επιπλέον το σημαντικότερο, τόσο από συμβολική όσο και από πρακτική άποψη: το απουσιολόγιο! Δεν ξέρουμε ποιοί κάνουν αυτή τη δουλειά τώρα (κάποτε υπήρχαν οι «απουσιολόγοι», που ήταν συνήθως οι «καλοί μαθητές» που είχαν όρεξη να τιμηθούν με το καθήκον να είναι λιγάκι ρουφιάνοι για τις απουσίες των συμμαθητών τους) αλλά οπωσδήποτε πρέπει να φτιαχτεί.

Πρακτικά το σοφό υπουργείο υποδεικνύει την «τηλε-εκπαίδευση» σαν παρα-σχολείο· σα να πήγαιναν οι φρόνιμοι και νομιμόφρονες μαθητές στο σπίτι του καθηγητή όταν το σχολείο είχε κατάληψη….

Εν τω μεταξύ έχει γεννηθεί ένα καινούργιο ερώτημα: αν το διαδίκτυο χωράει απουσιολόγο πως κάνεις κατάληψη σ’ αυτό το «μαγαζί»;

Παρακμή α λα αμερικέν (2)

Πέμπτη 1 Οκτώβρη. Ποιό είναι, λοιπόν, το κρίσιμο πεδίο αυτής της σύγκρουσης; Κατά την ταπεινή μας άποψη είναι η διαχείριση αυτής καθ’ αυτής της παρακμής της αμερικανικής ηγεμονίας στον πλανήτη – παρότι αυτό δεν λέγεται με το όνομά του. Το ψόφιο κουνάβι φαίνεται πως ανάμεσα στα υπόλοιπα αντιπροσωπεύει εκείνα τα κοινωνικά υποκείμενα (και εκείνα τα τμήματα του αμερικανικού κεφάλαιου, ας πούμε τους επιχειρηματίες του σχιστολιθικού πετρελαίου ή της αγροτικής βιομηχανίας) που ζορίζονται άμεσα (και θα κτυπηθούν περισσότερο) απ’ την παγκόσμια καπιταλιστική αναδιάρθρωση. Είναι αυτοί που υποστηρίζουν τον μερκαντιλισμό του ψόφιου κουναβιού, παρότι επί της ουσίας αυτός τους δίνει εικονικές προοπτικές επιβίωσης, αφού είναι συνώνυμος της σοβαρής συρρίκνωσης της αμερικανικής επιρροής. Είναι η ίδια φαντασίωση (και πάνω κάτω τα ίδια κοινωνικά υποκείμενα) του brexit: μένουμε μόνοι μας και μεγαλουργούμε – όπως παλιά! Μαζί με τον μερκαντιλισμό και σαν μέρος του έχουν την φαντασίωση της “σωτήριας αναδίπλωσης” της αμερικανικής στρατιωτικής ηγεμονίας.

Αξίζει να θυμηθούμε επ’ αυτού το γιατί (ίσως…) η ρητορική του ψόφιου κουναβιού “θα φέρω τον στρατό μας πίσω από διάφορα μέτωπα” (την οποία δεν μπορεί ωστόσο να πραγματοποιήσει…) θα μπορούσε να έχει πρακτικό νόημα για ένα τμήμα του αμερικανικού πληθυσμού – και σίγουρα όχι εξαιτίας πολιτικού, ανταγωνιστικού αντιμιλιταρισμού! Είναι γνωστό ότι πολλές χιλιάδες κατατάσσονται (εθελοντικά) στον αμερικανικό στρατό επειδή διαφορετικά δεν μπορούν να πληρώσουν για τις σπουδές τους. Σκεφτείτε τώρα: πώς μπορεί να λειτουργεί στη σκέψη ενός τέτοιου εθελοντή (και, ενδεχομένως, της οικογένειάς του) το γεγονός ότι απ’ την μια μεριά διακινδυνεύει να γυρίσει σε φέρετρο (ή να αυτοκτονήσει από ψυχολογικά προβλήματα μετά την αποστράτευση) για να πάρει αργότερα ένα ή και περισσότερα “χαρτιά”, και απ’ την άλλη αυτά τα “χαρτιά” γίνονται όλο και πιο άχρηστα στην αναδιαρθρούμενη αγορά της διανοητικής εργασίας; Γιατί η ιδέα “ο στρατός μας πίσω” να μην θεωρείται, με διάφορους τρόπους, σαν απαλλαγή έστω απ’ τον κίνδυνο του θανάτου;

Απ’ την άλλη μεριά ο νυσταλέος Jo φαίνεται να αντιπροσωπεύει τα πιο επιθετικά τμήματα του αμερικανικού κεφάλαιου, εκείνα με το πιο «κοσμοπολίτικο» παρελθόν, παρότι αυτά είναι που νοιώθουν με τον τρόπο τους όχι την απειλή της αναδιάρθρωσης (την προώθησαν…) αλλά την καυτή ανάσα του κινεζικού καπιταλισμού καθώς η αναδιάρθρωση προχωράει. Μια σειρά αμερικανικές εταιρείες υψηλής τεχνολογίας, που έχουν ήδη «παγκόσμια αγορά», έχουν λόγους να πιστεύουν (ή να ελπίζουν) ότι θα την κρατήσουν – αρκεί να μην πέσουν θύματα του «εμπορικού πολέμου». Η εστίαση του ψόφιου κουναβιού στις 5G τεχνολογίες και στην πρωτοπορεία της Huawei απ’ τις αγωνίες αυτών των τμημάτων του αμερικανικού κεφάλαιου προήλθε, αν και δεν είναι βέβαιο ότι η τακτική του θα τις εξυπηρετήσει μέχρι τέλους. Απ’ την άλλη μεριά καταλαβαίνουν πως ίσως στο κοντινό μέλλον να δυσκολευτούν να ανταγωνιστούν τις ασιατικές όμοιές τους με όρους καινοτομίας. Το ότι καλοβλέπουν απ’ την μια μεριά την ακόμα μεγαλύτερη «ανάπτυξη» του αμερικανικού στρατοβιομηχανικού συμπλέγματος (που έχει γίνει και επί ψόφιου κουναβιού) και απ’ την άλλη την χρήση του κατά της κίνας (που δύσκολα θα ενέπνεε έναν real estater) δεν θα πρέπει να θεωρείται παράξενο…

Κανένα απ’ αυτά τα δύο αυτά υποσύνολα στην σχηματική αυτή διάταξη δεν έχει απάντηση και σχέδιο για το πως θα διασωθεί η αμερικανική ηγεμονία στον πλανήτη, όπως για παράδειγμα ο διεθνής κύκλος κυκλοφορίας του δολαρίου ή η τεχνολογική υπεροχή της άλλοτε θρυλικής silicon valley (που τείνει να ξεχαστεί σαν το κάστρο των τεχνολογικών καινοτομιών!). Όμως η μετακόμιση ικανού μέρους των πολεμοκάπηλων «νεοσυντηρητικών» στη μεριά του νυσταλέου Jo υποδεικνύει ότι εκείνο το μέρος του αμερικανικού κεφάλαιου που εκπροσωπεί είναι ίσως περισσότερο αποφασισμένο “να τραβήξει την σκανδάλη” διεθνώς· σε σχέση με τους κοκκινόσβερκους οπαδούς του ψόφιου κουναβιού που θα προτιμούσαν να την τραβήξουν στο εσωτερικό, εναντίον του antifa ή του black life matters.

