Tag: νόμισμα

Παλιά – και καινούργια 3

Σάββατο 18 Γενάρη. Το γεγονός ότι το ψόφιο κουνάβι ανακάτεψε την «υδρογονανθρακική ανεξαρτησία» των ηπα με τον πόλεμο στη μέση Ανατολή μοιάζει με θριαμβολογία του αμερικανικού καπιταλισμού / ιμπεριαλισμού. Σα να είπε «σαν έχουμε όλους!». Δεν είναι όμως έτσι.

Το δημόσιο έλλειμμα του ψοφιοκουναβιστάν το 2019 ξεπέρασε το 1 τρισεκατομμύριο δολάρια· και το αμερικανικό δημόσιο χρέος αυξάνεται διαρκώς (ας μην μιλήσουμε για το ιδιωτικό). Το αμερικανικό κράτος έχει όλο και μεγαλύτερη ανάγκη να δανείζεται από «ξένους»· για να είναι «βιώσιμο» το χρέος του πρέπει τα επιτόκια να είναι χαμηλά· για να είναι χαμηλά πρέπει να είναι πάντα πολλοί οι διατεθειμένοι να δανείσουν την Ουάσιγκτον· για να συμβαίνει αυτό θα πρέπει ένα τουλάχιστον στρατηγικό εμπόρευμα παγκόσμιας ζήτησης να «μονο-τιμολογείται» σε δολάρια. Τέτοιο εμπόρευμα αυτή τη στιγμή είναι το πετρέλαιο / φυσικό αέριο· ωστόσο σταδιακά και σταθερά χάνει κι αυτό την στρατηγική (ενεργειακή) κεντρικότητά του.

Η αντίστροφη κίνηση έχει αρχίσει, κι αυτό εκνευρίζει αφόρητα τα αφεντικά του αμερικανικού imperium. Κάποιοι συνδέουν την αμερικανική εισβολή στο ιράκ (το 2003) με την απόφαση του Hussein τρία χρόνια νωρίτερα (το 2000) να αλλάξει την τιμολόγηση των ιρακινών πετρελαίων από δολάρια σε ευρώ… Συνδέουν επίσης την καταστροφή της λιβύης με την απόφαση (λίγο νωρίτερα) του Καντάφι να δημιουργηθεί ένα κοινό αφρικανικό νόμισμα, με back up τον λιβυκό χρυσό, ώστε να τιμολογείται σ’ αυτό το νόμισμα το αφρικανικό πετρέλαιο…

Είτε αυτές οι συσχετίσεις είναι ακριβείς είτε όχι (μάλλον είναι…) η «αποδολαριοποίηση» και του διεθνούς εμπορίου υδρογονανθράκων έχει ξεκινήσει, με πρωταγωνιστές «μεγάλες δυνάμεις» του παγκόσμιου καπιταλισμού. Την Μόσχα, το Πεκίνο – και την ευρωζώνη. Η Τεχεράνη, το Καράκας, η Ντόχα, και κάποια αφρικανικά και ασιατικά κράτη είναι οι αμέσως επόμενοι «κρίκοι» σ’ αυτήν την αλυσίδα της νομισματικής (και όχι μόνο…) προσβολής της αμερικανικής (οικονομικής) ηγεμονίας. Όσο περισσότερο αυτά τα κράτη συγκροτούνται σε μπλοκ τόσο δυσκολότερο είναι για την Ουάσιγκτον να προκαλέσει εδώ ή εκεί την «δημιουργική καταστροφή» που την βολεύει: πρέπει να αναμετρηθεί «εφ όλης της ύλης» με τους «αναθεωρητές»…

Εάν η παγκόσμια ζήτηση υδρογονανθράκων (ειδικά απ’ τους πρώτης κατηγορίας καπιταλισμούς) μειώνεται ή/και διαφοροποιείται (είτε λόγω αύξησης της χρήσης πυρηνικής ενέργειας, είτε λόγω «πράσινης ενέργειας», είτε λόγω τεχνολογικών εξελίξεων όπως η πυρηνική «ψυχρή» σύντηξη)· εάν η αποδολαριοποίηση των τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου προχωράει μέσα από διακρατικές συμφωνίες πληρωμών σε άλλα νομίσματα· και εάν η Ουάσιγκτον δεν μπορεί να βρει άλλο «στρατηγικό εμπόρευμα» στου οποίου την τιμολόγηση να επιβάλλει (και πώς άραγε;) την αποκλειστικότητα του δολαρίου, τότε – εν έτει 2020 – ο πρόσφατος θριαμβολογικός τόνος του ψόφιου κουναβιού είναι, απλά, γελοίος.

Κι αυτό επειδή ήδη ο διεθνής κύκλος κυκλοφορίας του δολαρίου μικραίνει· ήδη λιγοστεύουν οι δανειστές του αμερικανικού κράτους ενόσω οι ανάγκες του σε δανεικά αυξάνονται διαρκώς· ήδη η αμερικανική κεντρική τράπεζα δανείζει κοντοπρόθεσμα το κράτος ελλείψει άλλων πιστωτών· ήδη εξελίσσεται ένας πληθωρισμός «δολαριακών τιμών» μέσα από διάφορες φούσκες, αρχίζοντας απ’ το αμερικανικό χρηματιστήριο.

Παλιά – και καινούργια 4

Σάββατο 18 Γενάρη. Η ίδια ουγγιά χρυσαφιού που το 1971 (και το 1970, και το 1965, και το 1960, και το 1955…) έκανε 35 αμερικανικά δολάρια σήμερα κάνει πάνω από 1.550. Λαμβάνοντας το χρυσάφι σαν συγκριτικό σταθερό «μέτρο», τα σημερινά 1.550 δολάρια «ισοδυναμούν» με 35 του 1971: πρόκειται για τον ορισμό του άγριου νομισματικού πληθωρισμού: σχεδόν 4.500% μέσα σε χοντρικά 50 χρόνια!

Ωστόσο αυτός ο πληθωρισμός δεν φαινόταν ως σχετικά πρόσφατα να δημιουργεί ανυπέρβλητα προβλήματα στις διεθνείς συναλλαγές, στο βαθμό που το δολάριο (και το αμερικανικό κράτος / κεφάλαιο) έμοιαζαν ακλόνητα «the best».

