Παρασκευή 5 Ιούνη. Πριν σχεδόν μια 20ετία, το 2000, ο Michael Fitzpatrick, γενικός γιατρός σε μια μικροαστική περιοχή του Λονδίνου, εξέδωσε ένα βιβλίο με τον προκλητικό τίτλο Η Τυραννία της Υγείας. (Το 2004 εκδόθηκε στα ελληνικά απ’ τις εκδ. Πολύτροπον). Το βιβλίο εκείνο θα πρέπει να διαβάστηκε αρκετά και στα μέρη μας – άφησε κάτι; Αμφίβολο…
Να ελάχιστα αποσπάσματα απ’ αυτά που σημείωνε τότε ο Fitzpatrick· κι αφήνουμε σ’ εσάς την επίγνωση του πόσο “ομαλά” επιδεινώθηκαν μέχρι σήμερα:
… Στη δουλειά μου ως γενικός γιατρός, εκπλήσσομαι απο την αντίθεση ανάμεσα σε δύο τύπους ασθενών. Βλέπω πολλούς νέους ανθρώπους, συνήθως επαγγελματίες, οι οποίοι ανησυχούν για την υγεία τους, προσέχουν τη διατροφή τους και ασκούνται τακτικά. Ζητούν επίσης τακτικά τσεκ-απ και προληπτικές διαγνωστικές εξετάσεις για διάφορες αρρώστιες. Βλέπω επίσης πολλούς ηλικιωμένους ανθρώπους, συχνά πρώην χειρώνακτες εργάτες, οι οποίοι δεν έχουν ποτέ ενδιαφερθεί ιδιαιτέρως για την υγεία τους και που σπανίως έχουν αλλάξει τον τρόπο ζωής τους ή έχουν συμβουλευτεί το γιατρό τους με σκοπό να διατηρήσουν την υγεία τους. Αν τους συγχαρείς για τη μακροζωΐα τους, συχνά λένε ότι το μόνο που εύχονται είναι να μην είχαν ζήσει τόσο πολύ. Μερικές φορές μου ζητούν ακόμα και να τους βοηθήσω να δραπετεύσουν από τη μιζέρια της μοναξιάς, της αρρώστιας και της φτώχειας….
… Στο ιατρείο μου βλέπω δύο εντυπωσιακές συνέπειες από την επικράτηση της νέας δημόσιας υγείας. Από τη μια πλευρά, συναντώ το αυξανόμενο πλήθος των «ανησυχούντων υγιών», νέους ανθρώπους που κάποτε θα θεωρούνταν υγιείς, αλλά τώρα – με επίσημη ενθάρρυνση – ζητούν με αγωνία γενικές εξετάσεις και συμβουλές για ένα όλο και διευρυνόμενο φάσμα ασθενειών, σχετικά με τις οποίες υπάρχει ένας όλο και αυξανόμενος βαθμός ευαισθητοποίησης. Το γεγονός ότι πολλές από αυτές τις ασθένειες είναι σπάνιες, ότι οι διαγνωστικές εξετάσεις συχνά δεν βοηθούν και ότι τα προληπτικά μέτρα σπανίως έχουν αποδείξει την αξία τους, δεν επηρεάζει τη ζήτηση για συμβουλές, αποτίμηση και καθησύχαση. Από την άλλη πλευρά, συναντώ πολλούς μεγαλύτερους ανθρώπους με σοβαρά προβλήματα υγείας, προκαλούμενα από οστεοαθρίτιδα του ισχίου, καταρράκτη ή στεφανιαία νόσο της καρδιάς, οι οποίοι υποφέρουν (και συχνά πεθαίνουν) περιμένοντας μήνες και χρόνια για να υποβληθούν σε χειρουργικές επεμβάσεις. Ενώ οι οικονομικοί πόροι διοχετεύονται σε σχεδιασμούς που χρησιμοποιούν την υγεία για να εντείνουν τον κοινωνικό έλεγχο, οι πραγματικές ανάγκες της υγείας – ιδίως εκείνες των ηλικιωμένων – παραμελούνται…
… Παρά το γεγονός ότι περισσότεροι άνθρωποι απολαμβάνουν καλύτερη υγεία, η σοβαρή επίγνωση των κινδύνων για την υγεία σημαίνει ότι οι άνθρωποι αισθάνονται περισσότερο άρρωστοι…
… Η έννοια του «θεραπευτικού κράτους» συλλαμβάνει καλύτερα τον διακριτό χαρακτήρα της δημόσιας υγείας υπό το κράτος των Νέων Εργατικών. Στόχος των κυβερνητικών μέτρων, τα οποιά αποσκοπούν στο να αλλάξει ένα ευρύ φάσμα συμπεριφορών που κρίνονται ανθυγιεινές, είναι ο μεμονωμένος πολίτης, ο οποίος έχει εσωτερικεύσει μια αίσθηση προσωπικής ανεπάρκειας και ευθύνης για την υγεία. Μολονότι η κυβερνητική παρέμβαση είναι πιο εξαναγκαστική και παρεισφρητική απ’ ότι στο παρελθόν, εξασκείται από μια ομάδα «στοργικών» επαγγελματιών και ο αυταρχικός χαρακτήρας της συγκαλύπτεται…. Ένα κράτος – νταντά είναι κράτος αυταρχικό αλλά πατερναλιστικό, αρχηγικό αλλά καλοκάγαθο…
Οι κοινωνικές ιδέες που κυριαρχούσαν και στα μέρη μας πριν τον covid-19 σε σχέση με την υγεία, ήταν ένα κράμα ατομικίστικου, νεοφιλελεύθερου υγιεινισμού (πασπαλισμένου με ομολογημένες ή ανομολόγητες φοβίες θανάτου) με την παλαιολιθική άποψη της άλλοτε αριστεράς ότι «δημόσια υγεία = περισσότεροι γιατροί και νοσηλευτές, τελεία και παύλα!» Οι κοινωνικοί, ιδεολογικοί, συμπεριφορικοί μετασχηματισμοί που μπορούσε να εντοπίσει ο Fitzpatrick πριν 20 χρόνια (μετασχηματισμοί που έχουν καταγραφεί, μελετηθεί, εμπορευματοποιηθεί…) και, απ’ την άλλη μεριά, η μετατόπιση και η διεύρυνση του όρου “υγεία” για λογαριασμό της “βιομηχανίας φροντίδας υγείας”, είναι σα να μην έχουν γίνει ποτέ! Σα να μην έχουν καμμία σημασία! Σα να μην αποτελούν το συμπαγές υλικό μιας βιοπολιτικής της εξουσίας που, με τα δεδομένα της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, έχει ανοίξει το ακόρεστο στόμα της δείχνοντας τους καινούργιους κυνόδοντές της. Η κοντόφθαλμη εννόηση της δημόσιας υγείας άφηνε άφθονο χώρο για την ιδιωτική εννόηση, και το ανάποδο. Έτσι, όταν έσκασε η υγιεινιστική τρομοεκστρατεία σαν πόλεμος κατά του αόρατου εχθρού, τα κάγκελα φύτρωσαν παντού χωρίς κανένα εμπόδιο: κάγκελα, κάγκελα, κάγκελα παντού, και τα μυαλά στα κάγκελα του αόρατου εχθρού!
Αυτοί που προτιμούν να ζουν “σα να βρίσκονται αλλού” είναι υποχρεωμένοι να μένουν κεραυνόπληκτοι όταν πέφτει επάνω τους το καπιταλιστικό εδώ!