Tag: νόμισμα

Σφαίρες από χαρτί

Τρίτη 6 Αυγούστου. Δεν είναι σοφία (τα έχουμε πει σχετικά). Ένα από τα μέσα του Πεκίνου στον “εμπορικό πόλεμο” με την Ουάσιγκτον είναι η ισοτιμία του γουάν.

Μιας και το εθνικό κινεζικό νόμισμα έχει προδιαγραφές και φιλοδοξίες διεθνούς καριέρας, δεν μπορεί να είναι φτερό στον άνεμο. Η κεντρική τράπεζα ελέγχει την διεθνή ισοτιμία του ώστε να κινείται σε ένα φάσμα + – 2% σε σχέση με την επίσημη ως προς το δολάριο.

Στην πράξη κάπως έτσι έγινε και χτες.Με επίσημη ισοτιμία 1 δολάριο προς 6,9225 γουάν, στην διεθνή αγορά πήγε στο 1 προς 7,1085. Όχι κάτι συνταρακτικό. Αλλά υπάρχουν και οι τζογαδόροι που φυτεύουν “ψυχολογία” στις καπιταλιστικές σχέσεις. Γι αυτούς έγινε κάτι φοβερό: “έσπασε το φράγμα του 1:7!”… Που μεταφράζεται σε “το Πεκίνο αντεπιτίθεται”!!!!

Έτσι κι έτσι… Έτσι που εξελίσσονται οι ενδοκαπιταλιστικές αντιθέσεις, οι ανταγωνιστικές υποτιμήσεις είναι ένα όπλο – αλλά όχι ΤΟ όπλο! Η αποδολαριοποίηση των διεθνών συναλλαγών που προωθείται από διάφορες μεριές έχει κάτι πολύ πιο “πυρηνικό”. Αλλά δεν έχει “στιγμή έκρηξης”. Κι αυτό δεν αφήνει περιθώριο για ψυχολογικοποίηση.

Απλό βούλιαγμα…

Αλήθειες και σύγκρουση

Κυριακή 5 Μάη. Είναι γνωστό πως οι «αναθεωρητές» εχθροί του ψοφιοκουναβιστάν, με την Μόσχα και το Πεκίνο στην κορυφή τους, «ξεφορτώνονται» τα δολάρια απ’ τα αποθεματικά τους (με πολύ πιο εντατικούς ρυθμούς η πρώτη) αντικαθιστώντας τα με χρυσό και άλλα νομίσματα – συμπεριλαμβανόμενου του γουάν. Ο σταθερός περιορισμός του διεθνούς κύκλου κυκλοφορίας του δολαρίου είναι η «απάντηση – με – οικονομικά – μέσα» στον οικονομικό πόλεμο μέσω «κυρώσεων» που έχει εξαπολύσει το ψοφιοκουναβιστάν.

Αυτό το αντίμετρο έχει μεγάλη σημασία σε συνθήκες μιας καινούργιας έκρηξης της μόνιμης κρίσης / αναδιάρθρωσης. Η αμερικανική κεντρική τράπεζα μπορεί μεν να τυπώνει δολάρια κατά βούληση· όμως εκείνο που έχει την ίδια σημασία με την «ποσότητα» ενός νομίσματος (ειδικά αν είναι διεθνούς χρήσης) είναι η «ποιότητά» του. Το δημόσιο χρέος των ηπα πλησιάζει το 110% του αεπ τους, και πρόκειται να αυξηθεί κι άλλο (λόγω των μαζικών στρατιωτικών εξοπλιστικών προγραμμάτων…). Ένα διεθνώς υποτιμημένο δολάριο (δηλαδή: ένα δολάριο του οποίου ο διεθνής κύκλος κυκλοφορίας θα έχει περιοριστεί κάτω από ένα όριο – το οποίο ομολογούμε ότι δεν ξέρουμε ποιο είναι ακριβώς) σημαίνει ένα δημόσιο χρέος που δεν μπορεί να αποπληρωθεί. Κοινώς: επίσημη χρεωκοπία…

Αυτά ας τα θεωρήσουμε (ακόμα) μελλοντικά ενδεχόμενα. Η πλαστογράφηση των στοιχείων της καπιταλιστικής «υγείας» είναι, όμως, η τωρινή πραγματικότητα. Το «μπορείς να κοροϊδέψεις πολλούς για πολύ καιρό, όχι όμως τους πάντες για πάντα» δείτε το, λοιπόν, όχι σαν σοφία. Αλλά σαν υποσημείωση στην πολιτική (καπιταλιστική) οικονομία του 21ου αιώνα: η «αποκάλυψη τώρα» δεν θα γίνει σαν «σκάνδαλο» αλλά πολύ πιο ηχηρά και αιματηρά…