Όχι πια! Απ’ τον τελευταίο οξύ σπασμό της διαρκούς κρίσης / αναδιάρθρωσης (το 2008) και με αυξανόμενη ταχύτητα έκτοτε είναι σαφές στους πάντες ότι οι ηπα χάνουν την παγκόσμια ηγεμονία τους, και ότι προσπαθούν να συγκρατήσουν την παρακμή τους με όλο και πιο βίαια μέσα. Οι επανεξοπλισμοί σε διάφορα επίπεδα (από όλο και περισσότερα κράτη) και οι τεχνολογικές καινοτομίες στα όπλα βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη· κάτω απ’ τις διακηρύξεις περί «ειρήνης», όπως άλλωστε συνέβαινε πάντα…

Όπως θα δείξουμε σε μερικούς μήνες (στο επόμενο τετράδιο για εργατική χρήση) η Χ παγκόσμια ηγεμονία τελειώνει όχι την ιστορική στιγμή που αντικαθίσταται από μια Ψ επόμενη… Έχει τελειώσει αρκετά νωρίτερα: την ιστορική στιγμή που ο «προστάτης» παύει να είναι «γενναιόδωρος» (αφού αυτό εξυπηρετούσε και τα δικά του συμφέροντα) επειδή έχει αρχίσει να «ζορίζεται» οικονομικά στα σοβαρά· και γίνεται κοινός, δύστροπος και επιθετικός νταβατζής, απαιτώντας απ’ τους «πελάτες» του να τον πληρώνουν για την όποια «προστασία» τους παρέχει…

Αυτό χαρακτηρίζει τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό όλο και πιο καθαρά, συστηματικά και απροκάλυπτα…

Δεν το έχετε προσέξει;

Η σιωπή του χρυσού

Σάββατο 11 Γενάρη. Δεν είναι καταστροφολογικό σενάριο. Απλά συμβαίνει, χωρίς φασαρία. Εκτός απ’ την σταθερή αύξηση της αγοράς χρυσού από διάφορες κεντρικές τράπεζες (με αυτές της Μόσχας, του Πεκίνου και της Άγκυρας στην πρώτη γραμμή – και σκεφτείτε ό,τι θέλετε για την «σύμπτωση»…), μια άλλη διάσταση είναι ο επαναπατρισμός των αποθεμάτων σε χρυσάφι από διάφορες κεντρικές τράπεζες. Για λόγους που ξεφεύγουν απ’ αυτό εδώ το σχόλιο, διάφορα κράτη είχαν ή/και έχουν ένα καλό μέρος των αποθεμάτων τους σε χρυσό εκτός συνόρων. Η τάση, πλέον, είναι αντίστροφη. Μέσα στο 2019 η κεντρική τράπεζα της γερμανίας πήρε πίσω 583 τόνους (αξίας 31 δις. δολαρίων) απ’ τα υπόγεια των κεντρικών τραπεζών της γαλλίας και των ηπα. Η Άγκυρα επαναπάτρισε 220 τόνους απ’ την αμερικανική fed. Η ολλανδία πήρε πίσω 122 τόνους. Η πολωνία 100 τόνους χρυσού απ’ την αγγλική κεντρική τράπεζα. Ουγγαρία και ρουμανία μεθοδεύουν το ίδιο. Σε γενικές γραμμές αυτή η τάση έχει δυο πλευρές: απ’ την μία «επιστροφή στην πατρίδα», απ’ την άλλη απομάκρυνση απ’ τα θησαυροφυλάκια της Ουάσιγκτον και του Λονδίνου. Προφύλαξη αυτό το τελευταίο όχι χωρίς αιτία: το Λονδίνο αρνήθηκε (παράνομα και τσαμπουκαλίδικα) το περασμένο καλοκαίρι να επιστρέψει την μεταφορά χρυσού ιδιοκτησίας της βενεζουέλα πίσω στο Καράκας… Αύριο ή μεθαύριο μπορεί να κάνει το ίδιο εναντίον άλλων… Συνεπώς…

Το χρυσάφι, ωστόσο, δεν είναι κάτι που τρώγεται. Ο επαναπαστρισμός (όπως και η αύξηση των κεντροτραπεζικών / κρατικών αγορών) δεν είναι οχύρωση έναντι πιθανότητας λιμού. Ούτε είναι φάρμακο το χρυσάφι, για να υποθέσει κανείς ότι πρόκειται για εκδήλωση φυσιολογικής κρατικής πρόνοιας για το ενδεχόμενο κάποιας επιδημίας. Τότε;

Είναι προφανές: πολλά κράτη περιμένουν (αν δεν τον επιτείνουν κιόλας…) έναν καινούργιο σπασμό της συνεχιζόμενης παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης που θα έχει στο κέντρο της τα βασικά νομίσματα. Και, ειδικά, το δολάριο.

Αν δεν προεξοφλούνταν ότι το δολάριο (και τα άλλα βασικά νομίσματα) θα πέσουν σε μια δίνη ανεξέλεγκτης (;) ανταγωνιστικής υποτίμησης, τότε οι κεντρικές τράπεζες θα αποθήκευαν δολάρια· όχι χρυσάφι. Είναι γνωστό ωστόσο η Μόσχα έχει αδειάσει σχεδόν εντελώς τα αποθέματά της σε δολάρια (με την μορφή ομολόγων του αμερικανικού κράτους), ενώ η Άγκυρα και το Πεκίνο κάνουν το ίδιο, με πιο αργούς και διακριτικούς ρυθμούς. Θα το έλεγε κανείς «φαύλο κύκλο» αν δεν ήταν, απλά, άλλη μια μορφή του ενδοκαπιταλιστικού ανταγωνισμού: ενόσω το αμερικανικό δημόσιο χρέος αυξάνεται διαρκώς, το αγοράζουν λιγότεροι και, αντί γι’ αυτό, αγοράζουν χρυσάφι· ή θέλουν να κοιμούνται (αν)ήσυχοι πάνω στις ποσότητες που σε άλλες εποχές είχαν αποθηκεύσει κάπου μακριά.

