Tag: πόλεμος

Βιο-προβοκάτορες

Παρασκευή 30 Νοέμβρη. Η περίπτωση He Jiankui μοιάζει σε πολλά με την περίπτωση Panos Zavos. Και οι δύο ήταν αρκετά γνωστοί επαγγελματίες ήδη, έτσι ώστε να μην υπάρχει αμφιβολία ότι τεχνικά ήταν / είναι ικανοί να έχουν κάνει αυτό που λένε… Ταυτόχρονα όμως παραβίαζαν όλα τα πρωτόκολλα εγκυρότητας («δεν σας λέμε ούτε που, ούτε ποιοί», καμμία κρίσιμη λεπτομέρεια), με πλήρη συνείδηση του τι κάνουν εναντίον των συναδέλφων τους. Μ’ άλλα λόγια ο Zavos τότε προβόκαρε και ο Jiankui τώρα προβοκάρει εν γνώσει τις νόρμες ελέγχου και επιβεβαίωσης των «επιστημονικών κοινοτήτων» στις οποίες ανήκουν και απ’ τις οποίες προέρχεται η αναγνώριση και το κύρος τους. Αν ήθελαν να κάνουν κάτι που να μην μπορούν να ελέγξουν οι συνάδελφοί τους, θα ήταν αρκετό να μην ανακοινώσουν τίποτα!… Αν ήθελαν να κάνουν κάτι αποφεύγοντας την κατακραυγή, θα το κρατούσαν κρυφό… Αν ήθελαν να «πατεντάρουν» την μεθοδολογία τους…. απλά δεν μπορούν!!! Τι επεδίωκε τότε ο Zavos και τι επιδιώκει, λοιπόν, ο Jiankui τώρα;

Είναι αρκετά πιθανό ότι η απάντηση σχετικά με τον Zavos ήταν όντως τα λεφτά, και ίσως κάτι επιπλέον (που δεν είναι της στιγμής). Ο Jiankui; Κι αυτός φράγκα θέλει;

Ίσως. Υπάρχει όμως ένα διαφορετικό θέμα, και ασφαλώς ο Jiankui το ξέρει καλά, καθώς πηγαινοέρχεται ανάμεσα σε αμερικανικά πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα και στο εργαστήριό του στο πανεπιστήμιο της Shenzhen: οι κινέζοι γενετιστές έχουν κάνει πράγματι σημαντικές «προόδους» σε διάφορους επιμέρους τομείς, και απειλούν την (εμπορική / τεχνολογική / επιστημονική) κυριαρχία των δυτικών και στις βιοτεχνολογίες. Για παράδειγμα, μόλις πριν 3 μήνες, στις αρχές του περασμένου Σεπτέμβρη, βιοτεχνολόγοι του πανεπιστημίου της Σαγκάης ανακοίνωσαν την πετυχημένη (;) εφαρμογή της crispr/cas9 στην εργαστηριακή επιδιόρθωση σε ανθρώπινα έμβρυα μιας γενετικής ανωμαλίας που είναι υπεύθυνη για μια σπάνια και ανίατη αρρώστια (την marfan). Η ανακοίνωση έγινε με όλο το επιστημονικό πρωτόκολλο, μέσω δημοσίευσης σε έγκυρο διεθνές περιοδικό (το molecular therapy).

Οπωσδήποτε αυτή η κινεζική επιτυχία είναι συζητήσιμη – λόγω τομέα. Δεν παύει, ωστόσο, να πιστοποιεί ότι το τόσο απειλητικό «made in china 2025» έχει σοβαρά ερείσματα και στις βιοτεχνολογικές εφαρμογές. Κι αυτό είναι σοβαρό ζήτημα, εμπορικά / οικονομικά αλλά ακόμα και πολεμικά…

«Βγήκε μπροστά», λοιπόν, ο He Jiankui με τους αναπόδεικτους (και από στενά «επιστημονική» άποψη αστήρικτους) ισχυρισμούς του για να προκαλέσει την διεθνή κατακραυγή για την ανηθικότητα των κινέζων γενετιστών; Σε μια εποχή που «ψήνεται» από διάφορες μεριές ο «κινεζικός κίνδυνος»; Ξέρουμε ότι σε πολλούς αυτό θα φανεί σαν «σενάριο συνωμοσίας». Ωστόσο στον όλο και πιο ανταγωνιστικό καπιταλιστικό κόσμο (συμπεριλαμβανόμενης της τεχνολογικής του στιβάδας) τα κτυπήματα κάτω απ’ την μέση δεν είναι εξαίρεση. Είναι ο κανόνας.

Και δεν είναι η περίπτωση Jiankui ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία ισχυρή ένδειξη για τέτοιου είδους συγκρούσεις…

Ο πλανήτης του πολέμου

Πέμπτη 22 Νοέμβρη. Ο αμερικανικός μιλιταρισμός έχει εκτροχιαστεί. Κι εγώ, ένας μεσαίας βαθμίδας αξιωματικός καριέρας, το είδα να έρχεται… Πίσω στα 2008, όταν ήμουν ένας λοχαγός που μόλις είχε γυρίσει απ’ το ιράκ και σπούδαζα στο Fort Knox, τα σενάρια της εκπαίδευσής μας γενικά εστίαζαν στις μάχες σε πόλεις και σ’ αυτό που ονομάζονταν «αποστολές ασφάλειας και σταθεροποίησης». Εκπαιδευόμασταν θεωρητικά για να επιτεθούμε σε κάποια κέντρα πόλεων, να καταστρέψουμε τους μαχητές του εχθρού εκεί, και έπειτα να αναλάβουμε ειρηνευτικές και «ανθρωπιστικές» επιχειρήσεις…

… Όταν για πρώτη φορά πήρα μέρος στο πρώτο course για μεσαίου επιπέδου αξιωματικούς καριέρας το 2016 γρήγορα κατάλαβα ότι κάτι είχε πραγματικά αλλάξει.

Τα σενάρια της εκπαίδευσής μας δεν περιορίζονταν πια στις αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις. Τώρα σχεδιάζαμε την ανάπτυξη δυνάμεων – για συμβατικούς πολέμους υψηλής έντασης – στον Καύκασο, στη Βαλτική, και στη νότια θάλασσα της κίνας (δηλαδή: ρωσία και κίνα). Επιπλέον γίνονταν σχέδια για συγκρούσεις με «κακοποιά» καθεστώτα (δηλαδή, αυτό είναι εύκολο: ιράν). Οι αποστολές σχεδιάζονταν για μάχες των αμερικανικών μεραρχιών σε μακρινές περιοχές, σε σημαντικούς πολέμους για την «απελευθέρωση» περιοχών και την υποστήριξη συμμάχων.