Οι χρυσοθήρες

Πέμπτη 14 Φλεβάρη. Όσες / όσοι παρακολουθούν με κάποια σταθερότητα την ασταμάτητη μηχανή, θα έχουν υπόψη τους ορισμένες υποδείξεις της σε σχέση με το χρυσάφι. Είτε αφορά τις μεγάλες αγορές του πολύτιμου μετάλλου από κράτη του είδους ρωσία, κίνα, τουρκία· και όχι μόνο. Είτε αφορά τα κοιτάσματα χρυσού της βενεζουέλα…

Να, τώρα, οι απόψεις του ψόφιου κουναβιού για το θέμα, όπως τις είχε διατυπώσει στην προεκλογική περίοδο στις ηπα, το 2016:

…Είχαμε μια πολύ, πολύ συμπαγή χώρα επειδή βασιζόταν στον κανόνα του χρυσού… Αλλά είναι δύσκολο να τον επαναφέρουμε, επειδή δεν έχουμε το χρυσάφι. Άλλα μέρη είναι που το έχουν…

…Το να επαναφέρουμε τον κανόνα του χρυσού θα ήταν πολύ δύσκολο, αλλά μάγκα μου θα ήταν εξαιρετικό. Θα είχαμε ένα στάνταρ για να στηρίζεται το χρήμα μας…

Οι πρωτόγονες εκφράσεις του ψόφιου κουναβιού δεν κρύβουν μια ανησυχία που υπάρχει υπόγεια στο αμερικανικό καθεστώς σχετικά με το μέλλον της (διεθνούς) ανταλλακτικής αξίας του δολαρίου. Σε σχέση με την παγκόσμια κυκλοφορία του σαν “fiat” νόμισμα (σα νόμισμα, δηλαδή, του οποίου ανταλλακτική αξία είναι μεν σχετική αλλά, απ’ την άλλη, στηρίζεται στην «ρωμαλεότητα» του αμερικανικού καπιταλισμού, οικονομική ή/και στρατιωτική) η επιστροφή στον «κανόνα του χρυσού» είναι, πράγματι, οπισθοχώρηση. Γιατί, όμως, θα έπρεπε να αποκλειστεί μια τέτοια οπισθοχώρηση που θα επιβληθεί απ’ τους αντιπάλους;

Φανταστείτε ένα νόμισμα (ένα μέσο / μέτρο ανταλλαγών) το οποίο κυκλοφορεί σε μια Χ ποσότητα για να εξυπηρετεί, ας πούμε, ένα εκατομμύριο εμπορικές συναλλαγές (αδιάφορο το μέγεθός τους) κάθε μέρα. Αν μετά από ένα έτος οι εμπορικές συναλλαγές που γίνονται μ’ αυτό περιοριστούν σε πεντακόσιες χιλιάδες (κρατώντας το ίδιο με πριν μέγεθος) τότε ένα μέρος της Χ ποσότητας αυτού του νομίσματος θα περισσεύει. Ή, ειπωμένο με την mainstream ορολογία της “ποσοτικής θεωρίας” (για το χρήμα), θα υπάρχει αρκετά μεγαλύτερη «προσφορά χρήματος» (του συγκεκριμένου νομίσματος) σε σχέση με την ζήτηση: αυτό το μετατρέπει σε πληθωριστικό…

Υπάρχει μια λύση σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο: η κεντρική τράπεζα που εξέδωσε και έθεσε σε κυκλοφορία αυτό το νόμισμα, εν προκειμένω το δολάριο (η fed) να αρχίσει να το «μαζεύει πίσω» – να το «τραβάει» απ’ την εμπορευματική κυκλοφορία δηλαδή. Αυτό μπορεί να το κάνει ανεβάζοντας τα επιτόκια, κάτι που (χοντρικά) παρακινεί όσους έχουν δολάρια που «λιμνάζουν» να τα επιστρέφουν στο αμέρικα, ας πούμε δανείζοντας το κράτος (αγοράζοντας τα ομόλογά του). Κι αυτό ήταν που ξεκίνησε να κάνει η fed το 2018. Υπάρχει, όμως, μια δηλητηριώδης συνέπεια σ’ αυτό, πράγμα καθόλου παράξενο σ’ ένα σύστημα (τον καπιταλισμό) γεμάτο αντινομίες: αν αυξηθούν τα επιτόκια (για να «τραβήξει» πίσω η κεντρική τράπεζα τα δολάρια του πλανήτη) τότε οι αμερικανικές επιχειρήσεις, που δανείζονται συνέχεια για να αναχρηματοδοτούν την εξόφληση παλιότερων δανείων τους ή για να κάνουν νέες «επενδύσεις» ζορίζονται σοβαρά. Το «χρήμα ακριβαίνει» γι’ αυτές· και στις ηπα αρκετές κινδυνεύουν ήδη με χρεωκοπία…