Η χρησιμότητα, λοιπόν, του χρυσού σαν αποθέματος κεντρικών τραπεζών βρίσκεται στο ότι μπορεί να γίνει η «άγκυρα» της ανταλλακτικής αξίας του νομίσματος, έτσι ώστε αυτό ούτε να υποτιμάται ούτε να υπερτιμάται κατά βούληση, απ’ τις «δυνάμεις της αγοράς». (Κάποτε αυτός ήταν ο κανόνας, που λεγόταν «κανόνας του χρυσού»…)

Αφού η εύλογη παλιότερη απαίτηση διάφορων ανερχόμενων καπιταλιστικών «δυνάμεων» (για παράδειγμα της κίνας) για την σταθεροποίηση των ισοτιμιών μεταξύ των βασικών νομισμάτων διεθνούς χρήσης χωρίς χρυσή άγκυρα απορρίφθηκε (βασικά απ’ την Ουάσιγκτον), για χάρη του οφέλους που είχε το δολάριο απ’ τις κυμαινόμενες ισοτιμίες μέσα στον οξυνόμενο ανταγωνισμό, φαίνεται πως τώρα δημιουργούνται οχυρά απέναντι στην πιθανολογούμενη «φυσιολογική έκρηξη» του νομισματικού πολέμου.

Μιλώντας κάπως γενικά: η μορφή κράτος και η καπιταλιστική κρίση / αναδιάρθρωση δεν είναι ζητήματα για τα οποία θα έπρεπε να σωπαίνει η κριτική. Η δική της σιωπή δεν είναι χρυσός…

Ο μεγάλος σύμμαχος πάει καλά…

Παρασκευή 3 Γενάρη. Είναι κάτι που δεν θα σας απασχολούσε ποτέ. Ίσως («ίσως» λέμε) σας απασχολήσει στο όχι μακρινό μέλλον.

Πρώτα η «ξεκάρφωτη» ερώτηση: τι συμβαίνει όταν η κεντρική τράπεζα ενός κράτους δανείζει αυτό το κράτος; Ας πούμε όταν πρόκειται για «κοντοπρόθεσμο δανεισμό» όπως είναι τα έντοκα γραμμάτια; Κανονικά σ’ αυτόν τον δανεισμό προστρέχουν ιδιώτες (τράπεζες ή funds) επειδή θεωρείται σχετικά ασφαλής «επένδυση». Απ’ την άλλη μεριά απαγορεύεται γενικά στις κεντρικές τράπεζες των κρατών να δανείζουν τα ίδια τα κράτη τους.

Ξανά η ερώτηση: τι σημαίνει όταν η κεντρική τράπεζα ενός κράτους δανείζει αυτό το κράτος; Σημαίνει κάτι απλό: ελάχιστοι αλλά όχι επαρκείς ιδιώτες ενδιαφέρονται να δανείσουν αυτό το κράτος…

Σ’ αυτήν την κατάσταση μπήκε το αμερικανικό κράτος, με επιταχυνόμενο ρυθμό μέσα στο 2019. Η fed (η κεντρική τράπεζα του ψοφιοκουναβιστάν) έφτασε να αγοράζει ακόμα και το μισό των εκδόσεων έντοκων γραμματίων που εκδίδει το αμερικανικό κράτος. Μπορεί και παραπάνω πρόσφατα. Κάτι που απαγορεύεται… Και για να παρακάμψει την απαγόρευση η fed έχει κάποιους «traders» που αγοράζουν αυτοί τα έντοκα, τα κρατάνε 3 ή 4 μέρες, και μετά τα πουλάνε στην fed – με σημαντικό κέρδος…. Έτσι ώστε η κεντρική αμερικανική τράπεζα να ισχυρίζεται ότι δεν δανείζει απευθείας την Ουάσιγκτον, αλλά αγοράζει τα χρέη της στη «δευτερογενή αγορά».

Το ότι το αμερικανικό κράτος ζορίζεται όλο και περισσότερο να δανειστεί από ιδιώτες (απ’ την διεθνή αγορά χρήματος) και ότι αναγκάζεται η κεντρική του τράπεζα να «τυπώνει χρήμα» για να το δανείζει, είναι για κάποιους «ειδικούς» ο άγγελος του επερχόμενου τέλους… Παίζει ρόλο η στάση διάφορων κεντρικών τραπεζών άλλων κρατών, που είτε έχουν ξεφορτωθεί τα αμερικανικά χρεώγραφα (Μόσχα) είτε περιορίζουν σημαντικά τις αγορές τους (Πεκίνο και όχι μόνο).

Παίζει όμως ρόλο και κάτι ακόμα: καθώς το αμερικανικό δημόσιο χρέος αυξάνεται διαρκώς, έχουν αρχίσει να αυξάνονται (διακριτικά και προσεκτικά) και οι αμφιβολίες αν θα ξεπληρωθεί ποτέ με οτιδήποτε άλλο εκτός από πληθωριστικά δολάρια…

Το 2020 αναγγέλεται σαν χρονιά παράξενη…

Ο θάνατος του δολαρίου;

Τρίτη 10 Δεκέμβρη. Η κεντρική τράπεζα της κίνας έχει μπει ήδη στις τελικές δοκιμές εφαρμογής του ψηφιακού γουάν. Σε λίγες ημέρες θα αρχίσουν τα trials στη χρήση του, με κέντρο την Shenzhen (την κινεζική «silicon valley»), και την συμμετοχή των μεγαλύτερων κινεζικών τραπεζών και παρόχων τηλεπικοινωνιών. Θα μπουν επίσης στο κόλπο απ’ την αρχή η Alibaba και η Tencent…

Στις αρχές του 2020 οι δοκιμές θα επεκταθούν. Το αργότερο στα μέσα της χρονιάς το e-γουάν, σαν «κρυπτονόμισμα», θα είναι διαθέσιμο στην παγκόσμια αγορά. Και θα είναι το πρώτο τέτοιο, μετά την θύελλα των ιδιωτικών (και πειρατικών) «κρυπτονομισμάτων» τύπου bitcoin, που είναι μια χαρά για ξέπλυμα αλλά όχι για σοβαρές δουλειές (λόγω της απίστευτα κυμαινόμενης ισοτιμίας του με πραγματικά νομίσματα / μέτρα της αξίας). Το e-γουάν θα έχει ελεγχόμενη ισοτιμία (απ’ την κεντρική τράπεζα του Πεκίνου) άρα και «κανονική» αξιοπιστία σαν μέσο συναλλαγών. Ενδέχεται (αλλά δεν είναι βέβαιο αυτή την στιγμή) να έχει back up («αντίκρυσμα») σε χρυσό.

