Tag: ρωσία

Πέμπτη 26 Σεπτέμβρη. Καθόλου συμπτωματικά, εκπρόσωποι των τριών του μπλοκ της Αστάνα, συναντήθηκαν πριν λίγες ημέρες στη Ν. Υόρκη με τον γ.γ. του οηε, ο οποίος ανήγγειλε την δημιουργία της «επιτροπής για το συριακό σύνταγμα» – με τις προδιαγραφές του μπλοκ και υπό την αιγίδα του.

Παρότι η αφετηρία αυτής της πολιτικής διαδικασίας για το μέλλον της συρίας δεν εξασφαλίζει ένα αίσιο και σχετικά σύντομο τέλος, από μόνο του το γεγονός είναι μια επίσημη επισφράγιση της νίκης του μπλοκ της Αστάνα στο συριακό πεδίο μάχης. Πιο σωστά της «σχετικής» νίκης, αφού το ¼ της συριακής επικράτειας κατέχεται ακόμα απ’ τον αμερικανικό στρατό και τους συμμάχους του ypg.

Σύμφωνα με όσα έχει συμφωνήσει το μπλοκ της Αστάνα (και αποδέχτηκε ο γ.γ. Guterres) 150 σύριοι επιλεγμένοι απ’ τον Άσαντ, την αντιπολίτευση (εκτός εκείνων που συνεχίζουν τον πόλεμο στο Idlib) και διάφορες οργανώσεις πολιτών (από 50 κάθε πλευρά) θα αποτελέσουν το σώμα της επιτροπής. Κάθε 50άδα θα επιλέξει σύντομα 15 άτομα (συνολικά 45) που θα αρχίσουν την συγγραφή του νέου συντάγματος. Αξιωματούχοι των κρατών του μπλοκ της Αστάνα και του οηε θα υποστηρίζουν συμβουλευτικά την διαδικασία.

Δεν αποκλείεται το “συριακό” να “λυθεί” πριν το “κυπριακό”…

Δευτέρα 23 Σεπτέμβρη. …Έχουμε όλοι την εμπειρία αυτού του κόσμου, κι εσείς ξέρετε περισσότερα από εμένα. Αλλά η διεθνής τάξη διαταράσσεται μ’ έναν τρόπο χωρίς προηγούμενο, με μια μαζική αναστάτωση ίσως για πρώτη φορά στην ιστορία μας, σχεδόν σ’ όλους τους τομείς και σε μια ιστορική κλίμακα. Είμαστε ίσως μάρτυρες του τέλους της Δυτικής ηγεμονίας στον κόσμο. Συνηθίσαμε σε μια διεθνή τάξη που βασιζόταν στη Δυτική ηγεμονία απ’ τον 18^ο αιώνα… Τα πράγματα αλλάζουν. Και έχουν επηρεαστεί βαθιά απ’ τα λάθη που έκαναν οι Δυτικοί σε συγκεκριμένες κρίσεις, και απ’ τις Αμερικανικές αποφάσεις των τελευταίων χρόνων, αποφάσεις που δεν ξεκίνησαν απ’ την τωρινή διοίκηση, που μας έχουν οδηγήσει στο να επανεξετάσουμε συγκεκριμένες εμπλοκές σε συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή και αλλού, και να ξανασκεφτούμε βασικά στοιχεία της διπλωματικής και στρατιωτικής στρατηγικής μας, και σε ορισμένες περιπτώσεις στοιχεία της αλληλεγγύης που την θεωρούσαμε αδιαπραγμάτευτη… Συμβαίνει επίσης η ανάδυση νέων δυνάμεων των οποίων την επίδραση είχαμε υποτιμήσει για πολύ καιρό.