Πολύ γρήγορα μου ξεκαθαρίστηκε: έχουν αλλάξει πολλά. Ο αμερικανικός στρατός, στην πραγματικότητα, έχει γίνει παγκόσμιος με έντονο τρόπο. Θορυβημένη απ’ την αδυναμία της να φέρει σε αίσιο τέλος οποιονδήποτε απ’ τους αντιτρομοκρατικούς πολέμους αυτού του αιώνα, η Ουάσιγκτον αποφάσισε ότι είναι καιρός να ετοιμαστεί για «πραγματικό» πόλεμο, με πλήθος εχθρών. Αυτή η διαδικασία αναπτύχθηκε, στην πραγματικότητα, κάτω απ’ τη μύτη μας εδώ και κάποιο καιρό. Θυμηθείτε το 2013 όταν ο πρόεδρος Obama και η υπ.εξ. Hillary Clinton άρχισαν να μιλάνε για μια “pivot” στην Ασία – μια προφανή προσπάθεια να ανασχεθεί η κίνα. Ο Obama επίσης επέβαλε κυρώσεις στη Μόσχα και στρατιωτικοποίησε ακόμα περισσότερο την ευρώπη, σαν απάντηση στην ρωσική εμπλοκή στην ουκρανία και στην κριμαία. Ο πρόεδρος Trump, του οποίου τα «ένστικτα» στην προεκλογική περίοδο ήταν να αποχωρήσει η Αμερική απ’ τους πολέμους στη μέση Ανατολή, το γύρισε στο να είναι άτοιμος να κλιμακώσει τις εντάσεις με την κίνα, την ρωσία, το ιράν, ακόμα και (για ένα διάστημα) με την βόρεια κορέα…

… Πρέπει να καταλάβει κανείς αυτές τις εξελίξεις σαν εκείνες που διαμορφώνουν μια εν δυνάμει φόρμουλα για μια διαρκή σύγκρουση που θα οδηγήσει τις ηπα σε έναν πραγματικά κατακλυσμιαίο πόλεμο τον οποίο ούτε χρειάζεται ούτε μπορεί πραγματικά να κερδίσει…

Άλλο πράγμα να διαβάζετε τέτοια δυσοίωνα απ’ την ίδια την ασταμάτητη μηχανή, και άλλο να τα διαβάζετε απ’ έναν καραβανά, τον ταγματάρχη (και εξωτερικό συνεργάτη / στρατιωτικό καθηγητή ιστορίας στο West Point) Danny Sjursen (τα εισαγωγικά στα αποσπάσματα είναι του πρωτότυπου). Παράδοξο ή όχι φαίνεται ότι υπάρχουν αμερικάνοι καραβανάδες που υπηρετώντας τον εθνικό τους μιλιταρισμό κάποια στιγμή συνειδητοποιούν τι σόι είναι και που πάει. Το τέλος του περιγραφικού άρθρου του (με τίτλο: planet of war) πάει έτσι:

Λέγεται συχνά, με Οργουελιανή έννοια, ότι κάθε έθνος κράτος χρειάζεται έναν εχθρό για να ενοποιήσει και να πειθαρχήσει τον πληθυσμό του. Αν είναι έτσι τότε οι ηπα πρέπει να θεωρηθούν μοναδική περίπτωση στην ιστορία, σαν η μόνη χώρα που στρατιωτικοποιεί όλο τον πλανήτη (και το διάστημα) προσπαθώντας να μας ανεβάσει πάνω από όλους τους υπόλοιπους.

Μ’ αυτή την έννοια είναι, πράγματι, εξαιρετική περίπτωση.

Μ’ αυτή την έννοια, πράγματι, αλλοίμονο στους άμαχους…

Θερμά σπρωξίδια…

Δευτέρα 19 Νοέμβρη. Ακόμα κι αν οι λευκοί πρωτοκοσμικοί συνεχίζουν να παριστάνουν τους ανήξερους (βολικό…), οι ασιάτες του «αναπτυσσόμενου κόσμου» ξέρουν με κάθε βεβαιότητα. Η (φραστική, υποχρεωτικά) σύγκρουση ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και στο Πεκίνο έγινε στη σύνοδο των κρατών της ένωσης των νοτιοανατολικών ασιατικών κρατών (asean) στη Σιγκαπούρη και στη σύνοδο οικονομικής συνεργασίας ασίας – ειρηνικού (apec) στην παπούα / νέα γουινέα. Ο ακροδεξιός χριστιανός αμερικάνος αντιπρόεδρος Mike Pence και ο κινέζος κομμουνιστής (με όσα θαυμαστικά γουστάρετε!) Xi Jinping τράβηξαν τα σπαθιά τους.

Για την Ουάσιγκτον η στρατιωτική διαχείριση της κινεζικής κυριαρχίας στη νότια θάλασσα της κίνας είναι έκφραση του δικού της μιλιταριστικού προτύπου καπιταλιστικής ανάπτυξης, αυτό που ο Eisenhower είχε υποδείξει απ’ τις 17 Γενάρη του 1961 σαν μείζονα απειλή για τις ίδιες της ηπα: το στρατο-βιομηχανικό σύμπλεγμα. Κραδαίνοντας πάντα το ζήτημα μιας εν δυνάμει στρατιωτικής αντιπαράθεσης στον δυτικό Ειρηνικό ο Pence (και μέσω αυτού το αμερικανικό βαθύ κράτος) γαργαλάει τα συμφέροντα των καραβανάδων των νοτιοανατολικών ασιατικών κρατών, ελπίζοντας στον επαγγελματικό τους προσοδισμό: περισσότερα όπλα (αμερικανικά προφανώς), περισσότερη εκπαίδευση (αμερικανική προφανώς), περισσότερο όσμωση με το αμερικανικό πεντάγωνο – με ό,τι σημαίνουν αυτά: οπωσδήποτε όποτε και όπως χρειαστεί, όχι και πολλή άβολη «δημοκρατία».