Σε κάθε περίπτωση το πρώτο κρατικό «κρυπτονόμισμα» θα έχει όλα τα πλεονεκτήματα των ως τώρα ιδιωτικών, και κανένα απ’ τα μειονεκτήματά τους. Να μερικά απ’ τα πρώτα.

– Οι συναλλαγές δεν θα μεσολαβούνται (άρα δεν θα ελέγχονται) από κανένα αμερικανοκρατούμενο swift. Πράγμα που σημαίνει ότι και μέσω «κρυπτονομίσματος» (αλλά όχι μόνο έτσι) ο κινεζικός καπιταλισμός αποκτάει τα μέσα για να απαντήσει σε οποιαδήποτε απόπειρα δολαριακού «νομισματικού αποκλεισμού / πολιορκίας» είτε της Hauwei είτε οποιουδήποτε άλλου κινεζικού «θηρίου». «Κυρώσεις»; Κυρώσεις είπατε; Θα τις αναφέρουν οι ιστορικοί του μέλλοντος σαν χαριτωμένο ανέκδοτο…

– Σαν πρώτο επίσημο κρατικό κρυπτονόμισμα με διεθνή χρήση, το e-γουάν θα είναι το όχημα για να καθορίσει το Πεκίνο (μέσω της κεντρικής τράπεζάς του) τους κανόνες της διασυνοριακής κίνησης και του συστήματος «εκκαθαρίσεων» των αξιόπιστων «κρυπτονομισμάτων» γενικά. Όποιος προλαβαίνει να καθορίσει το «τυπικό» σε τέτοιες διαδικασίες μεγάλης έκτασης και κλίμακας, πιέζει (και συχνά αναγκάζει) και τους επόμενους να τον ακολουθήσουν.

Η ευκολία στη χρήση του e-γουάν (κατ’ αρχήν απ’ όσους έχουν δοσοληψίες με τον κινεζικό καπιταλισμό και με τους δορυφόρους του) θα του δώσει στρατηγικό πλεονέκτημα, και όχι μόνο νομισματικό. Έτσι κι αλλιώς θα ακολουθήσουν και άλλες τέτοιες εφαρμογές, είτε από κεντρικές τράπεζες είτε, πιθανόν, από ιδιωτικές εταιρείες με την συμμετοχή τραπεζών και αλυσίδων ψηφιακής λιανικής (αν και το libra του Zuckerberg συναντάει δυσκολίες, και μπορεί να μείνει στα σχέδια). Ο κινεζικός καπιταλισμός μπαίνει στην αρένα πρώτος και μ’ όλο τον οικονομικό και τεχνολογικό «όγκο» του.

Αυτό ακριβώς θεωρείται ένα ακόμα καρφί στο φέρετρο της διεθνούς χρήσης / κυκλοφορίας του δολαρίου. Δεν χρειάζονται πολλές πολλές εξηγήσεις γιατί…

Το τραίνο δεν σταματάει

Τετάρτη 4 Δεκέμβρη. Παρά τις απαγορεύσεις, τις μισοαπαγορεύσεις και τις «τιμωρίες», το ψοφιοκουναβιστάν δεν έχει καταφέρει να σταματήσει ως τώρα την επέκταση της κινεζικής Huawei. Η εταιρεία ανακοίνωσε αύξηση των εσόδων της κατά 24,5% το πρώτο εννιάμηνο του 2019· αλλά το σημαντικότερο είναι ότι απλώνει την εγκατάσταση των 5G σταθμών της στον πλανήτη. Τα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη δεν δείχνουν διατεθειμένα να την αποκλείσουν απ’ τους διαγωνισμούς για την παραχώρηση αδειών 5G που θα κάνουν σύντομα. Έχει υπογράψει ήδη πάνω από 30 συμβόλαια με ευρωπαίους πελάτες (παρόχους). Και σαν μην έφταναν αυτά: τα αφεντικά της Huawei ανακοίνωσαν προχτές ότι έχουν βρει άλλους, μη αμερικάνους προμηθευτές, για το σύνολο των εξαρτημάτων που χρειάζονται. Αυτό σημαίνει ότι οι γραμμές παραγωγής της Huawei δεν πρόκειται να σταματήσουν, ακόμα κι αν απαγορευτεί σε όλους τους αμερικάνους προμηθευτές της να κάνουν δουλειές μαζί της. Ανακοίνωσαν επίσης ότι θα μεταφέρουν στον Καναδά ένα ερευνητικό κέντρο που έχουν σε αμερικανικό έδαφος.

Τώρα οι φήμες θέλουν το ψοφιοκουναβιστάν να προσανατολίζεται στη χρήση του τελευταίου όπλου του: να απαγορεύσει στην Huawei να χρησιμοποιεί το δολαριοκρατούμενο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα… Στην πράξη να απαγορεύσει την χρήση του δολαρίου στην κινεζική εταιρεία.

Η ιδέα αυτή (λένε οι φήμες) είναι παλιά. Το ψόφιο κουνάβι προτίμησε ως τώρα πιο «ήπια μέσα», ελπίζοντας ότι θα τσακίσει την αιχμή του κινεζικού τεχνολογικού δόρατος εύκολα. Πίστευε ότι «τους εμπορικούς πολέμους τους κερδίζω εύκολα…». Δεν τα κατάφερε, ούτε υπάρχει περίπτωση να τα καταφέρει πια. Ακριβώς γι’ αυτό (λένε οι φήμες) έρχεται η ώρα του «βαρέος κτυπήματος»: του νομισματικού αποκλεισμού.