Πρώτα η Κινεζική και επίσης η Ρωσική στρατηγική, πρέπει να το παραδεχτούμε, έχουν αποδειχθεί ιδιαίτερα επιτυχημένες τα τελευταία χρόνια…

Λόγια του γάλλου σοσιαλφιλελεύθερου Macron σε μια δημόσια ομιλία του προς του γάλλους πρεσβευτές ανά την υφήλιο πριν ένα περίπου μήνα. Η κεντρική γαλλική πολιτική βιτρίνα ανησυχεί· όχι τόσο και όχι έτσι, ωστόσο, ώστε να ανακαλέσει τον στρατό της απ’ την αφρικανική ζώνη του Sahel· ή να σταματήσει την «εμπλοκή» της στον πόλεμο στην υεμένη, στο πλευρό των σαουδαράβων μισθοφόρων και του τοξικού… Μ’ άλλα λόγια ο Macron ανησυχεί μεν, αλλά ο γαλλικός ιμπεριαλισμός χαίρει άκρας υγείας – προς το παρόν.

Η ανησυχία του, παρ’ όλα αυτά, δεν είναι γενική. Ή, πιο σωστά, στη συγκεκριμένη ομιλία, εστίασε σ’ ένα συγκεκριμένο ζήτημα: στις σχέσεις της ευρώπης με την ρωσία. Διαβλέπει σωστά ο Macron (και δεν είναι ο μόνος, ούτε άλλωστε η εξέλιξη αυτή είναι καινούργια…) ότι η Ουάσιγκτον ευχαρίστως θα έκανε την ευρωπαϊκή ήπειρο πεδίο μάχης της ίδιας και των όποιων συμμάχων της κατά της Μόσχας. Κι αν όχι σε έναν all out πόλεμο, σίγουρα σε τέτοιο βαθμό ώστε να δημιουργεί διαρκείς τριβές και να βάζει συστηματικά τρικλοποδιές σε οτιδήποτε θα μπορούσε να μοιάζει με «κοινή ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική».

Ο Macron λέει καθαρά ότι «η Ουάσιγκτον δεν είναι σύμμαχος πλέον» (ήταν, όμως, ποτέ;). Τελεία. Γιατί αν η συνταγή του για την σωτηρία της γηραιάς ηπείρου είναι η επαναπροσέγγιση με την Μόσχα (μέσα, για παράδειγμα, απ’ την κατάργηση διάφορων κυρώσεων που έχουν επιβληθεί και απ’ την ε.ε. στη ρωσία εξαιτίας της «προσάρτησης» της Κριμαίας και της αυτονόμησης του Donbass στη νοτιοανατολική ουκρανία) τότε απλά μασκαρεύει την αδυναμία του: δεν μπορεί καν να “τραβήξει” τ’ αυτιά της Βαρσοβίας, των βαλτικών κρατών και των «εταίρων» του Βίτζεγκραντ…. Η γαλλία είναι, πια, η σκιά των φαντασιώσεων των αφεντικών της.

Αν υπήρξε ένα ευρωπαϊκό κράτος που επεδίωξε έγκαιρα πράγματι (και έντιμα, όσο μπορεί να μιλάει κανείς για τιμιότητα στον καπιταλισμό…) μια ομοσπονδιακή συγκρότηση του project europe αυτό ήταν το γερμανικό. Κι αν υπήρξε ένα άλλο κράτος που βούλιαξε αυτήν την προσπάθεια, αυτό ήταν το γαλλικό. Όταν το Βερολίνο ζητούσε εμβάθυνση των θεσμών της τότε ε.ε. το Παρίσι απαντούσε με μεγέθυνση. Κάπως έτσι μπήκαν στην ε.ε. (σε μια ε.ε. θεσμικά μισοφτιαγμένη) με διαδικασίες express τα ευρωπαϊκά κράτη του πρώην “ανατολικού μπλοκ”: η γαλλική εθνική πολιτική θεωρούσε πως μ’ αυτόν τον τρόπο, αυξάνοντας τα μέλη της ε.ε., θα μπορούσε να ελέγξει τον γερμανικό καπιταλιστικό δυναμισμό. Τελικά έστρωσε τον δρόμο για τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό…