Οι αμφισβητίες της αμερικανικής ηγεμονίας, όχι μόνο η ευρωζώνη αλλά και καπιταλιστικά κράτη σαν την ρωσία, την κίνα, αλλά και την ιαπωνία, αυτό κάνουν εσχάτως: ενισχύουν τα δικά τους νομίσματα (με μια προοπτική «σταθερής ανταλλακτικής αξίας» τους μέσω αποθεμάτων χρυσού) στις διεθνείς συναλλαγές προσπαθώντας να μικρύνουν / περιορίσουν την κυκλοφορία του δολαρίου. Μέσα απ’ αυτήν την αργή και καθόλου εντυπωσιακή αλλά επίμονη υπονόμευση, το αμερικανικό κράτος / κεφάλαιο θα αναγκαστεί στο όχι μακρινό μέλλον να υποστεί είτε τις συνέπειες ενός «πληθωρισμένου» δολαρίου (μεταξύ των οποίων θα είναι η αδυναμία του αμερικανικού κράτους να δανειστεί αξιόπιστα στο δικό του νόμισμα, άρα θα απειλείται με χρεωκοπία)· είτε υψηλών επιτοκίων που θα στραγγαλίσουν πολλές επιχειρήσεις του.

Αφού η ανταλλακτική αξία των νομισμάτων διεθνούς χρήσης έγινε η αντανάκλαση των συσχετισμών δύναμης, πρωτόγονος – ξεπρωτόγονος ο «κανόνας του χρυσού» δεν είναι πια αδιανόητος· ούτε καν για την μήτρα των “fiat” νομισμάτων. Τις ηπα…

PayMon

Τετάρτη 6 Φλεβάρη. Το κατά πόσον τέτοιες τεχνικές λύσεις έχουν μεγάλο πολιτικό βάθος θα το μάθουμε. Έχει όμως ενδιαφέρον, και σχετίζεται με κάποια πράγματα που γράφαμε το περασμένο Σάββατο. Τέσσερεις ιρανικές τράπεζες έφτιαξαν ένα «κρυπτονόμισμα» (ονόματι PayMon) με «κάλυψη» χρυσό – που σημαίνει με «σταθερή τιμή». Και μ’ αυτό «παραμάσχαλα» βρίσκονται σε διαπραγμάτευση για πληρωμές συναλλαγών με θεσμούς διάφορων κρατών που στηρίζουν την συμφωνία 5+1: ελβετία, νότια αφρική, γαλλία, αγγλία, γερμανία, ρωσία και αυστρία.

Τέτοια ψηφιακά νομίσματα, διάδοχοι και μιμητές του bidcoin υπάρχουν πια πολλές εκατοντάδες. Εκείνα, όμως, που δημιουργούνται από κράτη με «κάλυψη» και σταθεροποίηση της διεθνούς ισοτιμίας τους με χρυσό, δεν έχουν σχέση με την αρχική ιδέα της τεχνολογικά μεσολαβημένης «αξιοπιστίας» των κρυπτονομισμάτων μέσω blockchain· αν και η ίδια τεχνολογία μπορεί να αξιοποιηθεί μια χαρά για την “εκκαθάριση των συναλλαγών”. Είναι, μάλλον, μια τυπική στον πυρήνα της εκδοχή επιστροφής στον κανόνα του χρυσού – σε ψηφιακή έκδοση. Όμως αυτή, ακριβώς, η ψηφιακή έκδοση είναι που επιτρέπει την παράκαμψη των αμερικανοκρατούμενων ροών των εμπορικών συναλλαγών και πληρωμών, μέσω είτε του swift είτε της fed. Ας πούμε σχηματικά ότι το PayMon θα κάνει «αόρατες» τις συναλλαγές που η Ουάσιγκτον έχει κηρύξει εκτός νόμου.

Δεν είναι, πάντως, μια τελική κατάσταση. Ήδη οι πιο φανατικοί βουλευτές και γερουσιαστές στις ηπα έχουν προτείνει προς ψήφιση νόμους για κυρώσεις εναντίον όσων προσφέρουν χρηματοδότηση, υπηρεσίες ή «τεχνολογική βοήθεια για την ανάπτυξη ψηφιακού νομίσματος απ’ το ιράν»…

Μοιάζει σαν μάταιη λύσσα. Αργά ή γρήγορα η Ουάσιγκτον θα πρέπει να υπερασπίσει την ισχύ του ιμπεριαλισμού της μ’ εκείνο τον τρόπο που πάντα «ξεκαθάριζε τους λογαριασμούς»…

Χρυσάφι 2

Σάββατο 2 Φλεβάρη. Την ίδια περίοδο που το καθεστώς Μαδούρο (με μεγάλα κοιτάσματα χρυσού μεν αλλά με οικοκαταστροφική την μεγάλης κλίμακας γενική βιομηχανική εκμετάλλευσή του) προσπαθεί να εξάγει χρυσάφι, το συγκεκριμένο πολύτιμο μέταλλο βρίσκεται μισο-ορατά μισο-αόρατα στο κέντρο ενός παγκόσμιου κύκλου αναδιάρθρωσης: στο κέντρο της διαδικασίας «αποδολλαριοποίησης» του παγκόσμιου εμπορίου.