Αν και η ασταμάτητη μηχανή δεν ξέρει το πως κάτι τέτοιο θα ήταν εφικτό, έχει την εντύπωση πως αν ως τώρα το ψοφιοκουναβιστάν, προσπαθώντας να φρενάρει τον κινεζικό καπιταλισμό, πυροβολούσε τα πόδια του (: τις αμερικανικές επιχειρήσεις που επωφελούνται, και όχι λίγο, απ’ αυτόν…) τώρα ετοιμάζεται, αν προχωρήσει έτσι, θα πυροβολήσει το κεφάλι του. Δεν είναι ούτε λίγοι ούτε ασήμαντοι εκείνοι (κράτη και όχι μόνο) που μεθοδεύουν την αποδολαριοποίηση του παγκόσμιου εμπορίου… Θα τους ενισχύσει το ψοφιοκουναβιστάν προσπαθώντας να εκτροχιάσει την Huawei;

Γράφαμε την περασμένη Κυριακή για τον ευρωπαϊκό INSTEX. Παρατηρήσαμε πως όσο περισσότερα κράτη (ή επιχειρήσεις) αρχίσουν να τον χρησιμοποιούν, τόσο αποτελεσματικότερα θα δουλεύει. Αντίστοιχο μηχανισμό έχουν δημιουργήσει τόσο το Πεκίνο όσο και η Μόσχα – ισχύει και γι’ αυτούς πως η ποσότητα των (διεθνών) συναλλαγών μετατρέπεται σε ποιότητα «εξυπηρέτησης» και ισχύ…

Η Huawei πιθανότατα θα έχει προβλήματα στις συναλλαγές της (άρα σε καινούργιες συμφωνίες) αν και εφόσον το ψοφιοκουναβιστάν προχωρήσει στο «μοιραίο». Όπως, όμως, κάποτε το δολάριο «δέθηκε» με την τιμολόγηση του πετρελαίου («πετροδόλαρα») ενισχύοντας και οχυρώνοντας την παγκόσμια κυκλοφορία / ηγεμονία του, έτσι τώρα το κινεζικό γουάν (ή ένας συνδυασμός λίγων διεθνών νομισμάτων) σπρώχνονται (και το απολαμβάνουν!) να συνδεθούν με την τιμολόγηση διάφορων τεχνολογιών της 4ης βιομηχανικής επανάστασης…

Κι έτσι θα πετάξουν ευκολότερα το δολάριο στα σκοινιά… Αν, ξαναλέμε “αν”, το ψόφιο κουνάβι προσπαθήσει να ξαναρίξει με ένα ρεβόλβερ που έχει αδειάσει από σφαίρες…

(φωτογραφία: Να είναι αλήθεια άραγε ότι το ψόφιο κουνάβι θα ζητήσει και επίσημα απ’ τον ρημαδοΚούλη να μην πατήσει το ποδάρι της η Huawei στο ελλαδιστάν; Ποιός ξέρει; Πάντως το έχει πατήσει αν δεν κάνουμε λάθος: στην Καλαμάτα κάνει κάποια “δοκιμαστικά”…

Ε, τι άλλο θέλουν πια αυτοί οι σύμμαχοι; Η Καλαμάτα είναι στην άλλη άκρη απ’ την Αλεξανδρούπολη!…)

Ο πόλεμος αλλιώς

Κυριακή 17 Νοέμβρη. Για πολλά μπορεί να κατηγορηθεί η ανεγκέφαλη αλεπού (aka Putin), όχι όμως για το ότι δεν μετράει τις κουβέντες της. Πριν 1,5 μήνα, έδωσε αυτήν την διάσταση του 4ου παγκόσμιου πολέμου:

…Το δολάριο απολάμβανε μεγάλη εμπιστοσύνη σ’ όλο τον κόσμο. Αλλά για κάποιους λόγους χρησιμοποιείται σαν πολιτικό όπλο, επιβάλλοντας απαγορεύσεις. Πολλές χώρες φεύγουν τώρα απ’ το δολάριο σαν αποθεματικό νόμισμα. Το αμερικανικό δολάριο θα καταρρεύσει σύντομα…

Δεν είπε «φροντίζουμε εμείς γι’ αυτό» – είναι αυτονόητο. Ωστόσο το «σύντομα» έχει άλλη διάσταση για την ζωή των θνητών και άλλη για την Ιστορία. Ο Putin (και όχι μόνο) θα ήθελε να δει την κατάρρευση με τα ματάκια του. Σαν γεννημένος το 1952 μπορεί να περιμένει άνετα μια 20ετία ζωής ακόμα.

Ωστόσο τέτοιου είδους καταρρεύσεις σπάνια (if ever) είναι συμβάντα αμιγώς «οικονομικά», του είδους «ακρίβυνε η βενζίνη». Επειδή συνδέονται άμεσα και οργανικά με το τέλος μιας «μεγάλης ηγεμονίας» που υπερασπίστηκε εαυτόν με κάθε διαθέσιμο τρόπο (ανάλογα με την εποχή και τους συσχετισμούς) απέναντι σε ανταγωνιστές.

Από κάποιες απόψεις ο Putin δεν είπε κάτι καινούργιο. «Επιφανείς» οικονομολόγοι με γερά πόστα, όπως πρόσφατα ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας της αγγλίας Mark Carney (μόλις τον περασμένο Αύγουστο) κουβεντιάζουν ανοικτά για τον καπιταλιστικό κόσμο “μετά το δολάριο” όπως άλλοι συζητούν τα κληρονομικά τους πάνω απ’ την ετοιμοθάνατη γιαγιά.

Παρότι οι διαχωρισμένες πλευρές της καπιταλιστικής εξουσίας που ονομάζονται “οικονομία”, “πολιτική”, “στρατός” είναι άμεσα συνδεδεμένες, η ασταμάτητη μηχανή δεν είναι σε θέση να κάνει αναλυτική πρόβλεψη για το πότε ακριβώς πρόκειται να έρθει το «σύντομα» που προφητεύει η ανεγκέφαλη αλεπού. (Καλού κακού κάντε πάντως τις όποιες οικονομίες σας αυτό το γνωστό κίτρινο μέταλλο…).