Τώρα; Τώρα δεν μπορεί (ούτε ο Macron ούτε οποιοσδήποτε άλλος) να πείσει τις διάφορες ακροδεξιές κυβερνήσεις να φιλοξενήσουν έστω και εκατό μετανάστες / πρόσφυγες… Από πολιτική άποψη η διάσπαση που φοβάται ο Macron έχει γίνει στην ευρώπη. Αν ήταν διαφορετικά τα πράγματα δεν θα ήταν τόσο εύκολο για την Ουάσιγκτον να παρκάρει στρατό και όπλα όπου την βολεύει στην περίμετρο της ρωσίας…

Δευτέρα 23 Σεπτέμβρη. Ενδιαφέρουσα βρίσκει η ασταμάτητη μηχανή την γερμανική στάση μέσα σ’ αυτές τις εξελίξεις. Το Βερολίνο έχει υπάρξει ιστορικά σταθερός υποστηρικτής της πολιτικής ολοκλήρωσης του project europe. Το λεγόμενο «ευρωσύνταγμα» ήταν δική του πρωτοβουλία (και η αποτυχία του γαλλική δουλειά). Θα υπέθετε κανείς ότι καθώς ο ενδοκαπιταλιστικός ανταγωνισμός οξύνεται, και καθώς απ’ την μια μεριά το ψοφιοκουναβιστάν και απ’ την άλλη το ευρασιατικό μπλοκ «πιέζουν», το Βερολίνο θα έκανε ακόμα πιο έντονα και συστηματικά ενέργειες υπέρ αυτής της ολοκλήρωσης…

Αλλά όχι! Το γερμανικό κράτος / κεφάλαιο δείχνει να έχει παραιτηθεί από την προσπάθεια μιας θεσμικής πολιτικής, οργανωτικής αναβάθμισης της ε.ε., για την οποία πιθανότατα κρίνει ότι δεν υπάρχουν πια ούτε οι (εσωτερικοί) συσχετισμοί, ούτε ο χρόνος. Αυτό που διεθνώς περιγράφεται σαν «η Merkel έχει δώσει χώρο στον Macron» για την ασταμάτητη μηχανή μεταφράζεται σε ένα συγκρατημένο και διακριτικό «η γερμανία πρώτα»: το Βερολίνο, ειδικά στις σχέσεις του με την Μόσχα και το Πεκίνο (αλλά ακόμα και σε ότι αφορά την μέση Ανατολή…), δείχνει να κινείται ανεξάρτητα απ’ το τι κάνει και τι δεν κάνει η ε.ε. Χωρίς θόρυβο, αλλά και χωρίς μπαλατζαρίσματα.

Η επιλογή μοιάζει να είναι «κρατάμε όσα έχουν επιτευχθεί θεσμικά στην ε.ε., προχωράμε επιλεκτικά σε πολύ συγκεκριμένους τομείς, αλλά δεν ελπίζουμε πια σε ένα ενιαίο μπλοκ κρατών, με κεντρική εξωτερική πολιτική και στρατό – η ε.ε. θα μείνει πολιτικός νάνος στην παγκόσμια αρένα». Κι έχει το ενδιαφέρον του ότι (ως τώρα, αλλά και για το ορατό μέλλον) το Βερολίνο αποφεύγει όπως ο διάολος το λιβάνι να παίξει μιλιταριστικά χαρτιά. Ο στρατός της γερμανίας θεωρείται απ’ τους πιο «παραμελημένους» στην ευρώπη (και στον κόσμο)· παρόλα αυτά το Βερολίνο αρνείται κάποιο χρηματοδοτικά γενναίο πρόγραμμα επανεξοπλισμού, σαν αυτά που τρέχουν το Λονδίνο ή/και το Παρίσι.