Θα πρέπει να προσθέσουμε πάντως ότι η δομή του αμερικανικού συστήματος εξουσίας είναι τόσο μεγάλο βαθμό «λομπίστικη» και «κυκλωματική» (μέσα και έξω απ’ το νόμο), ώστε το σχήμα των δυο υποσυνόλων που παρουσιάζουμε θα πρέπει να θεωρηθεί κατ’ αρχήν αφαιρετικό – «σχήμα εργασίας».

Σε κάθε περίπτωση διατυπώνουμε (όχι αυθαίρετες) υποθέσεις για κάτι που επιφανειακά μεν φαίνεται μακρινό, ουσιαστικά όμως είναι πολύ κοντινό. Ο Πομπηίας έκανε την θριαμβευτική του περατζάδα απ’ τα μέρη μας, και η Ουάσιγκτον δείχνει να είναι η τελευταία ελπίδα του ελληνικού ιμπεριαλισμού στις τρέχουσες συνθήκες…

Παρακμή α λα αμερικέν (3)

Πέμπτη 1 Οκτώβρη. Για την περιβόητη “υγιεινομική κρίση” υπήρξε έγκαιρα, πριν συμβεί, θεωρητική ανάλυση έως πρόβλεψη – αλλοίμονο στα αδαή Εγώ που ξύπνησαν μέσα στον εφιάλτη και τον αγάπησαν! Αλλά δεν υπάρχει κάποιο manual της «αυτοκρατορικής παρακμής» για τις καπιταλιστικές συνθήκες του 21ου αιώνα, το οποίο να μπορεί να συμβουλευτεί όποιος θέλει να την μετριάσει… Κατά καιρούς διάφοροι, φιλότιμα αλλά ανιστόρητα, προσπάθησαν να παραλληλίσουν την παρακμή της αμερικανικής «μόνης υπερδύναμης» με την παρακμή της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (;;;!!!) – ή να την συγκρίνουν με την παρακμή της αγγλικής αυτοκρατορίας, ένα αιώνα πριν.

Ατυχείς απόπειρες, για πάμπολλους λόγους, αλλά και – επιμένουμε – για έναν ακόμα, ασυνήθιστο στην καπιταλιστική εποχή. Το αμερικανικό κράτος / κεφάλαιο «αναπτύχθηκε» γραμμικά / ανοδικά τον τελευταίο 1,5 αιώνα (απ’ το τέλος του εμφυλίου και μετά) με συγκεκριμένες «σταθερές» που έγιναν αναπόσπαστο τμήμα της ιδεολογίας των λευκών προτεσταντών υπηκόων του. Πρώτον, η «ανάπτυξη» γινόταν πάντα μ’ ένα όπλο στο χέρι: είναι η αμερικανική μυθολογία των συνόρων και των ορίων που διαρκώς μετακινούνται καθώς οι ένοπλοι (έποικοι ή στρατός) προχωρούν, η μυθολογία του “let’s go west”. Δεύτερον, η βεβαιότητα ότι η αμερικανική επικράτεια είναι ένα ασφαλές «νησί» το οποίο δεν μπορούν να φτάσουν οι όποιοι εχθροί. Σ’ όλες τις επεκτάσεις με το όπλο στο χέρι αφενός ο αμερικανικός στρατός εξαπλωνόταν όλο και περισσότερο στον πλανήτη, διαμορφώνοντας πραγματικά ή εικονικά σύνορα του imperium «κάπου μακριά», αφετέρου παρότι η τεχνολογία των διηπειρωτικών πυραύλων κατέστρεψε ουσιαστικά την ασφάλεια του «νησιού» που προστατεύεται από δύο ωκεανούς, έμεινε πάντα ένα απευκταίο, ένα μακρινό ενδεχόμενο.

Παρότι ο αμερικανικός στρατός έχασε νωρίς τον θρύλο του «αήττητου» (αρχίζοντας απ’ το βιετνάμ…) ποτέ το αμερικανικό κράτος και η κοινωνία του δεν βίωσε και δεν αναμετρήθηκε με την πραγματικότητα μιας ήττας τέτοιας που να συνεπάγεται σοβαρή, ζόρικη και μεγάλης διάρκειας συρρίκνωση της ηγεμονίας τους και των πλεονεκτημάτων της. Όλοι οι ευρωπαϊκοί ιμπεριαλισμοί (και στην ασία ο ιαπωνικός) έχουν ζήσει τέτοιες μεγάλες περιόδους, και έμαθαν να δρουν σαν ηττημένα κράτη / κεφάλαια στη σκιά των παλιών μεγαλείων. Ο αμερικανικός προτεσταντισμός δεν το έμαθε ποτέ· δεν ξέρει καν πως είναι κάτι τέτοιο, τι συμβιβασμούς και παραδοχές πρέπει να γίνουν και πως… Δεν έχει από πουθενά, από κανένα πανεπιστήμιο και κανένα think tank κάποιο κρατικό στελεχικό προσωπικό που να έχει θεσμική μνήμη τέτοιας κατάστασης. Απλά τέτοια μνήμη δεν υπάρχει. Όλοι τώρα νοιώθουν νευρικά και άβολα – αλλά όχι όλοι με τον ίδιο τρόπο, όχι όλοι κατασκευάζοντας τους ίδιους «αποδιοπομπαίους τράγους»…

Κι αυτό είναι ένα απ’ τα χαρακτηριστικά της τρέχουσας παρακμής: οι επίσημοι διαχειριστές της αδυνατούν να αναπτύξουν οποιοδήποτε εναλλακτικό σχέδιο συντεταγμένης αναδίπλωσης. Μιλούν πάντα για την αμερικανική υπεροχή. Το ψόφιο κουνάβι με το «make america great again» (που φτάνει στην παράνοια ότι αυτή η μεγαλοσύνη επιτεύχθηκε κιόλας!) και η συμμαχία νεοσυντηρητικών – δεξιών δημοκρατικών με το υπονοούμενο ότι ο στρατός «μπορεί ακόμα».

«Κανονικά» ένα συλλογικό σώμα που βρίσκεται μπροστά σε κάτι πρωτοφανές με βάση τις (ιστορικές) εμπειρίες του είναι αναμενόμενο ότι θα αντιδράσει ανορθολογικά. Αλλά στον καπιταλισμό «ορθολογισμός» και «παράνοια» της εξουσίας είναι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος! Κατά συνέπεια η αμερικανική παρακμή κινείται σ’ εκείνη την ομιχλώδη περιοχή του «διάφορα είναι πιθανά».