Μπορεί όμως να εξομολογηθεί το πως θα ήθελε να καταλάβει ότι η στιγμή ήρθε: «συνοριακές» (ανά τον πλανήτη) αποικιακές αμερικανικές φρουρές εξεγείρονται μετά από καθυστέρηση στην πληρωμή των μισθών τους· ή την πληρωμή με χαρτιά (: χαρτονομίσματα) μειωμένης ανταλλακτικής αξίας…

Ίσως δεν είναι τόσο μακρινή αυτή η στιγμή. Όταν το ψοφιοκουναβιστάν ζητάει απ’ τους νοτιοκορεάτες να πληρώνουν αυτοί τους αμερικάνους πεζοναύτες της συνοριακής φρουράς στα μέρη τους, τότε…

(Η αλήθεια είναι ότι το έργο της καπιταλιστικής εξέλιξης εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια σας. Απλά ίσως έχετε ξεμάθει το αργό τέμπο της Ιστορίας, οπότε σας φαίνεται βαρετό…)

(φωτογραφία: Πίνακας της ανόδου και της πτώσης των νομισμάτων παγκόσμιας χρήσης. Από κάτω προς τα πάνω τα κράτη «τραπεζίτες»: πορτογαλία, ισπανία, ολλανδία, γαλλία, αγγλία, ηπα. Το πάνω πάνω («global» νόμισμα) είναι απλά μια ανιστόρητη ιδέα…)

Πόλεμοι νομισμάτων (και όχι μόνο)

Δευτέρα 16 Σεπτέμβρη. Παρότι ο διεθνής κύκλος κυκλοφορίας του δολάριου μικραίνει σταθερά, το αμερικανικό νόμισμα διατηρεί ακόμα, προς το παρόν, την πρωτιά. Περίπου το 40% (σε αξία) των διεθνών συναλλαγών γίνονται σε δολάρια· το 36% όμως γίνονται σε ευρώ. Η “ευρωζώνη” (και η ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα) έχει μεγάλα περιθώρια να αυξήσει αισθητά την διεθνή κυκλοφορία του ευρώ. Για παράδειγμα, ενώ η ε.ε. εισάγει μόνο το 2% των ενεργειακών πρώτων υλών που χρειάζεται απ’ τις ηπα, πληρώνει το 80% του συνόλου των τέτοιων εισαγωγών της σε δολάρια. Αν αντικαθιστούσε το δολάριο με το ευρώ…

Πόσο εύκολο είναι όμως αυτό; Από που εισάγει η ε.ε. πετρέλαιο, φυσικό αέριο και κάρβουνο (ναι, κάρβουνο!); Τα στοιχεία του 2017 δείχνουν τα εξής:

Εισαγωγές πετρελαίου: 30,3% απ’ την ρωσία· 11,4% απ’ τη νορβηγία· 8,2% απ’ το ιράκ· 7,4% απ’ το καζακστάν· 6,6% απ’ την σαουδική αραβία· 6,4% απ’ τη νιγηρία – και μετά ακολουθούν μικρότεροι προμηθευτές.

Εισαγωγές φυσικού αερίου: 39,8% από την ρωσία· 26,2% απ’ τη νορβηγία· 10,7% απ’ την αλγερία· 5,2% απ’ το κατάρ – 18,1% από μικρότερους προμηθευτές.

Εισαγωγές άνθρακα: 38,8% από την ρωσία· 16,7% από την κολομβία· 16,5% απ’ τις ηπα· 11,6% από την αυστραλία· το 4,8% απ’ τη νότια αφρική – 11,6% από μικρότερους προμηθευτές.

Είναι σαφές (ακόμα και μια γρήγορη ματιά) ότι τα κράτη της ε.ε. πληρώνουν ακόμα μεγάλο μέρος των ρωσικών καυσίμων σε δολάρια. Είναι ακόμα σαφές ότι η ε.ε. έχει μικρή μόνο «εξάρτηση» απ’ το πετρέλαιο της σαουδικής αραβίας· το οποίο είναι, απ’ το 1979, το θεμέλιο των πετροδόλαρων, δηλαδή των πληρωμών για πετρέλαιο σε δολάρια.

Είναι επίσης λογικό, με λίγο περισσότερη σκέψη, ότι η ευρωζώνη σαν καταναλωτής ενεργειακών πρώτων υλών και εξαγωγέας βιομηχανικών εμπορευμάτων (με το ευρώ σαν ισχυρό και αναγνωρισμένο διεθνώς νόμισμα)· η ρωσία σαν μεγάλης κλίμακας πωλητής ενεργειακών πρώτων υλών· και η κίνα, σαν καταναλωτής ενεργειακών πρώτων υλών, εξαγωγέας εμπορευμάτων (και το γουάν σαν «ανερχόμενο» νόμισμα διεθνώς συναλλαγών) έχουν τον «όγκο» να προσελκύσουν έναν αριθμό κρατών ακόμα (την τουρκία, το ιράν, το πακιστάν, κάποια ακόμα απ’ τη λατινική αμερική και την αφρική – η βενεζουέλα ήδη τιμολογεί της πετροεξαγωγές της σε ευρώ και γουάν..) να εγκαταλείψουν ή να περιορίσουν σημαντικά την χρήση του δολαρίου στις διεθνείς εμπορικές συναλλαγές τους.