Μετά την μονομερή (απ’ την Ουάσιγκτον) ακύρωση της σταθερής ιστοτιμίας δολαρίου / χρυσού στις αρχές της δεκαετίας του ’70 (μια παραλλαγή του άλλοτε γενικής εφαρμογής «κανόνα του χρυσού») το δολάριο συνέχισε μεν να είναι το βασικό νόμισμα διεθνούς χρήσης, τόσο στην τιμολόγηση των εμπορευμάτων (κατ’ αρχήν του πετρελαίου…) όσο και σαν αποθεματικό νόμισμα για τις κεντρικές τράπεζες· διευθυνόμενο όμως αποκλειστικά απ’ την αμερικανική κεντρική τράπεζα. Ήταν ένα είδος παγκόσμιας νομισματικής κυριαρχίας, που απέφερε τόσο οικονομικά όσο και γεωπολιτικά οφέλη στον αμερικανικό καπιταλισμό, αλλά γινόταν γενικά αποδεκτό επειδή ήταν βολικό στις διεθνείς συναλλαγές.

«Αποδεκτή» η δολαριακή ηγεμονία, αλλά πάντα υπό όρους… Η κατασκευή του ευρώ και η ανάδυση του (κινεζικου) γουάν σα νομισμάτων διεθνούς χρήσης (δίπλα στο ιαπωνικό γιέν και στο ελβετικό φράγκο) άρχισε να σχετικοποιεί το εύρος αυτής της ηγεμονίας· χωρίς να φτάνει μέχρι πριν λίγα χρόνια στο σημείο της «μετωπικής» νομισματικής αντιπαράθεσης.

Αυτή η δυναμική ισορροπία άρχισε να αλλάζει γρήγορα τα δύο τελευταία χρόνια, όταν το ψοφιοκουναβιστάν αποφάσισε να χρησιμοποιεί το δολάριο (και το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα στο βαθμό που στηρίζεται στο δολάριο) σαν το προτελευταίο όπλο για την διατήρηση της επιρροής του – πριν τα κανόνια: κυρώσεις, κυρώσεις, κυρώσεις. Κυρώσεις στη Μόσχα, κυρώσεις στην Πγιονγκγιάνγκ· κυρώσεις στο Πεκίνο· στην Τεχεράνη· στην Άγκυρα· απειλές κυρώσεων στην ε.ε. γενικά (ή στη γερμανία ειδικά)…

Το δολάριο (όπως και κάθε άλλο νόμισμα διεθνούς χρήσης) ήταν έτσι κι αλλιώς μηχανισμός ιμπεριαλιστικής εκμετάλλευσης μέσα απ’ τους μηχανισμούς των τιμών και των ισοτιμιών. Αλλά ήταν ένας (αν μπορεί να ειπωθεί έτσι) «ειρηνικός» ιμπεριαλισμός. Οι κυρώσεις, που στον σχεδιασμό και στην εφαρμογή τους έχουν στόχο να γονατίσουν τα καθεστώτα που η Ουάσιγκτον θεωρεί εχθρικά, ήταν μια κλιμάκωση: ο δολαριακός ιμπεριαλισμός άρχισε να βγάζει τα γάντια του…

Πως αντιμετωπίζεται αυτή η (νομισματική) όξυνση του 4ου παγκόσμιου; Τυπικά η απάντηση είναι εύκολη: με τον περιορισμό ή και την εγκατάλειψη του δολαρίου σαν “διεθνούς μέσου συναλλαγών” και σαν “διεθνούς μέτρου της τιμής” βασικών εμπορευμάτων. Το σχήμα αυτό ακούγεται απλό, αλλά δεν είναι εύκολο. Ειδικά στα πρώτα του στάδια…

Χρυσάφι 3

Σάββατο 2 Φλεβάρη. Για να αντικατασταθεί ένα νόμισμα τόσο κεντρικό στις διεθνείς συναλλαγές όσο το δολάριο από άλλα, θα πρέπει αυτά τα «άλλα» να είναι «πειστικά». Να κρίνονται δηλαδή (ειδικά απ’ τους εμπόρους μεγάλης κλίμακας) σαν αξίοπιστα: όχι μεγάλες διακυμάνσεις (στις ισοτιμίες τους με άλλα νομίσματα), με «γερές» κεντρικές τράπεζες (δηλαδή καπιταλισμούς) στην πλάτη τους.