Απ’ την μεριά του ο Xi κατήγγειλε την Ουάσιγκτον σαν θιασώτη της εμπορικής / οικονομικής μονομέρειας, σαν κήρυκα του προστατευτισμού εναντίον των πιο αδύναμων καπιταλισμών, και σαν ιδιοτελή «εταίρο». Παρότι ο κινεζικός καπιταλισμός είναι ήδη «πειστικός» στην πολεμική / στρατιωτική βιομηχανία του (όχι, όμως, σαν τον αμερικανικό!), ο εκπρόσωπός του (ο Xi) απευθύνεται κυρίως σ’ εκείνα τα κοινωνικά στρώματα (και σε εκείνες τις επιχειρηματικές συνομαδώσεις) των ασιατικών κρατών που επειδή δεν είναι συναρθρωμένες με τα νηπιακά για τα δεδομένα του 21ο αιώνα (αλλά με βαριά ιστορία στον 20o) εθνικά στρατοεπιχειρηματικά συμπλέγματα των κρατών τους, έχουν περισσότερα να κερδίσουν απ’ τους «δρόμους του μεταξιού» παρά απ’ τις πολεμικές «αγορές του αιώνα».

Συνεπώς ο ενδοκαπιταλιστικός ανταγωνισμός μεταξύ Πεκίνου και Ουάσιγκτον μεταφράζεται στην ανατολική και νότια ασία (και) σαν ανταγωνισμός ανάμεσα σε διαφορετικά κεφάλαια / θεσμούς μέσα σε κάθε κράτος χωριστά. Κι αυτό εξηγεί, σε κάποιο βαθμό, γιατί η Ουάσιγκτον δεν είναι πια ο μόνος ηγεμόνας στην περιοχή: «υπό κανονικές συνθήκες θερμοκρασίας και πίεσης» ο καπιταλισμός δεν αναπτύσσεται μόνο με τον μιλιταριστικό του βραχίονα. Μάλιστα είναι εύλογο ότι οι υπόλοιποι (βραχίονες) μπορεί να είναι πιο μαζικοί και πιο «πιεστικοί» απ’ τους καραβανάδες και τα δικά τους στενά εννοημένα συμφέροντα.

Οι στρατιωτικές βάσεις είναι (και) «οικονομικοί παράγοντες». Το ίδιο είναι όμως τα εμπορικά λιμάνια, οι υποδομές συναρμολόγησης και εξαγωγών, τα εργοστάσια ηλεκτρισμού, τα αεροδρόμια, και τα γρήγορα τραίνα.

Όσοι καταλαβαίνουν τις εξελίξεις στον καπιταλισμό σαν ευκαιρία για «πάμε στοίχημα» ας ποντάρουν ποιος θα κερδίσει τους συσχετισμούς…

…Και κρύο του λουτρού

Δευτέρα 19 Νοέμβρη. Μ’ αυτά τα δεδομένα, η σύνοδος του apec πέτυχε ένα μοναδικό κατόρθωμα. Για πρώτη φορά στην 29χρονη ιστορία του θεσμού χθες δεν βγήκε κοινό ανακοινωθέν με τα συμπεράσματα της συνόδου· ούτε, καν, έτσι, για τους τύπους. Η αιτία είναι χοντροκομμένα απλή. Τα κράτη μέλη του οργανισμού ικανοποιούνται σε γενικές γραμμές απ’ τις προδιαγραφές του παγκόσμιου οργανισμού εμπορίου (ποε) – όλα τα κράτη, εκτός από ένα. Τις ηπα. Ο Pence τράβηξε το σπαθί του όχι μόνο για να καταγγείλει το Πεκίνο αλλά και για να εκβιάσει τα μέλη του οργανισμού να ζητήσουν την αναμόρφωση του ποε – με τρόπο που να βολεύει τη Ουάσιγκτον και την «ζήτω τα διμερή εμπορικά deal» τακτική της.

Παρότι υπό άλλες συνθήκες τα μικρότερα (σε σχέση με την κίνα) κράτη θα τόνιζαν τις υπαρκές διαφορές ή και αντιθέσεις του με τον κινεζικό καπιταλισμό, η επιθετικότητα με την οποία είναι υποχρεωμένη να κινείται η Ουάσιγκτον τα βάζει σε μια θέση που δεν είναι επιλογή τους: να γίνουν εχθροί του Πεκίνου κάτω απ’ την ομπρέλα της Ουάσιγκτον…. Το επιλέγει κανείς με ελαφριά καρδιά; (Όχι, εκτός αν το νο 1 εθνικό του κεφάλαιο είναι οι εφοπλιστές – ονόματα δεν λέμε…)

Μιλώντας γενικά ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός έχει κάθε άλλο παρά «καλό όνομα» στη νοτιοανατολική ασία. Και τώρα κάνει ό,τι μπορεί για να θυμίζει το παρελθόν του. Υπ’ αυτές τις συνθήκες τα νοτιοασιατικά κράτη δεν είναι αυτονόητα διατεθειμένα θα ακουμπήσουν το μέλλον τους στα αμερικανικά αεροπλανοφόρα. Κι όσο περισσότερο η Ουάσιγκτον επιδεικνύει την όποια στρατιωτική της πυγμή, τόσο πιο πολύ το βιετνάμ, η ταϋλάνδη, η μαλαισία, η σιγκαπούρη, και οι φιλιππίνες (του Duterte…) κάνουν και ξανακάνουν δεύτερες σκέψεις. «Από ‘δω ή από ‘κει;».

Σαν ταύρος σε υαλοπωλείο η Ουάσιγκτον διακινδυνεύει να χάσει περισσότερα στην ευρύτερη περιοχή απ’ όσα έχει χάσει ως τώρα.

Απ’ την άλλη μεριά έτσι συμβαίνει με τους παγκόσμιους πολέμους, όσο οξύνονται σαν ενδοκαπιταλιστικοί, διακρατικοί ανταγωνισμοί: διάφορα κρατικά αφεντικά, οπορτουνιστικά κινούμενα, παίζουν «πάσο» όσο περισσότερο μπορούν…

Αφγανιστάν

Σάββατο 17 Νοέμβρη. Στη μέση της γραμμής αντιπαράθεσης Μεσόγειος – Ειρηνικός, στα υψίπεδα του αφγανιστάν, η κατάσταση επιδεινώνεται διαρκώς· σε βάρος της Ουάσιγκτον και της «κυβέρνησης», που όλο και περισσότερο μοιάζει με δημαρχία στην Καμπούλ, και μάλιστα περιορισμένων δυνατοτήτων.