Αυτό σημαίνει πως άπαξ και ξεκίνησε η «πτώση» του δολαρίου (σαν το κυριότερο μέσο διεθνώς συναλλαγών) θα συνεχιστεί· και θα συνεχιστεί γρήγορα. Είναι, για να το πούμε έτσι, μια κοσμοϊστορική περίοδος, αφού τέτοιες ανακατατάξεις συμβαίνουν «μια φορά στα εκατό χρόνια». Και δεν συμβαίνουν συναινετικά…

Δεν είναι σίγουρο ότι αυτήν την «πτώση» του δολαρίου θα την διαδεχθεί αμέσως η υιοθέτηση κάποιου άλλου νομίσματος σαν ηγεμονικού στο διεθνές εμπόριο και στα αποθέματα των κεντρικών τραπεζών. Το «κλείδωμα» της ηγεμονίας ενός και μόνο νομίσματος, του δολαρίου, αν τοποθετηθεί στο περιβάλλον της καπιταλιστικής συνθετότητας του 20ου αιώνα, οφείλεται σε δύο γεγονότα που δεν μπορούν να θεωρηθούν νόμος της ιστορίας. Πρώτον, στο γεγονός ότι στη διάρκεια του β παγκόσμιου πολέμου η αμερικανική fed βρέθηκε να είναι ο φύλακας σχεδόν του συνόλου του χρυσού των ευρωπαϊκών κρατών που ήταν αντίπαλοι του χίτλερ· και πάνω σ’ αυτήν την κατοχή στήριξε, με τις συμφωνίες του Bretton Woods, την αποκλειστική ισοτιμία χρυσού – δολαρίου, επιβάλλοντας σ’ όλα τα υπόλοιπα νομίσματα (οπωσδήποτε των ανταγωνιστών της) να μην έχουν back up «αξίας» σε χρυσό αλλά σε δολάρια. Και δεύτερον, όταν την προηγούμενη συνθήκη σύνδεσης δολαρίου – χρυσού την βούλιαξε η ίδια η Ουάσιγκτον, κατάφερε ύστερα να «συμφωνήσει» με τις πετροπαραγωγικές χούντες της αραβικής χερσονήσου (βασικά με το Ριάντ) να πουλάνε πετρέλαιο μόνο σε δολάρια. Αποδεσμεύτηκε απ’ τον χρυσό αλλά δέθηκε με το πετρέλαιο (το δολάριο) και, έτσι, με την βοήθεια του Ριάντ έγινε υποχρεωτικά το κύριο νόμισμα των διεθνών συναλλαγών συνολικά.

Ωστόσο δεν είναι απαραίτητο να ξανασυμβούν παρόμοια πράγματα για να υπάρξει διάδοχη κατάσταση· όχι άμεσα τουλάχιστον, και οπωσδήποτε όχι γι’ αυτό το λόγο. Αν ο βασιλιάς δολάριο πέσει απ’ τον θρόνο του, τότε οι ανταγωνιστές του μπορούν να βρουν, έστω για ένα άγνωστης διάρκειας διάστημα, μια συναλλαγματική ισορροπία μεταξύ τους. Άλλοι με back up αποθέματα χρυσού (όπως κάνει η Μόσχα για το ρούβλι) και άλλοι με back up τον καπιταλιστικό δυναμισμό τους (όπως το Πεκίνο ή η ευρωζώνη).

Ας συνοψίσουμε: Α) Είναι αρκετοί εκείνοι που θέλουν να ξεφορτωθούν την ηγεμονία του δολαρίου στις διεθνείς συναλλαγές. Και το μεθοδεύουν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο.

Β) Η δολαριακή ηγεμονία θεμελιώθηκε και στηρίζεται στο διεθνές εμπόριο του πετρελαίου.

Γ) Αυτό το εμπόριο θα περιοριστεί εκ των πραγμάτων (αλλαγή ενεργειακού μοντέλου)· πράγμα που σημαίνει ότι κάποιες «παραγωγές» πρέπει να σταματήσουν, για να μείνουν σχετικά καλές οι διεθνείς τιμές για τις υπόλοιπες, σε συνθήκες περιορισμένης ζήτησης.

Δ) Το ποιες θα είναι αυτές δεν αποφασίζεται κοινή συναινέσει. Για τους μεν θα πρέπει να συνεχίσουν να τιμολογούν σε δολάρια, για τους δε όχι. Συνεπώς είναι στον πάγκο οι «ζώνες επιρροής» του πλανήτη, νομισματικές και όχι μόνο.

No libra

Σάββατο 14 Σεπτέμβρη. O Zuckerberg ετοιμάζει ένα «κρυπτονόμισμα». Για την ακρίβεια ο κύριος facebook είναι ένα είδος « τεχνολογικού μπροστινού» για την δημιουργία ενός ψηφιακού νομίσματος από έναν αριθμό ιδιωτικών εταιρειών. Σε αντίθεση με το bitcoin (κι όλα τα παρόμοια κρυπτονομίσματα) που δεν έχουν κάποιο σταθερό μέτρο / αντίκρυσμα, και συνεπώς εκτός από παράνομες συναλλαγές προσφέρεται για τζόγο, το libra έχει σχεδιαστεί για να έχει το κύρος, την αξιοπιστία κανονικού νομίσματος. Θα έχει σταθερή ισοτιμία σχετιζόμενο μ’ ένα «καλάθι νομισμάτων» (ευρώ, δολάριο, γιέν, στερλίνα, δολάριο σιγκαπούρης – αλλά όχι το κινέζικο γουάν) και σαν «assets» κρατικά ομόλογα αξίας, κατ’ αρχήν, γύρω στα 200 δισεκατομύρια δολάρια. Στους συνεταίρους του libra (28 προς το παρόν) περιλαμβάνονται αμερικανικές εταιρείες «πλαστικού χρήματος» (visa, mastercard), η uber και άλλα μεγάλα μαγαζιά που δουλεύουν με ηλεκτρονικές πληρωμές.

Παρά τις εξασφαλίσεις που προσφέρει η τεχνολογία blockchain το ηλεκτρικό, ψηφιακό χρήμα δεν είναι αθώο. Αν οι ηλεκτρονικές συναλλαγές είναι γεμάτες data, το ψηφιακά νομίσματα είναι μόνο data. H διασπορά των υπολογιστών που μεσολαβούν και ελέγχουν την κυκλοφορία ενός κρυπτονομίσματος είναι μόνο μια φάρσα «δημοκρατικότητας»: είναι τέτοια η υπολογιστική ισχύς που απαιτείται για τις διαστραυρώσεις των συναλλαγών, ώστε τα σχετικά data centers και οι επεξεργαστές θα είναι ιδιοκτησία των μετόχων της libra.