Τίποτα δεν θα είναι «ειρηνικό»…

Ποσά σε μετρητά

Δευτέρα 28 Σεπτέμβρη. Διάφοροι βαθυστόχαστοι επιμένουν είτε άμεσα είτε έμμεσα ότι η υγιεινιστική τρομοεκστρατεία κινήθηκε και κινείται εκτός καπιταλισμού· σαν ένα είδος «αυθεντικής φυσικής απειλής», μια αναμέτρηση της ανθρωπότητας συνολικά με έναν μοχθηρό ιό, ακριβώς όπως περιγράφεται απ’ τα κράτη και τους κάθε είδους λακέδες. Μερικοί μάλιστα έχουν ψηθεί ότι τα συνταγματικά πραξικοπήματα, οι γενικευμένες απαγορεύσεις, η τρομοκρατία, είναι «αντικαπιταλιστικά» – επειδή (λένε) είναι «αντικαταναλωτικά»… Προφανώς πρόκειται για μικροαστικές «θεωρίες» περί καπιταλισμού, αφού αυτοί οι σπουδαίοι άνθρωποι μπορούν να δουν μόνο ό,τι βρίσκεται ακριβώς μπροστά στη μύτη τους (κι ούτε καν…)

Κάποιοι άλλοι δεν θα έκαναν καν τον κόπο να ειρωνευτούν αυτήν την «αντικαπιταλιστική σοφία». Ο γνωστός Jeff Bezos (της Amazon, ηλεκτρονικό εμπόριο…) μεταξύ Μάρτη και Ιούνη του 2020 αύξησε την προσωπική του περιουσία κατά 48 δισεκατομύρια δολάρια – ένα ποσό που κάθε βαθυστόχαστος θα θεωρούσε αμελητέο. Ο σινο-αμερικάνος ιδρυτής της Zoom (που έγινε “must” ακαριαία χάρη στις καραντίνες) έγινε πλουσιότερος κατά 2,5 δισεκατομύρια δολάρια. Και ο πρώην ceo της microsoft και νυν “επενδυτής” σε “ανερχόμενες φίρμες” Steve Ballmer αύξησε την περιουσία του κατά 15,7 δισεκατομύρια δολάρια. Συνολικά μιλώντας, μέσα σε 4 μήνες «υγιεινομικής κρίσης», οι αμερικάνοι δισεκατομυριούχοι έγιναν πλουσιότεροι κατά 637 δισεκατομύρια – τα οποία, παρακαλούμε την προσοχή σας – δεν τα «έβγαλαν» ούτε αποκλειστικά ούτε καν κυρίως απ’ την αμερικανική ενδοχώρα. Τα «έβγαλαν» απ’ την συσσώρευση που πραγματοποίησαν σε πολλά μέρη του πλανήτη. Κι ακόμα δεν έχει γίνει ο λογαριασμός για τα κέρδη των big pharma – αυτά έπονται.

Διάφορες σοφιστείες θα εφεύρισκαν οι σοφολογιότατοι φίλοι της καραντίνας προκειμένου να ξεπεράσουν αυτήν την πραγματικότητα. Ότι, δηλαδή, για καπιταλιστική αναδιάρθρωση και συγκέντρωση κεφαλαίου πρόκειται, κι όχι για απειλή κατά της ανθρωπότητας. Βαριεστημένα θα κατέληγαν στο γνωστό: «τον covid να πληρώσει η ολιγαρχία». Σωστό – αν βρεθούν χωροφύλακες να την αναγκάσουν… (Πάντως χρωστάει ακόμα την κρίση…)

Εν τω μεταξύ η προσοχή θα έπρεπε να έχει στραφεί στο ποιοί καπιταλιστικοί κλάδοι επωφελήθηκαν με τέτοιο θηριώδη τρόπο μέσα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα απ’ αυτήν την «υγιεινομική κρίση»· μιας και εμπειρικά είναι μάλλον εύκολο να βρεθούν άλλοι καπιταλιστικοί κλάδοι που είχαν και έχουν ζημιές. Αν περάσει απ’ το μυαλό κάποιου σοφολογιότατου φίλου της καραντίνας ότι βρίσκεται σε εξέλιξη μια εντατική καπιταλιστική αλλαγή παραδείγματος με κερδισμένους και χαμένους κλάδους (όχι όμως αφεντικά! γιατί το κεφάλαιο / χρήμα μεταφέρεται ακαριαία από μη επικερδείς σε επικερδείς τομείς), κι αν επιπλέον τους περάσει απ’ το μυαλό ότι αυτό ΑΚΡΙΒΩΣ συμβαίνει σε κάθε καπιταλιστική αναδιάρθρωση (με τους εργάτες να είναι η μάζα των «παράπλευρων απωλειών» αν δεν έχουν την γνώση και την πολιτική / οργανωτική ετοιμότητα να στραφούν εναντίον οποιουδήποτε είδος «πολέμου»…), αν λοιπόν συμβούν τέτοια απίθανα πράγματα, τότε οι βαθυστόχαστοι αναλυτές φίλοι της καραντίνας ίσως αρχίσουν να ανησυχούν για τις φιλίες τους με τα κράτη και τις βεβαιότητές τους περί «υγιειονομικού εφιάλτη».

(Το έσχατο σημείο αυτο-εξαπάτησης των υπέροχων Εγώ / θυμάτων του νεοφιλελευθερισμού είναι το να πιστεύουν ότι δεν χειραγωγούνται, ειδικά όταν κατάτασσονται σαν πειθαρχημένοι στρατιώτες στον «πόλεμο κατά του εχθρού», γνωστού ή άγνωστου, ορατού ή αόρατου. Είναι αυτή η φρεναπάτη που βασίλεψε επί 30 χρόνια αλλά τώρα γίνεται κιμάς που είναι, τώρα που μιλάμε, αντικείμενο δεκάδων, μπορεί και εκατοντάδων ερευνών, μετρήσεων και διδακτορικών σ’ όλο τον καπιταλιστικό πλανήτη…)

Η στρατηγική της έντασης (και η έντασή της) 3

Σάββατο 19 Σεπτέμβρη. Μεταξύ του μικροαστικού εμπειρισμού και του καπιταλιστικού βολονταρισμού η απόσταση είναι μεγαλύτερη από χαώδης. Για τον μικροαστικό εμπειρισμό ο covid 19 είναι το «κακό» που του λένε ή ένα ανύπαρκτο «κακό» που κρύβει το αληθινό κακό … των κεραιών 5G!!! Ο μικροαστικός εμπειρισμός δεν έχει ιδέα για τις τεχνολογίες επικοινωνιών, και μέσα στην βλακώδη άγνοιά του νομίζει ότι οι κεραίες μεταδίδουν ιούς… Ο μικροαστικός εμπειρισμός δεν έχει ιδέα καν για την καπιταλιστική εποχή στην οποία ζει – θέλει μόνο μια ατομική / οικογενειακή φούσκα για να την βγάζει.