Οι ταλιμπάν κερδίζουν διαρκώς έδαφος, καθώς επιτίθενται σε διάφορα σημεία της επικράτειας. Αλλά η πιο αποσταθεροποιητική ως τώρα (για το ηθικό και όχι μόνο του επίσημου αφγανικού στρατού) ήταν η πρόσφατη επίθεσή τους σε μια μονάδα 50 «επίλεκτων κομμάντο», εκπαιδευμένων και εξοπλισμένων απ’ το αμερικανικό πεντάγωνο στην αγροτική περιοχή Jaghori, που ως τώρα θεωρούνταν εξαιρετικά «ειρηνική». Πάνω απ’ τους μισούς κομμάντο σκοτώθηκαν, ενώ οι υπόλοιποι, μαζί με τους τοπικούς μπάτσους, έψαχναν να βρουν τρόπο διαφυγής, την ώρα που οι ταλιμπάν κύκλωναν την περιοχή.

Ορισμένοι υπολογίζουν ότι οι ταλιμπάν ελέγχουν εντελώς ή σε μεγάλο βαθμό το 60% της αφγανικής επικράτειας. Το νούμερο μπορεί να μην λέει όλη την αλήθεια (άλλο βάρος έχουν οι αραιοκατοικημένες αγροτικές περιοχές και άλλο οι πόλεις). Ωστόσο το γεγονός ότι αυτή η έκταση έχει ανακαταληφθεί με μάχες, συν το άλλο γεγονός, ότι στρατιώτες του επίσημου αφγανικού στρατού αυτομολούν στους ταλιμπάν (με όσα όπλα και πυρομαχικά μπορούν να πάρουν μαζί τους), δείχνουν ότι μετά από 17 χρόνια αμερικανικού πολέμου και κατοχής η Ουάσιγκτον πλησιάζει στο σημείο που θα αναγκαστεί να αναγνωρίσει την ήττα της.

Απ’ την άλλη εκκρεμεί πάντα η πρόταση του Erik Prince, αφεντικού της πρώην blackwater και νυν academi: με 6000 καλοπληρωμένους φονιάδες ο «πρίγκηπας του σκότους» υπόσχεται να κάνει την δουλειά που δεν κατάφεραν 110.000 καλοεκπαιδευμένοι πεζοναύτες του αμερικανικού στρατού. Στο ψόφιο κουνάβι (και στον γαμπρό του) η ιδέα αρέσει. Θα είναι μια ακόμα ευκαιρία για «επένδυση» απ’ το Ριάντ. Αλλά οι αμερικάνοι καραβανάδες την απορρίπτουν: οι μισθοφόροι της academi θα χρειάζονται οπωσδήποτε την κάλυψη του τακτικού αμερικανικού στρατού (σίγουρα από αέρα), και έτσι το πεντάγωνο θα βρεθεί με σχέσεις συνενοχής σε εγκλήματα πέρα απ’ τα (ως τώρα) όριά του.

Άσε που μπορεί να βρουν την ευκαιρία οι ανάλογοι ανθρωποκυνηγοί της ρωσικής Wagner να κάνουν παιχνίδι απ’ την απέναντι μεριά, μαζί με τους ταλιμπάν…

Γονατείστε, αλλιώς…

Πέμπτη 15 Νοέμβρη. Μπορεί το ψόφιο κουνάβι να είναι, στην ουσία, ένα διάσημο παπαγαλάκι με το οποίο μπορεί κανείς να γελάει. Υπάρχουν ωστόσο άλλοι στο αμερικανικό γκουβέρνο, που δεν τιτιβίζουν. Γρυλίζουν – και αυτό έχει πιο δηλωτική αξία.

Ένας απ’ αυτούς είναι ο original ακροδεξιός αμερικάνος αντιπρόεδρος Mike Pence (ας συνυπολογιστεί ότι δεν είναι κάποιος που το ψόφιο κουνάβι μπορεί να απολύσει…). Εν πτήσει προς την Σιγκαπούρη χτες (για επαφές με διάφορες νοτιοασιατικές πολιτικές βιτρίνες, με θεματολογία «ασφάλειας, εμπορίου και επενδύσεων») ο Pence ξεκαθάρισε ότι αν το Πεκίνο δεν συμμορφωθεί θα έχει να αντιμετωπίσει έναν «ολοκληρωτικό ψυχρό πόλεμο», απ’ την Ουάσιγκτον και τους συμμάχους της.

Το να μιλάνε για «ψυχρό πόλεμο» διάφοροι επαγγελματίες (ή μη) δημαγωγοί είναι ένα· το να μιλάει για το ίδιο ένας αμερικάνος αντιπρόεδρος είναι πολύ σοβαρότερο. Σε τι, λοιπόν, πρέπει να συμμορφωθεί ο κινέζικος καπιταλισμός;

Το ζήτημα των εμπορικών σχέσεων με τον αμερικανικό καπιταλισμό, με κέντρο βάρους το σχέδιο “made in china 2025», είναι μόνο το ένα απ’ τα τρία μέτωπα που έχουν ανοίξει. Το δεύτερο είναι η στρατιωτική ανάπτυξη του Πεκίνου (προφανώς και η στρατηγική συμμαχία με την Μόσχα), και εκεί το κέντρο βάρους είναι η νότια θάλασσα της κίνας (με «βοήθειες» από ταϊβάν). Υπάρχει και ένα ακόμα: οι «δρόμοι του μεταξιού»· ή, ειπωμένο διαφορετικά, η ραγδαία επέκταση της κινεζικής οικονομικής επιρροής στην ασία, στην αφρική και στη νότια αμερική μέσω μεγάλων έργων υποδομής.