Το γερμανικό κράτος ηττήθηκε σε δύο (παγκόσμιους) πολέμους που επεδίωξε (τον Α και τον Β). Και νίκησε σ’ έναν που του επιβλήθηκε, δεν τον διάλεξε και δεν ήταν «θερμός» στα εδάφη του ή στα πέριξ (τον Γ, τον «ψυχρό»). Δεν θα ήταν σπάνια σοφία αν τα γερμανικά αφεντικά έχουν βγάλει το συμπέρασμα ότι στην εντεινόμενη ενδοκαπιταλιστική σύγκρουση, με στρατιωτικά μεγέθη του είδους ηπα, ρωσία, κίνα στην αρένα, το μέλλον του στον παγκόσμιο καταμερισμό εξουσίας και κερδών αποκλείεται να κριθεί μέσω των όπλων του… Και πως, αντίθετα, οποιαδήποτε μιλιταριστική νοσταλγία θα έχει καταστροφικά αποτελέσματα για μια ακόμα φορά…

Αντίθετα το γαλλικό κράτος, απ’ την μια «ανησυχεί» για το πως κινούνται οι ηπα, απ’ την άλλη όμως εξακολουθεί να πιστεύει ότι με τα όπλα θα κερδίσει έστω κάποιες ζώνες ελέγχου, εν μέρει χάρη και στην αμερικανική εύνοια…

Παρασκευή 20 Σεπτέμβρη. Το ελληνικό κράτος / παρακράτος / κεφάλαιο, προσπαθώντας να αναβαθμίσει το μόνο που ξέρει ιστορικά, τις γεωπολιτικές του προσόδους, απ’ την μια μεριά έχει προσπαθήσει να «ενωθεί» με την (παγκόσμια) ροϊκή συσσώρευση / εξουσία, μέσω του λιμανιού του Πειραιά και της cosco. Απ’ την άλλη μεριά όμως, ακόμα πιο έντονα, έχει προσπαθήσει να ενταχθεί στην (συντηρητική) εδαφική διακράτηση / συσσώρευση / εξουσία, πουλώντας την επικράτειά του σα συνοριακή ζώνη. Το ότι «η ελλάδα είναι το σύνορο της ευρώπης» (στη μέση Ανατολή) είναι κοινοτοπία. Το ότι «η ελλάδα είναι το σύνορο των ηπα» στην ανατολική Μεσόγειο είναι μια διαφορετική κοινοτοπία, που εντατικοποίησε πρακτικά και ιδεολογικά η προηγούμενη φαιορόζ κυβέρνηση.

Η πρώτη «συνοριακή ταυτότητα» αφορά την ανάσχεση (και την κακοποίηση) των «ροών» ανθρώπων, εργασίας – των μεταναστών και των προσφύγων. Η δεύτερη αφορά την διασπορά συνοριακών ή/και επιμελητειακών υποδομών για την πρώην «μόνη υπερδύναμη».

Σα συνοριακή ζώνη, σαν ζώνη απαγόρευσης, ανάσχεσης ή/και στρατιωτικής χρήσης και όχι σαν hub (εμπορευματικών, χρηματικών, πολιτιστικών) ροών (αντίθετα απ’ αυτά που κατά καιρούς διαδίδει…) το ελληνικό κράτος / παρακράτος / κεφάλαιο έχει προσπαθήσει να συνδέσει τον δικό του ιμπεριαλισμό με εκείνον της Ουάσιγκτον και του Τελ Αβίβ· συμπληρωματικά του Ριάντ. Ίσως τώρα μαθαίνουμε καλύτερα, για παράδειγμα, για το που προορίζονταν εκείνα τα 300 (χιλιάδες) βλήματα ή ένα μέρος τους, γιατί ήθελαν να πουλήσουν (με όλη την κυκλωματική / παρακρατική διαδικασία που εξασφαλίζει μαύρο χρήμα) οι φαιορόζ στη σαουδαραβική χούντα. Για τον ίδιο σκοπό που προορίζονται τα ανάλογα σερβικά βλήματα: για τις σφαγές στην υεμένη….