Ειδικά σε ότι αφορά το πρώτο έρχεται το χρυσάφι να ξαναπαίξει τον ρόλο του «back up» που είχε γενικά ως την «μεγάλη κρίση» της δεκαετίας του 1930· και ειδικά, ως τις αρχές των ‘70s, σε σχέση με την «διεθνή αξία» του δολαρίου. Αν και δεν μπορούμε να μιλάμε ακόμα για επαναφορά του «κανόνα του χρυσού» (: η αξία / τιμή του χ ή του ψ νομίσματος προσδιορίζεται απ’ τα αποθέματα σε χρυσάφι που έχει η κεντρική τράπεζα που το εκδίδει) είναι ορατές όλες οι προετοιμασίες, ακόμα και για μια τέτοια «επιστροφή». Μια σειρά κράτη (απ’ αυτά που είναι στόχος του «νομισματικού πολέμου» της Ουάσιγκτον) αλλάζουν την σύνθεση των τραπεζικών αποθεμάτων τους, άλλα δυναμικά και γρήγορα (: ρωσία) και άλλα με πιο αργό τέμπο (: κίνα). «Πουλάνε» αμερικανικά ομόλογα (το back up τους σε δολάριο) και αυξάνουν αντίστοιχα τις ποσότητες χρυσού. Είτε αγοράζοντάς τον (οπότε οι ποσότητες καταγράφονται) είτε από δικά τους εθνικά ορυχεία (οπότε οι ποσότητες αγνοούνται / εικάζονται).

Κατ’ αυτόν τον τρόπο δημιουργούν ένα εναλλακτικό back up για την «διεθνή αξία / τιμή» των δικών τους (εθνικών) νομισμάτων, in case of emergency. Για την περίπτωση, δηλαδή, που το δολάριο θα υποτιμηθεί έντονα. Και υπάρχουν σοβαροί λόγοι για να συμβεί κάτι τέτοιο μεσοπρόθεσμα. Για να το πούμε πιο σωστά: αυτός είναι ο μεσοπρόθεσμος στόχος των «ανταρτών του δολαρίου»! Περιορίζοντας («ροκανίζοντας») σταθερά τον διεθνή κύκλο κυκλοφορίας του αμερικανικού νομίσματος, αφενός να περιορίσουν τα μέσω-νομισματικής-κυκλοφορίας κέρδη του αμερικανικού καπιταλισμού· αφετέρου να απαξιώσουν (πάντα σχετικά) την «αξία» του, που οφείλεται κυρίως στη διεθνή κυκλοφορία του. Αν αυτή η «αξία» αρχίσει να μειώνεται, τότε το αμερικανικό δημόσιο χρέος θα «εκραγεί» – κτυπώντας κατάκαρδα όλο το σύστημα της (παρακμάζουσας) αμερικανικής ισχύος.

Αυτή η «ξανα-στροφή» στο χρυσάφι σαν εναλλακτική «άγκυρα αξίας» για νομίσματα που αμφισβητούν την δολαριακή ηγεμονία είναι μια συστηματική και καθόλου θεαματική διαδικασία. Δεν κάνει θόρυβο, δεν λερώνει, δεν γίνεται viral… Είναι όμως σταθερή. Και σ’ αυτήν συμμετέχουν «διακριτικά» εδώ και κάποια χρόνια κι άλλα κράτη: το γερμανικό και το ιαπωνικό…

Turkstream – σαν φρένο

Δευτέρα 26 Νοέμβρη. Αλλά υπάρχει κάτι εξίσου ή ακόμα περισσότερο σημαντικό απ’ το γεγονός οτι η gazprom είτε σαν «παραγωγός» αερίου είτε σαν «μεταπωλητής» του γκαζιού άλλων (π.χ. ιράν, κατάρ…) καθιερώνεται σαν πολύ βασικός προμηθευτής της ευρώπης από βορρά (north stream 2) και νότο (turkstream) παρακάμπτοντας τα αναχώματα (πολωνία και ουκρανία) που έχει στήσει η Ουάσιγκτον – «στρατηγικός» σύμμαχος της Αθήνας, για να μην ξεχνιέσθε… Κι αυτό είναι το σε τι νομίσματα θα τιμολογείται (και θα πληρώνεται) όλο αυτό το γκάζι.

Για τον north stream 2 υπάρχει ήδη συμφωνία «όχι δολάριο – ευρώ και ρούβλια». Για την ως την τουρκική επικράτεια παροχή η συμφωνία είναι «όχι δολάριο – ρούβλια και λίρες». Αν προεκταθεί στα βαλκάνια θα είναι πάλι «όχι δολάριο – ευρώ και ρούβλια». Πράγμα που σημαίνει: όσο απλώνεται η gazprom (και οι όχι λίγοι ή αμελητέοι τούρκοι και ευρωπαίοι συνεταίροι της) τόσο περιορίζεται η χρήση του δολαρίου σαν διεθνούς νομίσματος.