Ποια είναι τα όπλα που έχει στην διάθεσή της άμεσα η Ουάσιγκτον προκειμένου να αναγκάσει το Πεκίνο να γονατίσει; Οι δασμοί και οι λοιπές οικονομικές «κυρώσεις», «τιμωρίες» κλπ. Κατά τον ιπτάμενο Pence χτες:

… Πιστεύουμε πραγματικά ότι βρισκόμαστε σε ισχυρή θέση σε κάθε περίπτωση. Έχουμε επιβάλει τις κυρώσεις ύψους 250 δισεκατομυρίων ως τώρα· μπορούμε να τις διπλασιάσουμε… Και δεν νομίζω ότι θα ικανοποιηθούμε με υποσχέσεις. Επιδιώκουμε αποτελέσματα. Θέλουμε μια αλλαγή συμπεριφοράς…

Μπορεί να καταλάβει κανείς ότι ο (οικονομικός προς το παρόν) πόλεμος που έχει κηρύξει η Ουάσιγκτον στην Τεχεράνη (με παρόμοιες «πολλαπλές» απαιτήσεις…) είναι ένα χοντροκομμένο αστείο μπροστά σ’ αυτόν που έχει κηρύξει στο Πεκίνο. Αν, όμως, δεν είναι σε θέση να γονατίσει τον ιρανικό καπιταλισμό με τέτοια μέσα (πράγμα βέβαιο), πως νομίζει ότι θα πετύχει εναντίον του κινεζικού;

Υπάρχει κανάς Θουκυδίδης στα πέριξ;

Πέμπτη 15 Νοέμβρη. Είναι γεγονός ότι η πλανητική ηγεμονία των ηπα (στο σύντομο διάστημα των ‘90s, όταν ανακηρύχτηκε σαν “η μόνη υπερδύναμη του πλανήτη”…) έχει στριμωχτεί σοβαρά. Και, με την πλάτη στα σκοινιά, η Ουάσιγκτον θέλει να «πιστεύει πραγματικά…» οτιδήποτε την κάνει να νοιώθει πιο δυνατή.

Υπάρχει, όμως, ένας βασικός παράγοντας στις ενδοκαπιταλιστικές / διακρατικές αντιθέσεις και εντάσεις, που παίζει μεγάλο ρόλο στις τακτικές, στις στρατηγικές και στα «πραγματικά πιστεύω…» της κάθε πλευράς. Θα τον λέγαμε υποκειμενικό. Δεν αναφερόμαστε στην προσωπικότητα του όποιου ψόφιου κουναβιού ή του όποιου Pence. Αναφερόμαστε στον γενικό ιστορικό υποκειμενισμό των υποτελών και των αρχόντων κάθε κράτους / κεφάλαιου, όπως αυτός διαμορφώνεται μέσα στην ιστορία.

Η ιστορία των ηπα είναι ιστορία διαρκούς επέκτασης (της ισχύος της). Απ’ τον εποχή του “let’s go west”… Απ’ τον 19ο αιώνα και σ’ όλον τον 20ο (δηλαδή επί αρκετές γενιές) το αμερικανικό imperium απλωνόταν: νίκησε σε 3 παγκόσμιους πολέμους, κι αυτό είναι πολύ σημαντικό στο πως «γράφει» στην όποια συλλογική «εθνική συνείδηση» η ιδέα της «ακαταμάχητης ισχύος». Προφανώς η επανάληψη διαμορφώνει μεταφυσική πίστη…

Ο αμερικανικός ηγεμονισμός δεν έχει στριμωχτεί ποτέ πραγματικά. Ούτε καν στη διάρκεια του 3ου παγκόσμιου (του λεγόμενου «ψυχρού») πολέμου, τον οποίο ο πολεμοκάπηλος Pence νομίζει ότι μπορεί να επαναλάβει. Γιατί όταν η Ουάσιγκτον, μαζί με το Λονδίνο, ξεκίνησε εκείνον τον 3ο παγκόσμιο (αμέσως μετά το τέλος του 2ου…) η εδαφική επικράτεια / επιρροή του αντίπαλου «ανατολικού μπλοκ», του οποίου τα «σύνορα» ο ακροδεξιός Τσώρτσιλ ονόμασε «σιδηρούν παραπέτασμα», ήταν ήδη διαμορφωμένη· σίγουρα σε ότι αφορούσε το βόρειο (καπιταλιστικό) ημισφαίριο.

Υπήρχαν, φυσικά, «θερμές» (θερμότατες!!!) περιφερειακές αναμετρήσεις μεταξύ των δυο μπλοκ στο «νότο», στην ασία, στην αφρική και στη λατινική αμερική. Ωστόσο, παρά τις πολεμοκάπηλες ρητορικές, ούτε η ήττα στο βιετνάμ (και στην υπόλοιπη νοτιοανατολική ασία), ούτε η επαναστατημένη κούβα έθεταν υπαρξιακά ζητήματα για τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό. Αυτό που θα μπορούσε να του θέσει τέτοια ζητήματα ήταν ένας κανονικός και πλήρης πόλεμος με την εσσδ· και πάλι μόνο λόγω των διηπειρωτικών πυραύλων που θα έφερναν τον πυρηνικό όλεθρο εντός ηπα. Κατά τα άλλα η ευρώπη θα πλήρωνε το μάρμαρο…

Τώρα, όμως, τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Κατ’ αρχήν είναι πολύ πιο ρευστά τα «σύνορα», εφόσον άλλωστε δεν υπάρχουν οριστικά διαμορφωμένα μπλοκ. Κατά δεύτερον η ευρώπη (ή διάφορα κράτη σ’ αυτήν) δεν είναι καθόλου «δεδομένη» για τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό. Τρίτο και σημαντικότερο: ο τρόπος που επεκτείνεται και ηγεμονεύει ο κινέζικος καπιταλισμός είναι «η αγορά», το ιερό και όσιο της άλλοτε αμερικανικής (οικονομικής και γεωπολιτικής) κυριαρχίας!

Αυτό είναι, πράγματι, πρωτάκουστο!!! Απ’ την Μόσχα, επί εσσδ, η Ουάσιγκτον μπορεί να κινδύνευε από πυραύλους με πυρηνικές κεφαλές· με κανέναν τρόπο, όμως, δεν κινδύνευε απ’ την επέκταση ενός «υπό κομμουνιστικό έλεγχο» πανομοιότυπου καπιταλιστικού «συστήματος αιμοδοσίας», όπως είναι το εμπόρευμα και η αγορά!!! Μ’ άλλα λόγια δεν κινδύνευε η υλική βάση της αμερικανικής (και συνολικά της «δυτικής») υπεροχής. Αντίθετα: μπορούσε να υπάρχει η σιγουριά ότι το «δυτικό σύστημα» είναι ανώτερο από κάθε άποψη και ότι, κατά συνέπεια, δεν μπορεί παρά να νικήσει· εκτός απ’ την περίπτωση ολικής καταστροφής της ζωής στον πλανήτη.