Παρότι το Πεκίνο (και όχι μόνον αυτό…) καταλαβαίνει πολύ καλά τις ελληνικές τακτικές και την εγγενή αντιφατικότητά τους, και παρότι καταλαβαίνει ότι η «γενική ιδέα» του ελλαδιστάν είναι αντίπαλη, μπορεί να συμβιβαστεί με την διατήρηση του «σημείου αξίας» που ελέγχει· του λιμανιού του Πειραιά. (Φυσικά έχει φροντίσει για εναλλακτικές, in case of…). Απ’ την άλλη μεριά όμως η ένταξη του ελλαδιστάν στην εδαφική διακράτηση / συσσώρευση / εξουσία υπό την διεύθυνση της Ουάσιγκτον (ή, ίσως, του Τελ Αβίβ…) τοποθετεί υποχρεωτικά το ελλαδιστάν στη «ζώνη υπερθέρμανσης», πέρα και πάνω απ’ την γεωγραφική εγγύτητα. Δεν είναι η θάλασσα «όριο» σε τέτοιες περιπτώσεις – μόνο ηλίθιοι υποστηρίζουν κάτι τέτοιο.

Με τα τωρινά δεδομένα εξαρτιέται αποκλειστικά απ’ τους συμμάχους του και τα έργα τους το αν φωτιά που συντηρούν εδώ κοντά ξέρει κολύμπι… Το σίγουρο είναι αυτό: τα ντόπια αφεντικά αποφάσισαν ότι το ελλαδιστάν είναι ένα μεσανατολικό κράτος.

Στην ευρώπη το ξέρουν όλοι…

Τετάρτη 18 Σεπτέμβρη. Στη Λέρο υπάρχει στρατός, υπάρχουν και οπλοστάσια. Τα οποία μπορεί να ξαλαφρώνονται, για τον α ή β λόγο… Αυτά είναι “ειδήσεις”, που καταναλώνονται ομαλά. “Αστυνομικό ρεπορτάζ”…

Υπάρχει, μόνο, κι αυτή η μικρή λεπτομέρεια. Η Λέρος ανήκει στα Δωδεκάνησα. Τα οποία, σύμφωνα με την (διεθνή) συνθήκη του 1947 με την οποία αποδόθηκαν απ’ την ιταλία στο ελλαδιστάν, απαγορεύεται να έχουν στρατό. Είναι αποστρατιωτικοποιημένα τα Δωδεκάνησα – σύμφωνα με την διεθνή ορολογία και νομοθεσία… Και επειδή ο όρος της αποστρατιωτικοποίησης μπήκε το 1947 με επιμονή της εσσδ για πολύ προφανείς λόγους, για τους ίδιους ακριβώς λόγους που ισχύουν ακόμα υποψιαζόμαστε ότι η Μόσχα δεν χαίρεται τώρα που το ελλαδιστάν το έχει γυρίσει στο τσάμικο. (Ούτε χαιρόταν που ο ψεκασμένος ήθελε να δώσει την Κάρπαθο, επίσης των Δωδεκανήσων, για αμερικανική βάση…)

Τα Δωδεκάνησα, λοιπόν, έχουν στρατό, μαζί με τα οπλοστάσιά του – κατά παράβαση ακόμα και της ελληνικής υπογραφής του 1947. Πράγμα που σημαίνει ότι την επόμενη φορά που κάποιος έλληνας “λάτρης της διεθνούς νομοθεσίας” θα υποδείξει στο τουρκικό καθεστώς ότι είναι “παράνομο”, θα πρέπει να έχει και μια απάντηση…. για το αν βρέθηκαν τα κλεμμένα όπλα…