Με άλλα λόγια δεν πρόκειται μόνο για την ενεργειακή πρώτη ύλη. Αλλά και για την διεθνή (νομισματική, και όχι μόνο) ηγεμονία. Μπορεί οι υδρογονάνθρακες να μην έχουν την πριν από 30 ή 40 χρόνια απόλυτη κυριαρχία στην παραγωγή ενέργειας· μπορεί η εποχή του πετρελαίου να τελειώνει με πάταγο· αλλά το να γίνεται η τιμολόγηση και η αγοραπωλησία πρώτων υλών ενέργειας «όχι με δολάριο» σημαίνει ότι και για άλλα εμπορεύματα θα αρχίσει να συμβαίνει το ίδιο. Η αντιστροφή του κύκλου των θρυλικών “πετροδολαρίων”.

Κυρίως παίρνει μορφή ένας διεθνής προσανατολισμός που αλλού στρατηγικά και αλλού ευκαιριακά ενώνει πολλά και διάφορα αφεντικά: η απο-δολαριοποίηση είναι η «ασύμμετρη» απάντηση στην αμερικανική τακτική των κυρώσεων, των εμπάργκο, των τιμωριών. Το έχουμε ξαναπεί: όσο περιορίζεται ο διεθνής κύκλος κυκλοφορίας του δολαρίου τόσο θα αποδυναμώνεται «ανεπαισθήτως» η όποια αμερικανική ισχύς. Και όχι μόνο η οικονομική τέτοια…

Στριμωγμένη στον οξυνόμενο ενδοκαπιταλιστικό ανταγωνισμό η Ουάσιγκτον σήκωσε την μεγάλη πέτρα της μονομέρειας, για να την πετάξει στους ανταγωνιστές της. Όμως κάτω απ’ την μεγάλη πέτρα είχε έναν μεγάλο λάκο.

Ποιος τον είδε και δεν τον φοβήθηκε;

Συμμαχικοί καυγάδες

Τρίτη 28 Αυγούστου. Με την γερμανία είμαστε αποφασισμένοι να δημιουργήσουμε ένα ανεξάρτητο ευρωπαϊκό ή γαλλο-γερμανικό χρηματοδοτικό εργαλείο που θα μας επιτρέψει να πάψουμε να είμαστε τα παράπλευρα θύματα των αμερικανικών διεθνών κυρώσεων…. Θέλω μια ευρώπη που θα είναι κυρίαρχη ήπειρος και όχι βάσσαλος, κι αυτό σημαίνει το να έχει εντελώς ανεξάρτητους χρηματοπιστωτικούς μηχανισμούς, που σήμερα δεν υπάρχουν.

Αυτά δήλωσε ο γάλλος υπ.οικ. Bruno Le Maire χτες σε συνέντευξη τύπου. Είναι κάτι σα συνέχεια παρόμοιων δηλώσεων του γερμανού υπ.οικ. Heiko Maas: σε μεγάλο βαθμό αφορά το προσπέρασμα του swift. Η αφορμή είναι οι αμερικανικές κυρώσεις κατά της Τεχεράνης. Οι αιτίες είναι πολύ πιο πλατιές: αφορούν, επίσης, τις οικονομικές σχέσεις με την Μόσχα, το Πεκίνο (αλλά, γιατί όχι; ακόμα και την Πγιονγκγιάνγκ) – με άλλα λόγια το ποιος κάνει κουμάντο στον πλανήτη.

Το swift (το όνομα είναι απ’ τα αρχικά του society for worldwide interbank financial telecommunication) είναι ο διεθνής μηχανισμός διακανονισμού των διασυνοριακών πληρωμών: διασυνδέει και διαχειρίζεται τις μεταβιβάσεις χρήματος μεταξύ 11.000 «οντοτήτων», από περισσότερα από 200 κράτη και ανεξάρτητες περιοχές. Η έδρα του είναι στο βέλγιο (όπως και του νατο…) και στο διοικητικό του συμβούλιο έχει ceo από 2 αμερικανικές τράπεζες (citigroup και j.p. morgan) που τροφοδοτούν την αμερικανική fed με τα στοιχεία που χρειάζεται για να μαστορεύει τις κυρώσεις.