Τώρα τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Ο κινεζικός καπιταλισμός / ιμπεριαλισμός μπορεί να κρατάει κόκκινες σημαίες με σφυροδρέπανα, αλλά δεν κτυπάει εξάγωντας «την ανατροπή του καπιταλισμού». Κτυπάει εξάγοντας καπιταλισμό, εμπορεύματα, και μάλιστα όλο και πιο ανώτερης ποιότητας – και σε καλύτερες τιμές!!!

O tempora o mores!!!

Όχι…

Πέμπτη 15 Νοέμβρη. Πρόκειται, λοιπόν, για δύο «πράγματα» που συμβαίνουν ταυτόχρονα. Πρώτον, ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός / καπιταλισμός / μιλιταρισμός αμφισβητείται στην πράξη και στριμώχνεται. Δεύτερον, δεν στριμώχνεται με ένα τρόπο όμοιο με κάτι άλλο του παρελθόντος (έτσι ώστε να υπάρχει κάτι σαν manual στη συλλογική αμερικανική μνήμη υποτελών και αρχόντων…) αλλά μ’ έναν ολωσδιόλου διαφορετικό και, κυρίως, ριζικό τρόπο: στην καρδιά της καπιταλιστικής πραγματοποίησης της υπεραξίας, στο εμπόρευμα (επιπλέον και εξίσου σημαντικό: και στο νόμισμα…).

Είναι δυνατόν ένα κρατικο-καπιταλιστικό σύμπλεγμα που ποτέ ως τώρα δεν είχε στριμωχτεί-μέσω-της-παρακμής του να αντιδράσει «ορθολογικά» σ’ αυτήν την πρωτόγνωρη κατάσταση; Ειπωμένο διαφορετικά: ένα τέτοιο σύμπλεγμα έχει τις «εφεδρείες», σαν ιδεολογία, σαν στελέχη διοίκησης, σαν ιστορική εμπειρία, σαν «εναλλακτικές» (ακόμα και σαν «ψυχραιμία», σαν ψυχοδιανοητικές σταθερές) να παράξει μια ορθολογικά συντεταγμένη στάση που, είτε θα αντιστρέψει την παρακμή/στρίμωγμα είτε, στην χειρότερη περίπτωση, θα ελέγξει και θα περιορίσει τις συνέπειές της; (Κάποιος θα μπορούσε να το διατυπώσει και ως εξής: είναι δυνατόν οι ηπα να διαπραγματευτούν την δεύτερη ή την τρίτη θέση στον πλανήτη γη;)

Η εκτίμηση της ασταμάτητης μηχανής είναι πως όχι, κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά απίθανο (στα όρια του αδύνατου)!! Ειδικά για τον αμερικανισμό: είναι (από ιστορική άποψη) πολύ πρόσφατος και πολύ ρηχός σα know how ηγεμονίας. Είναι και μονοκόμματος: κανόνια, αρβύλες – και γαυγίσματα. Δεν ξέρει τι σημαίνει να ήσουν κάποτε βασιλιάς και να γίνεσαι νομάρχης. Και δεν πρόκειται να ακούσει τις συμβουλές του Λονδίνου – που ξέρει…

Απόδειξη είναι όχι αυτά που απειλεί ο Pence το Πεκίνο, αλλά το γεγονός πως η Ουάσιγκτον έχει κηρύξει, πρακτικά, τον (οικονομικό ως τώρα) πόλεμό της απέναντι στους πάντες!!! Απ’ τη μια μεριά αυτό είναι ένας αταβίστικος αυτοματισμός: όσοι αμφισβητούν την καπιταλιστική / εμπορευματική της υπεροχή είναι εχθροί!!! Απ’ την άλλη είναι «αυτοκτονία σε αργή κίνηση»: αν πραγματικοί «πιστοί» σύμμαχοι είναι το Τελ Αβίβ, το Τελ Αβίβ, το Τελ Αβίβ, ο τοξικός, ο τοξικός, ο τοξικός, και η Αθήνα με την Λευκωσία (υπερδυνάμεις!!!), τότε… Που ακούστηκε ότι αν μαζευτούν οι παρακμιακοί και οι ξεπερασμένοι απ’ την ιστορία θα επιβληθούν;

Είναι χαρακτηριστικό της σπασμωδικότητας της Ουάσιγκτον όχι το τι «πιστεύει πραγματικά…» κατά του Πεκίνου αλλά το τι «πιστεύει πραγματικά…» κατά ευρωπαϊκών κρατών, όπως η γερμανία ή η γαλλία. Τα οποία μπορεί να μην είναι «υπολογίσιμοι αντίπαλοι» στρατιωτικά, είναι όμως οικονομικά / εμπορευματικά· ειδικά το πρώτο. Τι κάνει, λοιπόν, η Ουάσιγκτον; Απειλές, προσβολές, τιμωρίες, είτε με την μορφή δασμών («θάνατος στα ευρωπαϊκά αυτοκίνητα»!!) είτε με την μορφή κυρώσεων («θάνατος στο ρωσικό αέριο»!).

Συμβαίνει το εξής: καθώς ο αμερικανικός καπιταλισμός χάνει έδαφος στην παγκόσμια αγορά, (χάνει, σα να λέμε, την υλική, καπιταλιστική βάση της ηγεμονίας του) προσπαθεί να βγάλει στην παρανομία μεγάλα τμήματα αυτής της παγκόσμιας αγοράς!!! Απίστευτο – αλλά αληθινό!!! Παράλογο και ανιστόρητο – αναμενόμενο, όμως, από μια «αυτοκρατορία» λίγων μόνο δεκαετιών, που δεν τα πάει καθόλου καλά με την ιστορία…