Δευτέρα 16 Σεπτέμβρη. Παρότι ο διεθνής κύκλος κυκλοφορίας του δολάριου μικραίνει σταθερά, το αμερικανικό νόμισμα διατηρεί ακόμα, προς το παρόν, την πρωτιά. Περίπου το 40% (σε αξία) των διεθνών συναλλαγών γίνονται σε δολάρια· το 36% όμως γίνονται σε ευρώ. Η “ευρωζώνη” (και η ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα) έχει μεγάλα περιθώρια να αυξήσει αισθητά την διεθνή κυκλοφορία του ευρώ. Για παράδειγμα, ενώ η ε.ε. εισάγει μόνο το 2% των ενεργειακών πρώτων υλών που χρειάζεται απ’ τις ηπα, πληρώνει το 80% του συνόλου των τέτοιων εισαγωγών της σε δολάρια. Αν αντικαθιστούσε το δολάριο με το ευρώ…

Πόσο εύκολο είναι όμως αυτό; Από που εισάγει η ε.ε. πετρέλαιο, φυσικό αέριο και κάρβουνο (ναι, κάρβουνο!); Τα στοιχεία του 2017 δείχνουν τα εξής:

Εισαγωγές πετρελαίου: 30,3% απ’ την ρωσία· 11,4% απ’ τη νορβηγία· 8,2% απ’ το ιράκ· 7,4% απ’ το καζακστάν· 6,6% απ’ την σαουδική αραβία· 6,4% απ’ τη νιγηρία – και μετά ακολουθούν μικρότεροι προμηθευτές.

Εισαγωγές φυσικού αερίου: 39,8% από την ρωσία· 26,2% απ’ τη νορβηγία· 10,7% απ’ την αλγερία· 5,2% απ’ το κατάρ – 18,1% από μικρότερους προμηθευτές.

Εισαγωγές άνθρακα: 38,8% από την ρωσία· 16,7% από την κολομβία· 16,5% απ’ τις ηπα· 11,6% από την αυστραλία· το 4,8% απ’ τη νότια αφρική – 11,6% από μικρότερους προμηθευτές.

Είναι σαφές (ακόμα και μια γρήγορη ματιά) ότι τα κράτη της ε.ε. πληρώνουν ακόμα μεγάλο μέρος των ρωσικών καυσίμων σε δολάρια. Είναι ακόμα σαφές ότι η ε.ε. έχει μικρή μόνο «εξάρτηση» απ’ το πετρέλαιο της σαουδικής αραβίας· το οποίο είναι, απ’ το 1979, το θεμέλιο των πετροδόλαρων, δηλαδή των πληρωμών για πετρέλαιο σε δολάρια.

Είναι επίσης λογικό, με λίγο περισσότερη σκέψη, ότι η ευρωζώνη σαν καταναλωτής ενεργειακών πρώτων υλών και εξαγωγέας βιομηχανικών εμπορευμάτων (με το ευρώ σαν ισχυρό και αναγνωρισμένο διεθνώς νόμισμα)· η ρωσία σαν μεγάλης κλίμακας πωλητής ενεργειακών πρώτων υλών· και η κίνα, σαν καταναλωτής ενεργειακών πρώτων υλών, εξαγωγέας εμπορευμάτων (και το γουάν σαν «ανερχόμενο» νόμισμα διεθνώς συναλλαγών) έχουν τον «όγκο» να προσελκύσουν έναν αριθμό κρατών ακόμα (την τουρκία, το ιράν, το πακιστάν, κάποια ακόμα απ’ τη λατινική αμερική και την αφρική – η βενεζουέλα ήδη τιμολογεί της πετροεξαγωγές της σε ευρώ και γουάν..) να εγκαταλείψουν ή να περιορίσουν σημαντικά την χρήση του δολαρίου στις διεθνείς εμπορικές συναλλαγές τους.