Είναι αυτές οι δοξασίες που γεφυρώνουν το χάσμα κάνοντας την στρατηγική της έντασης «φυσική». Κι αυτή είναι η επικοινωνιακή τακτική των αφεντικών, μια τακτική που είχε προβλέψει ο Debord: προκειμένου τα αφεντικά να κινδυνέψουν από την αυθεντική εργατική θεωρητική και πρακτική κριτική, κατασκευάζουν (ή και αξιοποιούν) τους «εχθρούς» που βολεύουν!

Και οι κάθε είδους λακέδες τους κάνουν ό,τι μπορούν για να επιτείνουν την σύγχιση. (Ευτυχώς με όλο και μικρότερη επιτυχία…)

Το «αντικαπιταλιστικό κράτος» 1

Παρασκευή 18 Σεπτέμβρη. Ένα απ’ τα βασικά (και πρώτα) «επιχειρήματα» των φίλων της καραντίνας που δεν αρκούνται στο να παραδεχτούν τους υγιεινισμούς  και τις φοβίες τους αλλά τις επενδύουν με «επαναστατική» ρητορική, ήταν ότι α) δεν θα ήταν δυνατόν η μορφή – κράτος να προχωράει σε καθολικές απαγορεύσεις που «θίγουν την οικονομία» αν ο κίνδυνος δεν ήταν σοβαρός, και β) ότι η μορφή – κράτος (πιεζόμενη απ’ την «συναίσθηση των ευθυνών» της; Η κάθε κυβέρνηση απ’ τον φόβο του πολιτικού κόστους πολλών θανάτων;) είναι ικανή και διατεθειμένη να ξεπεράσει την εξυπηρέτηση των καπιταλιστικών συμφερόντων και να γίνει «αντικαπιταλιστική»! Κάτι το οποίο ζούμε τώρα (έλεγαν και εξακολουθούν) οι φίλοι της καραντίνας) και μας υποχρεώνει να σταθούμε «αντικαπιταλιστικά» σαν πειθαρχημένοι στρατιώτες δίπλα στο κράτος (μέχρι την τελική του νίκη υποθέτουμε, δηλαδή την οριστική καταστροφή του καπιταλισμού!…) Απόδειξη αυτής της κρατικής «αντικαπιταλιστικής» εκστρατείας (πάντα για τους «επαναστάτες» φίλους της καραντίνας) ήταν «ο θάνατος του εμποράκου»… Δηλαδή του τυπικού, ιστορικού μικροαστού, ο οποίος σαν φυσιογνωμία και ρόλος μέσα στην καπιταλιστική διαστρωμάτωση πρέπει να έχει πεθάνει καμμιά 20αριά φορές τον τελευταίο καπιταλιστικό αιώνα – αλλά πάντα ανασταίνεται απ’ τις στάχτες του, μόνο για ξαναπεθάνει μια άλλη φορά, αργότερα…

Οι αγράμματοι και οι μικρόνοες αυτοί οι «επαναστάτες» είναι υποχρεωτικά και ανιστόρητοι! Κάθε καπιταλιστική αναδιάρθρωση, μικρότερη ή μεγαλύτερη, είναι (πέρα από γενική επίθεση στην κάθε φορά τεχνική και πολιτική σύνθεση της ανταγωνιστικής εργατικής τάξης) και ένας «εμφύλιος» στο εσωτερικό του κεφάλαιου. Για παράδειγμα η καθιέρωση των ατμομηχανών και, κυρίως, των μηχανών εσωτερικής καύσης (του αυτοκινήτου, του φορτηγού, κλπ) κατέστρεψε κυριολεκτικά δεκάδες δουλειές που είχαν άμεση ή έμμεση σχέση με τα κάρα, τις άμαξες, τα μουλάρια και τα άλογα, κλπ. Η καθιέρωση του ατμόπλοιου κατέστρεψε επίσης κυριολεκτικά δεκάδες δουλειές που είχαν σχέση με τη ναυπήγηση και την συντήρηση ιστιοφόρων – για να μην πούμε τι καταστροφή προκάλεσε η καθιέρωση του χάλυβα στην ναυπήγηση των ξύλινων  πλοίων. Καμμία, όμως, απ’ αυτές τις αναδιαρθρώσεις (και πολλές άλλες παρόμοιες), είτε έγιναν υπό την αιγίδα και την διεύθυνση των τότε κρατών (πολλές οι περιπτώσεις) είτε όχι, δεν θεωρήθηκε απόδειξη … της αυτοχειρίας του καπιταλισμού! Ίσως επειδή οι επαναστάτες εκείνων των εποχών ήταν κανονικοί τέτοιοι και όχι ηλίθιοι με «μαρξίζουσα» περικεφαλαία όπως στους καιρούς μας.

Εκείνο που προετοιμαζόταν και ωρίμαζε πολλά χρόνια πριν και επιταχύνθηκε με τα υγιεινιστικά πραξικοπήματα ήταν μια τέτοια «αλλαγή παραδείγματος». Η οποία, φυσικά, αλλάζοντας την τεχνική και πολιτική σύνθεση τόσο του κεφάλαιου όσο και της εργασίας, δεν μπορεί παρά να εμφανίζεται στα μάτια των τυφλών και αδαών σαν (ένας ακόμα) «θάνατος του εμποράκου». Δείτε, παραδειγματικά, το λιανικό εμπόριο. Ρούχων, παπουτσιών, συσκευών, γκάτζετς, βιβλίων, κλπ. Το «φυσικό» κατάστημα έχει συνυπάρξει για πολύ καιρό με το «ηλεκτρονικό». Και η amazon δεν εφευρέθηκε τους τελευταίους μήνες. Ωστόσο το «φυσικό» και το «ηλεκτρονικό» εμπόριο λιανικής ήταν δομικά αντίπαλες καπιταλιστικές διαδικασίες οργάνωσης και αξιοποίησης της αγοράς. Που έμοιαζαν να συνυπάρχουν ειρηνικά. Θα ήταν δυνατόν αυτό να συμβαίνει επ’ άπειρον; Όχι βέβαια – αν και θα βόλευε την «επαναστατική» νιρβάνα πολλών.

Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε αρκετά ακόμα παραδείγματα τέτοιου είδους «νέου» και «παλιού» καπιταλισμού που συνυπήρξαν για δυο δεκαετίες – όσες / όσοι καταλαβαίνετε την πραγματικότητα που ζείτε δεν χρειάζεσθε την βοήθειά μας. Το βέβαιο είναι πως ούτε καινούργιο ούτε πρωτότυπο είναι στην ιστορία του καπιταλισμού «παλιές» και ξεπερασμένες μορφές συσσώρευσης, εκμετάλλευσης, κερδοφορίας να καταστρέφονται, όχι απ’ τον «θεό» ούτε απ’ την επαναστατημένη εργατική τάξη, αλλά απ’ την ίδια την εξέλιξη του καπιταλισμού. Αυτή η καταστροφή ΔΕΝ είναι «αντικαπιταλιστική» – χρειάζονται πολλοί τόνοι βλακείας για να θεωρηθεί τέτοια.

Το ακόμα χειρότερο είναι ότι οι πόλεμοι, για παράδειγμα οι παγκόσμιοι, ήταν πέρα απ’ τα υπόλοιπα και τέτοιες «εσωτερικές» καπιταλιστικές διαδικασίες αναδιάρθρωσης και καταστροφής όχι μόνο εργασίας (εργατών / εργατριών) αλλά και «κεφαλαίου». ‘Ετσι ώστε θα ήταν υπεραρκετό το να εμφανιστούν οι πολιτικές βιτρίνες των αφεντικών λέγοντας ότι «κηρύσσουν πόλεμο» (… κατά του «αόρατου εχθρού») για να καταλάβει ή έστω να διαισθανθεί όποιος έχει στοιχειώδη γνώση της Ιστορίας ότι θα χυθεί αίμα! Απ’ τις μαζικές κατ’ οίκον φυλακίσεις πράγματι έχασε μια γκάμα αφεντικών με «παλιού τύπου» μορφές εκμετάλλευσης. Κέρδισε όμως πολλαπλάσια μια άλλη γκάμα αφεντικών, με «νέου τύπου» δραστηριότητες – σε κάποιες περιπτώσεις ούτε καν «νέου»! Τα ψώνια, οι αγορές, η κατανάλωση με τον παραδοσιακό «φυσικό» τρόπο κατέρρρευσαν – αλλά πολλοί περισσότεροι καταναλωτές στράφηκαν στο ηλεκτρονικό εμπόριο, ακόμα και για τα μπακαλικά, απογειώνοντας τα κέρδη είτε των επιχειρήσεων που είναι αμιγώς ηλεκτρονικού εμπορίου, είτε εκείνων που πρόλαβαν να πηδήξουν στην καρότσα της ψηφιακής εμπορικής μεσολάβησης.

Αν, λοιπόν, οι πολιτικές βιτρίνες μίλησαν για «πόλεμο» είχαν δίκιο σ’ αυτό: ριζική καπιταλιστική αναδιάρθρωση. Κι αν οι «επαναστάτες» φίλοι της καραντίνας βρήκαν την «ριζική καπιταλιστική αναδιάρθρωση» σαν … αντικαπιταλισμό, είναι απλά επειδή δεν ξέρουν που πάνε τα τέσσερα. (Κι ούτε θα μάθουν ποτέ!).

Το «αντικαπιταλιστικό κράτος» 2

Παρασκευή 18 Σεπτέμβρη. Κάποιοι, άσχετοι όσο και εγωϊστές, θα υποδείξουν την κατάρρευση της βιομηχανίας του τουρισμού σαν απόδειξη … χμμμ… «κρατικού αντικαπιταλισμού» και «σοβαρότητας της απειλής απ’ τον covid… H βιομηχανία του τουρισμού είναι (και πάντα ήταν) ενδιαφέρουσα περίπτωση, αφενός επειδή απέκτησε έναν γιγαντισμό χωρίς προηγούμενο σε σύντομο ιστορικό χρόνο, και αφετέρου επειδή θα μπορούσε να είναι case study και για άλλες περιπτώσεις.

Αυτό που έχουμε γνωρίσει σαν βιομηχανία του τουρισμού (παγκόσμια) είναι ηλικίας ουσιαστικά έξι ή εφτά δεκαετιών. Παρότι λουτροπόλεις άρχισαν να δημιουργούνται στην ευρώπη απ’ τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα, ο μαζικός (και μάλιστα πληβειακός) «τουρισμός» (κατ’ αρχήν σαν καλοκαιρινές διακοπές) είναι προϊόν των καπιταλιστικών ρυθμίσεων μετά τον β παγκόσμιο, της γενίκευσης του φορντισμού / ταιηλορισμού και του κράτους πρόνοιας, της καθιέρωσης καλοκαιρινής άδειας ενός μήνα για τους μισθωτούς, της βελτίωσης των μέσων μεταφοράς, κλπ. Πρόκειται, λοιπόν, για μια πολύ «νεαρή» βιομηχανία, που ανέκαθεν ήταν ευπρόσβλητη σε μια σειρά παράγοντες: καιρικά φαινόμενα, πολιτικά γεγονότα, μόδες – ακόμα και ζητήματα υγείας.

Τι είναι όμως αυτό που πουλάει η βιομηχανία τουρισμού; Ποια είναι η υλική της βάση, το θεμέλιό της; Οι τόποι! Είτε πρόκειται για την «εξοχή» (θάλασσα / βουνό), είτε πρόκειται για ιστορικά μνημεία, μουσεία, κλπ, η βιομηχανία του τουρισμού υπεραναπτύχθηκε έχοντας σαν βάση της τους τόπους και την παροχή υπηρεσιών γύρω, μέσα, προς, από αυτούς. Απ’ αυτήν την άποψη ανήκει στην κατηγορία των γεωπροσοδικών επιχειρήσεων, όπως για παράδειγμα είναι η urban εκμετάλλευση ακινήτων… ή ακόμα και η ενοικίαση αγροτικών γαιών.

Ποιος είπε στα σοβαρά ότι αυτή η κατηγορία κερδοφορίας, οι γεωπρόσοδοι, είναι ακλόνητο χαρακτηριστικό του καπιταλισμού; Όπως συμβαίνει με τον τόκο (: π.χ. βιομηχανία του χρηματοπιστωτισμού) έτσι και με την πρόσοδο (π.χ. βιομηχανία του τουρισμού), όσο ανθηρές μέθοδοι κερδοφορίας κι αν εμφανίζονται να είναι αυτές κατά περιόδους, είναι δυνατόν να γίνουν εμπόδια σε  ιστορικές φάσεις ριζικής καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης και υπερέντασής της – όπως αυτή που έχει ξεκινήσει σαν 4η βιομηχανική επανάσταση. Σε τέτοιες φάσεις το χρήμα / κεφάλαιο που έχει συσσωρευτεί απ’ την «τουριστική βιομηχανία» (και σίγουρα τις πιο μεγάλες επιχειρήσεις της) θα πρέπει να στραφεί όχι στην ανανέωση του «παλιού» αλλά στην επένδυση υπέρ του «καινούργιου». Ας πούμε του “smart turism” σαν μαζικής καταναλωτικής συμπεριφοράς.