Αυτό σημαίνει ότι η «ανεξαρτησία» που διακηρύσσουν γερμανοί και γάλλοι σημαίνει μηχανισμούς χρηματικών διαβιβάσεων στη διοίκηση των οποίων δεν θα συμμετέχουν εκπρόσωποι / πράκτορες των αμερικανικών τραπεζών· ή, σε κάθε περίπτωση, δεν θα μεταφέρονται στοιχεία αυτών των συναλλαγών στην Ουάσιγκτον. Όμως αυτό δεν θα είναι όλη η «απελευθέρωση». Γιατί η πρόσφατη εμπειρία δείχνει ότι ο αμερικανικός «πυρετός κυρώσεων» δεν εξαρτιέται αποκλειστικά απ’ το swift: οι απειλές σχετικά με τον nord stream 2 είναι σαφώς πιο «πολιτικές», και είναι αντίποινα που ξεπερνούν την δικαιοδοσία του swift…

Νομίσματα σε περιστροφή

Τρίτη 28 Αυγούστου. Η «ναυτεμπορική» είναι μια καθημερινή πρωϊνή εφημερίδα που απευθύνεται κατά κύριο λόγο σε στελέχη επιχειρήσεων, με ιδιαίτερη έμφαση τις ναυτιλιακές. Το να ανησυχεί, λοιπόν, για την παγκόσμια κυριαρχία του δολαρίου έχει το ενδιαφέρον του.

Με βάση τα στοιχεία που παραθέτει σε χθεσινό άρθρο, το δολάριο περαμένει μεν κυρίαρχο, αλλά με μια ελαφριά πτωτική τάση σαν διεθνές «αποθεματικό νόμισμα». Ενώ, δηλαδή, το τελευταίο τρίμηνο του 2016 κάλυπτε το 65,34% των αποθεματικών παγκόσμια, το φετεινό τρίμηνο Γενάρη – Μάρτη είχε πέσει στο 62,48%. Αν τα «αποθεματικά» είναι το κριτήριο, τότε ίσως το δολάριο (και μαζί του η fed και η Ουάσιγκτον) θα μπορούσε να ανησυχεί συγκρατημένα: το επόμενο αποθεματικό νόμισμα είναι το ευρώ (20,4%), το τρίτο στη σειρά το γιέν (4,8%) ενώ το φιλόδοξο γουάν μόνο το 1,4%.

Τα «αποθεματικά» είναι βασικά με την μορφή χρεωγράφων που έχουν εκδοθεί στο κάθε νόμισμα. Δεσπόζουσα θέση έχουν, φυσικά, τα «κρατικά ομόλογα» (και ακολουθούν τα εταιρικά). Τα δάνεια ενός κράτους (ή μιας επιχείρησης) μπορούν να θεωρηθούν “απόθεμα”, “κάσα”, αν αυτός που έχει δανειστεί θεωρείται αξιόχρεος. Αν, λοιπόν, το δολάριο έχει περίπου το 62,5% των παγκόσμιων «αποθεματικών», αυτό οφείλεται στο τεράστιο αμερικανικό δημόσιο χρέος, που βρίσκεται στα 21,3 τρισεκατομύρια δολάρια. Θα επανέλθουμε στη συνέχεια σ’ αυτό.

Υπάρχει, όμως, ένας άλλος δείκτης που δείχνει ότι πράγματι το δολάριο (και ότι αυτό σημαίνει) απειλείται σοβαρά. Είναι ο χάρτης των νομισμάτων που χρησιμοποιούνται στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις. Εκεί το δολάριο έχει μόνο το 39,9% της «αγοράς», με το 35,7% να ανήκει στο ευρώ, το 3% στο γιέν, το 1,6% στο γουάν και το 19,8% σε άλλα νομίσματα (στα οποία περιλαμβάνονται η αγγλική λίρα, το ελβετικό φράγκο, το ρούβλι, κλπ).

Η χρήση του δολαρίου στις διεθνείς συναλλαγές πρόκειται να πέσει (ίσως όχι άμεσα και θεαματικά, αλλά θα πέσει) στο βαθμό που μια σειρά κράτη θα αυξήσουν την χρήση των δικών τους νομισμάτων στο μεταξύ τους εμπόριο. Κατά συνέπεια η «ηγεμονική θέση» του δολαρίου εξαρτιέται όλο και περισσότερο απ’ την λειτουργία του σαν «αποθεματικό νόμισμα»· ή, ειπωμένο διαφορετικά, απ’ την διάθεση των ανταγωνιστών του να συνεχίσουν να το δανείζουν αγοράζοντας τα ομόλογά του.

Εδώ, όντως, εμφανίζεται μια απειλητική τάση: η Μόσχα «ξεφορτώνεται» τα αμερικανικά ομόλογα με γρήγορους ρυθμούς, το ίδιο και η Άγκυρα· το Πεκίνο (που παραμένει ο μεγαλύτερος δανειστής των ηπα…) με μικρότερους· και, παραδόξως, στο «ξεφόρτωμα» των αμερικανικών κρατικών χρεωγράφων συμμετέχει και το Τόκιο. Αυτό το «ξεφόρτωμα» σημαίνει πώληση των αμερικανικών ομολόγων, μια ενέργεια που είναι κερδοφόρα αν αυτά έχουν «καλή τιμή» στην αγορά. Έτσι προχωράει στο βαθμό που δεν φαίνεται· που δεν αποτελεί, δηλαδή, έκφραση μιας γενικευμένης «κρίσης εμπιστοσύνης» προς τον αμερικανικό καπιταλισμό….