Αυτό σημαίνει πως άπαξ και ξεκίνησε η «πτώση» του δολαρίου (σαν το κυριότερο μέσο διεθνώς συναλλαγών) θα συνεχιστεί· και θα συνεχιστεί γρήγορα. Είναι, για να το πούμε έτσι, μια κοσμοϊστορική περίοδος, αφού τέτοιες ανακατατάξεις συμβαίνουν «μια φορά στα εκατό χρόνια». Και δεν συμβαίνουν συναινετικά…

Δεν είναι σίγουρο ότι αυτήν την «πτώση» του δολαρίου θα την διαδεχθεί αμέσως η υιοθέτηση κάποιου άλλου νομίσματος σαν ηγεμονικού στο διεθνές εμπόριο και στα αποθέματα των κεντρικών τραπεζών. Το «κλείδωμα» της ηγεμονίας ενός και μόνο νομίσματος, του δολαρίου, αν τοποθετηθεί στο περιβάλλον της καπιταλιστικής συνθετότητας του 20^ου αιώνα, οφείλεται σε δύο γεγονότα που δεν μπορούν να θεωρηθούν νόμος της ιστορίας. Πρώτον, στο γεγονός ότι στη διάρκεια του β παγκόσμιου πολέμου η αμερικανική fed βρέθηκε να είναι ο φύλακας σχεδόν του συνόλου του χρυσού των ευρωπαϊκών κρατών που ήταν αντίπαλοι του χίτλερ· και πάνω σ’ αυτήν την κατοχή στήριξε, με τις συμφωνίες του Bretton Woods, την αποκλειστική ισοτιμία χρυσού – δολαρίου, επιβάλλοντας σ’ όλα τα υπόλοιπα νομίσματα (οπωσδήποτε των ανταγωνιστών της) να μην έχουν back up «αξίας» σε χρυσό αλλά σε δολάρια. Και δεύτερον, όταν την προηγούμενη συνθήκη σύνδεσης δολαρίου – χρυσού την βούλιαξε η ίδια η Ουάσιγκτον, κατάφερε ύστερα να «συμφωνήσει» με τις πετροπαραγωγικές χούντες της αραβικής χερσονήσου (βασικά με το Ριάντ) να πουλάνε πετρέλαιο μόνο σε δολάρια. Αποδεσμεύτηκε απ’ τον χρυσό αλλά δέθηκε με το πετρέλαιο (το δολάριο) και, έτσι, με την βοήθεια του Ριάντ έγινε υποχρεωτικά το κύριο νόμισμα των διεθνών συναλλαγών συνολικά.

Ωστόσο δεν είναι απαραίτητο να ξανασυμβούν παρόμοια πράγματα για να υπάρξει διάδοχη κατάσταση· όχι άμεσα τουλάχιστον, και οπωσδήποτε όχι γι’ αυτό το λόγο. Αν ο βασιλιάς δολάριο πέσει απ’ τον θρόνο του, τότε οι ανταγωνιστές του μπορούν να βρουν, έστω για ένα άγνωστης διάρκειας διάστημα, μια συναλλαγματική ισορροπία μεταξύ τους. Άλλοι με back up αποθέματα χρυσού (όπως κάνει η Μόσχα για το ρούβλι) και άλλοι με back up τον καπιταλιστικό δυναμισμό τους (όπως το Πεκίνο ή η ευρωζώνη).

Ας συνοψίσουμε: Α) Είναι αρκετοί εκείνοι που θέλουν να ξεφορτωθούν την ηγεμονία του δολαρίου στις διεθνείς συναλλαγές. Και το μεθοδεύουν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο.

Β) Η δολαριακή ηγεμονία θεμελιώθηκε και στηρίζεται στο διεθνές εμπόριο του πετρελαίου.

Γ) Αυτό το εμπόριο θα περιοριστεί εκ των πραγμάτων (αλλαγή ενεργειακού μοντέλου)· πράγμα που σημαίνει ότι κάποιες «παραγωγές» πρέπει να σταματήσουν, για να μείνουν σχετικά καλές οι διεθνείς τιμές για τις υπόλοιπες, σε συνθήκες περιορισμένης ζήτησης.

Δ) Το ποιες θα είναι αυτές δεν αποφασίζεται κοινή συναινέσει. Για τους μεν θα πρέπει να συνεχίσουν να τιμολογούν σε δολάρια, για τους δε όχι. Συνεπώς είναι στον πάγκο οι «ζώνες επιρροής» του πλανήτη, νομισματικές και όχι μόνο.