Ακόμα πιο γενικά ωστόσο, εφόσον το βιο-πληροφορικο-ασφαλίτικο κεφάλαιο ξανα-αποικιοποιεί το έδαφος, δεν μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι οι τόποι όπως τους διαμόρφωσε η φορντική βιομηχανία του τουρισμού  θα μείνουν ανεπηρέαστοι! Κι αυτό σημαίνει βασικά πράγματα. Όπως το ότι η «κρίση υπερπροσφοράς» που σοβούσε για πολλά χρόνια στην βιομηχανία τουρισμού, εκφρασμένη είτε με τις αεροπορικές εταιρείες low cost, είτε με τα all inclusive ξενοδοχεία, είτε με άλλες μορφές («πακέτα» κλπ) που, από καπιταλιστική άποψη λέγονται πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους (από εξαιρετικά υψηλό άλλοτε σε μέτριο…), αυτή λοιπόν η «κρίση υπερπροσφοράς» θα πρέπει να ξεπεραστεί!

Να λοιπόν που οι συνέπειες των καθολικών απαγορεύσεων και των πραξικοπημάτων στην (παγκόσμια) βιομηχανία τουρισμού, όχι μόνο δεν αποτελούν απόδειξη «αντικαπιταλισμού» εκ μέρους της μορφής – κράτος (!!!) αλλά είναι το αντίθετο: δείχνουν την επιτάχυνση των διαδικασιών «ξεσκαρταρίσματος» αλλά και τεχνικής / πολιτικής αναδιάρθρωσης στην διαχείριση τόσο των τόπων όσο και των καταναλωτικών σχέσεων μ’ αυτούς! Αν οι τόποι έγιναν «εικόνες» (κι αυτό έχει εμπεδωθεί προ πολλού) τότε η επαυξημένη και η εικονική πραγματικότητα θα αναλάβουν το πρόσταγμα, και όχι τα rooms to let και οι «γκρίκ μουζάκα»!!! Διότι αυτά τα τελευταία είναι εν δυνάμει μολυσματικά! Ενώ η εικονική και η επαυξημένη πραγματικότητα αντισηπτικές και ασφαλείς από κάθε άποψη!!

(Οπωσδήποτε αυτό δεν θα είναι ούτε απ’ την μια μέρα στην άλλη ούτε απ’ τον ένα μήνα στον άλλο. Αλλά αυτή είναι η τάση υποχρεωτικά!)

 

Η δουλειά μετά (την τρομοκρατία) 8

Τετάρτη 16 Σεπτέμβρη. Η δικτύωση σαν μορφή της «φυσικής» αποστασιοποίησης διαδοχικών κρίκων μιας παραγωγικής (ή και καταναλωτικής) διαδικασίας δεν είναι καινούργια εν έτει 2020. Πολλές δουλειές που γίνονταν ως τώρα στο «γραφείο» είναι ουσιαστικά «τηλέ-». Η μετατόπιση ενός λογιστή, ενός προγραμματιστή ή ενός ελεγκτή πληροφορικών συστημάτων απ’ το «γραφείο στο σπίτι» δεν αποτελεί γενέθλια στιγμή της «τηλε-εργασίας». Αλλά μιας δόλιας χωροτακτικής αποκέντρωσης / απομόνωσης.

Στο βαθμό που τα αφεντικά θα έχουν τον έλεγχο της «παραγωγικότητας της εργασίας» μέσω δικτύωσης (άρα τον έλεγχο των χρόνων και της έντασης), τα οφέλη τους απ’ αυτήν την μετατόπιση είναι αξιοσημείωτα. Πρώτ’ απ’ όλα αυτό που ήδη λένε: η δραστική μείωση των εξόδων τους για συντήρηση των «γραφείων». Ύστερα η δυνατότητά τους να εκτρέψουν τις μισθωτές σχέσεις σε εργολαβικές, με ό,τι κάτι τέτοιο σημαίνει για τις δεσμεύσεις τους. Ακόμα και το ιδεολογικό όφελος δεν είναι αμελητέο: αν οι εργαζόμενοι δηλώνουν ευχαριστημένοι που το μωρό τους μπουσουλάει κάτω απ’ το pc τους, οι εργοδότες μπορούν να είναι δυο και τρεις φορές ευχαριστημένοι. Ο χρόνος «ενασχόλησης με τα οικιακά», όσο διάσπαρτος κι αν είναι, θα αφαιρείται εύκολα απ’ τον χρόνο «ενασχόλησης με τη δουλειά», που θα μετριέται με το λεπτό, με το δευτερόλεπτο, με τα κλικ, και οτιδήποτε τέλος πάντων. Καινούργιες νόρμες «αποδοτικότητας» θα εφευρεθούν (εφευρίσκονται ήδη).

Απ’ τα τέλη του 2010, δηλαδή σχεδόν εδώ και μια 10ετία, με το «πλάνο 30/900» η εργατική αυτονομία υπέδειξε την σημασία του μισθού και του χρόνου εργασίας για την ανασύνθεση της εργατικής υποκειμενικότητας· και του ανταγωνισμού της. Κοιτώντας τα εργοδοτικά οφέλη της δουλειάς στο σπίτι μέσω δικτύωσης και τον τρόπο που μπορεί αυτή η φάκα να κρυφτεί πίσω απ’ το μικρό κομμάτι τυρί στο κέντρο της, θα λέγαμε ότι ενώ (για παράδειγμα) η μείωση του χρόνου μετακίνησης προς- και από- την δουλειά φαίνεται θετική, υποκαθιστά (και υποσκάπτει) την απαίτηση για δραστική μείωση του χρόνου εργασίας· ένα ζήτημα κρίσιμο για την καθημερινή ζωή των πάντων. Απ’ την ίδια προσέγγιση, η μετατροπή των μισθωτών σχέσεων σε de facto εργολαβικές υποσκάπτει την απαίτηση ενός βασικού μισθού που θα καλύπτει τις σύγχρονες εργατικές ανάγκες.

Αν αυτά είναι σωστά, γεννιέται το ερώτημα: εντάξει, αλλα τι μπορούμε ή πρέπει να κάνουμε; Εκείνο που δεν μπορούμε και δεν πρέπει να επιδιώκουμε είναι η επιστροφή …. στα μυθικά χρόνια του φορντικού καπιταλισμού! Η μείωση του βασικού εβδομαδιαίου χρόνου εργασίας και στην ψηφιακή εκδοχή της εξακολουθεί να είναι στρατηγικής σημασίας· χωρίς να αποτελεί ενισχυτικό επιχείρημα αν κάποιος / κάποια στο σπίτι του μεγαλώνει παιδί, σκυλί ή γεράνια! Επιπλέον θα ήταν έξυπνο να μην θεωρείται η δουλειά στο σπίτι επιθυμητή απ’ τους μισθωτούς. Αν πρόκειται τα αφεντικά να γλυτώσουν «πάγια» έξοδα (κι αυτό είναι το σίγουρο) θα πρέπει να πληρώσουν παραπάνω για την μετακόμιση του υπολογιστή εργασίας στο καθιστικό. Όχι με την μορφή bonus (μια ύπουλη διαχείριση) αλλά σαν αύξηση στον μισθό. Όλες οι μορφές άδειας που αφορούν την εξαρτημένη, μισθωτή σχέση θα πρέπει επίσης να μείνουν ακέραιες.