Ακόμα κι αν μόνο αυτό ήταν η διαφορά της τωρινής ιστορικής φάσης από εκείνη ανάμεσα στο 1945 και το 1990 (3ος παγκόσμιος…), η διαφορά δηλαδή ότι τότε η αναμέτρηση πουλιόταν σαν ιδεολογική («ελευθερία εναντίον κομμουνιστικού ολοκληρωτισμού») ενώ τώρα είναι καθαρά και ξάστερα αγοραία, είναι τόσο καίρια αυτή η διαφορά, τόσο δομική, τόσο καθοριστική, ώστε μόνο φασίστες σαν τον Pence, οπαδοί της ιδέας ότι η μορφή κράτος μπορεί να πάει κόντρα στις καπιταλιστικές λειτουργίες, μόνο τέτοιοι ξεπεσμένοι χριστιανοφασίστες θα «πίστευαν πραγματικά…» ότι μπορούν να γυρίσουν στο παρελθόν, στα γνωστά και πεπατημένα, και ότι οι ηπα μπορούν να ρεφάρουν κατά της κίνας επαναλαμβάνοντας την τακτική τους εναντίον της εσσδ… (Αφού το έκαναν μια φορά μπορούν να το ξανακάνουν.. ε;)

Ωστόσο το ότι είναι φασίστας και εκτός πραγματικότητας ο Pence δεν τον κάνει λιγότερο «αντιπροσωπευτικό» για το τι κάνει η Ουάσιγκτον. Κι αυτό που κάνει το αμερικανικό κράτος / παρακράτος είναι το μοναδικό που ξέρει να κάνει: αν οι Ινδιάνοι τολμούσαν να νικήσουν σε κάποια μάχη τους λευκούς αποίκους της «νέας γης», η τύχη τους ήταν προδιαγεγραμμένη: θα καιγόταν όλη η περιοχή τους, με κάθε μέσο.

Γι’ αυτό έκαιγαν τα δάση στην ελλάδα εναντίον του δημοκρατικού στρατού, και ύστερα στο βιετνάμ εναντίον των βιετκόνγκ: επειδή αν φτιάχνεις βόμβες όλα λύνονται με βομβαρδισμούς… Επειδή αν μεγαλουργείς σα σφυρί όλοι οι αντίπαλοί σου είναι πρόκες.

Αμ δε!!!

Κυκλοφορία

Πέμπτη 15 Νοέμβρη. Η Ουάσιγκτον φαίνεται να πιστεύει ότι ελέγχοντας μια εσωτερική αγορά 350 εκατομυρίων ανθρώπων μπορεί να γονατίσει το Πεκίνο που έχει εσωτερική αγορά 1,3 δισ. Οι εφευρέτες της ιδέας περί “ανθρώπινου κεφάλαιου” και της σημασίας του για την καπιταλιστική ανάπτυξη ξέμειναν από βεβαιότητες μόλις είδαν αυτό το “ανθρώπινο κεφάλαιο” να είναι σχιστομάτικο!!! Οι αμερικανικές κυρώσεις και οι δασμοί προκαλούν πράγματι προβλήματα τις κινεζικές εξαγωγές προς τις ηπα· όμως αυτό δεν θα έπρεπε να λογαριάζεται ούτε καν σαν τακτική νίκη της Ουάσιγκτον… Πολύ λιγότερο σαν στρατηγικός μοχλός για να πειθαρχήσει τον κινεζικό καπιταλισμό. (Το ότι με τέτοιο τρόπο, συν κάτι χρηματιστηριακά κόλπα με το γιεν, ανέσχεσε η Ουάσιγκτον στις αρχές των ’90s τον ιαπωνικό καπιταλισμό δεν σημαίνει ότι το κόλπο θα επαναληφθεί πετυχημένα! Στο κάτω κάτω εκεί, στην ιαπωνική επικράτεια, υπήρχαν και υπάρχουν κάτι τεράστιες αμερικανικές βάσεις… Στην κινέζικη όχι!)

Μία απ’ τις απαντήσεις σ’ αυτά τα αμερικανικά κόλπα έρχεται με την αντικατάσταση του δολαρίου, μετά από διακρατικές συμφωνίες (ή την δημιουργία ενός ισχυρού χρηματιστηρίου σε γουάν…) στις παγκόσμιες εμπορικές συναλλαγές. Μπορεί, ακόμα, ο όγκος των διεθνών συναλλαγών που αποχωρεί απ’ το δολάριο να είναι σχετικά μικρός. Δεν θα πρέπει όμως να λαθέψει κανείς για τα βασικά χαρακτηριστικά αυτής της ενέργειας “ασύμμετρου πολέμου”.

Η έκταση και η ένταση της διεθνούς χρήσης ενός εθνικού νομίσματος αποφέρει (στο μητρικό κράτος / κεφάλαιο) ένα σταθερό ποσοστό υπεξαίρεσης της διεθνώς αποσπώμενης υπεραξίας. Το νόμισμα είναι γενικό μέτρο της αξίας, συνεπώς ένα νόμισμα διεθνούς χρήσης μεταφέρει ένα ποσοστό αυτής της αξίας (: υπεραξίας καθώς πραγματοποιείται, καθώς γίνεται εμπόρευμα) στην κεντρική τράπεζα (και στο κράτος / κεφάλαιο) που ελέγχει την “παραγωγή” αυτού του νομίσματος. Πρόκειται για τυπική καπιταλιστική διαδικασία, που την γνωρίζουν πολύ καλά στο Λονδίνο, από τότε που η στερλίνα ήταν το νο 1 νόμισμα (μέτρο της αξίας) παγκόσμιας χρήσης· απ’ την εποχή, δηλαδή, της αυτοκρατορίας – που – ποτέ – δεν – έδυε – ο – ήλιος. Παλιά μεγαλεία…

Το πριόνισμα του διεθνούς κύκλου κυκλοφορίας του δολαρίου η Ουάσιγκτον προσπαθεί να το εμποδίσει απαγορεύοντας διεθνείς συναλλαγές! Κάτι ανάλογο με την απαγόρευση της διεθνούς αγοράς! Μάταιο!! Όχι επειδή οι αντίπαλοί της είναι δόλιοι… Αλλά επειδή είναι υποχρεωμένοι να είναι τέτοιοι για το καλό του καπιταλισμού τους· και του καπιταλισμού γενικά. Απέναντι στην πανικόβλητη παρακμιακή άλλοτε μόνη υπερδύναμη, οι ανταγωνιστές της είναι υποχρεωμένοι να παρακάμπτουν τις απαγορεύσεις της (π.χ. στο swift…) καταστρέφοντας τις απεγνωσμένες προσπάθειες της Ουάσιγκτον να προφυλάξει τον καπιταλισμό της δρώντας…. μισοφεουδαρχικά!