Είναι προφανώς και γι’ αυτόν τον λόγο που χτες οι Bruno le Maire και Olaf Scholz (υπ.οικ. του Παρισιού και του Βερολίνου) ανήγγειλαν σχεδόν την απαγόρευση της κυκλοφορίας του libra στην ε.ε. όταν θα είναι έτοιμο (σε περίπου ένα χρόνο). Δεν είπαν καθαρά ότι το θεωρούν αμερικάνικη απόβαση στην ευρώπη. Είπαν, γενικά κι αόριστα, ότι «θα δημιουργήσει προβλήματα στους καταναλωτές και θα υπονομεύσει την χρηματοπιστωτική σταθερότητα στην ευρώπη». Πρόσθεσαν ότι θα φτιαχτεί ευρωπαϊκό ψηφιακό νόμισμα (κρυπτονόμισμα) με την εγγύηση και την ευθύνη της ευρωπαϊκής κεντρικής τράπεζας. Έχουν αργήσει. Τα τζογαδόρικα κρυπτονομίσματα τύπου bitcoin χρησιμοποιούνται και στην ευρώπη εδώ και χρόνια. Είναι δε πιθανό ότι το libra θα «χωθεί» και στις ευρωπαϊκές συναλλαγές· πιο εύκολα στα ηλεκτρονικά ψώνια απ’ τις ηπα.

Παρότι τα ψηφιακά νομίσματα εμφανίζονται σαν η ικανή και αναγκαία μορφή γενικού ισοδύναμου της αξίας σε μια εποχή γενίκευσης των ηλεκτρονικών συναλλαγών, έχει τουλάχιστον ένα σοβαρό πρόβλημα, πέρα απ’ το ότι μ’ αυτά αφήνει ο καθένας τα ίχνη του παντού. Το πρόβλημα το έχουν και οι συναλλαγές οι ίδιες· ωστόσο στην εκδοχή «μέσο συναλλαγών» το πρόβλημα μπορεί να γίνει τερατώδες: δεν υπάρχει ψηφιακό «νομισματικό μέσο» χωρίς ηλεκτρισμό…

Έχει παραμυθιαστεί κανένας ότι ο οξυνόμενος ενδοκαπιταλιστικός ανταγωνισμός θα σεβαστεί τις ηλεκτρικές υποδομές οπουδήποτε; Ρωτάμε έτσι, για να θυμίσουμε ότι ο πιο διάχυτος πλούτος της εποχής είναι η βλακεία.

Dollar problem 2…

Δευτέρα 26 Αυγούστου. Σε τέτοιους καιρούς, όπου το δολάριο είναι το έσχατο όπλο της Ουάσιγκτον πριν τα πυρηνικά, το οποίο χρησιμοποιεί με κάθε δυνατό τρόπο σε βάρος των ανταγωνιστών της, και όπου αυτοί οι ανταγωνιστές της αναδιοργανώνονται εν μέρει ανακαλύπτοντας τις αρετές των ψηφιακών κρυπτονομισμάτων (εγγυημένων, ωστόσο, απ’ τις κεντρικές τους τράπεζες – όχι bitcoin και παρόμοιες απάτες) και εν μέρει αποθηκεύοντας χρυσό για να ξαναδέσουν τα νομίσματά τους μ’ αυτόν, η αναβίωση της ιδέας του Keynes σημαίνει πρακτικά τα εξής:

Α) Ότι η Ουάσιγκτον θα δεχτεί με καλωσύνη να στερηθεί το σημαντικό «νοίκι» που παίρνει απ’ την διεθνή κυκλοφορία του δολαρίου, και θα αφήσει το Πεκίνο (π.χ….) να κάνει την δουλειά του… Ότι θα δεχτεί, επίσης, να μην μπορεί να δανειστεί (πουλώντας τα ομόλογά της) απ’ όλο τον κόσμο, όπως προσπαθεί να κάνει ακόμα· και, κατά συνέπεια, ότι τίμια και σεμνά θα χρεωκοπήσει…

Β) Ότι μια σειρά εκπρόσωποι καπιταλισμών πρώτης γραμμής θα συμφωνήσουν ήσυχα κι ωραία τις βασικές ισοτιμίες των νομισμάτων που χρησιμοποιούν με το ψηφιακό bancor…

Γ) Ότι θα φτιαχτεί ένας καινούργιος διεθνής οργανισμός (που δεν θα τον ελέγχει κανένα κράτος ή μπλοκ κρατών…) σαν η «τράπεζα» αυτού του ψηφιακού bancor, για να κάνει τις εκκαθαρίσεις των διεθνών συναλλαγών· και ότι το αμερικανο-ελεγχόμενο swift που τώρα είναι η ραχοκοκαλιά των “κυρώσεων” θα πάει στα σκουπίδια της ιστορίας…

Και όλα αυτά θα γίνουν όμορφα, πολιτισμένα, ειρηνικά – για το καλό του παγκόσμιου καπιταλισμού! Χωρίς «μίση και πάθη», χωρίς «εγωϊστικά συμφέροντα»… Περίπου σαν το «να σώσουμε το κλίμα του πλανήτη» μια φάση…

Θα ρωτούσαμε «τι πίνει ο κυρ Carney;», αλλά η απάντηση είναι αλλού: σε λίγους μήνες λήγει η θητεία του στην τράπεζα της αγγλίας, οπότε σαν «βετεράνος» το ρίχνει που και που στη φιλοσοφία. «Πώς θα σώσουμε το οικονομικό κλίμα» μια φάση…

Σωστά καταλαβαίνει ο άγγλος αρχιτραπεζίτης (όπως και άλλοι) ότι η παρούσα (αν)ισορροπία είναι προβληματική και χειροτερεύει διαρκώς… Αλλά η «οικονομία» του καπιταλισμού είναι πολιτική οικονομία! Και επειδή (όπως είχε πει ο κυρ Keynes) μεσοπρόθεσμα είμαστε όλοι νεκροί, οι πραγματικές απαντήσεις δίνονται ήδη καθημερινά, εδώ και τώρα. Με παλιά και με καινούργια υλικά – αλλά με τακτικές που αντιστοιχούν στον πόλεμο· και όχι σε μια εικονική καλωσυνάτη ειρήνη…