Όμως αυτά ακούγονται σαν ευχολόγια σε μια εποχή σχεδόν εξαφανισμένης εργατικής αυτο-οργάνωσης. Πιστεύει κανείς ότι κάποιο συνδικάτο (ή κάποιο κόμμα) θα προτάξει τα στήθη του; Καλύτερα να προσέξει τον δομικό αναχρονισμό που χαρακτηρίζει αυτές τις πατερναλιστικές δομές, που κάποτε υπήρξαν βασικά στηρίγματα της εξουσίας αλλά είναι εχθρικές προ πολλού απέναντι στα εργατικά συμφέροντα.

Πριν το να κάνουμε αυτό κι αυτό, υπάρχουν οι βασικές προϋποθέσεις για την δράση…

(προσωρινό τέλος)

Η δουλειά μετά (την τρομοκρατία) 6

Τρίτη 15 Σεπτέμβρη. Η DAK, που συστήνεται σαν «ο τρίτος σε μέγεθος μη κερδοσκοπικός ασφαλιστικός οργανισμός» στη γερμανία, κάνει τακτικά έρευνες στους μισθωτούς του τριτογενή. Είχε την ιδέα, προφανώς προϊόν των κυρίαρχων ερωτήσεων της περιόδου, να βάλει στο ερωτηματολόγιο ερωτήματα σχετικά με την ψηφιοποίηση της εργασίας – στο τέλος του 2019. Ξαναέκανε ανάλογες ερωτήσεις την περασμένη άνοιξη. Συγκεκριμένα, μεταξύ Δεκέμβρη του 2019 και τον Γενάρη του 2020 (προ covid…) ρώτησε 7.054 εργάτες. Μεταξύ Απρίλη και Μάη του 2020 (φουλ covid…) ρώτησε 7.226. 5.854 εργάτες απάντησαν και στις δύο έρευνες. Μερικά απ’ τα ευρήματα αυτών των δειγματοληψιών (που όπως όλες οι παρόμοιες πρέπει να αντιμετωπίζονται όχι σαν η αποκάλυψη της αλήθειας αλλά σαν σοβαρή ένδειξη γι’ αυτήν) στη συνέχεια.

Στο τετράμηνο που μεσολάβησε ανάμεσα στις δύο έρευνες, ο καπιταλιστικός τομέας που προχώρησε περισσότερο στην καθιέρωση της δουλειάς στο σπίτι ήταν οι τράπεζες και οι ασφαλιστικές – κατά 80% σε σχέση με πριν. Ακολούθησαν διάφορες μεγάλες χημικές / φαρμακοβιομηχανίες (BASF, Bayer, κλπ) καθώς και ο δημόσιος τομέας – κατά 72%. Ύστερα η βιομηχανία των media και της τέχνης / πολιτισμού – 68%. Στην πιο χαμηλή σχετικά μετατόπιση προς την δουλειά στο σπίτι ήταν οι υπηρεσίες δημόσιας υγείας (29%), φροντίδας υγείας (29%) και εμπορίου (37%).

Πριν την τρομοεκστρατεία περίπου οι μισοί εργοδότες θεωρούσαν την δουλειά στο σπίτι σαν πιθανή επιλογή απ’ την μεριά τους κάποια στιγμή στο μέλλον· αλλά οι υπόλοιποι μισοί εμφανίζονταν ιδιαίτερα αρνητικοί θεωρώντας ότι θα χάσουν την επίβλεψη πάνω στους υπαλλήλους τους. Αλλά χάρη στον covid-19 η δουλειά στο σπίτι υπερδιπλασιάστηκε, αυξανόμενη κατά 116%, είτε σαν μόνιμη κατάσταση είτε σαν τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας.

Από υποκειμενική άποψη τώρα, το 41,3% όσων μισθωτών ερωτήθηκαν απάντησε πως θεωρεί ότι η δουλειά στο σπίτι αυξάνει την παραγωγικότητά τους· αλλά μόνο το 18% είπε ότι ήταν ελεύθερο να αποφασίσει το ποιές ώρες θα δουλέψει. Πράγμα που σημαίνει ότι σε πάνω από 4 στις 5 περιπτώσεις το αφεντικό εξακολουθούσε να ελέγχει το ωράριο, ακόμα και από απόσταση. Επιπλέον περισσότεροι απ’ τους μισούς, το 54,2% συγκεκριμένα, θεώρησε ότι η έλλειψη καθαρού διαχωρισμού μεταξύ χρόνου εργασίας και χρόνου εργασίας είναι πρόβλημα. Το 68% θεώρησε θετική συνέπεια την μείωση του χρόνου μετακίνησης από και προς την δουλειά, και λίγο παραπάνω απ’ τους μισούς (το 54%) δήλωσαν ότι θα προτιμούσαν να δουλεύουν απ’ το σπίτι στο μέλλον, ακόμα και χωρίς covid-19.

Αν και το σύνολο των αποτελεσμάτων δεν έδειξε μια διαμορφωμένη οριστικά πλειοψηφική τάση μεταξύ των μισθωτών του τριτογενούς στη γερμανία υπέρ της δουλειάς στο σπίτι, είναι βέβαιο ότι έχοντας την μαυρίλα της κοινωνικής μόλυνσης και των γενικών απαγορεύσεων απ’ την μια μεριά και την πιθανότητα ανεργίας ή «εργασιακής εφεδρείας» απ’ την άλλη, οι μισοί ή και περισότεροι απ’ αυτούς που ρωτήθηκαν αγάπησαν το σπίτι τους ως εργασιακό κελί. Είναι μια καλή μαγιά για την προώθηση αυτού του είδους των εργασιακών σχέσεων: αν συμφωνούν και οι μισθωτοί γιατί να μην τους «κάνουν την χάρη» οι εργοδότες, στο βαθμό που μπορούν να οργανώσουν κατάλληλα τον καταμερισμό εργασίας και να εντατικοποιήσουν τον δικτυακό έλεγχο σπίτι – σπίτι, όχι μόνο τον έλεγχο της δουλειάς αλλά και της καθημερινότητας;

(Αλήθεια: αυτά τα παιδιά που θα μεγαλώνουν παίζοντας με την δουλειά της μαμάς ή/και του μπαμπά, θα φεύγουν ποτέ απ’ το σπίτι; Πώς θα τους φαίνονται οι άλλες δουλειές;)