Οπότε ιδού το οξύμωρο: το «κομμουνιστικό κόμμα κίνας», ακριβώς επειδή ηγείται μιας θυελλώδους καπιταλιστικής ανάπτυξης με όρους και αγοράς, είναι σημαιοφόρος του ελεύθερου παγκόσμιου εμπορίου (έστω και σε εισαγωγικά), δηλαδή ένα de facto καπιταλιστικό μοτέρ πρώτης κλάσης… την ίδια περίοδο που το αμερικανικό κράτος συστρέφεται σαν άρνηση του ιστορικού εαυτού του, και γίνεται μερκαντιλιστικό· δηλαδή αντιδραστικό.

Που μπορούν να οδηγήσουν όλα αυτά; Κάποιοι, ανατρέχοντας στον Θουκυδίδη, υποστηρίζουν ότι υπ’ αυτές τις συνθήκες όπου, από στρατιωτική άποψη, φοβάται ο Γιάννης το θεριό και το θεριό τον Γιάννη, δημιουργείται το έδαφος για στιγμιαία λάθη, ολισθήματα, απρόσεκτους χειρισμούς, ή και για προβοκάτσιες (ακόμα και από τρίτους) που θα σπρώξουν κάποια απ’ τις αντίπαλες πλευρές σε πολεμική δράση, αναγκάζοντας και τις υπόλοιπες να ακολουθήσουν. Σε έναν πόλεμο «που κανείς τους δεν ήθελε».

Αυτή (κρίνει η ασταμάτητη μηχανή) είναι μια φαινομενολογική προσέγγιση. Θεωρητικά και τον Τρωϊκό πόλεμο θα μπορούσε να ισχυριστεί ο Αγαμέμνονας ότι δεν τον ήθελε· τον ανάγκασε ο Μενέλαος· που τον ανάγκασε ο πόνος του (και ο εγωϊσμός του) για την φυγή της Ωραίας Ελένης… Εν τέλει, όπως το έθεσε ο Σαββουπολάμστελ στους «Αχαρνείς» του, ο πόλεμος εκείνος έγινε για τρεις πουτάνες! (: τις τρεις θεές, την Αθηνά, την Ήρα και την Αφροδίτη, εκ των οποίων η μία, η Αφροδίτη, έδωσε σαν βραβείο στον Πάρι το χρυσό μήλο, του οποίου η τοις μετρητοίς εξαργύρωση ήταν η Ωραία Ελένη…).

Για την μυθολογία αυτά είναι καλά, έως και καταπραϋντικά. Στην καπιταλιστική πραγματικότητα ωστόσο, το ζήτημα της (εμπόλεμης) «ξαναμοιρασιάς» του κόσμου (ακόμα κι αν, πια, αυτός ο «κόσμος» δεν περιορίζεται στον πλανήτη γη αλλά περιλαμβάνει και το ηλιακό σύστημα…) είναι πολύ παλιό για να υποστηρίζεται ότι «κανείς δεν το ήθελε»! Ένας (παγκόσμιος πόλεμος), δεύτερος, τρίτος… : ε, το «έγινε κατά λάθος, ποτέ ξανά!» είναι χάπι απεριορίστης βλακείας.

Συνεπώς, για να γίνουμε «Κασσάνδρες», το θέμα (ήδη απ’ τις αρχές των 90s…) δεν ήταν και δεν είναι το «αν» του 4ου. Είναι το «πως» και «πότε» της κορύφωσής του…

(Θα έλεγε κανείς ότι το ζητούμενο είναι επίσης το «πως» και «πότε» της αντίστασης σ’ αυτόν… Αλλά σήμερα η ασταμάτητη μηχανή δεν έχει όρεξη να γίνει γραφική. Άλλη μέρα…)

Επι γης ειρήνη…

Δευτέρα 12 Νοέμβρη. Οι «πολιτικοί διευθυντές» του 4ου παγκόσμιου πολέμου τίμησαν (λέει) χτες στο Παρίσι το τέλος του … 1ου. Ανατριχιαστικό, και ανατριχιαστικά ωμό. Αν η αλυσίδα των παγκόσμιων (και «περιφερειακών») πολέμων του 20ου και του 21ου αιώνα, ως τώρα, τους διαβεβαιώνει για κάτι είναι πως αυτοί (και κυρίως: τα αφεντικά τους) πάντα θα την γλυτώνουν. Και θα “τιμούν” τα περασμένα διαλείματα…

Ο αμερικανικός στρατός και οι «συνεργάτες» του έχει δολοφονήσει άμεσα ή/και έμμεσα εκατοντάδες χιλιάδες άμαχους, άντρες, γυναίκες, παιδιά, ηλικιωμένους (και σακατέψει πολλαλάσιους / ες) απ’ το 2001 και μετά. Ένα εκατομμύριο δολοφονημένοι μόνο στο ιράκ, μετά την εισβολή και την κατοχή, απ’το 2003. Με μικρές απώλειες στα πεδία των σφαγών· τόσο μικρές ώστε να θεωρούνται αμελητέες, ανάξιες αναφοράς. Όμως την ίδια περίοδο αυτοκτονούν στα μετόπισθεν κατά μέσο όρο 20 «βετεράνοι» κάθε μέρα· «βετεράνοι» αυτών των πολέμων, στο αφγανιστάν και στο ιράκ κατά κύριο λόγο. Περισσότεροι από εφτά χιλιάδες αμερικάνοι «βετεράνοι», κάτι λιγότερο από μια μεραρχία, αυτοκτονούν κάθε χρόνο (αυτές είναι οι επίσημες καθεστωτικές μετρήσεις του αμερικανικού κράτους) επειδή δεν μπορούν να αντέξουν τους εφιάλτες εξαιτίας εκείνων που έκαναν «πολεμώντας για την ασφάλεια των ηπα». Κι ακόμα ο 4ος παγκόσμιος παραμένει «ακήρυχτος», που σαν τέτοιος δεν χρειάζεται να έχει ένα κάποιο “τέλος”…

Τα ίδια σκατά μοιράζονται και τρώγονται μαζικά στον πρώτο κόσμο εδώ και πάνω από έναν αιώνα: «πατρίδες», «κίνδυνοι», «απειλές», «άμυνα»… Αυτό είναι το πραγματικό νόημα της χθεσινής επετείου: η επιβεβαίωση της ακμαία θανατηφόρας υγείας της καπιταλιστικής μηχανής.

(φωτογραφία: And last – but not least….)