Ενδοκαπιταλιστικός πόλεμος με σφαίρες από «γενικά ισοδύναμα της αξίας» – δηλαδή νομίσματα

Τρίτη 28 Αυγούστου. Υπάρχουν λοιπόν σε εξέλιξη δύο διαφορετικές διαδικασίες. Απ’ την μια η παράκαμψη των ήδη θεσμοθετημένων ή αναγγελμένων αμερικανικών κυρώσεων, είτε κατά της Τεχεράνης, είτε κατά της Άγκυρας, είτε κατά της Μόσχας, είτε κατά οποιουδήποτε άλλου. Απ’ την άλλη ο περιορισμός της παγκόσμιας κυκλοφορίας του δολαρίου και, μαζί μ’ αυτήν, η ακύρωση της χρηματοπιστωτικής ηγεμονίας των ηπα (που έχει σχέση και με την στρατιωτική: η ένταση του στρατιωτικού εξοπλισμού των ηπα χρηματοδοτείται με δανεικά…)

Για το πρώτο ούτε το Παρίσι ούτε το Βερολίνο μπορούν να βασίζονται άμεσα σε ένα ευρωπαϊκό αντι-swift· θα χρειαστεί κάποιος χρόνος για να φτιαχτεί και να λειτουργήσει. Αντίθετα μπορούν να χρησιμοποιήσουν το έτοιμο κινεζικό αντι-swift (δηλαδή να κάνουν εμπόριο με την Τεχεράνη μέσω κινεζικών τραπεζών)… Ή τις ευρωπαϊκές «gateway banks» που κάνουν απευθείας συναλλαγές / πληρωμές όχι με βάση τους κωδικούς του swift αλλά τα iban των λογαριασμών, παρακάμπτοντας το swift…

Το δεύτερο είναι πιο αργή και πιο σύνθετη διαδικασία. Περιλαμβάνει, φυσικά, το «ξεφόρτωμα» των αμερικανικών ομολόγων απ’ τις κεντρικές τράπεζες, αλλά καθώς αυτό έχει το ρίσκο της υποτίμησής τους κάποια στιγμή, είτε αυτή η «στιγμή» θα είναι προσεκτικά προσχεδιασμένη· είτε εκείνοι που την «στιγμή» Χ θα έχουν ακόμα αρκετές ποσότητες αμερικανικών χρεωγράφων στα θησαυροφυλάκειά τους θα πρέπει να έχουν φροντίσει να έχουν και ικανές ποσότητες χρυσού… Για να στηρίξουν την (ανταλλακτική) αξία των δικών τους νομισμάτων, ώστε να μην παρασυρθεί απ’ την γρήγορη πτώση της (ανταλλακτικής) αξίας του δολαρίου.

Να, λοιπόν, το δυσοίωνο «σενάριο» – απ’ την ανησυχία της «ναυτεμπορικής»:

…Η παντοδυναμία του δολαρίου όμως δεν είναι μόνιμη. Ο Μπάρι Άιχενγκριν, καθηγητής οικονομικών στο Μπέρκλεϊ, περιγράφει στο Reuters ένα υποθετικό σενάριο απώλειας της κυριαρχίας του δολαρίου μακροπρόθεσμα. Καταλύτης για κάτι τέτοιο θα ήταν η ρήξη των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Αμερικής και των συμμάχων της.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις του καθηγητή Άιχενγκριν, εάν το δολάριο απολέσει το κύρος του ως ασφαλές καταφύγιο, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση 30% της παρουσίας του στα συναλλαγματικά αποθέματα των εταίρων, ποσοστό που υπολογίζεται ότι ισοδυναμεί με 750 δισεκατομύρια δολάρια. Και εάν κουνηθεί το πρώτο «πιόνι» στην παγκόσμια σκακιέρα, είναι πολύ εύκολο να πέσουν και τα υπόλοιπα…

Φυσικά ο καθηγητής κάνει μια αντιστροφή: πρώτα θα μειωθεί το δολάριο (τα αμερικανικά ή όποια άλλα δολαριακά χρεώγραφα) στα «συναλλαγματικά αποθέματα» και μετά θα προκληθεί η «κρίση στο κύρος του».

Κι έπειτα, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι όταν πέσει ένα πιόνι αναποδογυρίζει ολόκληρη η σκακιέρα!

(Ρωτείστε σκακιστές…)