Η δουλειά μετά (την τρομοκρατία) 7

Τρίτη 15 Σεπτέμβρη. Υποστηρίζουμε λοιπόν, μέσα απ’ αυτή την πρώτη προσέγγιση, ότι η δουλειά στο σπίτι στην ψηφιακή εποχή της 4ης βιομηχανικής επανάστασης (που αποκαλείται «τηλε-εργασία») δεν είναι βήμα προς μεγαλύτερο εργατικό έλεγχο πάνω στο χρόνο και στην ένταση της εργασίας, ακόμα κι αν αυτό νομίζουν πολλοί. Είναι το αντίθετο: βήμα (βήματα…) προς τον ασφυκτικότερο έλεγχο επί της εργασίας, ακόμα και χωρίς την φυσική παρουσία του αφεντικού, του προϊστάμενου ή των ρουφιάνων τους. Η δουλειά στο σπίτι δεν θα γυρίσει (στο συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος της) στην ένδοξη και περήφανη αρνησικυρία των υφαντριών στην αγγλία πριν την 1η βιομηχανική επανάσταση· θα προχωρήσει μάλλον προς τις δυστοπικές εκφάνσεις της ταινίας sleep dealer…

Μερικές πλευρές αυτού του ασφυκτικότερου ελέγχου παρουσιάσαμε ήδη. Η τροποποίηση της μισθωτής σχέσης επί το εργολαβικότερο· η καλύτερη αξιοποίηση του «δίκιου του πελάτη»· η επέκταση του χρόνου εργασίας με δικαιολογία το «μα ασχολείσαι και με το παιδί»· οι δυνατότητες εντατικοποίησης: αυτά είναι μερικά μάλλον προφανή στοιχεία.

Υπάρχουν όμως κι άλλα. Πώς συγκροτείται η εργατική αντιπαλότητα (προς το αφεντικό κατ’ αρχήν) όταν αυτή η φιγούρα είναι απούσα με την φυσική έννοια και, στη θέση της, υπάρχει ένας «διευθυντικός αλγόριθμος»; Πώς συγκροτείται η εργατική αλληλεγγύη χωρίς την φυσική παρουσία και σχέση, μόνο μεσολαβημένα από μηχανές, και άρα μέσα από ελέγξιμα κανάλια; Πώς είναι εφικτή η μαχητική εργατική οργάνωση, ακόμα και σε συνδικαλιστικό επίπεδο; Μέσω social media;

Ένα απ’ τα πλεονεκτήματα που μνημονεύουν οι μισθωτοί υπέρμαχοι της δουλειάς στο σπίτι, ίσως το πιο συμπαγές και χειροπιαστό, είναι η εξοικονόμηση του χρόνου μετακίνησης από και προς τη δουλειά. Που σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι συνολικά 2, 3 ή και περισσότερες ώρες. Αυτό είναι σωστό. Όμως η ασταμάτητη μηχανή θυμάται (και θυμάται καλά!) ότι σε άλλες εποχές, όπου η εργατική συνείδηση και ανταγωνιστικότητα ήταν οξυμένες, το σχετικό αίτημα ήταν να θεωρείται ο χρόνος μετακίνησης από και προς την δουλειά σαν χρόνος εργασίας. Και είτε να αφαιρείται απ’ το καθημερινό ωράριο, είτε να πληρώνεται έξτρα.

Το να μεταφερθεί ο χρόνος μετακίνησης (έστω σαν οικονομικό έξοδο) στη μεριά του αφεντικού είναι (ήταν πιο σωστά) ένας στόχος αντιδιαμετρικά αντίθετος με το να απαλειφθεί μετατρέποντας τα σπίτια σε «γραφεία»! Αν η τωρινή απάντηση στην κούραση του πάω και γυρνάω απ’ την δουλειά είναι το «η δουλειά εισβάλει και καταλαμβάνει το σπίτι», απέχει ελάχιστα από ένα γενικό πρόσταγμα κατ’ οίκον εγκλεισμού, «εθελοντικής φυλάκισης», όπως αυτό που επιβλήθηκε δια της βίας με τα πρόσφατα πραξικοπήματα. Υπάρχουν κι άλλοι τέτοιοι χρόνοι προς- και από- που θα μπορούσαν να απαλειφθούν με ανάλογους τεχνολογικούς τρόπους: προς- και από- την εκπαίδευση· προς- και από- την διασκέδαση· προς- και από- την ξεκούραση των διακοπών. Ο καπιταλισμός της 4ης βιομηχανικής επανάστασης είναι έτοιμος να προσφέρει παντού μια τέτοια «εξοικονόμηση χρόνου» – που ωστόσο είναι πλαστή! Είναι, μάλλον, αλλαγή στην καπιταλιστική αξιοποίηση του χρόνου: πιο εντατική, πιο συστηματική. Όντως οι χρόνοι μετακίνησης είναι η σπατάλη που ήθελε (και κατάφερε) να καταπολεμήσει ο Ταίηλορ στα αμερικανικά μηχανουργεία· τώρα πια όμως σε κλίμακα κοινωνικού εργοστάσιου.

Για ποιον λόγο, λοιπόν, ο χ ή ο ψ εργοδότης δεν θα χρησιμοποιήσει αυτό το πλεονέκτημα (του ότι δεν χρειάζεται να πάει κάποιος στη δουλειά) υπέρ του, επιμηκύνοντας τον πραγματικό χρόνο εργασίας; Για ποιον λόγο ο χ ή ο ψ εργοδότης δεν θα πει «έλα τώρα, κάτσε να τελειώσεις την δουλειά σήμερα, αφού άλλωστε δεν θα χάσεις τον χρόνο σου να έρθεις εδώ και να γυρίσεις πίσω»;

Κι ύστερα αυτό: η δουλειά στο σπίτι αφορά με τα τωρινά δεδομένα (και το κοντινό μέλλον) την λεγόμενη διανοητική εργασία· πόστα, δουλειές και καθήκοντα του τριτογενούς τομέα. Πολλά άλλα πόστα, δουλειές και καθήκοντα, ακόμα και του τριτογενούς (και όχι μόνο), θα συνεχίσουν να γίνονται με φυσική παρουσία, συχνά «χειρωνακτικά». Δεν υπάρχει άραγε σοβαρή πιθανότητα να δημιουργηθεί έτσι μια ακόμα διαχωριστική γραμμή μέσα στο σύνολο της εργατικής τάξης, ανάμεσα σ’ εκείνους που θα έχουν την «πολυτέλεια» (καθόλου τέτοια επί της ουσίας) να δουλεύουν από το σπίτι και τους άλλους που θα είναι αναγκασμένοι να σέρνονται απ’ το σπίτι στη δουλειά και πάλι πίσω;

Προς το παρόν διατυπώνουμε ερωτήσεις…

(συνεχίζεται)